Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 24 mei 2019

Mediatekst | 24-05-2019

RUTTE

Goeiemiddag. Aantal dingen besproken, iets langer inleidend statement dan gewoonlijk maar er speelt ook veel. Om te beginnen hebben we vandaag stilgestaan natuurlijk bij het aftreden van Mark Harbers. Politiek kan hard zijn, dat hebben we dinsdag opnieuw gezien. Ik heb eerder ook al gezegd: ik heb respect voor zijn besluit om af te treden. Hij heeft verantwoordelijkheid willen nemen en ook genomen voor fouten die zijn gemaakt. Het ministerie van Justitie en Veiligheid doet er alles aan om transparant te zijn. Maar er zijn bij het opstellen van deze rapportage, zijn er dingen fout gegaan die niet fout hadden mógen gaan. En dat heeft de staatssecretaris ook zo gezegd, Mark Harbers, zo gezegd in dat debat. Vandaag uitvoerig over gesproken en we betreuren zeer dat we hem als lid van het team nu moeten missen.

Vervolgens hebben we ook lang gesproken over Groningen. Want Groningen is deze week opnieuw opgeschrikt door een aardbeving met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter. En voor de mensen in het gebied is dat, na alle heftige ervaringen van afgelopen jaren, is dat wederom, een hele heftige gebeurtenis. Want ze zijn opnieuw geconfronteerd met schade, met gevoelens van angst, van boosheid, machteloosheid en dat beseffen wij als kabinet zeer goed. Daar hebben we uitvoerig bij stilgestaan. Waarbij Eric Wiebes en Kajsa Ollongren ook verslag hebben uitgebracht van hun bezoek gisteren aan het gebied. De beving van woensdag onderstreept nogmaals het belang en de noodzaak om de gaswinning te stoppen. Vorig jaar is besloten om de gaswinning stapsgewijs af te bouwen naar nul. We liggen voor op dat schema. Dit jaar is de gaswinning al weer minder dan we vorig jaar hadden afgesproken en we blijven zoeken naar extra maatregelen om het tempo van de afbouw van de gaswinning om dat te versnellen. Het Staatstoezicht op de Mijnen, SodM, voert nu een analyse uit naar de beving van woensdag en zal Eric Wiebes, de minister die erover gaat, binnen enkele dagen informeren over de nadere maatregelen als die nodig zouden zijn. Maar vooral van belang is nu dat het tempo omhoog moet. Daar werd al aan gewerkt en daar wordt zeker ook na woensdag verder aan gewerkt om het tempo te verhogen. Het tempo bij de afbouw van de gaswinning, waar dat nog kan, nogmaals daar lopen we iets voor op het schema wat al ambitieus is. Maar vooral ook het tempo bij de afhandeling van de schade en het tempo bij de versterking van huizen en gebouwen. Eric Wiebes en Kajsa Ollongren zijn volop bezig met de regio, met de gemeente, met de provincie, met alle betrokkenen om dat mogelijk te maken.

Dan de verkiezingen voor het Europees Parlement. Nog geen formele uitslag maar toch wel sterke indicaties welke richting het uitgaat. Gisteren de stembusgang, ook de Britten gisteren. De andere lidstaten komende dagen, de meesten op zondag. En dan hebben we dus ook de officiële uitslag zondag. Maar zoals het er nu naar uit ziet dan lijkt in ieder geval de opkomst alweer een stuk hoger te zijn. Waarschijnlijk de hoogste opkomst sinds 1989. Nog steeds laag, overigens. Maar in ieder geval de hoogste sinds 1989. Én het lijkt heel duidelijk dat de Partij van de Arbeid de grootste partij is geworden en daar wil Frans Timmermans, Lodewijk Asscher, maar natuurlijk ook de lijsttrekker Frans Timmermans van harte mee feliciteren. Een waanzinnig knappe prestatie. Mooie campagne gevoerd. We weten in de nacht van zondag op maandag meer precies wat nou de uitslag zal zijn. Ook in de rest van de Europese Unie, dus wat dat betreft nog even afwachten. Maar wel hier vandaan warme felicitaties in de richting van de Partij van de Arbeid.

Dan zal na de verkiezingsuitslag ook volgende week een Europese Raad plaatsvinden, althans een korte sessie. Op dinsdagmiddag/avond. Of dacht zelfs alleen dinsdagavond. Daar zullen wij de uitslag evalueren, daar zullen we ook beginnen met het proces van de benoemingsprocedure voor de verschillende posities die nu vrijvallen aan het hoofd van de Europese instituties. De Commissie, de Raad, het Parlement gaan wij dan niet over maar ook die valt vrij dus ook daar zal dan in het Parlement de komende tijd over besloten moeten worden. Maar belangrijker nog, we moeten ook gaan praten, zo snel mogelijk, en dat gaat dan een vervolg krijgen op de Europese Raad van 20 en 21 juni over de agenda van de Europese Unie voor de komende vijf jaar. De Europese Raad zet die agenda en u kent de inzet van Nederland. Een beperkt aantal thema’s, maar ook een Commissie en een Raad die leveren. Waarbij we de werkstromen proberen zo te organiseren dat die rond thema’s zijn georganiseerd. En niet in die silootjes en proberen wij met bondgenoten ook beweging in te krijgen.

