Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 4 oktober 2019

Mediatekst | 04-10-2019

Inleidend statement minister-president Rutte

Goedendag allemaal, we hebben vandaag heel lang gesproken ook weer over het vraagstuk van de stikstof. Er ligt natuurlijk het eerste advies van het Adviescollege wat hierover advies heeft uitgebracht onder leiding van Remkes. De uitspraak van de Raad van State heeft natuurlijk een enorme impact, dus de urgentie die ligt denk ik zonneklaar op tafel. We zijn een klein land, met veel mensen, met veel belangen, met grote ambities en dat betekent dat we echt hier moeten zoeken ook weer naar een nieuwe balans. Eerlijk gezegd: er liggen geen snelle of makkelijke oplossingen. Die zijn er simpelweg niet. Dit is echt een oplossing die stap voor stap moet. Er is geen toverstokje om dit probleem op te lossen, maar die urgentie wordt zeer gevoeld in de samenleving denk ik, bij betrokken bedrijven, bij de mensen die er direct mee te maken en zeker ook bij het kabinet. Ook uiteraard bij de bouwondernemers, bij wegenbouwers, bij iedereen die er mee te maken heeft. Maar uiteraard ook bij iedereen die de natuur ter harte gaat waar het betreft de kwaliteit van die natuur. Dus er is echt een balans te zoeken hier. En ik denk dat we vandaag een goede stap, een belangrijke stap hebben gezet. We schetsen de lijnen vandaag langs welke wij de toestemmingsverlening weer op gang willen helpen. Dat zal in etappes gebeuren. Daarbij werken we met een gebiedsgerichte aanpak, omdat je dan ook het beste kunt aansluiten bij de situatie die daar ter plekke in zo’n provincie zich voordoet, en dat verschilt ook weer per provincie en daarbij is ook het doel dat het geheel van de stikstofuitstoot natuurlijk afneemt. Carola Schouten heeft hier vanuit het kabinet de coördinatie gedaan en de afgelopen week volgens mij geen minuut geslapen, maar ze ziet er nog steeds, althans vanmorgen, zag ze er nog steeds goed uit. U ziet haar dadelijk hier en dan zal zij een verdere toelichting geven op alle maatregelen en alle vragen beantwoorden. Dus ik ga daar nu ook niet teveel over zeggen. Ik verwijs echt naar die persconferentie. Zij is hier vanaf 16.10 uur in het gebouw aanwezig. 

Van mijn kant verder kan ik u melden dat ik volgende week op pad ben naar Indonesië, Nieuw-Zeeland en Australië vanaf zondag. Dat betreft natuurlijk de bilaterale relaties met die landen. Betreft ook grote onderwerpen als economie, MH17, klimaat, de strijd tegen het terrorisme. Dan ben ik de week daarop, als ik u had moeten zien, ook weer op pad, dan is namelijk op 17 en 18 oktober is de Europese Raad in Brussel. Daar zal natuurlijk gesproken worden over Brexit, over het meerjarig financieel kader, multiannual financial framework, dus de zevenjaars begroting vanaf 2021, klimaat, maar ook de strategische agenda voor de nieuwe Europese Commissie. En dat betekent dat u hier zult treffen aanstaande vrijdag Hugo de Jonge, en de week daarop Kajsa Ollongren, en daarna kunnen wij elkaar weer in de armen vallen. 

Stikstofproblematiek

BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, Johan Remkes beval aan dat iedereen over zijn eigen schaduw zou moeten springen om het stikstofprobleem op te lossen. Heeft u dat kunnen doen? 

RUTTE
Ja. Maar daar laat ik het ook bij. Ik verwijs echt naar de persconferentie van Carola Schouten. Ik vind het netjes dat zij dadelijk even de kans krijgt om dit hele vraagstuk even goed met u door te nemen. Een goede inleiding te geven over hoe wij uit verschillende invalshoeken dit benaderen en ook alle vragen die daaruit voortkomen beantwoorden. Dus ik laat het bij dat antwoord. 

BREEDVELD
Dan misschien een andere opmerking van Johan Remkes, die heeft in de Kamer gezegd: je kunt de boeren de schuld niet geven. En we kunnen wel constateren deze week dat de boeren wel voelen dat ze de schuld hebben gekregen. 

