Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 27 september 2019

Mediatekst | 27-09-2019

Inleidend statement minister-president Rutte

Een paar punten ter inleiding. In de eerste plaats even een korte terugblik op de AVVN in New York waar ik eerder deze week ook zelf was met een delegatie onder leiding van de Koning. Ik heb daar onder andere zelf de gelegenheid gehad om te spreken bij de Climate Action Summit op maandag. Dat was een initiatief van de secretaris generaal van de VN. Wij zijn mede aangespoord een jaar geleden, Sigrid Kaag en ik, door de SG VN Guterres, we waren er ook al mee bezig, proberen steeds aandacht te vragen voor het belang van de aanpak van klimaatverandering en tegelijkertijd ook watermanagement en alles wat te maken heeft met: hoe bereid je je voor op grote veranderingen? Dat doen we zowel binnen de EU, maar daar was ook deze week de VN-week weer heel geschikt voor. Maar ik heb het ook in het verleden gedaan bij allerlei gesprekken in andere delen van de wereld. Want dat klimaatprobleem is zeer urgent. Dat zie je natuurlijk ook uiteraard deze week door die Algemene Vergadering van de VN, maar het is natuurlijk sowieso een groot thema. En wat je in het algemeen merkt is dat iedereen zegt: de plannen zijn er nou wel, ga ze nu ook uitvoeren. Ook Duitsland heeft natuurlijk vorige week vrijdag een groot klimaatplan gepresenteerd. En die urgentie wordt dus heel breed gevoeld. Je ziet het vandaag ook weer terug in Den Haag. Daar was een hele grote klimaatmars. We hebben tijdens de ministerraad vanaf een uur of twee tot half drie ongeveer de mensen voorbij zien trekken. Ik begreep dat het er heel veel waren, veel meer dan verwacht. Ik geloof ook op andere plekken in de wereld. Veel in Europa zijn die klimaatmarsen gehouden. En in ieder geval die boodschap wordt in Nederland goed verstaan. En wat mij betreft is het inderdaad zaak dat we overgaan tot uitvoering op een manier dat iedereen dat ook kan meemaken. Dat we niet morgen de auto hoeven te verkopen of vakantie hoeven af te zeggen, maar dat we wel stap voor stap zoveel mogelijk aansluitend op logische beslismomenten in gezinnen en levens van mensen kijken welke stappen kunnen we collectief zetten? In de kaders ook van het klimaatakkoord om die beweging te maken en er ook intussen, overigens mag dat dan ook nog, een paar dubbeltjes aan te verdienen doordat dat ook weer heel veel nieuwe banen gaat opleveren. Nou, dan was het ook natuurlijk de week van het advies van Johan Remkes, het Adviescollege Stikstof. Niet om meer, maar om minder daarvan te krijgen uiteraard. Eigenlijk is het adviescollege tegen de stikstof. Eerst advies uitgebracht, daar zijn we blij mee, dat zij zo snel hebben geleverd. Er is natuurlijk een uitspraak van de Raad van State die op dit moment een behoorlijke impact heeft, want het college maakt dat ook duidelijk in dit rapport: er is ook hier een enorme urgentie, en we zullen dus moeten kijken hoe we emissies kunnen reduceren, en tegelijkertijd ook daarmee de neerslag van stikstof, de deposities, kunnen terugdringen, natuurherstel. Wat ook het rapport laat zien is dat het niet zomaar even geregeld is. Het is een complex probleem. We hebben vandaag eigenlijk voor het eerst kort over het advies gesproken. We gaan daar volgende week heel uitgebreid over praten en we proberen dan ook als het enigszins kan al begin oktober met een kabinetsreactie te komen. Als het nodig is duurt het iets langer, maar we streven naar begin oktober. Doordat we vooral nu, en dan gaat het om de korte termijn in deze eerste aanleg, er in slagen om er voor te zorgen dat toestemming kan worden verleend aan projecten en activiteiten die stikstofuitstoot veroorzaken, maar vaak activiteiten zijn die juist op termijn weer de stikstofuitstoot moeten verminderen. Uiteraard speelt daarnaast de langere termijn. Daar is het Adviescollege ook mee bezig. En voor de lange termijn geldt dat wij daar ook naar gaan kijken uiteraard, maar nu eerst met grote haast proberen antwoorden te formuleren voor de kortere termijn. Dan zult u mij misschien gaan vragen: wat vind je dan van het rijden, en de huizen en alles? Nou dan zal mijn antwoord zijn dat ik even wacht tot we daar besluiten over genomen hebben, dus ik moet daar even vast de verwachtingen temperen als u mij wilt verleiden, maar dat kunt u natuurlijk altijd proberen, om daar nu al iets over te zeggen. Maar we hopen daar wel zo snel mogelijk dus inzage in te geven. 

Klimaatbeleid

VAN LEEUWEN (BNR)
Om even bij klimaat aan te haken. Was u ook bij die speech van Greta Thunberg aanwezig en nou ja, hoe heeft die op waarde geschat?

RUTTE
Die heb ik gemist. Nee, niet gezien.

VAN LEEUWEN 
Ook niet gezien?

RUTTE
Nee, op dat moment was ik met uw collega’s in gesprek. We hadden precies een afspraak met de Nederlandse pers toen zij sprak, want die conferentie duurde natuurlijk de hele dag en ik sprak vrij kort daarna, dus het was precies het slot waarin ik de Nederlandse media kon spreken, dus ik heb haar niet zien praten.

VAN LEEUWEN 
Ze is inmiddels genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede, net als Trump trouwens, maar is dat wat u betreft terecht als klimaatgoeroe?

RUTTE
Ik laat dat aan het Nobelcomité over.

