Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 21 juni 2019

Mediatekst | 21-06-2019

Inleidend statement viceminister-president De Jonge

Goedemiddag. Ik wil beginnen met vlucht MH17. Het Joint Investigation Team (JIT) heeft aangekondigd dat er vier verdachten worden vervolgd. Daarmee is een belangrijke stap gezet in het strafrechtelijk onderzoek. De rechter zal een oordeel vellen over hun aandeel in deze verschrikkelijke ramp. Maar daarmee is het nog niet klaar. Het onderzoek naar de betrokkenheid van andere personen gaat nog steeds door. Het strafrechtelijk proces is en blijft een zaak van lange adem en veel geduld, vooral ook voor de nabestaanden. Het kabinet heeft grote waardering voor het vele werk dat door het internationale onderzoeksteam is en wordt verzet. 

Dan het economisch beeld. Verder waren er deze week de nieuw ramingen van het Centraal Planbureau. En die laten zien dat de groei dit en volgend jaar blijft doorzetten, maar we moeten alert zijn op de ontwikkelingen in het buitenland. De werkloosheid blijft naar verwachting nog steeds erg laag. En dat is goed nieuws voor al die mensen die eerder geen werk hadden of op zoek zijn naar werk. De inflatie is hoger dan verwacht en de loonstijging blijft achter. Desondanks blijft het koopkrachtbeeld positief, mede door lastenverlichtingen, bijvoorbeeld in de inkomstenbelasting, het tweeschijvenstelsel, maar ook via andere lastenverlichtingen. Niettemin zal de koopkracht zich net wat minder positief ontwikkelen dan eerder geraamd. Na de zomer zullen wij aan de hand van de meest recente cijfers spreken over de inkomstenkant van de begroting. En in deze augustusbesluitvorming komt ook de koopkracht aan de orde.

Dan hebben wij vandaag in de ministerraad uiteraard Wouter Koolmees gefeliciteerd. Mede dankzij ieders inzet – maar die van hem in het bijzonder – is het gelukt om een pensioenakkoord te sluiten waar een grote meerderheid van de achterbannen van de vakbonden inmiddels mee hebben ingestemd. En nu komt het aan op de verdere uitwerking van de afspraken. Daar gaan wij voortvarend mee aan de slag. En op belangrijke onderdelen gebeurt dat al. Zo heeft de Tweede Kamer gisteren met een hele ruime meerderheid van 128 stemmen voor met het wetsvoorstel ingestemd om de AOW-leeftijd enkele jaren te bevriezen en de verhoging daarna te temporiseren.

Ten slotte. Vanmiddag om 17.30 uur start Maarten van der Weijden met zijn zwemtocht van 200 kilometer om geld op te halen voor onder andere onderzoek naar kanker. Ik hoop van harte dat hij er dit jaar in slaagt om deze Elfstedenzwemtocht te volbrengen. Vorig jaar kwam hij heel ver. Dat was al een Herculesprestatie. Maar je kunt niet anders dan grote waardering hebben voor zijn inspanningen en zijn doorzettingsvermogen in de strijd tegen kanker. Duimen dus met zijn allen voor Maarten dit weekend. 

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer De Jonge, ik wilde even spreken met u over de mededeling van VVD-leider Rutte van vorige week zaterdag met betrekking tot het omlaag schroeven van de lastenverlichting voor het bedrijfsleven als de lonen niet omhoog gingen. Is dat inmiddels kabinetsbeleid geworden?

DE JONGE
Het is natuurlijk kabinetsbeleid om te zorgen voor lastenverlichting, om daarmee de koopkracht van mensen te versterken. Dat is kabinetsbeleid. Het kabinet heeft zo’n 5 miljard aan lastenverlichting voor gezinnen ingeboekt, op alle mogelijke manieren en dat is kabinetsbeleid. Wat natuurlijk al eerder is gezegd, door tal van collega’s, is dat het goed zou zijn als de lonen zouden stijgen. De minister van Sociale Zaken heeft dat gezegd, de minister van Financiën heeft dat gezegd. Dus ook dat is geen nieuws. Ook dat is kabinetsbeleid. En wat we met elkaar te doen hebben volgens mij is die koopkracht van middeninkomens heel erg serieus te nemen. En die koopkracht, ja, dat hebben we gezien, die is nog steeds positief, voor de meeste mensen nog steeds positief. Dat staat ook in de juniraming, maar we zien daarvan ook wel dat die ook kwetsbaar is in de zin van dat die wel afneemt. Dat heeft vooral te maken met twee ontwikkelingen eigenlijk. De ene ontwikkeling is de inflatie. Die inflatie heb je nooit helemaal aan het touwtje. Die heeft met tal van ontwikkelingen te maken. Maar die inflatie is dus hoger en de contractloonontwikkeling is lager dan geraamd. Een aantal keer per jaar wordt er een raming gemaakt door het CPB. Bij de Miljoenennota, dus bij de begroting, was de verwachte koopkrachtontwikkeling hoger, omdat de inflatie naar verwachting lager zou zijn dan die blijkt te zijn en de contractontwikkeling hoger dan die in het echt blijkt te zijn. En wat we zien is dat die contractontwikkeling zich wel degelijk positief ontwikkelt, maar nog niet snel genoeg en kan ook nog niet helemaal worden meegeteld in dit cijfer omdat het ook bijvoorbeeld pas per 1 juli ingaat, of pas per volgend jaar ingaat. Maar als het gaat over die koopkracht... op de koopkrachtontwikkeling hebben we dus twee sporen. Namelijk 1, de inflatie en de lastenontwikkeling en 2, zit daar de contractloonontwikkeling. En daar hebben de werkgevers en de werknemers natuurlijk samen een grote rol in.

