Toespraak minister Van Veldhoven bij het Deltalinqsdiner

Toespraak | 20-01-2020

Dames en heren,

Wat een uitstekend begin van dit jaar. Een diner in het hart van de Rotterdamse havens. In het ‘motorblok’ van de Nederlandse economie, goed voor zo’n 6% van ons totale Bruto Nationaal Product.

Ik weet nog heel goed dat ik in 2009 als kersverse clustercoördinator Zuidvleugel Randstad bij EZ een werkbezoek bracht aan de Rotterdamse havens. Cees Jan Asselbergs nodigde me uit voor een tour. Alleen al die 40 kilometer lange autorit langs al die industrie, technologie, terminals en infrastructuur maakte diepe indruk. ‘En nu zie ik alleen nog maar de buitenkant,’ dacht ik bij mezelf. Wat een complex, en wat een complex geheel is dit mega-industriële cluster.

Dank aan de organisatie van Deltalinqs voor de uitnodiging om u in deze mooie, historische locatie toe te spreken: een onderzeebootloods uit 1928.

De Rotterdamse Droogdok Maatschappij werd in die tijd 1 van de grootste scheepswerven van Europa. In destijds de grootste haven ter wereld.

Dit is imposant industrieel erfgoed. En nog altijd een indrukwekkende locatie, waar je de energie van vooruitgang, van creativiteit en innovatie vóelt.

Het is heel circulair! Als we er geen onderzeeboten meer bouwen, dan bouwen we ideeën. Een loods voor grote ontmoetingen, grote oplossingen voor grote vraagstukken. Een historisch gebouw waarin we aan de toekomst werken.

In 1958 rolde hier, in deze werf, de SS Rotterdam van de band. Ze bouwden hier dus zelfs hotels voor de toekomst. Zonder het te weten! Maar wel weer heel circulair!

Dames en heren, beste Steven,

Hartelijk dank voor de jaarrede van zojuist. Je laatste als voorzitter. Wij zullen elkaar blijven tegenkomen, van Grüne Woche tot spoorgoederenvervoer, dus neem ik geen afscheid van je. Maar dank voor je betrokken, kritische en vooral bevlogen verhaal. De grote lijnen reiken naar de toekomst, en daar trek ik graag samen op.

Ik reageer graag eerst op 2 opmerkingen uit je rede.

De – internationale – regelgeving voor scheepsbouw en scheepsreparatie biedt ruimte om buitenlands personeel in te zetten op een Nederlandse werf. Ook voor reparaties aan cruiseschepen. Tegelijkertijd willen we de Nederlandse arbeidsmarkt beschermen en een eerlijke, gezonde en veilige werkplek garanderen voor elke werknemer. De sector en overheid werken nu constructief samen aan de promotie van deze Nederlandse bedrijfstak.

En ja: stikstof, PFAS en andere ‘zeer zorgwekkende stoffen’. Stoffen die – soms zeker, soms mogelijk – schadelijk zijn voor mens en milieu. Een heel lastig probleem voor heel veel bouwers en ondernemers. Ik heb veel voorbeelden gezien.

We werken er heel hard aan – samen met opdrachtgevers en bouwers – om alle veilige ruimte te kunnen benutten.

Ondernemers moeten hun werk kunnen doen, in een internationaal, gelijk speelveld. Met de veiligheid voor mens en milieu voorop.

Daarom heb ik het probleem van PFAS ook op de Europese agenda gezet. Met als doel niet alleen het probleem voor nu op te lossen, maar ook in de toekomst te voorkomen!

Dames en heren,

Hier, in de Rotterdamse havens komt alles samen. Van industrie, energie, transport en logistiek, tot milieu en klimaat, leefbaarheid, veiligheid. De grote transities waar we samen voor staan, spelen hier in het groot.

De haven groeit, en de stad groeit ook. Steeds verder raken woongebied en industrie vervlochten. En de infrastructuur – wegen, spoor, pijpleidingen – loopt daar weer tussendoor. Daar moeten we ruimte voor houden.

Dat stelt extreem hoge eisen aan het ontwerp van de ruimte. Aan de kwaliteit van de lucht. Er liggen ook grote opgaven en vraagstukken waar we vandaag mee aan de slag moeten.

We zitten middenin 1 van de grootste transities van onze geschiedenis, het einde van een tijdperk, het begin van een nieuw tijdperk!

We kijken anders naar onze energiewinning, mobiliteit, industrie. We bouwen anders, duurzamer, en ons consumptiepatroon is aan het veranderen. Onze economie wordt circulair. En dat gaat niet op een vrijdagnamiddag.

Want dit is ook de realiteit: CO2, fijnstof, stikstof, chemicaliën, ik ken geen haven zonder. En toch, de Havenvisie 2030 – uit 2011 – ademt in alles een grote duurzaamheidsambitie uit. ‘De schoorsteen moet roken,’ vonden we altijd. Dat zien we nu anders. Maar de gedachte blijft hetzelfde. De haven moet draaien, maar wel duurzaam!

De Rotterdamse haven ziet zich voor een grote transitieopgave gesteld. Met het oog op het klimaat, maar ook op de directe leefomgeving.

De Havenvisie gaat overigens nog een stap verder: de Rotterdamse haven wil ook koploper zijn op gebied van duurzame innovaties. En de voorbeelden zien we vandaag:

Met het project H-vision werken 16 partijen samen aan de productie van waterstof als energiebron voor de industrie. De ontwikkeling van deze  ‘blauwe waterstof’ – waarbij CO2 wordt afgevangen – en de aanleg van de benodigde infrastructuur maakt de weg vrij voor groene waterstof – die geheel duurzaam wordt gemaakt.