VAN LEEUWEN 
Maar u kent haar ideeën misschien, maar ze heeft natuurlijk een oproep gedaan aan de leiders van: u doet niet genoeg. 

RUTTE
Ik ga nu niet op iedere internationale activiteit die er is, dat is allemaal, iedereen levert zijn bijdrage, maar ik ga niet iedereen becommentariëren. De Nederlandse regering vindt het belangrijk dat we in Nederland dit probleem aanpakken, misschien ook de kans omdat te doen, het is van belang om er voor te zorgen dat dit land schoon is, en de zaak netjes doorgeven aan de volgende generatie en we vinden het van belang om in de wereld aandacht te vragen. Maar ik ga niet op iedereen commentaar leveren die daar ook aandacht voor vraagt. Dat doet iedereen op zijn eigen manier. En de ene keer spreekt het meer dan de andere.

VAN LEEUWEN 
Ook niet de 20.000 jongeren die vandaag in Den Haag demonstreren?

RUTTE
Die heb ik net genoemd in mijn inleiding.

VAN LEEUWEN 
Die zeggen ook: het gaat niet snel genoeg, wat hen betreft.

RUTTE
Nee, maar ik heb daar net op gereageerd en gezegd dat die boodschap goed verstaan is en dat Nederland natuurlijk bezig is met een heel klimaatplan om te komen tot de aanpak.

BREEDVELD (Jeugdjournaal)
U heeft die jonge lui allemaal voorbij zien lopen langs de Trêveszaal. Zij voelen zich niet gehoord. Althans, niet voldoende. Snapt u hun zorg?

RUTTE
De zorg snap ik, maar volgens mij worden ze goed gehoord. Ik heb zelf twee keer met delegaties gesproken van jongeren samen met Erik Wiebes, dat waren echt hele goede gesprekken en Nederland is met een van de meest ambitieuze aanpakken gekomen om het klimaatvraagstuk op te lossen. 

BREEDVELD
Ja, maar niet ambitieus genoeg zeggen zij.

RUTTE
Daar ben ik het dan niet mee eens. We zijn echt heel ambitieus. En moeten het op een manier doen dat we ook nog ervoor zorgen dat hier ook nog een paar banen zijn. Sterker nog, als we het slim doen komen er heel veel banen bij. 

BREEDVELD
Ja maar goed, dit is een wereldwijd probleem. Zij zeggen niet alleen: Nederland moet verder gaan, de hele wereld moet verder gaan. Want als we zo door gaan betalen zij de rekening. Snapt u dat?

RUTTE
Nee dat deel snap ik helemaal. Dat is ook precies wat de Nederlandse regering doet. We hebben de internationale klimaatdiplomatie. Dus we zijn bezig, even voor het Jeugdjournaal, om in Europa, maar ook buiten Europa alle contacten die we hebben aandacht te vragen voor dit onderwerp. En te zeggen: jongens, we moeten met elkaar niet alleen ambitieus zijn maar die ambities ook omzetten in concrete, in plannen. Wat doe je dan? 

BREEDVELD
U gaat niet als Nederland het goeie voorbeeld geven alleen?

RUTTE
Dat is niet nodig. Want in Europa hebben inmiddels de Duitsers een klimaatplan gepresenteerd. Wat ook uitgaat van een ambitie vergelijkbaar met de Nederlandsen. De Fransen hebben dat gedaan. Dus waar je zorg zou hebben, als je in Nederland alleen iets doet en andere landen niks doen, ja dan los je het probleem niet op. Maar andere landen doen ook heel veel nu. Tweede zou zijn, als je het alleen hier doet en andere landen niet, dat misschien bedrijven naar die andere landen gaan. Dat risico is er ook niet als de andere landen ook hun plannen gaat uitvoeren. 

BREEDVELD
Maar we hebben allemaal boze Greta Thunberg gezien. U heeft haar gemist vanwege andere activiteiten. Maar haar boodschap en ook van die jonge lui in Nederland nu, is van ja maar u sluit de ogen voor echt het grote gevaar. 

RUTTE
Ja sorry, ik niet en de Nederlandse regering niet. In Nederland volgens mij niemand. Iedereen is zich bewust dat we dit probleem moeten aanpakken. Er ligt ook een plan om dat te doen, wat zeer ambitieus is. Want tot 2030 en 2050 heel precies regelt wat we dan allemaal gaan doen. En ik geloof niet dat iemand nu in Nederland vindt dat we te weinig doen. Volgens mij zijn we.... We hebben niet genoeg gedaan maar er liggen nu zeer ambitieuze plannen. Die zijn we ook in uitvoering aan het nemen om het wel te doen. En ik vind dit dus een ondersteuning, die klimaatmars, die was ook niet alleen in Nederland. Ik heb ook niet dat beschouwd als kritiek op het Nederlandse kabinet. En voor zover men zegt: joh, zorg ervoor dat ook de rest van de wereld ambitieus is. Nou, zeker. Reken maar. Dat moet ook. Omdat het anders niet zoveel zin heeft als wij het in ons eentje doen. Gelukkig gebeurt er heel veel in andere delen van Europa. Ook andere delen van de wereld. En ten tweede is het ook van belang om die banen hier te houden. 

BREEDVELD
U heeft zelf geen kinderen, maar zou u ze toestemming geven om te gaan demonstreren en te spijbelen van school? 

RUTTE
Nou in ieder geval om te demonstreren wel. Maar ze moeten natuurlijk wel, ze deden het op tijdstippen dat het hoop ik net allemaal kon. Maar ik zou zeggen, weet je, laten we blij zijn dat we een generatie jongeren hebben die zich ergens druk over maakt. Belangrijkste is dat ze ook die school gewoon goed afmaken. 