DE WINTHER
U heeft de probleemanalyse volgens mij nu uiteengezet. Maar wat ik probeer uit te vinden van u is of het dreigement wat de minister-president in zijn functie als VVD-leider, of misschien wat hij ook wel als minister-president toen, heeft uitgesproken op het congres. Namelijk dat er wordt getornd aan de beloofde lastenverlichting voor het bedrijfsleven op het moment dat de lonen niet meer omhoog gaan in cao’s. Hij zei dat hij dat vond en als hij het zegt is het misschien ook belangrijk dacht ik, maar is het nou ook kabinetsbeleid?

DE JONGE
Kijk, wat ik u aangeef is dat het kabinetsbeleid is om de lasten te verlagen. Dat is kabinetsbeleid. Wat ik u ook aangeef is dat op een aantal manieren we in het jaar besluiten over de lastenkant van de begroting, dus over hoe hoog de belastingen zouden moeten zijn. Dat doen we doorgaans in augustus, dan besluiten we over de lastenkant. En als we besluiten over de lastenkant, dan kijken we heel goed naar ramingen die het CPB doet en de raming die het CPB vorig jaar heeft gedaan, die wees uit dat de meeste mensen er gelukkig op vooruit gaan dit jaar. En met hoeveel, namelijk gemiddeld genomen, mediaan is dat dan 1,6%, en wat we hebben gezien in die juniraming is dat dus lager, 1,2%, dus dat is vier tiende lager. Waar heeft dat mee te maken? Met twee dingen. Inflatie aan de ene kant, die heb je niet helemaal aan het touwtje en de contractloonontwikkeling aan de andere kant. Die contractloonontwikkeling is natuurlijk een afspraak tussen werkgevers en werknemers en wat ik goed mee kan maken is dat de premier, hij is daar ook overigens niet de eerste in, collega Hoekstra heeft dat met enige regelmaat gezegd, collega Koolmees heeft dat met enige regelmaat gezegd, het komt ook aan op wat werkgevers en werknemers met elkaar afspreken. En dat betekent dat het kabinet een rol heeft en dat werkgevers en werknemers samen een rol hebben in het maken van goede cao-afspraken. En we hebben allebei die koopkrachtontwikkeling van met name middeninkomens goed op het netvlies.

DE WINTHER
Sprak hij nou namens het kabinet toen hij zei dat de lastenverlichting voor het bedrijfsleven mogelijk omlaag gaat op het moment dat die contractloonstijging achterblijft?

DE JONGE
Ik heb hem dat ook wel weer wat horen nuanceren. Althans, daarbij het goede moment horen noemen waarop je dat met elkaar bespreekt. Ik heb ook collega Hoekstra dat op die manier horen benoemen, namelijk: we zullen daarover in augustus nader komen te spreken. Dat is ook logisch. U vraagt me hier in de rol als vicepremier, namelijk namens de ministerraad een speech te beoordelen die is gegeven op een VVD-festival. En dat is natuurlijk wat lastig om te doen.

DE WINTHER
Wij proberen het ook maar bij te houden… U heeft veel woorden nodig om antwoorden te geven, maar u kunt misschien ook gewoon ja of nee zeggen. Sprak hij nou namens het kabinet met dat dreigement of niet?

DE JONGE
Ja, in de zin van de koopkrachtontwikkeling dat is iets waar we scherp oog voor hebben. Met name de koopkrachtontwikkeling van middeninkomens. En in zoverre was het zeker geen nieuwe speech. Ik heb meerdere collega’s dat type speeches zien houden en dat is ook gewoon kabinetsbeleid.

DE WINHTER
Maar het is toch niet een dreigement?

DE JONGE
Maar goed dat ligt ook niet nu op tafel. Volgens mij heeft de minister-president dat zelf ook in die zin genuanceerd dat hij zegt: daar waar het kabinet aan zet is, is dat pas in augustus. Je moet daar ook niet een tijdsklem aan willen verbinden. Wat we zien gelukkig is dat de contractloonontwikkeling de goede kant opgaat. Maar het gaat niet hard genoeg. En het gaat ook niet snel genoeg. Dus daar hebben werkgevers wat te doen en dat vinden we ook en nadere besluitvorming over de lastenkant van de begroting, want daar gaat het dan over, die doe je in augustus.

DE WINTHER
Laatste vraag met betrekking tot de door het kabinet ingevoerde btw-verhoging. Als u nou ziet terugblikkend, of misschien constaterend nu hoe dat is aangekomen bij mensen. Heeft dan die btw-verhoging het gewenste effect opgeleverd wat de coalitie zich voor ogen had aan het begin van de rit?

