Toespraak minister Grapperhaus bij de 75ste 'Herdenking Slag om Arnhem'

Toespraak minister Grapperhaus bij de 75ste 'Herdenking Slag om Arnhem' op 20 september 2019 in Arnhem.

Koninklijke hoogheid, professor, excellenties, dames en heren, en vooral ook: geachte veteranen,

in 1581 werd het Plakkaat van Verlatinghe uitgebracht. Daarin verklaarden de inwoners van de toenmalige Nederlanden dat de Spaanse koning Filips de Tweede werd afgezet. Hij was een onderdrukker die de rechten van zijn onderdanen had geschonden. Het Plakkaat had later grote invloed op de Franse Revolutie, maar ook op de Amerikaanse Onafhankelijkheidverklaring. Het was de eerste stap naar de rechtsstaat , tégen de dictatuur.

In dictaturen zijn onderdanen rechteloos. Daar is niet justitie het fundament, daar regeert de willekeur en kunnen onderdrukking, marteling en moord straffeloos blijven. Het nazi-regime was de ultieme manifestatie van dit kwaad, culminerend in de industriële vernietiging van joden, homo’s, sinti, Roma en gehandicapten.

De soldaten van de geallieerde legers zijn naar ons land, ons Nederland gekomen om ons te bevrijden van dat misdadige nazi-regime. Volwassen kerels, maar ook jonge jongens zijn hiernaartoe gekomen en hebben gevochten voor onze vrijheid, tegen de misdadige onderdrukkers.

Vandaag verwelkomen wij de veteranen van die moedige strijd. U heeft uw leven ingezet en heeft zo de Nederlanders bevrijd. Onder hen waren ook mijn grootouders en hun kinderen, mijn vader en moeder.

Het stemt me nederig om hier vandaag met u in een ruimte mogen zijn. Het historisch gewicht van uw aanwezigheid is voor mij bijna tastbaar. U heeft destijds uw thuis, school, boerderij of kantoorbaan verlaten om te vechten. We vechten allemaal weleens. Maar in deze vredestijd bijna altijd figuurlijk. U vocht letterlijk. Soms van huis tot huis. Soms met de bajonet. Deze slag ging verloren, dat was dramatisch. Maar u won de oorlog.

De betekenis daarvan valt niet te overschatten. Een van de beroemdste dichtregels Nederlandse dichtregels, van kort na de oorlog, luidt: ‘Een volk dat zwicht voor tirannen, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht’,. De oorlogsjaren waren pikdonkere jaren. U bracht het licht terug.

Maar u heeft meer gedaan dan een land bevrijden. In de wereld waarin u jongemannen was, was het recht van de sterkste nog de norm. Binnen veel landen, en zeker in het verkeer tussen landen onderling. Er was niet zoiets als een onvervreemdbaar recht op bezit, zelfs niet op een recht op leven.

Pas tijdens de Neurenberger processen zijn daden als de barbarij van de nazi’s voor eens en voor altijd ook in het internationaal recht verankerd als strafbaar. Nazi-misdadigers zijn daar ter dood veroordeeld.  En daar, in Neurenberg, is ook voor het eerst een nieuwe norm geformuleerd: ieder mens heeft rechten. Altijd. Overal. En wie die rechten schendt, moet er rekening mee houden dat hij of zij zich daarvoor vroeg of laat zal moeten verantwoorden. Kort daarop volgden de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de Verdragen van Geneve. De nieuwe norm was een feit. 

Ik weet het: er worden elke dag mensenrechten geschonden. Overal ter wereld wordt de rechtsstaat kwaad aangedaan. Ook in ons land. Zelfs deze week nog in Amsterdam. Waar een advocaat, een vaandeldrager van de rechtsstaat, werd vermoord. Maar weet dat wij onze rechtsstaat verdedigen met de vastberadenheid waarmee u ons voorging. Onze rechtsstaat is dankzij u krachtiger dan ooit.

En dat geldt wereldwijd. In een groter deel van de wereld en onder een groter deel van de wereldbevolking dan ooit tevoren worden de mensenrechten wel degelijk geëerbiedigd.  

Dat is te danken aan u.  Want zonder mensen als u hadden mensenrechten nooit bestaan.

Door mensen als u, door uw vastberadenheid in de strijd voor rechtvaardigheid, heeft het denken over rechten, vrijheden en de rechtsstaat, zoals dat bijna viereneenhalve eeuw geleden zo voorzichtig begon met het Plakkaat van Verlatinghe, een enorme sprong kunnen maken.

Als u gevraagd wordt naar uw verdienste in het leven, kunt u met recht zeggen: deze betere wereld. Deze betere wereld is uw verdienste. Hij is gebouwd op het bloed en de moed van  u en uw kameraden.

Ik dank u daarvoor.