Dan, tot slot, vanmorgen het nieuws dat Theresa May in juni terugtreedt als leider van de Conservative and Unionist Party in Engeland. En later als de opvolger bekend is ook als premier van Engeland. En dat hing natuurlijk al een beetje in de lucht de laatste dagen, de berichten in de kranten. Maar het komt toch altijd nog als een verrassing. Ik heb meteen telefonisch contact met haar gehad vanochtend. Ik heb haar gezegd dat ik haar moedig vind, wat ze de afgelopen jaren heeft gedaan. Dat ze onder ongelooflijk ingewikkelde omstandigheden, politieke omstandigheden, heeft gepoogd om te leveren op Brexit. De uitspraak van het referendum. Dat dat niet is gelukt, dat is ook duidelijk op dit moment. Maar ik kan niet anders dan de grootste bewondering hebben voor haar eerlijkheid, haar doorzettingsvermogen, haar moed, maar ook voor de persoonlijke vriendschap en het grote vertrouwen wat zij en ik onderling hebben kunnen opbouwen. Nogmaals, het is niet gelukt, het is vastgelopen in dat Brexit-moeras in het Verenigd Koninkrijk. Dat is natuurlijk een persoonlijk drama, ook voor haar. Maar het is vooral ook voor het Verenigd Koninkrijk een probleem dat het nog steeds niet gelukt is en daarmee ook voor de rest van de Europese Unie. Omdat de onzekerheid daarmee niet weg is. Die neemt eerder toe dan af. We hebben nu tot 31 oktober de tijd. Tot die datum is uitstel gegeven en ik hoop van harte dat het lukt om die duidelijkheid wel te krijgen voor 31 oktober. Maar dat neemt niet weg dat Nederland ook voorbereid blijft op en no deal-scenario. Dus we blijven ervoor werken dat in alle scenario’s maar ook in een no deal-scenario schade voor Nederland zo beperkt mogelijk is. En ook voor de Nederlanders uiteraard in het Verenigd Koninkrijk. En dat betekent dat we ons dus ook blijven voorbereiden op een no deal-scenario. Ik ga verder geen uitspraken doen over of die kansen zijn toe of afgenomen vandaag. Dat is echt nog niet in te schatten. We moeten ook kijken hoe snel de opvolging gaat lopen en wat de nieuwe premier daar met zijn of haar regering gaat doen. Maar dit is natuurlijk op zichzelf een zeer relevante ontwikkeling en persoonlijk zal ik haar zeer missen als iemand die ik graag mag en afgelopen jaar goed mee heb samengewerkt.

BREEDVELD (NOS)

Premier Rutte u feliciteerde net al de PvdA en Frans Timmermans met hun overwinning.

RUTTE

Ja

BREEDVELD

Timmermans is ook Spitzenkandidat voor de Sociaaldemocraten in Europa. Ligt het nu voor de hand om hem namens Nederlands voor te dragen als nieuwe voorzitter van de Europese Commissie?

RUTTE

Het lastige is: daar is eigenlijk van mij uit op dit moment eigenlijk niks over te zeggen, omdat alles wat ik zeg over dat hele proces, de kans dat we de beste plek krijgen voor de beste Nederlander, dat de kans daarop, dat die afneemt als ik uitspraken ga doen over, ja op uw vraag. Dus daar, ik snap dat er heel vragen over zijn, ik zag ook bij het touwtje, bij het vertrek uit Algemene Zaken, dat een aantal van mijn collega’s daar vragen over kregen, maar mijn beantwoording zal in diezelfde lijn liggen. Namelijk dat daar op dit moment niks over te zeggen is. Ik feliciteer de PvdA en Frans Timmermans zeer met de overwinning, maar wat dat betekent voor de voordracht uit Nederland voor nieuwe Europese Commissaris kan ik op dit moment niks zeggen.

BREEDVELD

Het is iemand die het kan, ervaring heeft en hij heeft blijkbaar ook steun van de kiezers in Nederland.

RUTTE

Ja

NOS

Zou bijna niemand (onverstaanbaar, red.)

RUTTE

Nee, alles wat u positief zegt is waar en negatief is er niet veel te melden haast ik mij daaraan toe te voegen. De reden dat ik er niet op inga is ook niet om dat ik bezwaar zou hebben tegen Frans Timmermans in enige positie, maar omdat, als het gaat om het belang van Nederland om ervoor te zorgen dat een zo goed mogelijke uitkomst komt uit dat hele benoemingenproces en dat is natuurlijk ook wel gewoon een beetje een marktplaats met 28 landen, 28 collega’s en ook nog een rol voor het Europees Parlement, dan heb ik er belang bij, althans heeft Nederland er belang bij dat ik daar mijn mond over houd.