Stikstofproblematiek (1)

DE WINTHER (Telegraaf)
Even over de stikstofproblematiek, meneer Rutte. Ik vroeg me af of het kabinet nou eigenlijk al een soort principebesluit heeft genomen over het feit dat men maatregelen wil nemen naar aanleiding van wat de Raad van State heeft geoordeeld. 

RUTTE
We hebben nog niets besloten. We gaan de besluiten volgende week allemaal nemen. Maar we zijn natuurlijk wel genoodzaakt vanwege die uitspraak van de raad van state om te bekijken hoe we met die uitspraak omgaan. Dus daar zijn we mee bezig. 

DE WINTHER
Maar je zou er mee omgaan ook kunnen besluiten om te negeren? 

RUTTE
Ja maar dan heb je dus een rechterlijke uitspraak die zegt: je kunt niet veel meer in Nederland. 

DE WINTHER
Nou ja, er zijn ook mensen die denken dat je wellicht met noodwetgeving of ik noem het dan maar even terugdraaiwetgeving het één en ander kan veranderen waardoor bepaalde projecten sneller kunnen worden vlot getrokken. 

RUTTE
We kijken overal naar. Maar ik denk de, ik zag dat hoofdcommentaar vandaag in uw krant, ik snap dat. D’r is wel een lastig punt met noodwetgeving. Je kunt dat doen. Maar je zit natuurlijk ook met afspraken die we Europees gemaakt hebben. Dus de kans is natuurlijk ook weer heel groot als je die weg zou bewandelen, dat de Raad van State zal zeggen: ja, dat is noodwetgeving die zich niet verhoudt tot afspraken die we met elkaar gemaakt hebben. 

DE WINTHER
Ja, maar gaat de Raad van State dan vervolgens daarover. 

RUTTE
Ja of een andere rechter. Dat kan ik niet precies overzien. We bekijken alles. We hebben geen taboes. Dus de suggestie die u doet snap ik op zichzelf, althans uw krant vanmorgen deed, maar een eerste weging laat wel zien dat dat niet zo’n makkelijke route is. Omdat je, nogmaals, te maken hebt met natuurlijk Europese afspraken. Je kunt niet met Nederlandse wetgeving zomaar zeggen: we gaan een afspraak die we met elkaar gemaakt hebben in de vereniging Europese Unie voor ons aan de kant zetten. 

DE WINTHER
U zegt even heel snel dat er volgende week allerlei besluiten worden genomen?

RUTTE
Wat wij volgende week willen doen is reageren op de Commissie Remkes en kijken of we in staat zijn om met plannen te komen waardoor op korte termijn, in ieder geval voor de kortere termijn, wij het slot weer eraf kunnen halen op heel veel projecten die nu stilliggen. En dat zal nog een heidens karwei worden. En ik weet niet hoever we komen. Ik weet niet of dat volgende week allemaal lukt. Maar dat zal echt nog ingewikkeld zijn. 

DE WINTHER
Maar hoe concreet wordt dat? Wordt dat dan bijvoorbeeld volgende week al dat er decreten de deur uitgaan waarin staat hoe hard er mag worden gereden op bepaalde snelwegen langs natuurgebied. Kunnen we daar al rekening mee houden volgende week? 

RUTTE
Daarvoor geldt dat ik helemaal niets zeg over wat er dan kan gebeuren omdat ik pas hier iets wil vertellen als het rond is. 

DE WINTHER
Kunt u iets zeggen over de sfeer in de coalitie naar aanleiding van deze problematiek? 

RUTTE
Ja, ja, die is in de coalitie verder prima. Alleen iedereen is natuurlijk bezorgd over deze situatie. En dan geldt voor politici dat wij die zorgen moeten omzetten in actie. 

DE WINTHER
U zegt: het is prima, maar we hoorden toch de afgelopen weken bijvoorbeeld naar aanleiding van het voorstel van de D66-fractie om de veestapel te halveren dat er heel veel chagrijn was. Dat werd ook uitgesproken door leden van de coalitie.

RUTTE
Ja maar dat is dan weer de kracht, dat heeft u ook bij de Algemene Beschouwingen kunnen terug horen van sommigen in de coalitie. Dus dat gebeurt ook heel openlijk. Dat als er irritatie is dat we dat eigenlijk vrij open uitpraten. Daardoor gaat het in het kabinet en in deze coalitie ook behoorlijk goed eigenlijk. Tot het niet meer goed gaat. Dat is natuurlijk altijd in de politiek. Maar op dit moment gaat het goed. Omdat als er dan dingen gebeuren waar iemand zich aan ergert, dan wordt het ook gezegd. 

DE WINTHER
Neemt u waar dat die sfeer wel iets is veranderd de afgelopen maanden? 

RUTTE
Nee. Nee, nee, nee, u noemt dat voorbeeld van dat halveren van de veestapel...

DE WINTHER
Maar er is wel meer gebeurd natuurlijk hè. Het fonds en zo, daar is natuurlijk gesodemieter geweest zeg ik even. 

RUTTE
U heeft het allemaal in de Beschouwingen gezien. Dat was toch geen coalitie die dan rollebollend door de Tweede Kamer ging? Maar het zijn wel vier verschillende partijen...

DE WINTHER
Nee maar dat soort dingen gebeuren meestal achter de schermen. Niet in de Tweede Kamer. 

RUTTE
Nou, dankzij uw uitstekende zoekwerk komt dat steeds meer voor de schermen. Dat is natuurlijk de grote kracht van Nederlandse media. 

DE WINTHER
Maar u neemt niet waar dat er de afgelopen maanden anders met elkaar wordt omgegaan of anders over elkaar wordt gesproken? 

