Toespraak van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Carola Schouten, bij de opening van insectenkweker Protix op dinsdag 11 juni 2019
Deze toespraak is door minister Schouten op dinsdag 11 juni in het Engels uitgesproken. Zij deed dat tijdens de opening van insectenkweker Protix in aanwezigheid van Z.M. Koning Willem-Alexander.
Majesteit,
Dames en heren,
De Nederlandse literatuur heeft zijn eigen Alice in Wonderland. Zijn naam is Erik Pinksterblom.
De jongen kan de slaap maar niet vatten. De volgende dag moet hij namelijk een proefwerk maken. Het onderwerp? Insecten.
Plotseling komen de schilderijen in zijn zolderkamertje tot leven. Op één van die schilderijen staat een weiland met schapen, een herder en een wereld aan insecten. Ze zijn heel precies afgebeeld. En nu beginnen de insecten te krioelen.
Erik stapt uit zijn bed, loopt naar het schilderij en stapt binnen in de omlijste wereld vol insecten. Die hebben trouwens heel menselijke eigenschappen. De mieren zijn gewelddadig. De wespen racistisch. En de worm? De worm ligt met zichzelf in de knoop.
Eén insect met indrukwekkende eigenschappen ontbreekt in dit boek van Godfried Bomans. Dat is de zwarte soldatenvlieg. De geelbruine larve van deze vlieg kan in anderhalve week tien keer groter worden. Een eiwitbommetje is het. En ik maar denken dat de eetlust van pubers fenomenaal was!
Deze larve speelt de hoofdrol in het bedrijfsverhaal van Protix. En ook dit een verhaal leest als een jongensboek:
Kees Aarts en Tarique Arsiwalla nemen in 2009 afscheid van hun comfortabele carrière als consultant bij McKinsey. Ze leveren hun leaseauto in voor een oude Opel en beginnen een insectenkwekerij. Die bestaat de eerste tijd uit niet veel meer dan een paar nasibakjes vol larven.
De jonge ondernemers doorstaan vele beproevingen. De financiële crisis. Wettelijke hobbels. Petities van omwonenden, die bang zijn voor stank en herrie.
Maar ook beleven ze grote successen. Ze halen jaloersmakende miljoeneninvesteringen binnen en verschijnen in vele media.
Ik ken veel boeren die knappe ondernemers zijn. Maar in dit geval gaat het andersom, en ontpoppen de ondernemers zich als boer.
Hoe zal dit verhaal van de insectenteelt aflopen? Het insect als productiedier gaat volgens mij een veelbelovende toekomst tegemoet. Mijn visie is dat de toekomst van de landbouw wordt bepaald door kringlopen. Wat we nemen uit natuur, bodem en water, geven we ook weer terug.
De insectenteelt kan verschillende kringlopen sluiten. De larven van de zwarte soldatenvlieg kunnen bijvoorbeeld smullen van etenswaren die over de houdbaarheidsdatum heen zijn. En van groente- en fruitafval. Denk eens aan de tonnen sinaasappel- en ananasschillen die in de Rotterdamse haven liggen. Een ware traktatie voor de larven.
Die larven groeien en groeien en vormen zo een rijke bron van hoogwaardige eiwitten. Ze zitten bijvoorbeeld in diermeel. Zalmen die dit als visvoer eten, zijn smakelijker dan zalmen die met sojaeiwitten worden gevoerd. Dat vinden althans Franse fijnproevers. En dat wil wat zeggen. Dierlijke eiwitten zijn over het algemeen hoogwaardiger dan plantaardige eiwitten. Hun voedingswaarde is hoger.
Op dit moment mag diermeel uit insecteneiwitten nog niet gevoerd worden aan varkens en kippen. Ik vind dat Europa die belemmering snel moet opheffen, mits de veiligheid en diervriendelijkheid er niet onder lijden natuurlijk.