RUTTE
Nou, die vraag wil ik wel beantwoorden. Want ik ben het met Remkes eens: onze boeren zijn een ontzettend belang voor ons land. Zij zijn verantwoordelijk natuurlijk voor onze voedselvoorziening. Zij zijn verantwoordelijk voor het landschapsbeheer. Zij dragen laten we zeggen het hele landschap, ons mooie land, alles wat zeg maar buiten de bebouwde kom zich afspeelt, daar hebben de boeren enorme impact op. Het is één van de meeste innovatieve agrarische sectoren ter wereld. Het is niet voor niks dat Nederland de tweede landbouwexporteur ter wereld is. Als we zoeken  naar een nieuwe balans tussen al die belangen in zo’n klein land dan moet je daarbij naar iedereen kijken. De schuld gaan geven aan boeren, daar ben ik het zeer mee oneens, voor zover dat iemand dat zou doen. 

BREEDVELD
Sterker nog, Remkes zegt: het zijn de overheden zelf die schuld dragen aan het uit de hand lopen van het stikstofprobleem. 

RUTTE
Ja goed, ik heb vaak gezegd: als er dingen fout gaan is dat natuurlijk altijd in eerste plaats de schuld van de overheid. Maar het heeft niet zo heel veel zin om hier te gaan wijzen. In algemene zin ben ik trots op onze agrarische sector. Waar het betreft het stikstofprobleem kijk je ook mede naar die agrarische sector, maar wel op een manier dat je probeert aan te sluiten op logische momenten dat mensen misschien toch al van plan waren te zeggen: ik wil misschien iets anders gaan doen. De bedrijfsoverdracht, andere keuzes maken. Het is voor mij heel belangrijk dat een boer die boer wil blijven dat in Nederland ook kan doen. Ook in de toekomst. 

BREEDVELD
Bent u trots op het landbouwbeleid van uw kabinet nu? 

RUTTE
Ja, ben ik zeker trots op.

BREEDVELD
Want het resultaat is dat boeren massaal boos naar het Malieveld zijn gekomen. 

RUTTE
Ja, het is het lot van elke politicus dat niet altijd het beleid direct ook gezien wordt als zegerijk voor de sector waar het voor bedoeld was. Dat hoort er ook bij. 

BREEDVELD
Ja maar daarmee geeft u geen antwoord op de terechte zorgen denk ik van een hoop boeren in Nederland. 

RUTTE
Ik heb niet de indruk dat de boeren naar Den Haag kwamen om zich perse tegen het kabinet zozeer af te zetten. Ik geloof dat men naar Den Haag kwam, dat hoorde ik heel sterk terug, omdat men zei: luister, we krijgen het gevoel inderdaad van allerlei dingen de schuld te hebben. Dat hebben we niet. Dat hebben ze ook niet. We hebben het gevoel dat daarmee onze belangen onvoldoende mee wegen in afwegingen die moeten worden gemaakt. Ik hecht er zeer aan te zeggen dat dit kabinet en vorige kabinetten die afweging wel maken. In volle integraliteit. Dus in volle mee weging van het belang van de agrarische sector. Specifiek over stikstof staan we voor een groot probleem. Daar zal ook gekeken worden naar de agrarische sector om mee te helpen oplossen. Maar op een manier dat dat op een fatsoenlijke manier gebeurt, je aansluit op logische momenten in de cyclus van bedrijven en dat wij een land zijn waar een boer boer kan zijn. 

LAMBIE (RTL Nieuws)
Meneer Rutte, is de stikstofcrisis nu onder controle? Wij proberen nu stap voor stap het vraagstuk op te lossen. De vraag of iets onder controle is, dat zal altijd door ander uiteindelijk beantwoord moeten worden. Maar het is een lastig probleem. Er is geen toverstafje waarmee je met één besluit kunt zeggen: nu is het opgelost. We leggen hier vandaag een aanpak neer waar met heel veel mensen over gesproken is. Waarvan ik overtuigd ben dat we als we daar met focus samen met de provincies en gemeentes  aan gaan werken, mevrouw Schouten gaat het zometeen toelichten. Dat we dan ervoor kunnen zorgen dat dit land weer van het slot kan. De bouw, maar ook tegelijkertijd die noodzakelijke verbetering van de kwaliteit van onze natuur en de gevolgen van de te grote stikstof uitstoot kunnen worden bestreden. 