RUTTE
Nee vind ik niet. Nee, nee, helaas. Vanaf het eerste begin wisten we: het zijn vier partijen die over tal van zaken totaal verschillend denken. Het was een coalitie, wat zei Pechtold: dit is niet mijn keuze, maar het is nu wel mijn vijfde keuze, geloof ik was het zei die. En dat geldt, niemand had dat verwacht. ChristenUnie en D66 en VVD en CDA, dat die samen een kabinet zouden vormen. Eindeloos vergaderd om dat voor elkaar te krijgen. De sfeer nam toe ondanks die lengte. Dus dat werkte goed. En nog steeds is het een team wat irritaties makkelijk uitpraat. Maar die zijn er natuurlijk wel, ja. Het zou natuurlijk raar zijn als je met vier partijen zit. We zijn geen fusie aan het voorbereiden tussen die vier partijen. We zijn heel verschillend. Maar zolang je alles kunt uitpraten kun je ook.... Ja, het belangrijkste is altijd, ook thuis, als er conflicten zijn, laat het niet sudderen, praat het uit. Even een klein advies. 

LAMBIE (RTL Nieuws)
Meneer Rutte, toen Remkes verscheen, een van de adviezen was: verlaag de maximumsnelheid. Was u teleurgesteld toen u dat hoorde? 

RUTTE
Ik wil eigenlijk helemaal niks over Remkes verder zeggen omdat wat ik net al zei bij mijn inleidende woorden, ik wil echt dat het kabinet nu komt, als het lukt, zo snel mogelijk met de aanpak voor de kortere termijn. En alles wat ik nu ga zeggen over Remkes en wat er in staat helpt niet om dat proces te bevorderen. Dat is één van de voorbeelden geloof ik die Asscher in zijn overzicht heeft staan van mijn standaard antwoorden. 

LAMBIE
Wat we wel vaker van u gehoord hebben ook is dat u bijvoorbeeld twee jaar geleden nog zei: 130, ik vind het heerlijk om door te rijden. Ik vind dat zo fijn. Dan moet u toch teleurgesteld zijn als dat advies nu komt? 

RUTTE
Maar nogmaals, wat ik allemaal gezegd heb, heb ik gezegd. Maar ik ga nu niet op concrete ideeën van Remkes in. Dat heeft geen zin zolang we geen besluit hebben genomen. 

Myanmar

VAN DEN BERGH (Reuters)
Ik ben twee onderwerpen. Eerste is Myanmar. 

RUTTE
Myanmar? Weer iets gevonden, ik heb zo’n stapel, ik ben tot de tanden bewapend. Maar Myanmar zit er niet in. 

VAN DEN BERGH
Uw collega bij de VVD, Sven Koopmans, heeft een motie ingediend die een paar maanden geleden is aangenomen door het parlement dat Nederland zou onderzoeken of ze Myanmar voor het internationaal gerechtshof konden dagen. 

RUTTE
Zegt me helemaal niks. We gaan de vraag uitzoeken, u krijgt antwoord. 

VAN DEN BERGH
Helemaal goed. Volgende vraag...

RUTTE
Maar als het een motie is van Sven Koopmans is het een verstandige motie want die is van mijn partij. Maar ik sta hier natuurlijk als premier van het hele kabinet. Dus we gaan even kijken...

Brexit

VAN DEN BERGH
Oké. Dan Brexit, vorige week was u best optimistisch over dat het nog allemaal mogelijk was, een deel....

RUTTE
Nou niet optimistisch. Ik heb gezegd: het kan nog steeds. Ik ben niet optimistisch. 

VAN DEN BERGH
Bent u nu misschien wat minder in het idee dat het nog steeds kan nu u gezien heeft wat er in het Britse parlement gaande is en wetende dat ook zij nog moeten stemmen over een deal die er gesloten kan worden? 

RUTTE
Het enige punt is, in de tijd kan het allemaal nog steeds. Dat is niet veranderd. Maar of het ook gaat lukken is aan hun. Wij zitten te wachten op de Britse voorstellen. En u heeft helemaal gelijk. De Britten moeten met voorstellen komen die kunnen. En stel dat je het dan eens wordt, dan moet dat resultaat ook nog door het Britse parlement. Dus je hebt twee grote hobbels te nemen. Maar in de tijd zou het nog steeds kunnen. 

VAN DEN BERGH
Maar de ene hobbel van het parlement is nu op zich niet hoger geworden deze week? 

RUTTE
Maar daar wil ik niks over zeggen. Dat is intern Brits. En wij hebben te maken met de Britse regering en niet met het Britse parlement. Maar natuurlijk kijk je met een schuin oog naar wat er daar gebeurt. Maar formeel onderhandel je niet met het parlement maar met de regering. En daarnaast geldt natuurlijk dat wij vooral wachten op waar komen de Britten dan mee? Ja. 

Stikstofproblematiek (2)

DU PRÉ (Volkskrant)
Meneer Rutte, sorry ik had nog een stikstof vraag. 

RUTTE
Hmm... U hoeft daar geen sorry voor te zeggen. 

DU PRÉ
Want u ontmoedigt ons doordat u al heeft aangekondigd dat u niks gaat zeggen over concrete maatregelen. Maar deelt u eigenlijk de analyse van de commissie Remkes dat het natuurbeleid verwaarloosd is in de afgelopen jaren? 

RUTTE
Ook daar ga ik nu allemaal niks over zeggen. We zijn heel blij dat de Commissie Remkes zo snel is bevallen van dit stuk. Dat is echt knap werk. Maar alles wat ik daar nu over zeg in appreciatie van wat erin staat zou wellicht ook weer inzage kunnen geven in wat er in mijn hoofd omgaat over het vervolg. En dat is eigenlijk niet zo relevant omdat ik ook maar één van de vele stemmen in de coalitie ben en het van belang vind dat wij proberen als collectief zo snel mogelijk tot iets te komen. Dat is ook weer van belang als dat lukt omdat je dan ok weer kunt proberen die bouw op gang te krijgen, die wegen aan te leggen, noem maar op. 