Lévende larven voeren mag wel. Sinds 2016 krijgen kippen in het Zeeuwse dorp Schore de larven van Protix te eten. De kippen genieten ervan en laten ondertussen hun natuurlijke gedrag zien: scharrelen en pikken. Hun smakelijke eitjes liggen in steeds meer supermarkten. ‘Oerei’ heten ze.
Mijn ideaal is dat we kringlopen zo lokaal mogelijk sluiten. Dit scheelt een hoop extra transport en dus belasting van het milieu. We kunnen de import van soja en vismeel dan terugdringen. Voor larven hoeven we geen bossen te kappen of zeeën leeg te vissen. En bij de teelt van larven komt veel minder water, grondoppervlakte en uitstoot van broeikasgassen kijken.
Een stap verder zou het zijn als de larven zich kunnen voeden met dierlijke mest. Dat is hun natuurlijke habitat. Daarmee wordt een laagwaardige reststroom ingezet voor hoogwaardige eiwitten. Dat is kringlooplandbouw op zijn best.
Nog niet alles is duidelijk. Wat betekent de insectenteelt bijvoorbeeld voor de volksgezondheid? En hoe zit het met het dierenwelzijn van de insecten – zijn het wezens met gevoel? Hoelang blijven Europese regels de insectenteelt belemmeren? Hoe kan de insectenteelt concurrerend worden? Want insecteneiwitten zijn momenteel duurder dan soja-eiwitten.
~~
De 15.000 vierkante meter van deze nieuwe larvenfabriek van Protix is indrukwekkend. Zeker als je bedenkt hoeveel nasibakjes daarin passen. Ik wens deze ondernemers en de hele sector toe dat de groei van de insectenkweek zal doorzetten. Dan ontstaat er een grotere leveringszekerheid voor de afnemers. En boeren die klaar zijn voor een carrièreswitch, kunnen zich op de insectenteelt storten.
Met groei ontstaat een nieuwe kans voor de agrarische sector. Om geld te verdienen en om mee te bewegen in de duurzame draai die de landbouw zal doormaken.
Met groei komt concurrentie. Andere bedrijven die zich ook op de insectenteelt gaan storten. Het ultieme bewijs van je succes als ondernemer.
Met groei komt ook maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ook deze sector zal moeten tonen dat zij verantwoord kan opereren. Rekening houdend met publieke belangen.
~~
Dames en heren,
Ik keer nog even terug naar het kinderboek over Erik en zijn insecten. De wespen, mieren en hommels zijn zich er niet van bewust dat zij leven in een omlijst schilderij. De levensles van het kinderboek is dat het wél kan; je kúnt verder kijken, je kúnt buiten de lijst treden.
En dat zien we vandaag bij de opening van Protix. Waar anderen niet eens op het idee waren gekomen, of allang waren afgehaakt, gingen deze ondernemers verder. In een paar jaar tijd ontstegen ze het niveau van hobbykwekers. Ze kregen het voor elkaar om een gecontroleerde omgeving te creëren voor productie op grote schaal, via een voorspelbaar proces. En dat is wat je nodig hebt om je kinderschoenen uit te kunnen trekken. Om van toekomstmuziek je dagelijkse ritme te maken.
Voor de toekomst van de landbouw zijn zulke ondernemers van onschatbare waarde. Mensen die verder kijken, buiten de bestaande kaders. We kunnen trots zijn op deze Nederlandse innovatie.
Betekent dit ook dat insecten vaker op het menu van Nederlanders komen te staan? Ik zou zeggen: waarom niet? De sector is al bezig om deze markt te verkennen. Natuurlijk binnen de grenzen van diervriendelijkheid en voedselveiligheid. Overal ter wereld eten mensen al eeuwen insecten. En meelwormen en krekels worden nu al verwerkt in producten als insectenburgers.
Ik feliciteer Protix van harte met de opening van deze nieuwe fabriek en wens ze toe dat hun spannende boek nog vele hoofdstukken zal kennen.
Hartelijk dank.