Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 16 augustus 2019

Mediatekst | 16-08-2019

Inleidend statement minister-president Rutte

Ik wil beginnen natuurlijk met het droeve bericht dat vanmorgen binnenkwam over het overlijden van prinses Christina. Ze leed al een tijd aan een slopende ziekte. En mijn medeleven gaat uit naar haar kinderen, haar kleinkinderen. Natuurlijk haar verdere familie. Ik heb vanmorgen telefonisch mijn condoleances overgebracht aan de Koning, aan prinses Beatrix. Christina heeft er voor gekozen om haar leven buiten de schijnwerpers te leven. Ook haar uitvaart is een privéaangelegenheid. Wij respecteren uiteraard deze wens van de prinses en zij wordt, zoals u hebt vernomen, in besloten kring gecremeerd.

Dan kort over de Nederlandse economie. Er is natuurlijk al heel veel over gezegd de afgelopen dagen. Wat je ziet is woensdag kwamen de cijfers van het CBS, dan zie je dat op zich de Nederlandse economie zich redelijk stabiel ontwikkelt. Maar tegelijkertijd moeten we ons ook realiseren dat de internationale ontwikkelingen natuurlijk Nederland niet onberoerd laten. Dat zien we ook terug in de ramingen van het CPB die gisteren zijn gepubliceerd. We zien nu dat de economische groei die aanvankelijk nog was begroot op 1,8% voor dit jaar, dat die volgend jaar terugloopt naar 1,4%. Dat is natuurlijk nog steeds een fatsoenlijke groei, maar toch lager dan dit jaar. Je ziet ook dat het overschot op de begroting kleiner wordt, dat daalt uiteindelijk van 1,2% naar 0,5% in 2020. En wat dat betreft merk je dat ook Nederland uiteindelijk te maken krijgt met de ‘gure wind uit het buitenland’, en daarmee citeer ik de directeur van het CPB, Van Geest, zoals zij het gisteren omschreef. 

Die cijfers zijn natuurlijk de basis voor de begroting van volgend jaar. Die besprekingen beginnen volgende week. Op dinsdag is de traditionele aftrap. We pakken altijd zo’n dag aan het begin van het nieuwe jaar met het hele kabinet met een informele bijeenkomst van alle ministers en staatssecretarissen. Dat zal dit jaar in Oisterwijk zijn. We herdenken immers dit en volgend jaar de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog 75 jaar geleden en het hotel waar wij bijeenkomen in Oisterwijk speelde een bijzondere rol in de periode van de bevrijding van Nederland. De ministers vergaderde in die dagen in dit hotel onder leiding van toenmalig premier Gerbrandy.

Woensdag is dan de eerste formele begrotingsraad hier in Den Haag. En de week erop volgen er nog begrotingsraden en uiteraard ook in de reguliere vrijdagse ministerraden komen wij te spreken over de begroting, de Miljoenennota en het Belastingplan. En uiteraard, op de derde dinsdag van september komt dan alles naar buiten. Wij zullen proberen natuurlijk om behoedzaam te begroten. We streven naar een evenwichtig koopkrachtbeeld. U gaat me daar dadelijk heel veel vragen over stellen. Een van de redenen waarom tot Prinsjesdag de gesprekken op vrijdagmiddag op televisie en Met Het Oog Op Morgen geschrapt zijn is omdat ik daar dan geen antwoord op kan geven, maar goed, u gaat het zo proberen en ik ga proberen dan niets terug te zeggen. 

Tot slot wil ik u attenderen op een andere bijeenkomst volgende week donderdag. Dan ontvang ik op het Catshuis samen met andere ministers een kabinetsdelegatie uit Duitsland, onder leiding van Bondskanselier Merkel. Haar zogenaamde klimaatkabinet. We praten dan met de ministers die betrokken zijn bij de vraagstukken rondom klimaatverandering en de aanpak daarvan, gaan we ervaringen uitwisselen en de grote ambities die wij als beide landen hebben op dit terrein met elkaar vergelijken, ook de aanpak die we kiezen en ook kijken of wij op internationaal niveau verder kunnen coördineren tussen Nederland en Duitsland. Dat zal volgende week donderdag zijn in Den Haag. 