DU PRÉ
Maar waar wij proberen achter te komen denk is, is of dit een soort lange tanden offensief wordt van het kabinet. 

RUTTE
Niemand zat toch te wachten op dit probleem? Dat kan ik u wel uitleggen. Volgens mij is dat voor de hele politiek lange tanden. Die PAS-aanpak hebben we natuurlijk heel breed politiek zo bepaald. En daar heeft de Raad van State van gezegd: heel leuk, maar het kan niet. Dus dat is natuurlijk vanaf eind mei lange tanden. Nee heb daar niet zoveel zin in. Je moet er wat mee. 

DU PRÉ
Maar eigenlijk legt de Commissie ook een verwijt neer bij opeenvolgende kabinetten. Er is hier een fout gemaakt, die moet nu recht gezet. Voelt u zich in die zin, valt u iets te verwijten?

RUTTE
Alles wat fout gaat, gegaan is afgelopen negen jaar, is mijn schuld. Alles wat goed ging is collectief. U kent mijn opvatting. Dat is altijd zo. Maar ik ga dat nu niet in detail analyseren wie waar schuld had. We moeten proberen het op te lossen. Dan komen er daarna vast weer allerlei onderzoeken die gaan uitzoeken hoe kon het in het verleden fout gaan. Maar laten we eerst nou proberen het probleem op te lossen. Maar in algemene zin geldt: wat goed gaat, is kabinet. Wat slecht gaat, ben ik. 

VAN SOEST (Algemeen Dagblad)
Ik had eigenlijk een beetje dezelfde vraag, maar dan toch... Er zijn nu ingrijpende maatregelen nodig. U zegt net zelf ook: we gaan geen taboes uit de weg. Dit had toch voorkomen kunnen worden als het kabinet de afgelopen negen jaar beter had opgelet? 

RUTTE
Dat kan ik nu echt niet overzien. Mogelijk is dat waar. Maar weet je, we zitten met een probleem. Dat heeft niet zo heel veel zin dat we nu heel erg calvinistisch gaan terugkijken nu al. We zijn Nederland. We kijken altijd ook weer terug. We gaan leren. Nu is het toch echt even zaak dat we het probleem oplossen. 

VAN SOEST
Oké. Volgende week komen boeren massaal naar Den Haag, of massaal moet nog blijken, maar toch. Begrijpt u hun zorg? 

RUTTE
Ja. 

VAN SOEST
Wat kunt u zeggen om hen gerust te stellen? 
RUTTE
Niets nu. We moeten afwachten. Ik kan alleen maar zeggen dat ik en het hele kabinet bewust zijn dat onze boeren een ongelooflijk belangrijke rol in dit land spelen. Ze zijn collectief de hele voedselvoorziening, de hele voedselketen is verantwoordelijk voor ongeveer tien procent van onze economie. Boeren spelen een hele grote rol in die economie. Spelen een hele grote rol in landschapsbeheer. Die er voor zorgen dat wij, land op Schiphol bij mooi weer of op Rotterdam of Eindhoven en je ziet hoe aangeharkt het hier is. Dat is toch altijd nog voor 85 procent niet-stedelijk in Nederland en dat is heel vaak zijn dat de boeren die dat doen. Boeren bepalen heel erg ook de sfeer buiten de steden, bepalen heel erg de sfeer op het platteland. Ook bij die hele grote groep mensen die zelf geen boer is. Dus zij spelen een hele grote rol in deze samenleving. En het is niet altijd makkelijk in dit land dat zo klein is, met zoveel ambities, met zoveel mensen, zoveel dieren en zoveel bedrijven, om al die zaken in balans te brengen. En dat betekent dat ook de boeren, in heel veel gevallen, sommige sectoren hebben het heel goed, maar heel veel sectoren toch echt een moeilijke tijd achter de rug hebben. Dus in algemene zin snap ik dat. Als het dan specifiek gaat over het stikstofvraagstuk ga ik daar even niet op in, want dat is natuurlijk nu onderdeel van de gesprekken.

Lerarentekort

GEERTS (NOS Radio 1)
Meneer Rutte, gisteren werd bekend dat een Montessorischool in Amsterdam-Zuidoost gaat sluiten. Volgens hen omdat het hen niet lukt om genoeg docenten te vinden om, om leerkrachten te vinden om de leerlingen les te geven. Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Ja, maar daar heeft Slob of gereageerd he? Die is er ingedoken en die heeft gezegd dat het aantal leerlingen op die school al een aantal jaren daalt en dat de school onder de opheffingsnorm zat. Dus daar speelde meer. Maar laten we even abstraheren van dat voorbeeld. Er is natuurlijk een grote zorg over het lerarentekort. En daar hebben we het ook in de APB uitvoerig over gesproken. Namelijk: we moeten maatregelen nemen om mensen te stimuleren om leerlaar te worden, als zijinstromer een ander vak, of als ze parttime werken meer uren, of überhaupt kiezend voor dit vak als je de pabo gaat volgen, wat gelukkig meer mensen doen, voor leraar basisschool, juf of meester. Daar zijn we vreselijk hard mee bezig. Er is ook heel veel geld in gestoken. Er wordt heel veel geld in gestoken, dus dit is echt een belangrijk punt, want je wil niet dat kinderen steeds een andere leraar hebben of een zzp’er voor de klas, die vaak ook heel goed zijn, daar gaat het allemaal niet om, maar je wilt toch het liefst zoveel mogelijk vastigheid voor zo’n klas hebben.

GEERTS 
U zegt het al: er is heel veel geld in gestoken, dan hoor je altijd mensen zeggen: niet genoeg blijkbaar, want het probleem is nog niet opgelost.