BREEDVELD

U botst hier niet een beetje twee systemen, ja de spitzenkandidaten. Mensen die opgaan voor die functie van voorzitter van de Europese Commissie en ja toch het politieke wheelen en dealen tussen verschillende landen?

RUTTE

Nou de spitzenkandidatensysteem is populair bij de CDA en PvdA, want die maken onderdeel uit van Europese politieke families waar dat onderdeel is van dat denken. De liberale Europese familie is daar een minder groot voorstander van. Maar dat maakt niet uit, want of je nou wel of niet van Spitzenkandidatsysteem houdt, wat mij betreft is er geen automatisme. Maar waar het nu om gaat natuurlijk is hoe krijgen we de beste Nederlander op de mooiste plekken.

BREEDVELD

Ja maar u gaat hem in ieder geval niet negeren?

RUTTE

Nee zeker niet, het is ook geen contra-indicatie als u dat bedoelt. Nee zeker niet.

LAMBIE (RTL)

Maar wat is het standpunt van het Nederlandse kabinet wat u aanstaande dinsdag gaat verkondigen als (onverstaanbaar, red.) van het Nederlandse regeringsleider over dat spitzenkandidatensysteem? Zijn we daar voor of zij we daar tegen?

RUTTE

O daar ga ik niks over zeggen, want daar is het Nederlandse kabinet natuurlijk over verdeeld want het CDA is voor en de VVD tegen.

LAMBIE

Ja want inderdaad minister Blok die noemt het net ‘totaal niet logisch’ en vicepremier De Jonge zegt ‘het is een heel logisch idee’.

RUTTE

Ja ze hebben allebei gelijk vanuit hun politieke partijen. En ik ben het met Blok eens. Maar ik ga daar niks over zeggen.

LAMBIE

Ja maar u gaat het straks geven…

RUTTE

Het is toch over spitzenkandidatensysteem… Dat moet over vijf jaar weer en dat is een zaak van de politieke families. Dus Nederlandse regering heeft geen opvatting over de wenselijkheid ja of nee van een spitzenkandidatensysteem. Dat is echt een zaak van de politieke families, waarbij de politieke families waar het CDA en de PvdA onderdeel van uitmaken ervoor gekozen hebben om dat wel toe te passen en de familie waar ik onderdeel van uitmaak ervoor gekozen heeft dat niet doen.

LAMBIE

Ja maar u betrekt het nu op de politiek families, maar het gaat erom: wat brengt Nederland in als een van de 28 lidstaten. Volgen wij dat spitzenkandidatensysteem? Vinden wij dat als land dat we daaraan mee gaan doen? Of niet?

RUTTE

Nou nogmaals, daar hoeven wij niks van te vinden. Dat is een zaak van de families. Dat is niet een zaak van de regering.

LAMBIE

Sluit u uit dat het kabinet in de komende maand toch de heer Timmermans gaat steunen om voorzitter van de Commissie te worden?

RUTTE

Er zijn vijfhonderd miljoen mensen die in Europa wonen en ieder van die vijfhonderd miljoen is benoembaar, dus ook Frans Timmermans…

LAMBIE

Hij is Spitzenkandidat…

RUTTE

Hij is bovendien ook nog is een keer… Ja maar niet vanuit die rol, want daar heeft de Nederlandse regering geen opvattingen over. Maar Frans is natuurlijk een zeer relevante speler op het Europese toneel, heeft fantastische verkiezingen gehad gisteren, maar daar laat ik het ook verder bij. Om dat dat hele vraagstuk van hoe loopt dat dadelijk, ook afhankelijk van de uitslag van de verkiezingen alle andere landen. Nederland is 4,5 procent van de Europese Unie. De andere 94,5 procent, 95,5 procent die worden zondag bekend hè. Ook Engeland heeft nog geen exitpoll, dus daar moet alles nog bekend worden. Van Nederland formeel trouwens ook. Dus eigenlijk is het 100 procent wordt pas bekend aanstaande zondag, maar we hebben wel een indicatie van onze 4,5. Volgens mij kan je safely assume dat de PvdA de grootste is geworden, maar het is niet zo dat Nederland nu beslist wie dat wordt. Het is een heel proces wat in gang wordt gezet tussen die politieke families en het parlement en de regeringsleiders hoe uiteindelijk die benoemingen plaatsvinden van voorzitter commissieraad en dan het parlement voor het parlement. En daarbij ook nog wat hoge vertegenwoordigers. Dus dat moet allemaal gebeuren de komende weken zo richting 20 21 juni hopen we een eind te zijn. Ga ik daar nu in het openbaar daarover vertellen wat Nederland vindt, dan help ik niet de kans dat een Nederland, de beste Nederlander, op de zwaarste positie komt.

LAMBIE

We hebben daarachter net wel twee ministers gehad die allebei in het openbaar vertellen wat ze vinden en allebei iets anders zeggen.