Ontwikkeling van de lonen

FRESEN
Toch maar even een poging wagen meneer Rutte. Het viel mij op dat u helemaal niets zei over wat het CPB voor volgend jaar voorspelt over de loonontwikkeling die toch voor het eerst sinds tijden weer behoorlijk boven inflatieniveau is, dus gemiddeld gaan de lonen er meer op vooruit dan de prijzen stijgen in de winkels, om het maar ’s simpel te vertalen. Hoe kijkt u daar naar?

RUTTE
Ja goed, ik kijk naar al die cijfers. Het zijn allemaal relevante cijfers die allemaal relevante elementen vormen en bouwstenen voor de afwegingen voor de begroting van volgend jaar waarbij we streven naar, zoals u weet, een behoedzaam beleid. Waarbij we niet alles als het even goed gaat verjubelen, maar ook zorgen voor appeltje voor de dorst als het wat minder wordt. En waar het gaat om de koopkracht zoeken naar evenwichtige verhoudingen binnen de Nederlandse bevolking. En dat zijn natuurlijk allemaal relevante gegevens die input zijn voor die discussie.

FRESEN
Ja, ik vraag het met name aan u, omdat u voor de zomervakantie nogal dreigende taal richting het bedrijfsleven heeft uitgesproken, van: die top verrijkt zichzelf – ik zeg het even vrij vertaald – de gewone werknemer die komt er steeds maar bekaaid vanaf en dat moet echt anders, anders gaan wij als kabinet proberen daar wat aan te veranderen. Nu zie je toch dat die loonontwikkeling wel degelijk aantrekt. Houdt u dat dreigement nog steeds staande of zegt u: nou, het bedrijfsleven is op de goede weg.

RUTTE
Dat heb ik natuurlijk als VVD-man gezegd en hoe de VVD zich zal opstellen in interne gesprekken binnen coalitie en kabinet op dat specifieke vraagstuk. En wat uiteindelijk er uit gaat komen, dat zal allemaal zichtbaar worden op Prinsjesdag.

FRESEN
Maar vindt u dat het bedrijfsleven op de goede weg is? Dat was mijn vraag.

RUTTE
Het antwoord op die vraag en of dat wel of niet leidt tot nadere maatregelen, al dan niet ook met steun van andere coalitiepartijen, dat zal blijken op Prinsjesdag.

Pensioenen

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Het heeft dan volgens mij niet per se met Prinsjesdag te maken, maar er dreigen weer kortingen met betrekking tot de pensioenen bij het ABP. En ik vroeg me af of het kabinet voorziet dat daar vanuit overheidswege nog iets aan te doen valt.

RUTTE
We kijken in algemene zin natuurlijk naar de inkomenspositie van alle groepen. Ook de uitkeringsgerechtigden, de ouderen. Dus in algemene zin wordt daarnaar gekeken. Het is in die zin niet anders dan andere jaren. Maar daarbij wordt natuurlijk ook gekeken onderliggend wat de elementen zijn, welke factoren daar een rol in spelen. Waarbij de belangrijkste rolverdeling natuurlijk is dat de overheid gaat over het algemene koopkrachtbeeld vanuit de belastingen. En als het gaat om de pensioenen in het bijzonder geïnteresseerd is in de eerste pijler, de AOW. Dus dat zal natuurlijk meegewogen worden. Maar in hoeverre dat dan weer op invloed is op eventuele reparaties, als die al nodig zijn en in welke mate, dat zal allemaal zichtbaar zijn op Prinsjesdag.

DE WINTHER
Maar een idee om bijvoorbeeld de AOW bij te plussen om te voorkomen dat mensen er vanwege gekorte pensioenen op achteruit gaan, is dat een serieuze optie bijvoorbeeld?

RUTTE
Nou kijk, ik zie natuurlijk nu heel veel gedachten zich ontwikkelen in het maatschappelijk middenveld, bij de vakbeweging op dit punt. Dat zal de komende weken niet anders zijn. En ik heb er maar voor gekozen om daar dan niet op te reageren en u ziet dan uiteindelijk welke weging het kabinet maakt op de derde dinsdag van september.

DE WINTHER
Ja ik snap dat er een soort idee is dat dat toch elke keer toch maar op Prinsjesdag duidelijk moet worden.

RUTTE
Omdat u er meestal voor zorgt, of u als groep, ervoor zorgt dat het al iets eerder bekend is.

