Toespraak minister Ollongren bij viering 25 jaar algemene wet gelijke behandeling
Toespraak minister Ollongren (uitgesproken door Hanneke Schipper, directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving) op donderdag 17 oktober 2019.
Alleen het gesproken woord geldt.
Dames en heren,
Ik wil u complimenteren met dit gezamenlijke initiatief om de Algemene wet gelijke behandeling te vieren.
Het biedt mij de gelegenheid nog eens te onderstrepen dat onze identiteit en alles wat het leven in dit land zo mooi maakt, vervat ligt in die Awgb: gelijkheid en vrijheid.
En ik wil daarbij ook betogen dat leven in gelijkheid en vrijheid hard werken blijft.
De Awgb draagt in die context niet alleen een verbod in zich; ze draagt ook een opdracht met zich mee.
[…]
Dames en heren,
25 jaar geleden werd de Awgb van kracht.
In 1994 – het is het jaar waarin Mandela tot de eerste zwarte president van Zuid-Afrika werd gekozen.
Ik werd laatst getriggerd door een zin in de krant dat er inmiddels meer tijd ligt tussen de benoeming van Mandela en nu, dan tussen de landing op de maan en de benoeming van Mandela.
Het doet je even stilstaan bij de tijd die voorbijgaat, en bij de vraag of de wereld er in die 25 jaar nu eigenlijk voor- of achteruit is gegaan.
Is de wereld sinds 1994 beter geworden voor ons allen?
Ik denk die vraag te beantwoorden met: Ja!
Afzonderlijke groepen hebben zich de afgelopen 25 jaar geëmancipeerd en laten zich niet langer in een hoekje drukken.
Ze zijn zich meer bewust van hun identiteit en strijden ervoor om die te bewaken.
Het gaat vandaag de dag over inclusie, over erbij horen, over gelijke rechten.
Het gaat over mensen, we zien de gezichten en we horen de problemen die worden ervaren.
Die maatschappelijke ontwikkeling zie je duidelijk terug in de ontwikkeling van de Awgb.
Zo is in 2014 met een initiatiefwetsvoorstel een eind gemaakt aan het fenomeen ‘weigerambtenaar’…
… en recent is een ander initiatiefvoorstel aangenomen, een verduidelijking van de Awgb.
Verduidelijkt is dat onderscheid op grond van geslacht ook onderscheid betekent op grond van genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken.
Die wordt al snel van kracht, namelijk – als alles goed gaat – op 1 november.
Een belangrijke mijlpaal voor de LHBTI-gemeenschap en een belangrijke verduidelijking van de wet.
Maar betekent dat dat we er zijn?
Is de Awgb na al deze wijzigingen geschikt voor de veranderende samenleving?
[…]
Dames en heren.
Van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens wordt wel gezegd dat zij ‘een levend document’ is.
Voor de Awgb is het mijns inziens niet anders.
De druk op de Awgb is groot.
Er zijn in onze diverse samenleving verhitte debatten over botsende grondrechten.
Discussies over de inhoud en grenzen van vrijheden in de pluriforme samenleving.
Discussies over de opmars van nieuwe technieken en wat die voor de persoonlijke levenssfeer betekenen.
Discussies over de verhouding tussen de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst.
Discussies over vrouwen op topfuncties en over discriminatie van Nederlanders met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt..
Dit soort discussies over grondrechten raken een fundamentele, zelfs existentiële snaar.
Veel te vaak blijkt dat een grondwet hebben 1 is; het in de praktijk brengen 2.
Waarmee ik maar wil zeggen: de Awgb is geen bundel papier. Het is een levend document.
[…]
Dames en heren.
In de aanhef van de Awgb staat dat het doel van de wet is:
‘[…] de bevordering van de deelneming op gelijke voet aan het maatschappelijk leven bescherming te bieden tegen discriminatie op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele gerichtheid of burgerlijke staat […].’
Het is de kern van hoe we samenleven.
De ene groep is niet meer waard dan de andere; de ene categorie mensen verdient niet een andere behandeling dan de andere.
Maar deze ruggengraat van onze samenleving is niet altijd een rustig en veilig bezit.
Wij zullen daarom steeds met trots – in woord en in daad - moeten blijven uitdragen dat in Nederland iedereen zichzelf moeten kunnen zijn.
In vrijheid en in gelijkwaardigheid.
De Nederlandse overheid is duidelijk.
In ons regeerakkoord en, nu bij monde van mij: Nederland treedt krachtig op tegen discriminatie en werkt actief aan emancipatie en acceptatie van afzonderlijke groepen.
Zo wordt aan artikel 1 van de Nederlandse Grondwet een expliciet verbod op discriminatie op grond van handicap en seksuele gerichtheid toegevoegd.
Het Nederlands Openbaar Ministerie zal dubbele straffen eisen bij geweld dat met discriminatie van LHBTI’s te maken heeft.
En ik zet op korte termijn in op een meer uitgebalanceerde vrouw-man verhouding in het openbaar bestuur.
Omdat een goede man/vrouw-balans in het bestuur nu eenmaal de herkenbaarheid, de kwaliteit van de besluitvorming en onze democratie versterkt.
100 jaar na invoering van het vrouwenkiesrecht is dit werk nog niet af.
Dit zijn stuk voor stuk goede stappen, waarmee we willen uitstralen: in Nederland word je niet in je vrijheid beperkt.
In Nederland kun je houden van wie je wilt en kun je zijn wie je wilt.
Op school, thuis en op de werkvloer.
Overal.
[…]
Dames en heren.
De Awgb biedt ons het kader waarbinnen we zelf onze identiteit kunnen vormgeven.
Ze is herkenbaar voor zowel minderheden als meerderheden en werkt niet als uitsluitingsmechanisme, en ze is wat ons, met al onze verschillen, verbindt.
Maar gelijkheid vastleggen in een wet alleen is onvoldoende om onze samenleving samen te binden.
Een samenleving waarin de ander slechts wordt getolereerd, dus letterlijk wordt “toegestaan” te bestaan, is niet duurzaam.
Zo’n samenleving vervalt tot onverschilligheid.
Zo isoleren groepen ten opzichte van elkaar.
Ik ga en sta voor een land dat zich niet onverschillig opstelt, maar inclusief.
Een land dat in woord en daad laat zien dat zij ieder mens van belang acht, ongeacht diens ras, geloof, geslacht, levensovertuiging, politieke gezindheid, nationaliteit, burgerlijke staat, leeftijd, handicap en seksuele voorkeur.
Een land dat ieder mens met andere persoonskenmerken dan de zijne
volstrekt serieus neemt.
Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat in zo’n land bij de uitstek de sociale cohesie gedijt.
Als mensen zich in hun eigen identiteit erkend en serieus genomen weten, voelen ze zich sneller betrokken bij het grotere maatschappelijk verband.
Hier zit ‘m de opdracht die ik aan het begin van mijn verhaal noemde.
Een opdracht die ik lees in de woorden van de man die 25 jaar geleden – in hetzelfde jaar dat de Awgb van kracht werd – tot president van Zuid-Afrika gekozen werd, Nelson Mandela:
“To be free and equal is not merely to cast off one’s chains, but to live in a way that respects and enhances the freedom of others.”
Ik dank jullie wel, en ik wens jullie veel plezier toe bij de viering van 25 jaar Awgb.