RUTTE

Ja maar ze zeggen niks over Frans Timmermans, ze zeggen iets anders over een systeem. Het systeem van Spitzenkandidaten is een systeem van politieke families, niet van de Nederlandse regering of welke regering dan ook.

LENGTON (TELEGRAAF)

Ja meneer Rutte, u had het net al even over de aardbeving in Groningen. U noemde dat een heftige gebeurtenis. En dan gaat minister Wiebes naar Groningen en hij spreekt van een ‘bevinkje’. Wat vindt u daarvan?

RUTTE

Dat heeft hijzelf ook gezegd: dat dat een domme verspreking was. Hij had willen zeggen toen de vraag kwam ‘ga je nou vanwege deze verschrikkelijke aardbeving extra maatregelen nemen’, had hij willen zeggen: luister, daar zijn we al mee bezig, we zijn bezig met het versnellen, op versterken en versnellen op reparatie, op schadeherstel. En deze beving op zichzelf, hoe vreselijk ook, is in zichzelf niet een stimulans, ja het is natuurlijk wel een stimulans om ermee door te gaan, maar geen oorzaak om er mee door te gaan. En hij heeft zich daar op een ongelofelijk  domme manier, zoals hij dat zelf zei, versproken door het hebben over een ‘bevinkje’. Daar heeft hij ook onmiddellijk een video over opgenomen gisteren en gepost en vanmorgen bij de inloop ook nog is een keer extra zijn excuses aangeboden. Dat vind ik ook passend, want het is echt verschrikkelijk wat er gebeurd is woensdag. Ik begrijp ook wel als je onder zulke druk staat, zo’n hele dag aan het werk bent, dat een verspreking kan, maar deze is wel erg heel ongelukkig.

DU PRÉ (VOLKSKRANT)

Meneer Rutte, u zei net dat u en het kabinet het zeer betreuren dat meneer Harbers geen deel meer uitmaakt van de regering. Was zijn vertrek ook onvermijdelijk wat u betreft?

RUTTE

Hij heeft dat zo besloten, het is echt zijn besluit geweest. Hij belde mij om half 9 morgens, ik dacht over heel iets anders met betrekking tot dit dossier, maar dan meer hoe dat nu in het parlement ging lopen de komende weken. Hoe snel zijn volgende brief er zou zijn en ik zei ‘ja wat is het nou, wat is je timing’, ik moest ook snel iets anders doen. Hij zegt ‘ga even zitten, ik heb even langer tijd nodig’ en toen kwam hij met zijn bericht. Verder laat ik dat echt aan hem dus ik ga dat niet analyseren. Dat is zijn besluit en ik heb dat te respecteren.

DU PRÉ

Heeft u geprobeerd hem over te halen om te blijven bijvoorbeeld?

RUTTE

Hoe die gesprekken verlopen zeg ik nooit iets over. Maar de uitkomst is bekend en dat is hij ja heeft besloten, en dat was ook de mededeling dat hij mij deed, dat hij opstapte.

DU PRÉ

Toch nog één vraag: was het niet logisch geweest als die hier toch ook het oordeel van de Kamer misschien had afgewacht?

RUTTE

Nogmaals, hij heeft het besluit genomen en ik heb dat te respecteren. En ik ga daar niet post mortems op doen.

HOLLIGAN (BBC)

Wat haar niet lukte, lukt het iemand anders wel over Theresa May? And in English please for my colleagues.

RUTTE

Again I couldn’t…

HOLLIGAN

Sorry my Dutch is…

RUTTE

No no but ask the question in English

HOLLIGAN

Do you think Theresa May successor can achieve what she didn’t and will the Withdrawal Agreement be up for renegotiation with whoever that might be?

RUTTE

Well the Withdrawal Agreement is not up for renegotiation. I don’t think the UK wants that either. The question will be whether we will renegotiate the political declaration. That is what is very much on offer and which is the basis of all the talks since the Withdrawal Agreement was closed. The problem of course is not Theresa May to the country. I believe she is courageous, she was a greate prime minister, she still is for the next weeks. Our personal relation is excellent, our trust her. I think the problem is not Theresa May. The problem is the situation in which she had to work within the red lines of the Good Friday Agreement, the UK not wanting to stay as a member of the Custom Union, not wanted to stay as a member of the internal market. And given all those who have lines, it was almost impossible to come to something which would command to majority in the House of Commons.

HOLLIGAN

Do you think there is anyone in the running? Do you think there is anyone in the UK who can get that over the line?

RUTTE

Again the problem was not Theresa May and it is not up to me to comment on the various names I see surfacing now in the UK debate who will lead the Tory party. We have to await the outcome.

BOVEN (BNR)

Zijn we op dit moment dichterbij een no-deal Brexit dan ooit?