RUTTE
Nou ja goed, dat is natuurlijk het probleem van het kabinet dat het nooit allemaal opgelost is en dat is jammer, maar hoort natuurlijk ook bij het politieke bedrijf. En het hele nadeel van het grote voordeel dat we een hele lage werkloosheid hebben, en tegelijkertijd ouder worden, heel veel vacatures in de zorg, heel veel concurrentie voor allerlei banen waardoor ook vraagstukken in het onderwijs, maar ook bij defensie, politie, om de vacatures vervuld te krijgen. Maar kijk ook naar de bedrijven, de technische bedrijven of beroepen, dat zijn natuurlijk allemaal vraagstukken die spelen en daar heb elk voordeel ook zijn nadeel. Het grote voordeel van een lage werkloosheid zie je hier wel in vertaalt, dan kun je het er niet bij laten, dan moet je er beleid op maken. Maar het is niet zo dat je met een toverstokje dat kunt oplossen. Dat kost tijd.

GEERTS 
U zei het al: meneer Slob geeft ook aan dat het probleem lag bij deze school, te weinig leerlingen. Hij gaf ook aan dat het breder speelt, ook in Amsterdam. Niet alleen in kleinere dorpen, maar ook in de grote steden. 

RUTTE
Bij ongeveer een kwart van de scholen speelt dat in de grote steden.

GEERTS 
Is het dan niet ’s tijd om nog ’s een keer goed te kijken of er niet teveel kleine scholen zijn in Nederland en dat je moet gaan samenvoegen?

RUTTE
Daar is Slob ook over in gesprek met de G4 wat je daar kunt doen. En ik weet niet precies wat de laatste stand van die gesprekken is, maar hij is daarover in gesprek met de G4.

GEERTS 
En is dat een van de oplossingen voor een lerarentekort. Dat je gewoon scholen gaat samenvoegen?

RUTTE
Ik wil nu niet in dat detail daar op ingaan, want dat kan ik niet helemaal overzien welke richting die gesprekken opgaan, maar dat gesprek is constructief gaande tussen hem en de wethouders van de grote steden.

BREMER (RTL Nieuws)
De bonden hebben aangekondigd dat ze weer willen gaan staken. Ze willen 420 miljoen. Nou heeft u bij de APB heeft u een toezegging gedaan, maar geen bedrag genoemd. Zou dat een bedrag zijn wat u overheeft voor het onderwijs?

RUTTE
Even heel precies. Er ligt op dit moment op de plank 285 miljoen structureel, ligt te wachten op besteding voor de loonstijging in het basisonderwijs. En dat ook al zelfs voor dit jaar beschikbaar. En ik heb bij de APB gezegd: sluit nou snel die cao, dan kan dat geld beschikbaar komen. En als dat lukt dat willen wij eenmalig kijken naar een bedrag, en de hoogte daarvan heb ik niets over gezegd en zeg ik nog steeds niets over. Maar dan willen we kijken wat we eenmalig kunnen doen en ook met eenmalig geld kun je heel veel doen. Of het nou om werkdruk gaat of andere zaken die in het onderwijs spelen. 

BREMER 
Daar nemen zij geen genoegen mee hebben ze al laten weten. Snapt u hun zorg? Snapt u dat ze weer gaan demonsteren? We hadden net het klimaat en de boeren al. Snapt u dat de leraren ook weer de straat op gaan?

RUTTE
Ik geloof niet dat de boeren nou perse tegen het kabinet de straat op gaan. Die vragen volgens mij aandacht voor hun positie in de samenleving en maken zich zorgen over die positie. Ik heb niet de indruk dat het perse tegen het kabinetsbeleid gericht is. Ten aanzien van de leraren, ik snap heel goed dat iedereen in Nederland voor zijn sector het aller, aller, allerbeste wil. Maar een kabinet moet keuzes maken en die keuzes zijn in schaarste. Er gaan ruim 40 miljard euro per jaar naar het onderwijs. Er gaat ook de komende jaren weer heel veel geld naar het onderwijs, extra, dat blijft ook groeien. Er ligt 285 miljoen op de plank voor de lerarensalarissen. We zien nou in het basisonderwijs dat die salarissen in twee jaar met 9,5% zijn gestegen. Zeer terecht, want er was echt een achterstand. Ik begrijp heel goed dat mensen zeggen: ja, we willen die achterstand sneller inlopen. Net zoals mensen in de zorg zullen zeggen: we hebben allerlei wensen. Maar je moet uiteindelijk wel kijken hoe je je geld besteedt...

BREMER 
Maar is het dan een soort Rupsje Nooitgenoeg die leraren?

RUTTE
Nee, natuurlijk helemaal niet. Zij hebben hun zorgen, die respecteer ik, maar een kabinet moet uiteindelijk in al die maatschappelijke belangen die vragen een overheidsbijdrage keuzes maken. En wij vinden dat we dat op een evenwichtige manier doen. Als je kijkt naar wat er al naar toe gaat, wat er nog op de plank ligt. We zijn bereid als ze tot een cao komen serieus te kijken naar een eenmalig bedrag extra.

BREMER 
Maar voor die 420 miljoen kunnen ze beter thuisblijven?

RUTTE
Dat is niet voorzien in ieder geval. We hebben dat nu ergens in de boeken staan. Wij hebben gezegd bij de APB: een eenmalig bedrag is een mogelijkheid, sluit nou die cao af, er ligt bijna 300 miljoen op de plank te wachten. Ze hebben mij gevraagd samen met Arie Slob voor een gesprek, de Raad van het Voortgezet Onderwijs en de Raad voor het Basisonderwijs, de PO-raad, dat gaan we ook doen, zo’n gesprek uiteraard. Ook daar leven ook allerlei andere plannen nog heb ik begrepen in die kring, los van geld. Dus het is sowieso nuttig om dat gesprek te hebben. En staking, dat mag op zichzelf, in Nederland mag gestaakt worden. 