Innovatieve installaties moeten niet-recyclebare afvalstoffen gaan omvormen tot waardevolle chemicaliën en biobrandstoffen. Een belangrijke en concrete stap richting de circulaire economie.

Met warmtepompen kan binnenkort aardgas worden vervangen door elektriciteit voor industriële processen tot een temperatuur van 350 graden Celsius. Het mooie van dit project vind ik trouwens dat Deltalinqs samenwerkt met de Hogeschool van Rotterdam. Studenten leren niet alleen over nieuwe technologie, maar maken ook kennis met de industrie. Als wij voorop willen lopen, dan hebben we deze generatie hard nodig!

Mooie voorbeelden, concrete voorbeelden, heel Rotterdams ook. In de traditie van aanpakken!

“Van grootste vervuiler in 10 jaar naar koploper duurzaamheid,” zei wethouder Arno Bonte afgelopen najaar bij de presentatie van het Rotterdams klimaatakkoord.

En het kan!

De restenergie in het havengebied is er. Perfect om de stad warm te houden.

Gasvrije nieuwbouw. Het kan! Aan alternatieve energiebronnen geen gebrek.

Schoner vervoer, meer fietsen, meer met de trein, ook de goederen van en naar de haven!

Niet voor niets dat de havens De Europese Green Deal hebben omarmd. Gelijke ambities, gelijke doelen, een gelijk speelveld.

Extra investeren in spoor en binnenvaart, in waterstof en alternatieve brandstoffen. In een Europese dimensie van de ‘3 stappen duurzaam’ strategie. In een internationale Circulaire Economie, waarin producenten, consumenten, ondernemers en overheden veel meer samenwerken, ook over de grens.

Met de omvang van uw raffinage- en chemiecentra heeft u een hand vol troefkaarten. Als érgens een grootschalige circulaire hub vorm kan krijgen, dan is het hier.

Vanuit ‘mijn portefeuille’ heeft het kabinet middelen beschikbaar uit de klimaatenveloppe en de Urgenda-gelden. Ik roep de partijen op om daar gebruik van te maken. Dat is werk met werk maken!

En het gaat niet alleen over een beter klimaat. Het gaat ook over een gezonde leefomgeving. Over schone lucht. Daarom ben ik heel blij dat de handtekening van wethouder Bonte ook onder het Schone Lucht Akkoord staat.

Een akkoord dat we twee weken geleden met 39 Nederlandse gemeenten en 8 provincies tekenden in Utrecht.

Want de grote industrie, en ook het vervoer van en naar de havens draaien voor een groot deel nog steeds op fossiele brandstof. Zo is het begonnen. Zo is het groot geworden, en het heeft ons heel veel gebracht.

Diezelfde grote schaal – 6,2% van ons BNP, goed voor 385 duizend gerelateerde banen – betekent ook een enorme slagkracht. Als hier geïnnoveerd wordt, dan gaat het heel hard.

Als hier van oud plastic nieuwe grondstoffen worden gemaakt;
als hier waterstof doorbreekt als schone brandstof;
als hier de CO2 niet langer de lucht in gaat, maar wordt hergebruikt;
als hier straks de eerste emissie-loze zeeschepen de Nieuwe Maas uitvaren;
dan is een nieuw tijdperk een feit.

Dat gaat niet vanzelf, maar ik heb het volste vertrouwen in u!

Want laten we eens even uitzoomen. Hoe is het mogelijk dat in een klein land – dat voor een deel onder zeeniveau ligt – een klein havenstadje uitgroeide tot 1 van de grootste havens ter wereld?

Dat zal zeker te maken hebben met die perfecte ligging middenin de Nederlandse delta. Rotterdam als portaal met goede verbindingen naar het Europese achterland naar de rest van de wereld, en andersom.

Maar dan ben je er nog niet. Het is vooral de ondernemersgeest, de innovatiedrift, en de Rotterdamse mentaliteit van opgestroopte mouwen.

Beste Steven, je hebt gelijk als je zegt: een grote transitie vergt tijd. En tegelijkertijd hebben wij haast. Simpelweg omdat we anders worden ingehaald door de effecten van klimaatverandering.

Daar bestaat een gezonde spanning bij de havens. Tussen de ‘fossiele industrie en logistiek’ die het gebied maakte tot wat het nu is enerzijds. En de grote slagkracht die er bestaat om grootschalig te innoveren richting klimaatneutrale industrie en schoner vervoer anderzijds.

Dames en heren,

Er is werk aan de winkel. We hebben geen tijd te verliezen. En ik beschouw u allen, hier in Rotterdam, als een van mijn belangrijkste partners in het halen van onze duurzaamheidsdoelen.

Hier liggen de grootste uitdagingen, maar hier liggen ook de grootste oplossingen.

Mag ik u deze vraag voor bij het hoofdgerecht meegeven: wát ziet u als uw grootste uitdaging voor de komende 10 jaar?

En u zit hier niet voor niets vanavond. U heeft laten zien dat u de capaciteiten hebt om tot de invloedrijke top van de haven te behoren. Dus, u kúnt iets. Toch?

Stelt u die vraag eens aan elkaar: wat kunt ú bijdragen aan de oplossing waar we samen naar zoeken? Welk stukje van de puzzel levert u?

Dank u wel.