DE JONGE
Waar het om gaat is dat je netto onder de streep ziet dat er een lastenverlichting is ingeboekt van 5,2 miljard voor gezinnen. En wat je daar ondertussen in ziet, een lastenverschuiving. Dus de lastenverlichting netto is 5,2 miljard voor gezinnen. Maar er zit ook een lastenverschuiving onder. Een lastenverschuiving naar consumptie, van arbeid naar consumptie. En dat is logisch, want de lasten op arbeid om die omlaag te brengen, dat betekent dat werken meer gaat lonen. Dat is iets wat iedereen wil. En daarom is het logisch dat die beweging is gemaakt, maar de facto gaat het over een lastenverlichting voor gezinnen van 5,2 miljard. Wat het ingewikkeld maakt, en daarom snap ik uw vraag heel goed, is de uitleg daarvan, want je hebt er altijd een paar zinnen voor nodig voordat je dat op een goede manier hebt uitgelegd. Maar de kern van de zaak is: dit kabinet kiest voor lastenverlichting. Lastenverlichting voor gezinnen, heel erg belangrijk. Ook lastenverlichting voor bedrijven, heel veel minder, maar toch. Maar lastenverlichting voor gezinnen 5 miljard en dat is een enorm groot bedrag.

DE WINTHER
Dus het antwoord op mijn vraag of de coalitie beoogd effect heeft gehaald is ‘ja’, begrijp ik?

DE JONGE
Ja, netto onder de streep wel. Kijk, we hebben heel bewust, en kijk daarom, u stelt terechte vragen, we hebben heel bewust gekozen bij de start van deze kabinetsperiode net komend uit een economische crisis waar vele bezuinigingen, vele lastenverlichtingen hun tol hebben geëist. We zijn gekomen tot het pakket aan maatregelen. En daarbij hebben we gezegd: wij willen én weer die investeringen doen in de samenleving die nodig zijn: onderwijs, zorg, politie, et cetera, en we willen zorgen dat de mensen het ook echt gaan merken, dus kiezen voor lastenverlichting. En dat is heel erg moeilijk want je kunt wel besluiten over lastenverlichting, maar de huishoudportemonnee van mensen wordt door meer factoren bepaald. Ook door inflatie, kijk naar de juniraming deze keer. Ook door de loonontwikkeling, contractloonontwikkeling. Kijk naar de achterblijvende contracten die mede debet is aan een iets lager koopkrachtcijfer dit jaar i.v.m. de ramingen van afgelopen jaar. Kortom, ik begrijp uw vraag heel erg goed, maar volgens mij hebben we heel gericht gekozen voor die lastenverlichting. Ook heel gericht gekozen omdat met name te doen aan de lastenkant op arbeid, omdat dan werken echt gaat lonen. Dat is precies wat je moet willen. Enige nadeel is, het vergt drie zinnen meer uitleg, om goed uit te leggen dat het een logische keuze was om daar waar het gaat over btw en loonbelasting, daar die schuif in de belastingen te maken.

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer De Jonge, mag ik proberen het even iets kleiner en misschien begrijpelijker te maken? Gert-Jan Segers, de leider van CU, zei deze week van de woorden van Rutte op zijn partijfestival over verhoging van de cao-lonen en daaraan gekoppeld het dreigement richting bedrijfsleven richting de geplande lastenverlichting, dat het woorden waren naar zijn hart. Geldt dat ook voor het CDA smaldeel in het kabinet?

DE JONGE
Kijk, ik sta hier, allereerst ik sta hier als vicepremier namens het kabinet, dus laat ik dat eventjes inleidend als disclaimer zeggen. Daarnaast stond de premier op zijn eigen festival daar als VVD-leider, laat ik dat als tweede disclaimer zeggen. Als het gaat over waar het CDA staat, hebben we natuurlijk al vaker en al heel erg lang, al decennia het belang van middeninkomens… het belang van de positie van middeninkomens van gezinnen bepleit. Dus dat zal geen nieuws zijn, denk ik. En ja, zodoende zeg ik maar, kon ik de woorden wel volgen die ik daar hoorde. Ik houd van bekering, ook van late bekeringen. Ik kom uit die traditie. Maar terug naar wat kabinetsbeleid is en wat niet. Ik heb zojuist aangegeven in reactie op uw collega De Winther dat het natuurlijk zo is dat wij willen dat mensen meer overhouden in hun portemonnee. Waarom? Omdat we uit een crisis komen en het ook terecht is dat mensen meer overhouden in een portemonnee. Hoe doe je dat nou goed? Hoe kun je dat dan bereiken? Je hebt aan de ene kant de belastingen. Dat is een knop om aan te draaien. Dat doen we ook. Iedere augustus draaien we aan de knop van de belasting. Die belastingknop die hebben we flink omlaag gedraaid. Flink omlaag gedraaid netto naar 5,2 miljard in de min, omlaag dus, minder lasten voor gewone mensen. Vervolgens hebben we gekeken naar wat is dan nog meer nodig in die loonontwikkeling en dan zie je natuurlijk dat daar werkgevers en de werknemers samen afspraken maken over die contractloonontwikkeling. Wat zegt het CPB? Die contractloonontwikkeling blijft achter. We zien overigens in de laatste cao’s dat er wel degelijk goede ontwikkeling in zit, niettemin het cijfer over het gehele jaar, blijft wat achter bij de verwachtingen die het CPB vorig jaar had. En dat betekent dat de aanmoediging van werkgevers om werk te maken van die contractloonontwikkeling een logische aanmoediging is. Een aanmoediging overigens die ook niet voor het eerst wordt gedaan. Ook die heeft collega Koolmees en collega Hoekstra al vaker gedaan. En in die zin kan ik ook… die aanmoediging kan ik goed begrijpen. Als het gaat over besluitvorming, over de lastenkant van de begroting, dat doen we in augustus.

WESTER
Maar heel simpel gezegd, dat vraag ik u als vicepremier, want u ziet alle ministers van verschillende partijen in het kabinet, u spreekt ze allemaal, steunen de CDA-ministers die pleidooi van Mark Rutte op dat VVD-festival en dat dreigement aan het bedrijfsleven?