Stikstofproblematiek (3)

JOOSTEN (ELSEVIER)
Meneer Rutte, even toch nog stikstof, maar dan ook klimaat in algemene zin, meer politiek-filosofisch misschien. Hoe voelt het nou om in uw derde kabinet gedwongen te worden door allerlei uitspraken van rechters om beleid te gaan uitvoeren dat naar verwachting eigenlijk een soort GroenLinksbeleid is?

RUTTE
Hoezo is dat GroenLinks? Ik heb Jesse Klaver toch niet nodig om dit een schoon land te laten zijn, dat vind ik als VVD ook heel belangrijk. Dat vind iedereen denk ik belangrijk. Nee, wat je moet voorkomen is dat je doorslaat. Wat je moet voorkomen is dat we geen leuk leven meer mogen hebben en in een soort zwart-witfoto gaan wonen. Maar volgens mij wil iedereen in dit land, dat het land schoon is, wat je niet wilt is dat de duinen worden overwoekerd door brandnetels en van die kleine bramenstruikjes, dat zie je nu op heel veel plekken. Dus je ziet echt een serieus, kijk gewoon naar de natuur, je ziet dat stikstofprobleem, dat neem je gewoon waar, een beschadiging van het landschap. Dus het is geen onzin. Alleen vervolgens moet je kijken: hoe los ik het op? En daar moet je, dat gaan we proberen, een verstandig pakketje te maken. 

JOOSTEN
Maar dit is toch niet allemaal echt heel goed nieuws? De problemen rond het milieu die worden al zolang naar voren gebracht.

RUTTE
Ja maar dat is geen GroenLinksvraagstuk. Het feit dat we natuurlijk in een heel rijk land wonen, een rijk deel van de wereld, met veel CO2-uitstoot, en nu ook dit stikstofvraagstuk, er zijn echt nog wel een paar problemen. En ik verwacht ook in Rutte 4, 5 en 6 dat ik geconfronteerd ga worden met vraagstukken die ik niet heb voorzien bij de formatie. Dat hoort bij het vak.

KOOLE (RTL Nieuws)
Bent u het eens met de partij van Wiersma dat de rechtsstaat geen FEBO-muur is waar je kan uitpakken wat je lekker vindt?

RUTTE
Ja zeker, ja absoluut. U refereert denk ik aan...

KOOLE 
Geldt dat ook voor bewindspersonen dan?

RUTTE
Ja.

Autogordel Wiebes

KOOLE 
En wat vindt u in dat licht van de heer Wiebes die dan besluit stout te zijn en zijn gordel niet te dragen?

RUTTE
Nou ja, volgens mij heeft hij ook gezegd: dat was niet verstandig en ik ga mijn leven beteren.

KOOLE 
Maar wat vindt u er van?

RUTTE
Dat hij dat terecht gezegd heeft, dat hij zijn leven gaat beteren.

KOOLE 
Het is toch wel een beetje vreemd dat je als minister van mensen vraagt je aan de regels te houden en zelf zegt: ja, die regels daar ben ik een beetje stout mee?

RUTTE
Heel eerlijk gezegd, ikzelf heb ook niet altijd achterin de gordel om zeg ik u maar even eerlijk, dus voor mij was dit ook wel een punt dat ik dacht: hey, dat moet ik vanaf nu wel altijd gaan doen.

KOOLE 
Heeft u vanochtend ook in de ministerraad bekend aan mevrouw Van Nieuwenhuizen die er zo boos over was?

RUTTE
Nee, die toorn wilde ik niet over mij heen krijgen. Maar nee, het is terecht, je moet je gewoon aan de wet houden.

Migratie

LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, er zijn zojuist weer zeven mensen verdronken in de zee tussen Griekenland en Turkije. Vreest u voor een...

RUTTE
Ik heb daar niet...dat is nieuws wat net...

LAMBIE
Dat is nieuws wat net bekend is geworden...

RUTTE
Vreselijk. Echt verschrikkelijk. Dit is zo erg, want hier zie je dus uit dat het cynische businessmodel van die bootjessmokkelaars, de Middellandse zee, dit is dan de Egeïsche zee, het is zo schaamteloos en het is zo levensgevaarlijk. Hier komen dus weer mensen om, blijkbaar, nou verschrikkelijk nieuws. 

LAMBIE
Maar we zien ook het aantal boten uit Turkije weer toenemen. Is er sprake van een dreigende migratiecrisis?

RUTTE
Nou ze nemen wel toe, maar ik heb niet de indruk, nog lang niet in de mate dat je dat soort termen moet gebruiken, maar iedere dode op de Egeïsche zee is er natuurlijk een teveel en het is verschrikkelijk. En wat je, wat mijn ultieme doel natuurlijk is, en voor velen in Europa, is dat hele businessmodel van die bootjessmokkelaars kapot maken. En dat doe je alleen door, uiteindelijk is de enige echte oplossing denk ik, zoals ook het vorige kabinet al gezegd heeft, zoveel mogelijk te kijken: kan ik mensen opvangen in de regio? Kan ik daar helpen? Kan ik er dan vervolgens voor zorgen als de druk te groot wordt dat je echte asielzoekers bereid bent op een meer gestructureerde manier tijdelijk naar Europa te halen? Dat hele plan van het vorige kabinet wat dit kabinet ook weer in het regeerakkoord heeft staan, maar wat nog niet voldoende lukt. Het lukt wel bij Griekenland-Turkije met de Turkijedeal, maar er blijven natuurlijk altijd in de uitvoering hele ingewikkelde vraagstukken. 
 
LAMBIE
... die functioneert op dit moment prima? 