DE WINTHER
Dank u, maar ik denk ook dat veel Nederlanders zich afvragen of, en ik weet ook niet als het gaat om consumentenvertrouwen en wil je geld uitgeven ja of nee, dan is het vasthouden aan: dat hoort u allemaal de derde dinsdag van september. Misschien wat achterhaald, want mensen horen nu de verhalen van het CPB, die zien nu dat het in de ons omringende landen niet goed gaat, die horen nu dat hun pensioen wellicht gekort gaat worden. En het is misschien handig om dan vanuit het kabinet ook een signaal te geven van: luister, de soep wordt wellicht niet zo heet gegeten.

RUTTE
Nou kijk, we hebben natuurlijk een geordende besluitvorming. Ik denk dat mensen daar ook aan hechten. Dat mensen waarderen dat we in Nederland in een vast ritme tot besluiten komen. Dus dit is het moment dat de rekenmeesters zeggen, het CBS: dit is tot nu toe de stand van zaken, dan zegt het Centraal Planbureau: door de oogharen kijkend, met al onze kennis en ook inschattend hoe de wereldhandel en allerlei andere factoren zich ontwikkelen, verwachten wij deze specifieke ontwikkelingen waar het gaat om de stand van de economie en hoe zich dat door vertaalt in de koopkracht. Dat een kabinet dan ook de tijd neemt, niet te lang, een paar weken de tijd voor, zo tot half september, om dat uiteindelijk te laten neerslaan in de begroting. Ik denk dat dat verstandig is, anders wordt het allemaal heel onrustig als je… En ik geloof ook niet dat de Nederlandse bevolking op dit moment grote aanleiding heeft te zeggen: dan moet er meteen morgen iets gebeuren. Er zijn plussen en minnen geconstateerd door het Centraal Planbureau. Per saldo zie je toch ook in hun aannames nog steeds een behoorlijke koopkrachtstijging volgend jaar. Je ziet de contactloonontwikkeling zich in een bepaalde richting bewegen. Dat alles zal moeten worden gewogen, waar het betreft de totale koopkrachtstijging, maar ook waar het betreft uiteraard de evenwichtigheid daarbinnen. En dat is wat een kabinet nu de komende weken gaat doen. Ik vind niet dat dat moet leiden onmiddellijk tot een reactie vanuit de politiek. Gaat het specifiek om de pensioenen, dat is natuurlijk iets wat op een wat grotere afstand van de overheid staat. De pensioenen zijn het eigendom van werkgevers en werknemers, van sociale partners. En de overheid bemoeit zich alleen eigenlijk met de pensioenen waar het betreft het vraagstuk dat als pensioenfondsen wat beloven, dat ze dat dan ook doen. Dat zit in de flankerende wetgeving rond ons pensioenstelsel. En we hebben natuurlijk net voor de zomer, ik denk goede afspraken gemaakt met werkgevers en werknemers, met sociale partners, over een modernisering van het pensioenstelsel. Dat zal er op zichzelf ook toe leiden dat als er al kortingen nodig zouden zijn, dat die wat minder zijn. Omdat je uit mag gaan van een iets andere aanname. Niet dat de kortingen daarmee verdwijnen, maar ze zijn lager. En of ze er überhaupt komen weten we pas in december. Pas aanstaande december is het meetpunt, dat is bepalend om te kijken of pensioenfondsen wat moeten doen.

DE WINTHER
Maar u houdt er wel rekening mee dat er gekort gaat worden vanaf 1 januari?

RUTTE
Nou ja, ik neem kennis van het feit van iets waar ik niet over ga. Namelijk de tweede pijler in ons pensioenstelsel. Dus wat u en ik opbouwen bij onze werkgevers, dat zich daar ontwikkelingen voordoen die in december zal moeten blijken of die ook inderdaad gaan leiden tot kortingen. Dat zal in december blijken.

Brexit

LAMBIE (RTL NIEUWS)
U had het net al even over die gure wind uit het buitenland. Overweegt het kabinet nog extra maatregelen vanwege de naderende Brexit?