RUTTE

Nee, dat zou ik niet willen zeggen. Maar het blijft wel een serieuze mogelijkheid. Het is niet zo dat de ontwikkelingen van vandaag dat dichterbij hebben gebracht, maar zeker ook niet verder weg. Maar ook niet perse dichterbij. Het hangt er helemaal vanaf nu of hoe dadelijk zich een nieuwe regering constitueert en ook hoe die nieuwe regering omgaat met het speelveld. En het speelveld is natuurlijk heel beperkt op dit moment. Als het VK zegt: we willen geen harde grens in de Ierse zee, we willen uiteraard, dat willen we allemaal niet, geen harde grens op het eiland vanwege de Goede Vrijdag Akkoorden. Dat betekent de implicatie dat, en we willen ook niet dat Ierland onderdeel blijft van as such van een customs union of een interne markt en we willen ook niet dat het VK als geheel onderdeel is van een customs union of een interne markt. Dan heb je bijna zoveel rooie lijnen dat daar bijna niet uit te komen is. Wat er nu op tafel ligt is de enig denkbare uitkomst binnen die rooie lijnen. Dat is namelijk zeggen: luister, als we er niet uitkomen dan is er die backstop. Die bleek ook het grootste probleem zijn in het debat in het VK, maar die backstop staat er niet in omdat Europa dat zo leuk vond. Die staat erin vanwege al die rooie lijnen die getrokken zijn.

BOVEN

Ik moet de vraag kort formuleren want we hebben niet de ruimte voor een uitgebreid gesprek, maar als je dat zegt, dan is het toch dat u tegen het Lagerhuis zegt: u moet dit accepteren of geen deal want er is geen tijd meer tot 31 oktober om een nieuw akkoord te onderhandelen als je het al zou willen?

RUTTE

Luister, je hoeft geen nieuw akkoord te onderhandelen. De withdrawal agreement kan blijven zoals die is. Maar als het VK zou besluiten om te bewegen op die rooie lijnen dan kun je in de politieke verklaring natuurlijk afspraken maken over hoe de toekomstige relatie eruit gaat zien en omdat je die dan kunt afspreken wordt het risico dat die backstop in werking treedt, neemt af. Neemt misschien wel zover af dat een meerderheid in het Lagerhuis zegt: we kunnen alsnog de withdrawal agreement accepteren. Maar de kans dat die backstop kicks inn, dat die in werking treedt, neemt natuurlijk toe naarmate die rooie lijnen steviger zijn. Dat was steeds de discussie de afgelopen maanden. Ook over het vraagstuk van hoe ga je om met zo’n douane-unie in de toekomst. Dat moeten we ook weer afwachten hoe de nieuwe Britse regering zich daartoe verhoudt. Dus het probleem zit volgens mij niet in de uittreedverklaring. Het probleem zit ‘m in de rooie lijnen en hoe die zich verhouden in de politieke verklaring.

LAMBIE (RTL Nieuws)

U bent bereid om opnieuw te onderhandelen met de nieuwe Britse premier?

RUTTE

Ja maar niet anders dan met de vorige Britse premier. Er zijn geen onderhandelingen gaande. Wat we hebben gedaan is vorig jaar november, december hebben we een withdrawal agreement afgesproken. Onderdeel daarvan is de backstop die zegt: joh, als we bij uittreden niks anders hebben geregeld dan blijft het hele VK onderdeel van een vorm van douane-unie slash iets van interne markt, maar zeker van de douane-unie. Dat bleek het grote probleem te zijn, daarvan zeiden heel veel parlementariërs: ja maar dat kan heel erg lang duren. Misschien wel potentieel eeuwig zei de solicitor general. Ja, in theorie kan dat, maar je mag aannemen dat je op een gegeven moment een oplossing vindt. De vraag of je ook die oplossing vindt ligt nu volledig besloten in de techniek vanwege alle rooie lijnen die getrokken zijn, politieke rooie lijnen die getrokken zijn. En techniek, hoe kun je dan zo’n grens tussen Ierland en Noord-Ierland anders regelen dan nu. Die techniek is er op dit moment nog niet. En als die er ooit zal komen, ja dan zal dat een alternatief kunnen zijn. Zouden die rooie grenzen op.., kan Noord-Ierland misschien wat langer in de customs union blijven, kan het hele VK misschien wat langer onderdeel blijven van de interne markt. Of, ja wat je ook maar kan verzinnen, als daar iets in kan bewegen, dus als het iets mogelijk is, ook al is het maar tijdelijk om een harde grens in de Ierse zee te hebben, stel nou, ja in al die situaties is het risico op die backstop kleiner. Dat is waar die gesprekken over plaatsvinden. Dus ik zie geen nieuwe onderhandelingen over de withdrawal agreement. Dat is ook niet nodig om een meerderheid te krijgen in het Britse Lagerhuis moet je het eens worden over het nader definiëren van die toekomstige relatie. Maar dat ligt niet bij ons. Wat er nu op tafel ligt is het maximale wat je technisch kunt leveren met z’n allen. Engeland en Europa vanwege alle eisen die Engeland heeft gesteld aan die toekomstige relatie, dat is het probleem.