DE JONGE
Kijk, je moet het denk ik zo zien. Wij steunen zeer… ik denk dat alle collega’s in het kabinet zeer de aanmoediging steunen om werk te maken van goede cao’s met een goede contractloonontwikkeling. Dat is een. 

WESTER
Met het bijbehorend dreigement aan het bedrijfsleven?

DE JONGE
Ja, ik zie het als een aanmoediging om werk te maken van een goede contractloonontwikkeling. Dat is ook niet een verhaal wat we voor het eerst houden. Het is een verhaal wat met enige regelmaat door verschillende collega’s is gehouden. Dat is een. Twee is dat er natuurlijk die lastenkant is, dus die belastingenkant die ligt op tafel bij de besluitvorming in augustus, en het zou wel merkwaardig zijn als ik daar nu in uw richting op vooruit ging lopen. Dat ga ik dus ook niet doen. Dat besluiten we gewoon op het moment waarop we dat besluit ook hebben te nemen, namelijk in augustus.

WESTER
U steunt het pleidooi van de premier?

DE JONGE
Ik steun de aanmoediging in de richting van werkgevers…

WESTER
Waarom noemt u het steeds een aanmoediging? Het is toch een beetje een dreigement?

DE JONGE
Volgens mij niet. Ik heb het echt gehoord als een aanmoediging om…

WESTER
Met een stok achter de deur?

DE JONGE
Wat ik zeg, de lastenkant van de begroting wordt altijd in augustus besloten.

WESTER
Even een ander onderwerp als het mag. Heeft het kabinet nog gesproken over de toenemende dreiging tussen Iran en de VS?

DE JONGE
Ja, kort. Omdat het niet zo makkelijk is om een goed overzicht te krijgen van wat zich exact voltrekt. Dat overzicht proberen we natuurlijk wel te krijgen. Collega’s Bijleveld en Kaag hebben uitgesproken zich ook echt zorgen te maken. Dat doet denk ik de hele internationale gemeenschap. Maar we moeten denk ik echt eerst de feiten goed in beeld krijgen.

WESTER
Leidt het ook tot adviezen, raadgeving voor Nederlanders die daar verblijven, ambassadepersoneel?

DE JONGE
Dat leidt tot consulaire adviezen inderdaad, die worden afgegeven via het ministerie van Buitenlandse Zaken.

WESTER
En hoe luiden die?

DE JONGE
De exacte formulering daarvan moet ik u even schuldig blijven, maar die leidde in ieder geval tot een negatief reisadvies. 

WESTER
Niet meer naar Iran gaan op dit moment? 

DE JONGE
Ik meen dat dat inderdaad de exacte formulering was. 

VAN DEN BERGH (REUTERS)
Ik heb een MH17-vraag. Woensdag was de persconferentie van het JIT. Daar werd gezegd: iedereen staat erachter. En opeens op donderdag komt de Maleise premier door te zeggen dat de aanklacht belachelijk is en de zaak belachelijk is. Wat is de reactie van Nederland daarop? Gaat u daar nog iets mee doen? 

DE JONGE
Ja, uiteraard heb ik daarover contact opgenomen met Maleisië omdat dat natuurlijk heel vervelend is. Dat die verwarring ontstaat. Voor de nabestaanden in eerste instantie, dat die verwarring ontstaat. Dat is de reden dat er contact is opgenomen zowel op ambtelijk niveau, maar ook collega Blok heeft zijn ambt collega in Maleisië gesproken en daar ook de herbevestiging gevraagd en gekregen dat Maleisië ten volle de conclusies van het JIT steunt. Maleisië was ook bij de presentatie van de conclusies van het JIT afgelopen woensdag. Maleisië heeft ook de brief ondertekend aan de VN Veiligheidsraad waarin wordt meegedeeld dat het JIT de vervolging inzet in de richting van deze vier verdachten. Kortom, Maleisië onderschrijft en ondersteunt ten volle de aanpak van het JIT. 

VAN DEN BERGH
Maar ondermijnt dan niet zo’n opmerking van de premier dat beeld heel erg? 

DE JONGE
Nou ja, wat ik zeg: de verwarring die ontstaan is, is buitengewoon vervelend. Ik denk ook zeker voor nabestaanden buitengewoon vervelend. Maar belangrijk is natuurlijk wat de formele positie van Maleisië is. De formele positie van Maleisië is steun aan de conclusies van het JIT. Om die reden was Maleisië ook bij die presentatie. Steun ook voor de stappen die het JIT nu zet in de vervolging. En om die reden heeft Maleisië ook de brief ondertekend die Nederland mede namens de andere JIT-partners aan de VN Veiligheidsraad heeft gestuurd. 

VAN DEN BERGH
Ja, u heeft het heel erg over verwarring. Maar er is toch heel weinig verwarring? Je kan het formeel steunen maar dan heb je een premier die zegt dat het onzin is. De verwarring is dan toch...

DE JONGE
Nou dat zaait bij u hier verwarring, dat snap ik ook, dat is ook heel vervelend...

VAN DEN BERGH
Nou ja, zijn positie, hij heeft het niet ingetrokken. 

DE JONGE
De formele positie van het kabinet van Maleisië is dat men de conclusies ten volle steunt en om die reden ook de brief heeft ondertekend aan de VN Veiligheidsraad. 