RUTTE
Nou in die zin dat wij ten aanzien van de voorbereiding op Brexit natuurlijk alle maatregelen aan het nemen die daarvoor nodig zijn. We hadden dat al zo’n beetje klaar liggen in maart toen de Brexitdatum dreigde en mogelijk ook een harde Brexitdatum dreigde. En het is natuurlijk de taak van deze regering om ervoor te zorgen dat de schade voor Nederland, maar ook voor Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk, dat die zo klein mogelijk blijft. Dus we proberen natuurlijk alles te doen om dat te voorkomen, maar dat zijn ook vaak hele praktische maatregelen, logistieke maatregelen. Brexit zal ook, is de verwachting, een effect hebben natuurlijk op de economie. Dat zie je ook in de ramingen van het Centraal Planbureau. Men zegt onzekerheden die daarmee te maken hebben. Ik geloof dat Van Geest die ook noemden gisteren. Italië, Brexit, de handelsoorlog China-Verenigde Staten, dat zijn natuurlijk allemaal relevante ontwikkelingen. Nederland is een van de meest open economieën van deze wereld. En een van de grootste exporteurs van deze wereld, ook in absolute bedragen. Dus dat zijn natuurlijk allemaal zaken die ook een impact op ons hebben. En tegelijkertijd zie je gelukkig dat we nationaal erin geslaagd zijn een economie met elkaar te bouwen de afgelopen decennia, die ook een zekere robuustheid heeft.

LAMBIE
Maar met nog twee maanden te gaan tot die bewuste datum, is er nog iets wat u kunt doen in de tussentijd?

RUTTE
Ja, zorgen dat we zo goed mogelijk zijn voorbereid op alle logistieke …

LAMBIE
Maar zijn we dat?

RUTTE
…daar hebben we zeer regelmatig overleg over, daar wordt natuurlijk ook met de mensen in Rotterdam en Schiphol en waar dan ook, en alle instanties die betrokken zijn bij keuringen, bij douanefaciliteiten wordt eraan gewerkt. Internationaal wordt steeds gezegd dat Nederland een van de meest voorbereide landen van Europa zou zijn. Nou ik hoop dat het waar is. Ik hoop dat iedereen goed is voorbereid. Maar ook wij proberen dat zo goed mogelijk te doen. Ik ga niet garanderen dat als er 31 oktober een harde Brexit is, dat er nergens problemen zijn. Dat zal echt ook dan leiden, hoe goed je het ook voorbereid, tot gedoe. Daarnaast is natuurlijk de vraag: hoe probeer je de impact ook in de economie op langere termijn zo klein mogelijk te laten zijn? Dat is ingewikkeld omdat een harde Brexit ook voor Nederland gevolgen heeft. In de eerste plaats voor het Verenigd Koninkrijk, dat land zal minder relevant, economisch verzwakt hier uit komen. Maar ook Nederland zal daar gevolgen van hebben. 

LAMBIE
Wanneer gaat u de Britse premier Johnson ontmoeten?

RUTTE
Ik heb daar geen plannen voor. Ik heb hem gefeliciteerd met zijn benoeming en ik wacht nu verder af wat hij wil. Maar tot nu toe zijn alle signalen uit het Verenigd Koninkrijk dat zij aansturen op een aanpassing van het akkoord dat gesloten is en dat akkoord is gesloten op grond van alle rode lijnen die de Britten zelf hebben getrokken. Dus als die rode lijnen niet wijzigen zie ik niet hoe wij in een politieke verklaring bewegingen kunnen maken.

JOOSTEN (ELSEVIER WEEKBLAD)
De Britten willen een aanpassing van de backstop in het akkoord.

RUTTE
Ja, dat willen ze ja.

JOOSTEN
En ze proberen via leden van de Europese Raad dat gedaan te krijgen. U zegt net: ik ben niet van plan om met de heer Johnson te gaan praten. Dus alle diplomatieke toenaderingen zijn zinloos?

RUTTE
Nee hoor, zijn niet zinloos. Als hij zegt: ik wil langskomen, is hij onmiddellijk welkom, maar ik zie geen enkele aanleiding nu om van mijn kant te zeggen: joh, kom ’s naar Den Haag. Hij heeft trouwens gezegd: ik ga helemaal niet met de Europese collega’s praten als er niet eerst signalen komen dat ze die backstop willen aanpassen. Dus ja, ik neem daar kennis van. En die backstop is niet een strafexercitie, die backstop is de logische onvermijdelijke uitkomst van alle randvoorwaarden die de Britten zelf hebben gesteld aan de Brexit. Namelijk: Noord-Ierland mag niet nog enige tijd onderdeel blijven van de interne markt en/of de douane-unie, dus moet heel Groot-Brittannië daar nog enige tijd onderdeel van blijven, dat is eigenlijk wat de backstop zegt, zolang de grensproblemen niet zijn opgelost. Niemand wil een harde grens in Ierland. Dat is natuurlijk vanuit het Goede Vrijdagverdrag waardoor er stabiliteit op het eiland is, is dat buitengewoon onwenselijk.