LAMBIE

Maar u bent wel bereid om met de nieuwe Britse premier daarover in gesprek te gaan?

RUTTE

Die vraag wekt de indruk dat we iets anders gaan doen dan met de huidige Britse premier. We zijn bereid om door te gaan met Engeland, van Engeland te horen hoe zij het voor zich zien. En als Engeland zou zeggen: wij zijn bereid om iets te schuiven op die posities, dan weet Engeland dat je ook nadere afspraken kunt maken in een politieke verklaring over wat dat dan betekent voor die toekomstige relatie en dus op het afnemende risico dat die backstop in werking treedt. Dat is steeds waar het zit. Het is niet dat die backstop erin komt als een straf van Europa voor Engeland. Die zit erin omdat je met het Goede Vrijdag verdrag te maken hebt. En zolang er geen alternatieve grenscontroles mogelijk zijn is de enige manier om een harde grens te voorkomen dat het hele VK onderdeel blijkt van de customs union een tijdje, ofwel dat je zult accepteren dat Noord-Ierland zelf een tijdje nog onderdeel blijft van die customs union en de rest van het VK eruit gaat. Dat is de harde grens in de Ierse zee. Dat kan ook tijdelijk zijn. Er zijn eindeloze varianten te bedenken. Maar dat is niet onderhandelen. Dat is wat we met Theresa May ook al deden, dat is niks nieuws.

LAMBIE

Klinkt niet echt als een uitgestoken hand naar de nieuwe Britse premier.

RUTTE

Maar ook daar moet ik echt afstand van nemen. Want het is niet zo dat wij geen hand willen uitsteken. Het punt is dat je technisch, kijk nogmaals, het begint bij het Goede Vrijdag verdrag. Daar moet je vanuit starten. En als je dat niet kapot wil maken, 1998, Tony Blair, Mitchel, Clinton en Blair als premier van Engeland. Dat is een doorbraak geweest na jaren van troubles in Noord-Ierland. Mensen die hun leven hebben gelaten op die grens, maar ook door aanslagen in Engeland en Ierland en ook in andere delen van de wereld, verschrikkelijk. Dat is beëindigd toen, niemand wil daar naar terug. Iedereen zegt: als je een harde grens krijgt tussen Ierland en Noord-Ierland is de kans op instabiliteit op het Ierse eiland, neemt enorm toe. Dus niemand wil daar een harde grens. Komt vervolgens de vraag: hoe voorkom je die. Die is nu voorkomen door te zeggen als er bij uittreden nog geen oplossing is voor de toekomstige relatie, dan blijft het hele VK, inclusief Noord-Ierland, nog een tijdje onderdeel van de customs union etc. Dan hoef je ook geen harde grens te trekken. Maar zouden ze zeggen: ja we zijn bereid een tijdje een harde grens te accepteren in die Ierse Zee, dan is het probleem opgelost. Maar dat moeten zij aangeven. Dus het is niet dat wij geen hand uitsteken. We steken constant de hand uit, alleen vanwege alle eisen die zij gesteld hebben is er niks anders technisch, niet politiek, technisch te verzinnen. Het is echt in de techniek.

VAN DEN BERG (REUTERS)

Wat u zegt is eigenlijk dus, Engeland moet schuiven in die rode lijnen voor om er ruimte te zijn en als zij iets van hun rode lijnen, dan zien wij ruimte en dat wordt dan opgelost in het political agreement.

RUTTE

Zelfs dat zeg ik nog niet. Ik zeg dat we eigenlijk sinds november in gesprek zijn met Engeland omdat zij zeggen: we krijgen het niet door het parlement. Vervolgens is dan de vraag waarom dan niet. Dat zit ‘m dan op die backstop. Waarom zit die backstop erin? Niet omdat Europa dat zo leuk vindt maar omdat we gezamenlijk hebben gezegd: je wil geen harde grens in Ierland. En er is een risico dat je geen oplossing hebt voor die grens na het definitieve vertrek uit de Europese Unie, wat niet meteen overigens eind maart zou zijn geweest, maar pas na een tijdje, ik geloof eind 2020. En dan misschien ook nog met een overgangsperiode. Maar dan had je in ieder geval nu de besluiten genomen. En dat is technisch niet op te lossen. En dan is vervolgens eigenlijk de vraag, misschien moet ik het zo simpel maar terug koken, naar de vraag: Hoe zien jullie dan, Londen, die oplossing? Als ik dan creatief ga denken denk ik ja, dat zit ‘m in dat hele eisenpakket rondom die Ierse grens en de toekomstige relatie van het VK met Europa en de tijdelijk relatie van het VK met Europa in die backstop. En ja als ik dan creatief word, en dat kunnen we allemaal hier bedenken want zo ingewikkeld is het niet. Daar hoef je geen raketgeleerde voor te zijn, dan kom je al gauw op twee of drie knoppen waar je aan kunt draaien. Misschien zijn er nog wel anderen. Het VK moet dat benoemen. Daar is Theresa May steeds naar opzoek geweest. Hoe kan ik dat oplossen, wat is daar nou, wat zijn daar nou de mogelijkheden. Maar dat ligt aan hun. Het is niet zo dat wij geen hand uitsteken. Het is dat je technisch op een gegeven moment klem zit. Dat kan een keer, in de techniek.