VAN DER AA (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer De Jonge, het CBS heeft bekend gemaakt dat er voor het eerst exact 100 miljard aan zorg en welzijn is uitgegeven vorig jaar. BBP van Nederland is ruim 700 miljard. Hoe houdbaar is die situatie voor het kabinet? 

DE JONGE
Ja, als je kijkt naar die cijfers dan zie je dat daar wel een aantal dingen in is meegeteld die we normaal niet meetellen met het uitgaveplafond van de zorg. 

VAN DER AA
Kinderopvang? 

DE JONGE
Kinderopvang. Maatschappelijke ondersteuning, nee die zijn geen onderdeel van het uitgaveplafond van de zorg. Dat is één. Twee is dat als je kijkt naar de ontwikkeling van de zorguitgaven, dat die natuurlijk stijgt. Maar gelukkig, in de afgelopen jaren minder dan de economie. Als de zorguitgaven ongeveer in de pas lopen met de economie, dan is dat bij te houden zou je kunnen zeggen. Maar we zien tegelijkertijd ook, en dat is geen nieuws natuurlijk voor het kabinet, want zo hebben we dat geraamd, dat de zorguitgaven deze periode met zo’n 16,7 miljard toenemen. De geraamde zorguitgaven, dat is iets anders dan de feitelijke zorguitgaven. We hebben een aantal maatregelen getroffen om die zorguitgaven in de hand te houden. Een aantal maatregelen, als daar is bijvoorbeeld het sluiten van hoofdlijnakkoorden in verschillende zorgsectoren. Als we dat niet hadden gedaan dan hadden de uitgaven met 19 miljard gestegen. Dus we hebben daar wel degelijk ook al maatregelen in gang gezet om te zorgen dat de uitgaven niet enorm uit de pas gaan lopen. Tegelijkertijd zijn we er nog niet. Ik heb al vaker gezegd: het gaat over de groei in de uitgaven van de zorg. Dan valt het op den duur inderdaad niet bij te benen. Dat betekent dat we dat met elkaar moeten opbrengen. En we hebben, denk ik, heel erg… we hebben een prachtig zorgstelsel in zo verre dat je, denk ik, als je ziek wordt en zorg nodig hebt maar het beste in Nederland kunt zijn. Maar het kost ook een paar centen. Dat is ook zo. Dat moeten we ook tegen elkaar zeggen. Voor de korte termijn is het zo dat we, denk ik, niet zozeer dat betaalbaarheid van de zorg ons allergrootste vraagstuk is maar meer de organiseerbaarheid van de zorg. Namelijk, als we kijken naar de komende 20 jaar dan zien we dat de zorgvraag enorm gaat stijgen. Het aantal 75 plussers verdubbeld, 90 plussers verdrievoudigd, 100 plussers verviervoudigd zelfs. Het aantal mensen met dementie verdubbeld. Dat betekent een flinke stijging van de zorgvraag en natuurlijk niet zomaar een stijging van het aantal mensen wat op de arbeidsmarkt beschikbaar is om die zorgvraag ook te vervullen. Dat betekent eigenlijk dat we daarom… de organiseerbaarheid van de zorg onze grootste zorg is. Als we het ongeveer zo laten gebeuren zoals nu, we hebben nu al 1 op de 7 mensen werken in de zorg, dan zouden we straks 1 op de 4 mensen op de arbeidsmarkt nodig hebben in de zorg. Dat kan natuurlijk never gebeuren. Heel veel mensen die ander werk moeten doen. Dus dat gaat niet gebeuren. We zouden dat ook niet kunnen betalen. 
Maar veel belangrijker is: we zouden het helemaal niet kunnen organiseren of leveren met elkaar. Kortom, ja we hebben werk te doen voor de toekomst. Voor deze kabinetsperiode houden we de kosten in de hand. Een manier die we ook kunnen betalen met elkaar. Ik denk dat dat belangrijker is. Als je kijkt naar de afgelopen jaren dan zien we ook dat de groei in zorguitgaven gaat ongeveer de tred hebben volgen van de economische groei. Economische groei is iets harder gegaan dan groei in zorguitgaven. En een andere manier om naar die cijfers te kijken: je kunt ook zeggen, het uitgaveplafond zorg is voor het eerst binnen de 10%, die 71 miljard uitgaven voor zorg is voor het eerst binnen 10 % van het BBP gebleven. 

VAN DER AA
Dat snap ik. Maar u houdt het eigen risico als het kabinet laag. Of niet omhoog. De premie stijgt wel door. De vraag of het houdbaar is de situatie, bijvoorbeeld dat eigen risico op dit getal te houden, laat staan omlaag te brengen in de toekomst. 

DE JONGE
Ja, kijk dat is een hele bewuste maatregel geweest. Even weer terug naar de beginvraag. Toen dit kabinet startte hebben we heel bewust gekeken naar de koopkracht van gewone mensen. En mensen die veel zorg nodig hebben die zijn eigenlijk hun eigen risico in de eerste maand al kwijt. Die zijn al door hun eigen risico heen in de eerste maand. Dus we hebben gezegd: we gaan dat eigen risico niet zomaar op laten lopen. Wat normaal zo zou gaan, dan zou het echt fors stijgen. Maar we gaan dat eigen risico bevriezen. Dat is één van de maatregelen geweest om de zorgkosten in de hand te houden. Dat zie je niet terug overigens in de lastenplaatjes, want dat kan daar niet in worden meegerekend. Dat geld met name voor die mensen die veel zorg nodig hebben, maar voor hen is dat natuurlijk een hele betekenisvolle stap. Maar ook de andere verlaging van de zorgkosten, bijvoorbeeld de eigen bijdrage in de Wlz of de eigen bijdrage in de Wmo, op al dat soort eigen bijdragen hebben we flink geknepen om te zorgen dat mensen die veel zorg nodig hebben niet onnodig in financiële problemen komen. Kortom, nog los van de generieke lastenverlaging die je dus terugziet in deze koopkrachtplaatjes hebben we hele gerichte maatregelen genomen op het zorgdomein. 