JOOSTEN 
Bereidt Nederland zich ook wel voor op bilaterale onderhandelingen over de toekomst, want er zijn natuurlijk allemaal dingen die daarna geregeld moeten worden?

RUTTE
Het is grotendeels multilateraal. Wat je natuurlijk zou moeten proberen als Europa is te kijken als er een harde Brexit zou komen, en ik hoop dat het niet gebeurt, maar als het tot een harde Brexit leidt, zal je ook daarna moeten kijken hoe Groot-Brittannië en de EU zich tot elkaar verhouden. Daar zal je iets op moeten verzinnen, maar dat gaat natuurlijk tijd kosten.

JOOSTEN
Maar er zijn allerlei onderwerpen, thema’s die wel bilateraal geregeld moeten worden, bijvoorbeeld kiesrecht en dergelijke.

RUTTE
Er worden nu geen zaken bilateraal geregeld door niemand in Europa. Alles is nu EU-breed. Je wilt ook voorkomen natuurlijk dat door bilateraal nu gaan de praten de Britten denken: hey, dat kan leiden tot het uit elkaar spelen van de EU. Dat moet je ook voorkomen.

Dijsselbloem

VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD)
Ik vroeg me af of u de afgelopen weken nog heeft gebruikt om te reflecteren op de mislukte voordracht van Jeroen Dijsselbloem.

RUTTE
Nou niet de afgelopen weken. Ik heb daar natuurlijk uiteraard … over nagedacht, ja.

VAN SOEST
En vindt u eigenlijk omdat Nederland nu voor de tweede keer in korte tijd een toppositie is misgelopen dat Nederland iets fout doet in de lobby?

RUTTE
Dat moet je niet aan mij vragen, daar zijn veel deskundigere mensen die daar iets over moeten vinden en die weet u te vinden. Ik meen dat Nederland alles doet om als wij goede mensen hebben voor internationale posities waarvan het aantrekkelijk is voor Nederland om die te vervullen, dat wij zowel politiek maar zeker ook diplomatiek ons mannetje staan, maar er zijn geen garanties. Nederland is 5% van de EU. Wij zijn niet van een omvang zoals Frankrijk, Duitsland en zelfs niet Italië. Wij moeten dus altijd opboksen ook tegen concurrentie, maar we zijn ook ambitieus. We zijn een ambitieus land en als wij goede mensen hebben en wij denken dat die positie voor ons aantrekkelijk kan zijn dan gaan we ons best doen. Maar dat betekent niet dat het altijd lukt. Dan kun je natuurlijk zeggen: weet je, ik wil geen gezichtsverlies, want dan krijg ik stukken in de krant die zeggen: het is Rutte niet gelukt. Ja, dan moet je nooit meer wat doen. Er zijn ook landen die dat doen. Dat lijkt me niet zo goed. Volgens mij is het voor Nederland goed en voor het ambitieuze land wat wij zijn, en wij zijn uiteindelijk een stuk kleiner dan die hele grote landen, maar we zijn wel de vijfde economie van de EU. En we hebben de ambities om in de hoofdklasse mee te spelen, dan moet je dat ook doen, maar dan lukt het niet altijd.

VAN SOEST
Nou ja, omdat u zei van: dat moet je niet aan mij vragen. Maar u bent natuurlijk wel diegene die aan tafel zit. Vindt u dat u zelf achteraf iets anders had moeten doen?

RUTTE
Dat is onmogelijk om hier… natuurlijk als een lobby lukt dan is het een succes van de diplomatie, en als een lobby mislukt is dat mijn schuld. Zo zit ik in de wedstrijd, dat vind ik. Dus als dingen niet goed gaan moet u altijd mij er op aankijken, als dingen wel goed gaan heeft het team het gedaan. Zo moet ik het doen. Dus als iets niet goed gaat moet u míj er op aankijken. En ik heb niet de indruk nu dat we hier grote steken hebben laten vallen. Het feit is dat we tegen formidabele concurrentie opboksen. Mevrouw Georgieva, wij steunen ook die voordracht. Kristalina Georgieva, uit Bulgarije, die vicepresident van de Wereldbank, is een voortreffelijke kandidaat, een voortreffelijke kandidaat. Jeroen Dijsselbloem ook. Wij hadden graag Jeroen Dijsselbloem daar gezien, maar het lukt niet altijd. 

