Speech van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Carola Schouten, bij de aftrap van de bodemtop, Rotterdam, 11 september 2019.

Toespraak | 11-09-2019

Dames en heren,

Wat geweldig om zoveel mensen samen te hebben. Dank dat u bent gekomen. Hartelijk welkom allemaal.

De ontwerpers van deze fabriek [1] hebben zich duidelijk laten inspireren door de Hollandse luchten boven onze hoofden. Wij laten ons vandaag leiden door de wondere wereld onder onze voeten. Waar mineralen, schimmels, bacteriën, aaltjes, mijten, wormen en torren aan het werk zijn. De infrastructuur is groot en er kan druk verkeer zijn. Informatie wordt soms over grote afstand uitgewisseld. Het World Wide Web, dat zou net zo goed het bodemleven kunnen zijn.  

De bodem is de basis van alle leven. Daarbij is niet één bodem hetzelfde. De omstandigheden zijn overal anders. Bemesting is van invloed, het klimaat, het voedsel dat erop wordt verbouwd, en hoe we de pacht hebben geregeld, de GLB-vergoedingen, wat we afspreken om klimaatverandering tegen te gaan. Bijna alles wat wij als samenleving boven de grond doen is verweven met de bodem. Het komt onder onze voeten samen.

De bodem heeft geen stem of spraak, maar spiegelt het verleden. En geeft tekens. We kunnen leren opmerken hoeveel mest ergens nodig is, hoeveel biodiversiteit er is. Of er sprake is van daling, inklinking, verarming, verzilting, of verschuiving. We kunnen gebreken zien, maar ook kansen en mogelijkheden. Want als bodems gezond zijn is dat ook goed voor de natuur en helpen ze om klimaatextremen op te vangen. Met gezonde bodems kunt u ook een belangrijke rol spelen bij de afspraken in het klimaatakkoord.

Des te bijzonderder dat we nu voor het eerst met zoveel mensen kunnen praten over iets dat zo essentieel is.   

We hebben gezegd dat we in 2030 onze 1,8 miljoen hectaren landbouwbodems duurzaam moeten onderhouden. Dat is ook verbonden met de grotere plaatjes in onze voedselproductie en de natuur.  

Een groter plaatje is kringlooplandbouw. U weet, we hebben vorig jaar samenlevingbreed een complete reset van ons voedselsysteem afgesproken, waarbij in 2030 landbouw en natuur volwaardig samen gaan. In dat systeem, en dat is een succesfactor, kunnen óók boeren een eerlijk inkomen halen uit wat ze doen, zonder dat ze zich hoeven uit te leveren aan een prijsgedreven markt. Want als wij met z’n allen willen dat er in de hele keten andere keuzes worden gemaakt, dan moeten we ervoor zorgen dat onze primaire producenten dat óók kunnen. Zij moeten kunnen werken met de nieuwste middelen, maar ook met oude, overgeërfde kennis.

Boerenwijsheid is onmisbaar, ook, en misschien wel juist voor de bodem. De boer kent zijn bodem. Hij weet wat er van de bodem is gevraagd, wat erop wil groeien, wat hij zelf heeft gedaan om de bodem te verbeteren. Wat er wel en niet kan.  

Ik hoop op een goed gesprek over de vraag wat we met elkaar voor gezonde en veerkrachtige landbouwbodems kunnen doen. Ik kan van alles bedenken, van minder diep de bodem bewerken tot innovatieve stal, andere bemesting, andere wateropslag, gewassen of teelten, maar u weet het echt. Veel van u zijn betrokken bij publiek private projecten rond bodembeheer, u bent de experts. Ik ben benieuwd naar uw ervaringen met het verdienmodel voor boeren. Want zonder hun langetermijninvesteringen in bodemvriendelijke werkwijzen gaat het niet. Zij zijn bijvoorbeeld de eersten die daar krediet voor nodig hebben. Krediet, dat er op de korte termijn niet altijd is.

Ik zal van mijn kant ook bijdragen door mij voor  bodemvriendelijk beleid in te spannen.

• Ik vind het bijvoorbeeld cruciaal dat dit thema een plek krijgt in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.
• Andere pachtregels moeten boeren en pachters helpen in de kwaliteit van de bodem te investeren, ook voor langere duur. De verhouding tussen verpachter en pachter wordt met dit nieuwe pachtstelsel evenwichtiger.
• We herzien het mestbeleid
• We gaan ook samen met u en wetenschappers de bodemkwaliteit meten en monitoren. Eenduidig en wetenschappelijk verantwoord. Te beginnen met een nulmeting naar de status van onze landbouwbodems.
• Ik wil meer Regiodeals sluiten en meer projecten realiseren waarin publiek-private partijen hun kennis over duurzaam en klimaatvriendelijk bodembeheer delen.
• Duurzaam bodembeheer moet een plek krijgen in de curricula van het groen onderwijs. Er zijn al lesmodules duurzaam bodembeheer en koolstofvastlegging. Aeres Hogeschool leidt ook al bodemadviseurs op, die boeren kunnen helpen. Erfbetreders worden bijgeschoold. Onder boeren wordt kennis over duurzaam bodembeheer verspreid, via het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.

Het gaat ons allemaal helpen, maar het gaat mij niet alleen om de initiatieven. Veel meer hebben we antwoorden nodig. Uw visie is belangrijk, de energie die u elkaar kunt geven, omdenken, voorbij uw eigen grenzen kijken, en alstublieft alle goede en scherpe vragen bedenken die u ons wilt stellen. U hoeft van mij geen taboes uit de weg te gaan.

Dames en heren,

Onder onze voeten komen onze paradoxen, maatschappelijke dilemma’s èn mogelijkheden samen. De bodem spiegelt heel trouw wie wij zijn en hoe wij leven.

Gelukkig kunnen we onze bodems steeds beter verstaan. Nu we het Nationaal Programma Landbouwbodems starten kunnen we allerlei ontwikkelingen op gang brengen. En u heeft gereedschap, in de vorm van kennis en expertise.  

Ik ben dan ook vast van plan de top vanaf nu ieder jaar te organiseren en zo mogelijk nog meer partijen rond dit thema te verbinden. Zoals ook alles in de bodem verbinding en samenwerking is. 

Ik wens u voor nu een hele mooie dag.

[1] Johannes Brinkman en Leendert Van der Vlugt