VAN DER AA
Maar nog één keer de vraag: hoe houdbaar is dat? 

DE JONGE
Ik denk dat er een paar dingen aan de hand zijn. We zullen als we de zorg organiseerbaar willen houden naar de toekomst toe, zullen we ons inderdaad moeten voorbereiden op een op stevige maatregelen andere organisatie van de zorg. Ik denk dat het in het bestek van deze persconferentie een beetje ver voert om daar helemaal op in te gaan. Maar ik denk dat daar inderdaad veel maatregelen moeten worden genomen. Tegelijkertijd moeten we behouden wat, denk ik, door iedereen heel erg wordt gewaardeerd. Namelijk dat er bijna geen zorgstelsel ter wereld, ik denk geen, ik ken er niet in ieder geval, dat een betere en meer solidaire en eerlijkere verdeling heeft van de kosten van de zorg dan het Nederlandse stelsel. In Nederland betalen we, betalen gezonde mensen voor zieke mensen, betalen jonge mensen voor oude mensen en dat is prachtig. Dus laten we dat vooral in stand houden. En dan dus terug op het eigen risico. Ik denk dat het mooi is om dat eigen risico inderdaad niet absurd te laten stijgen. Want met name voor die mensen die veel zorg nodig hebben, die hebben daar het meeste last van. 

BOVEN (BNR)
Meneer De Jonge, even terugkomen op het punt van de cao-lonen. U verwijst naar de begrotingsbehandelingen in augustus. Dat is over zes weken. En tegelijkertijd geeft het kabinet een hele vage boodschap af aan het bedrijfsleven wat ze nou eigenlijk precies van het bedrijfsleven verwachten. Dus nogmaals die vraag: met hoeveel moeten de cao-lonen nou omhoog wil u niet grijpen naar het dreigement van de winstbelasting? 

DE JONGE
Even terug naar het begin van uw vraag. Volgens mij geeft het kabinet een buitengewoon heldere richting aan in de richting van werkgevers en werknemers. Namelijk: kom tot cao’s waar een goeie contract loonontwikkeling in zit. Dat kan, die ruimte is er economisch, maak van die ruimte gebruik en doe het goede omdat dat helpt in de koopkracht die mensen hebben. Dat is volgens mij hele heldere boodschap. 

BOVEN
De premier is daarover ondervraagd in het Vragenuurtje. Hij zei uiteindelijk helemaal aan het eind van zijn sessie in het Vragenuurtje dat wat hem betreft de lonen net zo hoog moeten stijgen als de lonen van de topmensen. Klopt dat? Is dat kabinetsbeleid? 

DE JONGE  
Ook dat is, laten we zeggen dat zag ik al in de Bilderberglezing staan van Wopke Hoekstra bijvoorbeeld, dat hij zei: het is niet verstandig als de topmannen in het bedrijfsleven dat de lonen daar meer stijgen dan de lonen van de secretaresses van diezelfde topman. Dat is een volstrekt logische opvatting volgens mij die breed wordt gedeeld in de samenleving en breed wordt gedeeld bij allerlei politieke partijen. En inderdaad heeft de premier dat ook gezegd, klopt. 

BOVEN
Van hoeveel bedrijven heeft het kabinet of de premier of de minister van Sociale Zaken inmiddels een antwoord gekregen op uw dreigement? 

DE JONGE
Weet ik niet. Weet ik niet, dat houd ik niet bij. Ik zit niet aan de postkamer van het ministerie van Algemene Zaken. Dat weet ik niet. 

BOVEN
Maar hebben er al gesprekken plaatsgevonden? 

DE JONGE
Ik ben niet bij de postkamer betrokken van het ministerie van Algemene Zaken. Ik doe ook niet de inbox van de premier. Daar hebben we weer andere mensen voor. 

BOVEN 
En gaat het debat bij Pauw aanstaande maandag plaatsvinden? 

DE JONGE
Dat is niet aan mij. Dat is aan de premier zelf. Ik geloof dat hij daarvoor uitgenodigd is, ik weet niet of die afspraak inmiddels is gemaakt. 

GOEDEGEBUUR (ANP)
Meneer De Jonge, toch nog even over MH17. Als de minister van Buitenlandse Zaken en de premier van een land compleet tegenstrijdige dingen zeggen. Hoe kunt u dan zo zeker weten dat het gene wat de minister van Buitenlandse Zaken in dit geval tegen meneer Blok heeft gezegd het daadwerkelijke standpunt is van Maleisië? 

DE JONGE
Omdat je uiteindelijk een land kunt afrekenen om wat een land doet. En wat een land doet hier is en aanwezig zijn bij de presentatie van de conclusies van het JIT en van de stappen die het JIT gaat zetten en ook daar aanwezig ook die stappen heeft ondersteund. De steun is ook herbevestigd door de minister van Buitenlandse Zaken, namens het kabinet van Maleisië en vervolgens is ook die brief die Nederland heeft gestuurd aan de VN Veiligheidsraad is ook mede ondertekend door Maleisië. Dus ja, dan mag je ervan uitgaan dat die steun er is. 