BORGMAN (NOS Radio 1)

Meneer Rutte, is het kabinet gevoelig voor de oproep die de politie en andere organisaties vanochtend hebben gedaan om de jaarwisseling veiliger te maken?

RUTTE

Daar geldt voor dat wij hebben gezegd: we gaan de jaarwisseling evalueren en als die klaar is dan komen we ook met een standpunt naar de Kamer. Er ligt natuurlijk een meerderheid van het parlement wat heeft gezegd dat ze tegen zo’n type vuurwerkverbod zijn. Dat is ook een gegeven, heeft ook Grapperhaus net nog aangehaald toen hij naar buiten liep. Tegelijkertijd respectvol kennis genomen van de opvattingen van de hoofdcommissaris. Hij staat voor zijn mensen. Hij ziet natuurlijk ook wat er gebeurd op oudjaarsavond. Ook met professionals. De politiemensen, brandweerlieden. Maar ik kan daar, ik kan niet anders zeggen dan dat het kabinet met die evaluatie komt en dan een nader standpunt zal bepalen. Daar moet ik het nu bij laten want verder is er op dit moment nog geen standpunt anders dan het huidige standpunt.

BORGMAN

De vraag is natuurlijk toch wel, dit is niet alleen de korpschef, maar het zijn ook de burgemeesters van vier grote steden, legt hun mening gewicht in de schaal?

RUTTE

Kijk, daar nu antwoord op geven, ben ik toch bezig de glijbaan op te gaan naar een interne kabinetsdiscussie over de evaluatie. En ik vind het toch netjes om het daar te doen, in de coalitie en het kabinet en niet elementen daarvan nu te gaan benoemen. Want dan ga je hier wegen hoe zwaar zoiets weegt. Kijk, alles weegt zwaar. Burgemeesters, zeker een korpschef die iets vindt, de berichten in de krant. Dat wordt natuurlijk allemaal heel serieus genomen, maar daar gaat het niet om. En zeker een korpschef, want die staat ook echt voor z’n personeel. Ja, niet zijn persoonlijke personeel maar gewoon voor z’n agenten. Voor die 60.000 mensen die voor jullie, voor mij, dit land veilig houden.

BORGMAN

Dus het zit hem in die interne discussie in het kabinet?

RUTTE

Nou, ik vind het altijd netjes om hier mededelingen te doen over besluiten die we hebben genomen maar niet in de aanloop naar besluiten omdat dat niet mijn rol.

BORGMAN

Hoe lastig is het om dat besluit te nemen?

RUTTE

Ja, ook inzicht geven in een besluit dat niet genomen is wat dan omstandigheden zouden kunnen zijn rondom zo’n besluit, zij het de weging van de opvatting van burgemeesters, zij het denkbare politieke en maatschappelijke elementen die in zo’n discussie een rol spelen heeft ook geen zin.

BORGMAN

Hoe lang duurt het nog voordat het kabinet met die evaluatie komt?

RUTTE

Die is voorzien, even kijken, binnenkort staat hier.

BORGMAN

Goed, ik geef het op. Dank u wel.

RUTTE

Dat geldt iedere week opnieuw.

BOVEN (BNR)

Toch nog even over Mark Harbers. Het Algemeen Dagblad schreef vandaag dat uiteindelijk, er was discussie over moordcijfers. Er ging rond dat er 31 levensdelicten zouden zijn gepleegd, of althans betrokkenheid. Een beetje vaag wat nou precies de relatie was met echte gebeurtenissen in die cijfers. Maar nu heeft het AD onderzocht en vandaag gepubliceerd, dat uiteindelijk één levensdelict was en dat is door de rechter beoordeeld als een zelfverdediging. Als dat nou uiteindelijk het cijfer is, en u kijkt dan naar de cijfers en de discussie die we de afgelopen paar weken hebben gevoerd, wat zegt u dan?

RUTTE

Nou, dan zeg ik dat ik daar ook kennis van neem. Van het AD vandaag, maar Harbers was bezig en Justitie, het ministerie, is nu bezig nu tijdelijk onder verantwoordelijkheid van Ferd Grapperhaus en zodra een nieuwe staatssecretaris is onder verantwoordelijkheid van die staatssecretaris om antwoord te geven op wat zit er dan achter die cijfers in die restcategorie van 1000. Dus ik neem kennis van wat het AD daarover schrijft maar ik heb daar verder ook niet meer informatie over dan dat bericht. Het politieke probleem wat zich voordeed, serieuze politieke feit, lag niet volgens mij in de precieze weging van ieder van die elementen die in die rubriek van 1000 zaten. Hij had juist toegezegd: ik ga uitzoeken wat daar precies achter zit. Dus ook met OM, Openbaar Ministerie en politie. Het probleem zat ‘m erin dat maximale transparantie was beloofd en door die restcategorie van 1000 waarin een aantal ook ernstige op zichzelf schrikaanjagende categorieën van feiten zitten, dat die in die restcategorie van 1000 waren gestopt. Daar zat het politieke probleem vorige week. Niet in de weging van ieder van die dingen die erin staan.