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
In hoeverre speelt mee dat het mislukt is vanwege datgene wat de heer Dijsselbloem heeft laten zien als Eurogroepvoorzitter denkt u?

RUTTE
Ik heb niet de indruk dat dat gespeeld heeft. Wat zeer gewaardeerd is, is dat hij nog een aantal landen heeft bezocht ook in Zuid-Europa en mijn indruk is, en ik geloof zelfs dat dat feitelijk waar is, dat dat echt positief heeft bijgedragen aan zijn kandidatuur. Iedereen neemt mee dingen die hij eerder heeft gedaan. Mij wordt wel ’s verweten een zekere teflonlaag te hebben, maar ik zie ook wel ’s een enkel stuk in de krant dat ook aan mij dingen kleven. Dat geldt voor iedere politicus die lang in het openbaar bestuur functioneert. Dan komen er krassen op het gezicht. Die heeft Jeroen Dijsselbloem ook. Ik denk dat die bezoeken goed waren die hij heeft gebracht aan Zuid-Europa en dat die ook echt positief hebben uitgewerkt. Ik geloof niet dat dat uiteindelijk, ik weet eigenlijk wel zeker dat zijn uitspraken die hij daar specifiek daarover gedaan heeft, dat die uiteindelijk een rol hebben gespeeld in het wel of niet slagen van deze lobby. Er was een voortreffelijke, we hadden 5 kandidaten, maar de eindstrijd ging tussen hem en Kristalina Georgieva. Zij is formidabel en ze heeft het gewonnen. 

DE WINTHER
En de rol van Frankrijk?

RUTTE
Ja maar ik kan niet met u elk Europees land langs gaan…

DE WINTHER
Nee, maar het is wel de constante. Ook in het verhaal met de heer Timmermans natuurlijk is dat de Franse president wel zo zijn eigen ideeën heeft over welke kant het op moet en elke keer vist Nederland achter het net en ook hem wordt daar wel enige verantwoordelijkheid bij toe beticht. 

RUTTE
Daar moeten we even om een Wouter Koolmees-frase te gebruiken het even afpellen. Ik meen werkelijk als het gaat om, ik ga even verder niets zeggen over Dijsselbloem en welk land precies wat gedaan heeft, maar Frankrijk verwijten maken waar het gaat om de kandidatuur van Frans Timmermans zou echt onterecht zijn. Frans Timmermans had te maken aanvankelijk met tegenstand, dat wisten we, uit de kring van de Visegrád 4 landen, maar die hadden bij lange na niet de blokkerende minderheid. Wat zich daarna voordeed, en dat was niet zozeer tegen Frans Timmermans, dat was een diep gevoeld conflict binnen de kring van de EVP, waarbij bleek dat binnen die partij en de verschillende premiers en kanseliers van die Europese politieke formatie er verschillende opvattingen bestonden over het al of niet loslaten van de ambitie, de claim, op het presidentschap van de Europese Commissie. Daar heeft de Franse president, Macron, werkelijk op geen enkele manier iets gedaan wat ik hem daar in zou kunnen verwijten.

DE WINTHER
En dat geldt ook voor de kwestie Dijsselbloem?

RUTTE
In de kwestie Dijsselbloem ga ik niet al die landen langskomen.

DE WINTHER
Wel bij Timmermans maar niet bij Dijsselbloem?

RUTTE
Nee, omdat ik dan van elk land moet gaan zeggen wat hun positie is, was, en zou kunnen zijn.

DE WINTHER
Ja, maar u begint zelf over Timmermans, dan kunt u het ook over Dijsselbloem…

RUTTE
Het verschil is dat de benoeming van de president van de Europese Commissie zich bijna volledig in het openbaar heeft afgespeeld, dus gedurende dagen lang, eigenlijk wekenlang daarvoor, was duidelijk wie wat vond. Waar het gaat om de kandidatuur van de managing director van het IMF is dat niet zo. Dat is allemaal in de beslotenheid gebleven en hier en daar zijn er een paar landen bekend over hun posities, met name Bulgarije bijvoorbeeld, steun heeft gegeven aan de eigen Kristalina Georgieva. Maar er is veel minder over bekend, het staat mij niet vrij om nu te gaan vertellen wat andere landen gedaan hebben. Maar waar het gaat om de voorzitter van de Commissie is dat wel bekend.