GOEDEGEBUUR
Dus als de Maleisische premier morgen of overmorgen weer voorbij wandelt en zegt dat de conclusies van het JIT onzin zijn of dat er geen bewijs is voor Russische betrokkenheid, dan kunnen we dat negeren? 

DE JONGE
Ik heb het te doen met de uitkomst van diplomatieke acties naar aanleiding van een uitspraak die inderdaad voor veel verwarring heeft gezorgd. Vervolgens zijn die diplomatieke acties getroffen en is de uitkomst daarvan een herbevestiging van de steun die Maleisië eerder heeft uitgesproken. En dat is waar ik vanuit moet gaan.

GOEDEGEBUUR
Het was niet de eerste keer deze week dat de premier hier het woord over nam. Eind mei trok hij ook al in twijfel dat Rusland betrokken was bij de ramp. Is er sindsdien ook contact met hem geweest? Er is ambtelijk contact geweest zegt u. Er is contact geweest met de minister van Buitenlandse Zaken. Is er contact geweest tussen Nederland en premier Mohamad? 

DE JONGE
Ik ga daar vanuit, maar op welk niveau dat is geweest, eigenlijk is er sowieso veel contact geweest, op welke niveaus allemaal, daarvan ben ik niet op de hoogte. 

GOEDEGEBUUR
U weet niet of premier Rutte bijvoorbeeld met zijn ambtgenoot heeft gesproken?

DE JONGE
Daar ben ik op dit moment niet van op de hoogte, nee.

BORGMAN (RADIO 1)
Meneer De Jonge, mag ik het even met u hebben over de Raad van State uitspraak over stikstof. Heeft het kabinet al een beetje een idee hoe daar aan tegemoet gekomen moet worden?

DE JONGE
Daar heeft collega Schouten gisteren met collega Ollongren en Van Nieuwenhuizen het debat over gevoerd met de Kamer. Daar is natuurlijk heel veel werk te doen en daar is niet eventjes een snelle oplossing voor mogelijk. Dus wat we doen op dit moment is in kaart brengen wat de implicaties zouden kunnen zijn van die uitspraak. Daar is nog niet alles voor in beeld. En wat we ook in kaart brengen is tot welke oplossingen dat moet leiden. Want wat duidelijk is, het moet tot oplossingen leiden. We kunnen Nederland niet op slot zetten, dat is de ene kant. Tegelijkertijd is ook het evenwicht bewaren tussen natuur en economie, is ook weer logisch en ook dat moet je willen doen en we hebben een uitspraak van de Raad van State die gewoon een fact of life is waar we ook mee hebben te dealen en dus bereiden we maatregelen voor. We doen dat goed gecoördineerd met drie ministeries in een samenwerking tussen die drie ministeries en dat moet ook, want er is een hoop te doen, maar makkelijke oplossingen of snelle oplossingen die zijn er niet.

BORGMAN
Er was gisteren in dat Kamerdebat waar u het over had een duidelijke scheidslijn te zien tussen coalitiepartijen. Aan de ene kant zeggen partijen: je moet gewoon die uitspraak 100% navolgen. Dat betekent dus inderdaad dat projecten niet doorgaan. Dat betekent bijvoorbeeld ook iets voor de opening van Lelystad. Je hebt aan de andere kant partijen die zeggen: laten we nog eerst maar ’s kijken hoe juridisch houdbaar die uitspraak van de Raad van State precies is. Bij welke kant voelt het kabinet zich het meest thuis?

DE JONGE
Volgens mij schetst u het nu wel heel scherp en ook heel scherp tegenover elkaar. Er ligt een uitspraak van de Raad van State. Daar hebben we ons allemaal toe te verhouden. Daar kun je niet van weglopen, die uitspraak is er gewoon, die uitspraak is een feit waarmee we te doen hebben. Dat is een. Twee is: we hebben met elkaar een richtlijn waaraan we ons ook te houden hebben en die richtlijn probeert het evenwicht te behouden tussen natuur en economie. En als het een het ander gaat ondermijnen, dan gaat het sowieso niet goed, dus je zult het altijd in evenwicht moeten doen. En dat is ook wat het kabinet heeft te doen. En dan is de vervolgvraag: hoe doe je dat dan? En daar valt echt nog veel werk te verrichten. Daar kan ik niet nu eventjes van zeggen: we gaan het ongeveer zus en zo doen. Als het zo makkelijk was hadden we het namelijk al gedaan. Het is niet makkelijk, het is moeilijk. En daarom gaan we er wel zo snel als mogelijk komen tot oplossingen. Maar ook zo zorgvuldig als nodig, dus dat kost gewoon echt eventjes tijd. 

BORGMAN
Maar u zegt: die uitspraak dat is een fact of life, daar heb je gewoon mee te dealen. Dat betekent bijvoorbeeld dat vliegveld Lelystad niet open kan volgend jaar.

DE JONGE
Zover zijn we niet, want dat zou betekenen dat er geen andere mogelijkheid is. Zover zijn we niet. Dus wat we aan het doen zijn nu, stap voor stap, implicaties in kaart aan het brengen van deze uitspraak en daarop maatregelen treffen. En daar komen we dan ook op enig moment op terug.

BORGMAN
Zegt u nou dat de opening van Lelystad sowieso volgend jaar doorgaat?

