Speech van minister Sander Dekker ter verwelkoming van Shannon Salter bij de Raad van State in Den Haag

Toespraak | 26-09-2019

Dames en heren,

In dit compacte, platte land, dromen we graag van woeste natuur en weidse vergezichten. Tv-programma’s over emigrerende landgenoten zijn hier dan ook populair. Er staat mij een aflevering bij over een gezin dat net was verhuisd naar Canada en was gaan wonen in een prachtige villa tegen de bosrand aan. Je zag die mensen denken: het paradijs bestaat en het ligt in Canada.   

Tot zich op zekere ochtend een ongenode gast aandiende op het terras. Het was een grote bruine beer, met zijn kop in de vuilnisbak. Een beer in het paradijs. ‘In Canada is alles anders dan thuis’, zei de vrouw des huizes verschrikt in de camera.

Natuurlijk kwam het uiteindelijk toch weer goed. Die mensen leerden van hun buren hoe je beren weren kunt. En ook zullen ze na verloop van tijd hebben gemerkt, dat het diepere wezen van Canada veel gemeen heeft met dat van Nederland. Meer dan je op het 1e gezicht misschien zou denken.

Straffen en beschermen

Ik heb dat zelf eind vorig jaar ervaren toen ik een werkbezoek aan Canada bracht. Ik heb onder meer gesprekken gevoerd met rechters. Die gingen over het Canadese systeem van straffen van wetsovertreders en de bescherming die het biedt aan slachtoffers en de samenleving. Het viel mij op hoe zorgvuldig de autoriteiten in Canada afwegingen maken, bijvoorbeeld bij de aandacht die ze besteden aan de positie van slachtoffers. Net als wij in Nederland doen.   

Ik ben ook blij met het bezoek van mevrouw Salter aan Nederland, om meer te horen over de manier waarop Canada omgaat met civiele zaken. Het Civil Resolution Tribunal, waar mevrouw Salter voorzitter van is, heeft bij mij bij voorbaat een gevoelige snaar geraakt. Of eigenlijk: drie snaren. Laat ik ze alle 3 kort aanraken.

De 1e snaar is een lage, zeg maar de grondtoon. Het gaat me om de basisgedachte, die aan dit tribunaal ten grondslag ligt. De gedachte van: Put the public first. Mevrouw Salter heeft er een artikel aan gewijd in het Windsor Yearbook of Acces to Justice.

Jurisprudentie

Daarin beschrijft ze dat het nog niet zo gemakkelijk is om het publiek op de eerste plaats te zetten. Want rechters en advocaten baseren zich op wetten en jurisprudentie en dus op het verleden. Terwijl de behoefte van het publiek zich nadrukkelijk in het hier en nu afspeelt. Met het Civil Resolution Tribunal laat u zien, dat dit toch kan samengaan.

Ik kan iedereen verzekeren dat het ook voor bestuurders geen eenvoudige opgave is, om het publiek op de eerste plaats te zetten. Want ‘publiek’ is niet homogeen en wat voor de één een verbetering betekent, kan voor de ander juist een hindernis zijn.  

Daarom ook bouwen we in Nederland vanuit de praktijk een nieuw stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand op en niet vanaf een juridische tekentafel. De wetgeving komt pas helemaal aan het einde van het traject.

Problemen oplossen

Mijn doel is om meer problemen met een juridisch kantje aan de voorkant op te lossen. Wat is er nou werkelijk aan de hand met iemand met een grote huurachterstand? Een huisuitzetting via de rechter voorkomen lost maar een klein stukje van het probleem op.

De vraag is hoe we ervoor zorgen dat iemand weer echt zijn leven kan oppakken. Daarvoor is hulp uit verschillende hoeken nodig, niet alleen juridische bijstand. We zoeken op het moment in pilots uit met welke groepen we te maken hebben, wat voor hen het beste werkt en hoe we het dus voor hen moeten aanpakken. Want het is duidelijk dat je er met ‘one size fits all’ niet gaat komen.

