TechNovember stimuleert overheid om te anticiperen op technologische ontwikkelingen
Artificiële intelligentie, satellieten, gezichtsherkenning, digital twins … Stuk voor stuk technologische ontwikkelingen die veel impact (zullen) hebben op de opgaven in het domein van veiligheid, leven en wonen in een democratische rechtsstaat en het openbaar bestuur. In de maand november organiseren de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) samen met de Rijks Innovatie Community daarom TechNovember. Als lerende organisaties willen JenV en BZK de volgende stap zetten naar een structurele benadering van technologie.
Beeld: Ministerie van Justitie en Veiligheid
De aftrap van TechNovember vond plaats op maandag 4 november in het Auditorium aan de Turfmarkt, in aanwezigheid van secretaris-generaal van JenV, Siebe Riedstra en zijn collega-SG bij BZK, Maarten Schurink. Inspirerende bijdragen werden geleverd door wetenschapsjournalist Diederik Jekel en twee toppers op het gebied van innovatie(strategie): Deborah Nas en Menno Lanting.
Meebewegen
“Technologische ontwikkelingen voltrekken zich in een steeds hoger tempo’, vertelt Christiaan van den Berg van het Innovatieteam van JenV, gevraagd naar het ‘waarom’ van TechNovember.
“De overheid heeft moeite om dat tempo bij te houden. Maar dat is wél hard nodig. Technologische ontwikkelingen bieden de overheid enerzijds kansen om haar taken beter uit te voeren; anderzijds kunnen er ook nieuwe dreigingen uit voortkomen, waarop de overheid tijdig moet inspelen. En vlak ook de impact van technologische ontwikkelingen op de samenleving niet uit. Een simpel voorbeeld: burgers raken steeds meer gewend aan de snelle, digitale dienstverlening die het bedrijfsleven kan leveren. Dan is het niet meer van deze tijd dat je bij een ministerie – bij wijze van spreken – een hele papierberg in drievoud moet invullen om een vergunning aan te vragen. De overheid zal dus moeten meebewegen.”
“Het is uiteraard niet zo dat de overheid nu stilstaat,” vult Wouter Fellendans, adviseur van de Chief Information Officer van het ministerie van BZK, aan. “Maar we willen als overheid beter anticiperen op nieuwe ontwikkelingen en sneller reageren. De departementen BZK en JenV kunnen hierbij veel van elkaar leren. Vandaar dat we samen TechNovember organiseren.”
Deep dives
Gedurende TechNovember, dat de hele maand november duurt, vinden er 12 zogeheten ‘deepdives’ plaats. In zo’n deepdive duikt een wetenschapper van naam en faam telkens de diepte in met de deelnemers van beide departementen, om hen bij te praten over een specifieke technologie, zoals spraakherkenning, quantumcomputers of blockchain. Daarna laten een of meer (uitvoerings)organisaties zien hoe zij deze technologie al concreet toepassen in hun werk en welke nieuwe toepassingsmogelijkheden zij zien voor de toekomst. Een deepdive eindigt doorgaans met een discussie over de betekenis van deze nieuwe technologie en de haken en ogen die aan het gebruik ervan zitten.
“Die discussie willen we graag op gang brengen,” vertelt Edo Gillissen van het ministerie van JenV, die zelf een deepdive over gezichtsherkenning verzorgt. Gezichtsherkenningssoftware kan een foto van een verdachte razendsnel vergelijken met duizenden foto’s van mensen die eerder voor een delict zijn veroordeeld. De politie krijgt dan een lijstje van de meest waarschijnlijke hits, waarna het onderzoek naar de identiteit van de verdachte zich in eerste instantie op die personen kan concentreren. Tot nu toe werken de politie en het Nederlands Forensisch Instituut bij gezichtsherkenning nog vooral met statische beelden. Maar de politie experimenteert ook al met het herkennen van gezichten van live camerabeelden. “Dat kan uiteraard heel nuttig zijn, om bij bepaalde, zeer ernstige verdenkingen iemand van afstand te herkennen,” vertelt Gillissen.
“De vraag is: waar trek je als samenleving de grens? Ik denk dat niemand toestanden wil zoals in China, waar miljoenen camera’s met gezichtsherkenning zo’n beetje alles en iedereen in de gaten houden. Maar wat vinden we als burgers nog wél acceptabel en noodzakelijk voor de veiligheid? Over dat soort vragen gaan we in deze deepdive met elkaar in discussie. Dat moet resulteren in passend beleid.”
In de deepdives van deze eerste TechNovember komen vooral technologische ontwikkelingen aan de orde die zowel voor JenV als BZK interessante toepassingen (kunnen) hebben. “Neem satellieten,” zegt Van den Berg. “JenV kan daar gebruik van maken bij de opsporing, bijvoorbeeld om illegale graafwerkzaamheden te detecteren die kunnen duiden op een drugslab. En voor BZK en andere ministeries die nu bezig zijn met onder andere de bouwopgave, energietransitie en stikstofcrisis kunnen alle data die satellieten en drones genereren, maar bijvoorbeeld ook de luchtkwaliteitsmeters van particulieren, waardevol gaan blijken. Nauwkeuriger data, betere algoritmen en meer rekenkracht gaan helpen om die grote opgaven in de schaarse ruimte integraal aan te pakken.”
Vooruitkijken
In de deepdives komen niet alleen de – onmiskenbare - voordelen van nieuwe technologieën aan bod, maar ook de risico’s en de impact op de samenleving – waar de overheid eveneens op moet anticiperen. Volgens Van den Berg loopt deze eerste TechNovember daarmee al vooruit op het proces dat beide ministeries voor ogen staat: relevante ontwikkelingen in een vroeg stadium signaleren, samen met beleid, uitvoering, wetenschap en bedrijfsleven leren over de kansen, risico’s en de impact op de samenleving. Vanuit deze kennis werken aan passend beleid en effectieve toepassingen en tegelijkertijd ook aan oplossingen voor gesignaleerde risico’s.”
Met het oog op dit overheidsbrede doel is het niet vreemd dat Fellendans en Van den Berg al vooruitkijken naar volgend jaar:
“Als deze eerste TechNovember voor JenV en BZK goed aanslaat, willen we er een jaarlijks terugkerend evenement van maken en er ook méér ministeries bij betrekken. Zo kan TechNovember een belangrijke stimulerende rol spelen, op weg naar die gewenste structurele aandacht voor en inbedding van technologische ontwikkelingen in beleid en uitvoering van de overheid.”