DE JONGE
Nee, dat zeg ik niet. Alles op alles wordt natuurlijk wel gezet om daartoe te komen. Maar collega Van Nieuwenhuizen heeft ook gewoon gezegd: ook daar hebben we de implicaties in kaart te brengen en ook daar hebben we zo goed als mogelijk tot maatregelen te komen.

BORGMAN
En deelt u dat zo’n beetje dat kabinet bij die uitspraak met de handen in het haar zit?

DE JONGE
Volgens mij is het voor iedereen een ingewikkelde uitspraak.

BORGMAN
Dus dat klopt dus?

DE JONGE
In ieder geval om hanteerbaar te maken, maar we moeten dat wel hanteerbaar maken. Want wat ik zeg: we moeten een goed evenwicht zien te bewaren tussen natuur aan de ene kant en economie aan de andere kant. We kunnen het ons allemaal niet veroorloven dat het een het ander ondermijnt. Dus natuur en economie horen hand in hand te gaan. Dat is ook de achtergrond van die richtlijn en dat is denk ik ook wat we allemaal wel kunnen steunen. Maar goed, dat laat onverlet dat de implicaties van deze uitspraak groot zijn. Je kunt Nederland niet zomaar op slot zetten natuurlijk, dus ja, die implicaties zijn groot en dat betekent dat we die goed in kaart moeten brengen en ook een [onverstaanbaar, red] moeten vinden en die gaan we ook vinden.

JOOSTEN (ELSEVIER)
Meneer De Jonge, met excuus dat ik nog even terugkom op de cao-kwestie. Toen de premier die uitlatingen deed, en deze vraag is een beetje aan u bedoeld als vicepremier, die uitlatingen deed zaterdag, dacht het CDA smaldeel van het kabinet toen niet: dit is een soort opening van de verkiezingscampagne? De premier had het namelijk heel duidelijk over de middenklasse ook, de middeninkomens. Wat toch ook voor het CDA een heel belangrijk deel van het electoraat is. Dus ik ben eigenlijk benieuwd hoe daar binnen uw partij op is gereageerd en of er gesproken is.

DE JONGE
Eerst even de disclaimer. Ik sta hier als vicepremier namens het voltallige kabinet. Dus namens alle smaldelen binnen dat voltallige kabinet. De premier deed deze uitspraak als VVD-partijleider op zijn eigen festival. Dat was de tweede disclaimer. En dan het antwoord op uw vraag: ik hoorde een verhaal van herkenning natuurlijk. Het CDA vindt namelijk al enkele decennia dat je op moet komen voor de middeninkomens. En het verhaal van collega Hoekstra bijvoorbeeld in de Bilderberglezing was ongeveer dit verhaal, dus ik hoorde een verhaal van herkenning.

JOOSTEN
En u dacht niet van: ze gaan ons beconcurreren die VVD-ers?

DE JONGE
Nee, hoe meer mensen een verhaal vertellen wat dicht in de buurt komt van het CDA gedachtengoed, hoe meer ik dat toejuich. 

MARKUS (TROUW)
Nog even terugkomend over het stikstofoordeel. Zijn er vandaag ook taboes op tafel gekomen zoals het inkrimpen van de veestapel of het verlagen van de maximumsnelheid?

DE JONGE
Nee, op die manier is er niet over gesproken. Ook voor ons als kabinet en als collega’s binnen dat kabinet hebben wij met elkaar dat proces zorgvuldig te doen en dat betekent eerst goed in kaart brengen wat de implicaties zijn en vervolgens goed in kaart brengen wat de maatregelen zijn om daarop een goed antwoord te bieden.

MARKUS
Denkt u dat het onontkoombaar is om het over taboes te gaan hebben. Is het ononttkoombaar om bijvoorbeeld de veestapel in te krimpen?

DE JONGE
Dat kan ik echt op dit moment niet over zien. Ook collega Schouten kan dat op dit moment niet overzien. Dus ik denk dat het gewoon verstandig is als we de dingen in de goede volgorde doen. Eerst de feiten in kaart brengen en dan de maatregelen treffen op basis van die feiten.

MARKUS
Wanneer heeft u die feiten in kaart?

DE JONGE
Zelfs dat heb ik collega Schouten horen zeggen durf ik niet helemaal te voorspellen. We zullen het echt zo snel doen als mogelijk is. Want we kunnen ons niet veroorloven dat Nederland op slot gaat. Maar we zullen er ook zo zorgvuldig doen als mogelijk is, want we hebben niets aan een oplossing die vervolgens weer nat gaat via de Raad van State.

MARKUS
Lukt het nog voor het zomerreces?

DE JONGE
Daar durf ik dus geen ja of nee op te zeggen. We zullen het zo snel doen als mogelijk is.

VAN DEN BERGH (REUTERS)
Maar dan nog heel even kort over het reisadvies naar Iran. Ik heb gekeken en het is nog steeds hetzelfde reisadvies als in mei. Dus het is niet aangepast. Begrijp ik nou van u: het wordt aangepast en dan wordt het er niet naar toe reizen?

DE JONGE
Wat ik meen begrepen te hebben van collega Kaag die ons daarover heeft bijgepraat dat daar inderdaad consulaire stappen zullen worden genomen, dat betekent dus ook dat er naar het reisadvies gekeken wordt. En ik meen te hebben begrepen dat het reisadvies naar negatief gaat. Ik zei net al: hou me ten goede over de exacte formulering daarvan. Ook van het reisadvies. Ik denk 
dat het echt beter is om die vragen eventjes aan Buitenlandse Zaken te stellen.