RUTTE
Nou van de Turkse kant redelijk goed. Het probleem is natuurlijk de...

LAMBIE
Maar er komen meer bootjes. 

RUTTE
Ja, de vraag is even hoe structureel dat is. En daar zijn we ook over in gesprek met de Turken. Het is lang niet te vergelijken met 2015/16, lang niet. Het grootste probleem met de Turkije-deal is niet Turkije maar Griekenland. Namelijk, worden mensen voldoende teruggestuurd? En dat heeft te maken met de snelheid van asielprocedures aan Griekse kant. De vorige Griekse regering heeft daar te weinig aan gedaan. De huidige premier Mitsotakis heeft dat tot een prioriteit verklaart, dat dat wel moet. Onderdeel was: iemand steekt over. Die wordt teruggestuurd en dan zijn we bereid iemand anders uit een Turks opvangkamp naar Europa te halen. Met de gedachte dat als je oversteekt, dan weet je dus: ik word teruggestuurd. Om voor Turkije de druk niet groter te maken haal je iemand anders uit een kamp naar Europa. Dan weet je dat je vrij snel het aantal oversteken tot nul terugbrengt. Dat aantal oversteken is heel erg gedaald. Neemt nu iets toe maar is nog steeds veel lager dan een paar jaar geleden. Maar het probleem is dat dat terugzenden onvoldoende lukt waardoor die druk op de Griekse eilanden zo groot is. 

LAMBIE
Dus u zegt dat is het probleem, die overvolle kampen op die Griekse eilanden. 

RUTTE
Dat is het allereerste probleem wat we nu moeten aanpakken. Daar helpt Nederland in mee. Hij was laatst op bezoek bij mij. Ik heb er echt vertrouwen in dat hij dit wil aanpakken. Nederland is op alle mogelijke manieren al beteiligt, betrokken, bij het aanpakken van dit probleem. Met structurele verbeteringen etc. Maar het zijn uiteindelijk de Grieken die wel ook de juridische procedures moeten afwikkelen. 

LAMBIE
Dus de schuld ligt bij de Grieken op dit moment? 

RUTTE
Dat is veel te zwaar woord. Maar als je kijkt... Nee dat zou ik ook niet willen zeggen.

LAMBIE
Als je die overvolle kampen daar ziet...

RUTTE
Ja, maar het is natuurlijk niet zo dat de Grieken gevraagd hebben op die plek op de kaart te liggen. En zij worden natuurlijk als eerste geconfronteerd. Dus het is veel te makkelijk om vanuit ver weg liggend Nederland te zeggen: daar ligt de schuld. Dat vind ik een te zware term. Maar als u mij vraag: in die Turk-Griekse vraag: waar zit nou het grootste probleem. Dan zit het grootste probleem op dit moment in de uitvoering aan Griekse kant. En daar zit nu een premier die dat wil aanpakken. 

Brexit (2)

HOLLIGAN (BBC)
Brief Brexit-question from the BBC. You’re one of the UK’s closest allies. Based on what you’ve seen in the comments this week, do you truly believe a deal can be done and dusted before the leaders summit in three weeks time? 

RUTTE
Honest answer, I don’t know. It’s up to Boris Johnson. He has to come up with proposals which are compatible with a general view on the European side and the view on the UK that you don’t want a hard border in Ireland. But of course he has to deal with all the red lines his predecessor has drawn. No hard border in the Irish sea, no permanent membership for Northern Ireland of the, at least not permanent but a temporarily membership of the customers union and/or the single market. No backstop on Northern Ireland. So now you have this huge UK backstop which the Commons clearly doesn’t like. So it’s now up to Johnson to come up with proposals. We are waiting for that. 

HOLLIGAN
But you also then have to get it through parliament and based on the division that is now so visible all over Europe, do you still think that is likely? 

RUTTE
The division all over Europe on this? No, we are…

HOLLIGAN 
The division is visible all over Europe, within the Commons. 

RUTTE
I don’t want to comment on what happened in other countries parliaments. I’m very busy with my own parliament. But of course, we have to deal with Johnson, Boris Johnson, his cabinet and his team. And I spoke with him in New York last Tuesday and I invited him to, as soon as possible, come up with proposals which are acceptable. And he knows exactly what is acceptable and what is not acceptable for the European Union. 

VAN DEN BERGH (Reuters)
Heel kort, u gaat in oktober naar Nieuw Zeeland, Australië en Indonesië. Daar gaat u onder andere over MH17praten. Maar niet naar Maleisië? 

RUTTE
Ik heb afgelopen dinsdag een lang gesprek gehad met premier Mahathir van Maleisië. 

VAN DEN BERGH
Oké, dus het is niet meer nodig eigenlijk? 

RUTTE
Nee maar het is geen, het is net een reis alleen in kader van MH17. Ik ga in Indonesië een billateraal gesprek met president Jokowi en een heel aantal andere zaken in Jakarta en omgeving. Dan naar Nieuw-Zeeland, ook niet vanwege MH17 maar om met Jacinda Ardern, de premier, en ook allerlei andere dingen. En dan met Scott Morrison in Sydney, we gaan ook naar Melbourne, is ook een breder billateraal bezoek aan Australië. En in dat gesprek zal uiteraard MH17 een rol spelen. Maar het is niet een MH17-reis. Die heb ik 2014 wel gemaakt. Toen ben ik via Maleisië naar Australië gegaan. Maar dit is een bezoek aan dat deel van Azië en dan uiteraard is MH17 sowieso bij alle internationale gesprekken, maar zeker ook in Australië, komt dat aan de orde. En afgelopen dinsdag heb ik natuurlijk de kans gehad om met premier Mahathir lang te praten in New York. 

VAN DEN BERGH
Dank u. 

RUTTE
Goed weekend.