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Er is natuurlijk in de commentaren veel gezegd: Nederland die draagt hier nu de gevolgen van het feit dat het toch het land is met het opgestoken vingertje naar andere landen en dat andere landen daarvan zoiets hebben van: ja, Nederland is te weinig soepel dus die willen we niet op die topfuncties hebben.

RUTTE
Ik deel die observatie niet. We hebben zoals een politicus ooit zei geen permanente vrienden, we hebben permanente belangen. Dat geldt ook voor Nederland. Dat geldt voor alle landen in de EU. En met dit soort lobby’s werk je vanuit die permanente belangen, je werkt vanuit coalities met andere landen. Nederland heeft geprofileerde opvattingen over een aantal zaken, maar dat geldt ook voor andere Europese landen. Soms de andere kant op, soms in lijn met wat wij vinden. Dat wordt ons niet verweten bij dit soort benoemingen. 

JOOSTEN (ELSEVIER)
Wat was eigenlijk het belang van een Nederlander aan de top van het IMF?

RUTTE
Dat vind ik altijd mooie vragen. Dat kun je natuurlijk nooit helemaal met zekerheid zeggen, maar het IMF is een van de toonaangevende internationaal werkende multilaterale organisaties. En ik vind dat Nederland als ambitieus land, wij willen in de hoofdklasse meespelen, als wij goede mensen hebben voor de topposities in dat soort organisaties dat Nederland ook die ambitie moet omzetten in actie en gaat lobbyen en zijn best gaat doen. Je kunt nooit van tevoren precies zeggen en dat zou dan op moment A in 2020, 2021/2022 geleid hebben tot uitkomst X, Y of Z, omdat er dan een Nederlander zit. Dat weet je nooit precies, maar het is in het algemeen een groot voordeel als mensen met een Nederlands paspoort met gedegen ervaring, staat van dienst, dat die internationaal opereren. Dat is voor het aanzien van Nederland goed, dat is voor onze invloed goed, en dat moet je ook weer niet overschatten, maar het is er, en hoe en waar en wat precies kun je nooit van tevoren exact aangeven. 

Sturen van fregat naar Straat van Hormuz

KAMMER (NRC)
Hoe staat het met de besluitvorming over het mogelijk sturen van een fregat naar de Straat van Hormuz?

RUTTE
Ja, daar speelt natuurlijk mee dat dat ook deze zomer tot veel discussie ook heeft geleid, en nog steeds leidt binnen Europa. Dus je ziet daar op dit moment veel gesprekken over. Onder andere zal het op de agenda staan van een informele bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie binnenkort. Dus dat zijn allemaal relevante momenten waarover deze kwestie gesproken wordt. En ik denk dat we echt ook daarop moeten wachten en er zullen ook nog andere zaken zijn die meespelen, dus dat gaat in de [onverstaanbaar, red] of time, zoals de Britten zeggen.

Klimaatoverleg met Merkel

SCHRAM (ANP)
Nog even over het klimaatoverleg met de delegatie van mevrouw Merkel. Is het idee dat daar daadwerkelijk ook een soort bondgenootschap van koplopers uit voortvloeit of hoe ziet u dat voor zich?