LAMBIE
U was altijd heel erg blij als de maximumsnelheid omhoog ging. Nu gaat ‘ie misschien op sommige plekken omlaag. Bent u teleurgesteld? 

RUTTE
Je moet denk ik gewoon erkennen dat je moet zoeken naar een nieuwe balans en dat betekent dat ook naar snelheid moet worden gekeken. Daar waar het concreet ook een bijdrage zou kunnen leveren aan het vraagstuk van het terugdringen van de stikstofuitstoot. Dus er moet die link zijn, en dat geldt voor alle maatregelen waar mevrouw Schouten zo dadelijk een toelichting op zal geven. Maar ik wil het er echt bij laten want anders is haar komst niet meer nodig. 

Brexit

LAMBIE
Dan nog even een vraag over de Brexit. Wat vindt u van het plan dat de Britse premier nu op tafel heeft gelegd? 

RUTTE
Ja ik vind daar van alles van. Maar ik haast mij daar niet teveel over te zeggen omdat ik echt vind dat het nu is aan degene die we gezamenlijk hebben aangesteld. Dat is Michel Barnier om namens de EU 27, de 27 die doorgaan, om zich een oordeel te vormen over dat plan en daar ook over in gesprek te gaan met de Britten. Ik heb wel sterk de indruk dat wij niet zomaar jra kuinnen zeggen tegen dit plan. Sterker nog, dat het op z’n best de basis kan zijn voor verdere gesprekken. 

LAMBIE
Niet voor verdere onderhandelingsgesprekken?

RUTTE
Nou ja, gesprekken, onderhandelingen, dat laat ik dan maar in het midden. Wanneer het van gesprek een onderhandeling wordt. Maar het is niet zo, als de gedacht zou zijn, Groot-Brittannië met dit plan is het nu ja of nee, ik heb niet de indruk dat daar nu een ja op kan komen. Daar moet echt verder gepraat worden. Dat is ook wat denk ik alle Europese instellingen, Tusk en Juncker en Barnier, ook gezegd hebben. 

VAN LEEUWEN (BNR)
Volgens mij heeft het nieuws ons alweer ingehaald. Het nieuws dat Boris Johnson eigenlijk uitstel gaat vragen aan de EU voor de Brexit. 

RUTTE
Nou ik las daar wat verschillende berichten over. Volgens mij is er een wet aangenomen in Groot-Brittannië die hem vraagt dat te doen. En ik heb alleen een paar berichten gezien, maar daar ga ik geen commentaar op geven van Reuters meen ik, daarover. 

VAN LEEUWEN
The Guardian schrijft er ook over nu. 

RUTTE
Ja, maar daar ga ik dan weer niet op commentaar geven. Het is nu verder aan... We wachten natuurlijk af hè. Het zijn uiteindelijk de Britten die moeten vragen om uitstel als ze uitstel willen. Dat kan alleen op hun verzoek en dan zal de groep van EU 27 zich daar weer over beraden. 

VAN LEEUWEN
Maar die hebben eigenlijk zijn voorstel al afgewezen. Dus dan lijkt mij uitstel de enige optie die ona rest of die hen rest. 

RUTTE
Volgens mij wat de instellingen in Brussel gezegd hebben: er is nu een stuk naar Brussel gekomen. Daar kun je niet zomaar ja op zeggen. Daar zijn heel veel vragen over. En daar zal je over moeten doorpraten. 

VAN LEEUWEN
Maar het maakt Boris Johnson toch een totaal onbetrouwbaar sujet dat hij nu eigenlijk z’n koers 180 graden wijzigt? 

RUTTE
Waarop baseert u dat? 

VAN LEEUWEN
Op de Britse pers die zegt: we willen eerst geen uitstel en nu wel. 

RUTTE
Ja maar pas nou op u zich op de Britse pers te baseren, dat mag je alleen in Nederland doen. 

VAN LEEUWEN 
Heel betrouwbaar de Britse pers...