Kortom, eenvoudig is het nooit om het publiek op de eerste plaats te zetten. Maar die voortdurende zoektocht, dat wikken en wegen om dat toch zoveel mogelijk te doen, vormt wel de kern van de democratische rechtsstaat.

Harmonie

De 2e snaar is die van de gelijktijdigheid, harmonie zo u wilt. Ik vind het bijzonder om me te realiseren dat er aan de andere kant van de wereldbol, 8000 kilometer hier vandaan, mensen met dezelfde vraagstukken bezig zijn als wij in Nederland. Dat op hetzelfde moment mensen op heel verschillende plekken zich afvragen hoe we met technologie de rechtsstaat nieuwe betekenis kunnen geven in het dagelijks leven van mensen.

Het doet me denken aan de boekdrukkunst, die halverwege de 15e eeuw op verschillende plekken in Europa tegelijkertijd het licht zag. Er was zelfs lange tijd verwarring wie nou de ontdekker was: de Duitser Johannes Gutenberg of de Nederlander Laurens Coster. Uiteindelijk zijn de historici tot de conclusie gekomen dat de Chinezen de werkelijke ontdekkers waren, maar dat terzijde.

Het doet niets af aan mijn punt dat de tijd rijp was voor bredere verspreiding van het geschreven woord. En onze tijd is rijp voor digitale hulpmiddelen in het juridisch domein. Hulpmiddelen die mensen met problemen de weg wijzen, helpen en zelfs geschillen kunnen beslechten, zoals in British-Columbia.

Echtscheiding

Daarmee valt een wereld te winnen. Stel, je zit met je handen in het haar vanwege een echtscheiding. Dat brengt toch al veel verwarring met zich mee. Zoek je vervolgens op internet informatie, dan kom je terecht in een oerwoud van adviezen van onbekende afzenders. Daarom willen we in Nederland komend jaar een goed, laagdrempelig webportaal bouwen, dat iedereen eenvoudig en eenduidig de weg kan wijzen. Het Civil Resolution Tribunal is daarvoor een bron van inspiratie.

En dat brengt me op de laatste snaar, die bij mij is geraakt. De snaar die ervoor zorgt dat het niet mainstream klinkt. Wat bedoel ik daarmee?

We leven in een wereld waarin de 2 grootste economieën langzaam maar zeker de rolluiken laten zakken. En dat is niet alleen een bedreiging van de wereldhandel, het staat vooral haaks op menselijke vooruitgang.

Ik heb de overtuiging dat juist door onze vondsten op het gebied van wetenschap, technologie en ook zeker de rechtsstaat uit te wisselen, te delen en toe te passen, de mensheid echt verder kan komen. De mooiste dingen, de grootste vernieuwingen ontstaan vaak uit de combinatie van kennis en kunde uit verschillende windrichtingen. Denk maar aan de gigantische radiotelescopen waarmee we het universum aftasten.  

Uitgestoken hand

Ruime ideeënvorming, dat is precies waar de openheid van het Civil Resolution Tribunal toe uitnodigt. Het vergt moed om onze geesteskinderen te onderwerpen aan het oog der wereld. Het Civil Resolution Tribunal en zijn voorzitter lijken in ruime mate over die moed te beschikken.

Mevrouw Salter, u bent hier niet uit eigenbelang. U bent hier omdat u ons wilt laten meeprofiteren van uw ervaringen en dat stel ik enorm op prijs. We nemen uw uitgestoken hand graag aan.

Ik ben benieuwd wat er allemaal op uw pad is gekomen. Ongetwijfeld waren er, zoals wij dat in Nederland zeggen, ‘beren op de weg’. Net als bij dat Nederlandse gezin in Canada, waarmee ik begon. Ook u hebt zich daardoor niet laten afschrikken. Met veel genoegen geef ik u het podium.