RUTTE
Nou, Duitsland was tot voor kort niet een van de koplopers. De ambitie een klimaatneutraal, een netto klimaatneutraal Europa, of sorry ja, in 2050, is een ambitie die de Nederlanders en de Fransen met een aantal andere landen hebben gepusht. Je ziet dat Duitsland daar met enige vertraging ook op  aan het intekenen is, maar een heel fundamenteel debat voert nationaal, wat wij ook natuurlijk voeren hier, en zeker ook het afgelopen jaar hebben gevoerd over: hoe doe je dat dan? En dan krijg je natuurlijk een aantal vraagstukken rondom: wat doe je voor de ETS-sectoren? Waar het betreft eventuele aanvullende maatregelen om de CO2-uitstoot te beperken, waar Nederland bepaalde keuzes in heeft gemaakt. Maar tegelijkertijd: hoe ga je ook om met sectoren zoals de gebouwde omgeving en de mobiliteit? Nou Nederland heeft in het klimaatakkoord denk ik een afgewogen pakket gemaakt waarin wij allemaal ons leven kunnen blijven leven maar tegelijkertijd in de komende 30 jaar noodzakelijke stappen gaan zetten om met een tussenstap in 2030 die CO2-uitstoot belangrijk te beperken. De Duitsers zitten nu ook middenin die discussie. En ik denk dat wij als Nederland met interesse bekeken worden door de rest van Europa, merk ik. Hoe doen jullie dat dan? En: hoe is dat gekomen? Ik zeg: nou, dat ging hier, kan ik u zeggen, ook niet meteen. Heeft echt nog wel even wat discussie gevraagd en een enkele rimpeling. Het is ook een vreselijk ingewikkeld vraagstuk. Maar uiteindelijk zijn we erin geslaagd om zo’n pakket samen te stellen met breed draagvlak in de Kamer en in de samenleving. Dan is het interessant om er met anderen over te praten, om een paar redenen. Als Duitsland en Nederland samen kunnen optrekken hebben we naast de Fransen nog een andere bondgenoot erbij om ervoor te zorgen dat ook de rest van Europa ambitieus blijft en dat is aantrekkelijk. Want als Nederland ambitieuzer is dan de rest van Europa, dan ben je de gekke Henkie. Want dan doen wij meer en dan verplaatst die uitstoot zich naar andere landen. Dus het is van belang dat je dat gezamenlijk doet. Het regeerakkoord zegt niet voor niks eigenlijk 55% reductie in 2030, maar we begroten op 49 en uiteindelijk moet je doen wat ook ongeveer de omgeving doet. En dan ga je nog kijken of je een kopgroep kunt vormen met de omliggende landen als die onder de 55 komt, de gemiddelde doelstelling. Dus dat is de ene reden om het te doen. Het tweede is voor het type maatregelen. Want als wij een bepaalde aanpak kiezen en we zouden daar op veel punten gezamenlijk met de Duitsers kunnen optrekken, dat zal echt niet door die ene bijeenkomst donderdag allemaal gebeuren, maar daardoor convergeer je wel verder naar niet alleen op ambitie, maar ook: hoe doe je het dan? Bijvoorbeeld: hoe ga je om met de ETS en de niet ETS-sectoren en wat betekent dat voor de technische keuzes? Als je die min of meer vergelijkbaar gaat maken, helpt het ook weer bijvoorbeeld om te voorkomen dat industrieën wegtrekken naar andere landen. Want een van de redenen dat de industrie kan wegtrekken is dat je een hogere ambitie hebt dan het buurland, dat moet je dus niet willen. Je moet wel een hoge ambitie hebben, maar je moet voorkomen dat die industrie wegtrekt. Het tweede is, door het type maatregel wat je neemt om ervoor te zorgen dat die CO2-uitstoot ook wordt bereikt. Daar hebben de Duitsers ook belang bij, want die zitten natuurlijk met hetzelfde vraagstuk hoe zij dat gaan aanpakken. En hoe zij ook, en dat is het derde, laatste en eigenlijk het leukste, hoe doe je het op zo’n manier dat het leidt tot extra economische groei? Tot nieuwe banen. Tot het ontwikkelen van innovatieve sectoren. Ik was vlak voor het reces nog in Boston een hele dag met 125 Nederlandse ondernemers in de sfeer van kustversterking en de biomedische sector en robotics. Ja, Nederland is zeer toonaangevend in veel van dit soort sectoren. Ja, Boston is als het gaat om robotics en biotechnologie echt wel de nummer 1 van de wereld. Maar Nederland speelt daar echt in de topklasse mee. Het zijn allemaal sectoren die je nodig hebt, ook voor dit soort vraagstukken.

SCHRAM
En u wilt mevrouw Merkel dus ook aansporen om die grote industrie daar wat meer te vergroenen en daarin mee te gaan?

RUTTE
Nee, want dat is niet nodig omdat je merkt dat de Duitsers wat betreft de ambitie, wat betreft de overall ambitie ook zich bewegen in de richting van wat Nederland en Frankrijk hebben neergezet. Zeker voor 2050. Dus dat is op zich goed nieuws. Dat is al eigenlijk sinds de top in Sibiu van 9 mei zie je dat al terugkomen. En ik was kort daarna bij haar in Berlijn en dan merk je echt dat daar het denken ook weer stappen verder is en we daar dichter bij elkaar zitten. Dus het komt nu meer aan op: hoe doe je het? Hoe krijg je het voor elkaar? En zodanig dat je niet met elkaar gaat concurreren, maar juist elkaar gaat versterken en extra banen creëert. En die economieën hebben natuurlijk heel veel met elkaar van doen. Onze aanvoerlijnen, supply chaines, ook met de Fransen en de Belgen. Is natuurlijk allemaal heel belangrijk.