RUTTE
Hier gebeurt dat heel zorgvuldig maar ik weet niet of dat in elk land zo is. Volgens mij is het zo, even afstellend, dat Johnson heeft gezegd: ik kan niet uit de voeten met de afspraken die May heeft gemaakt met Europa. Ook omdat er geen parlementaire meerderheid voor is. 31 oktober is een harde datum heeft hij gezegd. Het parlement heeft een wet aangenomen die heeft gezegd: je moet vragen om een verlenging, zo nodig. Er liggen inmiddels voorstellen uit Groot-Brittannië, inhoudelijk, waarvan Europa gezegd heeft, de voorlieden in Brussel die die onderhandelingen voeren met Londen, dat daar in ieder geval niet zomaar ja opgezegd kan worden. Dat er heel veel vragen bij zijn, heel veel opmerkingen, en daar zal over moeten verder gepraat. En dat stelt je natuurlijk voor de vragen: kom je er überhaupt uit voor 31 oktober? Dat weet ik niet. Ik kan dat nu niet inschatten. En er is natuurlijk inderdaad die wet in Engeland die hem verplicht uitstel te vragen zo nodig. Dus ik geloof niet dat Johnson op dit specifieke punt nou te verwijten is dat hij misschien zou nadenken over uitstel. Dat is een letterlijke verplichting die hij heeft.

VAN LEEUWEN 
U zal wel een beetje opgelucht zijn, stiekem, toch?
RUTTE
Nou voor Nederland geldt dat wij over uitstel alleen willen nadenken als er ook zicht is dat er dan daarna ook wel een oplossing gaat komen. Dus dan moet er ofwel een event zijn, dus een gebeurtenis in de Engelse politiek op grond waarvan je zou kunnen zeggen: ja nu is het ook wel logisch om wat meer tijd te nemen. Dan wel dat je zegt: doordat uitstel kun je ook snel komen tot een oplossing. Het uitstel voor het uitstel daar is geloof ik niemand voor, want ja, dan blijf je voortmodderen. Maar als er zicht zou zijn op een oplossing, of er is een grote politieke ontwikkeling die dat noodzakelijk maakt, maar dan zijn het de Britten die er om moeten vragen, niet wij.
VAN LEEUWEN 
Dan is het toch exit 31 oktober?

RUTTE
Niet wat mij betreft. Zij willen eruit. Wij willen niet dat ze eruit gaan. Dat is dan hun keuze.

VAN DEN BERGH (Reuters)
Afgelopen maanden hebben we het steeds gehad over datzelfde tegeltje en de rode lijnen die Engeland dan zou moeten laten varen om een beetje vooruitgang te boeken. Als u kijkt naar het voorstel van Johnson, ziet u dan een verschuiving in die rode lijnen?

RUTTE
Dat is de grote vraag of dat zo is, omdat het punt was natuurlijk: de harde grens die niet mocht worden getrokken in de Ierse zee, en het voorkomen van een harde grens op het Ierse eiland. En de vraag is of deze voorstellen dat bevorderen en daar zijn heel veel vragen bij te stellen bij die voorstellen of dat zo is. En daarmee zijn ze, at best, een basis om verder te kijken met elkaar. 

DE WINTHER (De Telegraaf)
Meneer Rutte, ik heb twee vragen over het buitenland aan u. U was in juni op bezoek bij de Amerikaanse president en ik vroeg me af of de Amerikaanse president toen op enig ander moment afgelopen jaren u heeft gevraagd om vanuit Nederland of uw diensten iets te laten doen richting zijn politieke rivalen?

RUTTE
nee.

DE WINTHER
Dus er kan nooit een bericht naar buiten komen waaruit blijkt dat Nederland op een of andere manier er ook bij betrokken is?

RUTTE
Dat lijkt mij uitgesloten. In ieder geval niet in een gesprek waar ik dan bij was, nee. Dat antwoord zou uiteraard dan ook nee zijn geweest, want wij doen zaken met de gekozen Amerikaanse president, maar Nederland bemoeit zich nooit met interne politieke aangelegenheid. Dus zou zo’n vraag ooit komen, dan kunnen wij niet anders dan nee zeggen.

Minister-president naar Indonesië, Australië en Nieuw-Zeeland

DE WINTHER
Meneer Rutte, u gaat naar Indonesië, Australië en Nieuw-Zeeland. Wat is de concrete aanleiding om die kant op te gaan?

RUTTE
Uiteindelijk is dat geweest de uitnodiging van de drie staatshoofden en premiers daar om elkaar snel weer te zien. Dat is in de eerste plaats Jacinda Ardern van Nieuw-Zeeland, die is een jaar geleden ongeveer premier geworden. Ik had goede contacten met haar voorganger. En ik acht die relatie heel belangrijk tussen Nederland en Nieuw-Zeeland omdat zij een grote rol spelen in de Pacific regio en daar een rol spelen vergelijkbaar met Nederland hier. Dus het is niet een heel groot land, maar wel een land wat invloedrijk is en ons heel veel informatie geeft over de situatie in zuidoost Azië. De relatie met Australië is natuurlijk een hele bijzondere vanwege MH17. Dus ik had al langer met Scott Morrison, de premier van Australië, de afspraak dat ik langs zou komen om te praten uiteraard over MH17, maar ook over terrorismebestrijding, de G20, alle thema’s die ons gezamenlijk bezig houden. Het was even afwachten hoe de verkiezingen zouden aflopen dit jaar in mei/juni in Australië. Hij heeft die tegen de peilingen in gewonnen. Hij is doorgegaan als premier, en toen hebben we heel snel gezegd: dan moeten we elkaar nu ook echt zien. En met Joko Widodo, de president van Indonesië, heb ik sowieso de afspraak dat we proberen elkaar minimaal één keer per jaar te treffen, los van de multilaterale afspraken. Dat lukt niet precies ieder jaar. Het is alweer te lang geleden. Dus die optelsom maakte dat we zeiden: dan is het eigenlijk wel heel goed om nu te kijken of het mogelijk is in alle agenda’s om in een één reis van een week die drie landen te bezoeken en die drie afspraken ook in te vullen.

DE WINTHER
De NCTV gaat ook mee met u. Wat is daar de reden?

RUTTE
Wat ik u zei: één van de thema’s natuurlijk op de agenda is terreurbestrijding.

DE WINTHER
Is er een concrete aanleiding die ook meespeelt?

RUTTE
Nee, niet anders dan dat wij intensief samenwerken met deze landen. Indonesië is natuurlijk een land wat te maken heeft gehad met ernstige aanslagen in een wat iets verder verleden, maar wel heftig. En zeer bezig is ook met het hele vraagstuk van: hoe ga je om met extremisme en terrorisme bestrijden? Dus daar hebben we intensieve samenwerking mee. Australië is natuurlijk geraakt, sorry, Nieuw-Zeeland is natuurlijk geraakt door een verschrikkelijke gebeurtenis in Christchurch eerder dit jaar. Ik heb ook in New York deelgenomen aan een bijeenkomst die de premier van Nieuw-Zeeland Ardern organiseerde met Emmanuel Macron. En met Australië hebben we ook al heel lang deze samenwerking. Maar er is geen directe aanleiding. 

DE WINTHER
Ok, want dat was mijn concrete vraag: of er iets is gebeurd de afgelopen tijd waardoor het nodig is...

RUTTE
Nee, want als dat zo is, dan hebben de diensten die gaan niet wachten tot ik een keer die kant op ga. Dan hebben zij gewoon onmiddellijk rechtstreeks die contacten. Dus dit is veel meer bedoeld om, even los van de intensieve samenwerking tussen de diensten die er sowieso is, ook vanuit de relatie wat meer tijd nemen de diepte in te gaan. 

MEIJER (Volkskrant)
Gaat u in Indonesië ook praten over de mogelijkheid van een staatsbezoek volgend jaar van de Koning aan Indonesië?
RUTTE
Dat heb ik nu niet in mijn voorbereiding zien staan, maar dat moet ik nog ’s even goed doorlezen.

MEIJER
Het land is dan 75 jaar onafhankelijk.

RUTTE
Ja, sorry, dat ga ik voor u uitzoeken. Dat heb ik nu niet paraat. Dat ga ik voor u uitzoeken. Ik heb deze week nog niet zoveel tijd kunnen steken in de voorbereiding dat ik op dat niveau al op de hoogte ben, maar misschien hoort u nader, we gaan kijken.