BOVEN

Ik begrijp niet zo goed dat als een rapport wordt geschreven over criminaliteit rondom asielzoekers dat er dan cijfers zijn en dat achteraf blijkt dat we helemaal niet weten wat die cijfers nou eigenlijk zijn. Dat zoek je toch uit voordat je een rapport schrijft, of bij het schrijven van het rapport?

RUTTE

Maar nogmaals, dat is toch ook wat Harbers geschreven heeft in zijn eerste brief aan de Kamer dat hij a) vindt dat die rubriek van 1000 wel gespecificeerd had moeten worden, hij had moeten doorvragen. En 2, dat hij ook wil weten wat daarachter zit. Waar hij vervolgens die maandag achter kwam, heeft hij ook in zijn brief aan de Kamer geschreven van dinsdag, is dat er wel degelijk op het ministerie ook meegewogen is de wens van de Kamer eerder van maximale transparantie. En dan heb je natuurlijk een combinatie van feiten die nog wat zwaarder wegen. Hoe je dat precies weegt, daar zeg ik nu niks over omdat Mark Harbers zelf heeft besloten dinsdagochtend, gegeven dat hele feitencomplex, op te stappen.

BOVEN

Er ging opeens rond in het land, alsof er 31 moorden zouden zijn gepleegd door asielzoekers.

RUTTE

Dat was toch niet… Dat begrijp ik wel, dat was een zeer ernstig feit als dat zo zou zijn, maar daarvan heeft Harbers toch meteen al gezegd, nog acht, negen dagen geleden: ik ga nu precies uitzoeken wat erachter die cijfers zit. Dat zou ook leiden tot een tweede brief. Maar er was toch op zichzelf, of het er nou wel 31 moorden of minder, het feit dat op zichzelf die restcategorie verstopt zat in die 1000, dat was het feit, niet de vraag of precies dan alles wat in die restcategorie verstopt was ook had plaatsgevonden, want daarvan had hij al gezegd: dat ga ik nog helemaal in detail uitzoeken.

BOVEN

Er waren helemaal geen moorden.

RUTTE

Nogmaals, dat is wat het AD nu schrijft. Maar hij had toch toegezegd dat die rubriek van 31 moorden of pogingen tot moord, dat hij die ging uitzoeken. Nu komt het AD met dit bericht, ik neem aan dat dat klopt. Geen reden aan te nemen dat dat niet zo is. Maar dat weet ik verder niet, ik weet niet meer dan dat het AD bericht. En hij was bezig dat uit te zoeken.

BORGMAN (NOS Radio 1)

Nog even aanvullend dan, want er was toch best in de Kamer ook heel veel verbazing over dat plotselinge besluit van de staatssecretaris. Heeft het u ook verbaasd?

RUTTE

Ik zei net al: daar zeg ik niks over. Omdat ik ’s morgens om half negen door hem gebeld werd met zijn besluit op basis van alle afwegingen. Dan kan mij de vraag gesteld worden: wat heb je dan in het gesprek teruggezegd? Dat blijft altijd in het vertrouwen van het gesprek. Maar uiteindelijk is hij die dag weggegaan. Dat is zijn besluit geweest waar hij mij mee confronteerde op dinsdagochtend op basis van het hele feitencomplex.

BORGMAN

Je hebt heel vaak van die politieke debatten waarvan mensen zeggen: goh, zou ‘ie het overleven, zou ‘ie het niet overleven, dat was in dit geval totaal niet aan de orde.

RUTTE

In welke zin niet?

BORGMAN

Dat niemand hier was bezig met de vraag: zal Harbers deze kwestie overleven of niet, behalve Geert Wilders. Maar zelfs de oppositie…

RUTTE

Maar dan heeft u zijn brief niet goed… Sorry, denk ik, dat kan ik u niet verwijten, dat weet ik niet. Mag ik dan zeggen wat hij in zijn brief zegt. Hij zegt in zijn brief, luister ik heb vorige week moeten toegeven, dat was nu acht dagen geleden denk ik. Donderdag of woensdag vorige week, dat in die restrubriek van 1000, De Telegraaf berichtte daar op een gegeven moment over, daar is hij toen ingedoken, dat daar blijkbaar die restcategorie gespecificeerd had moeten zijn. Want ik had maximale transparantie beloofd. Hij zei daarbij ‘ik heb geen reden aan te nemen dat dat bewust is gebeurd’, vervolgens ziet hij maandag verslagen van, wat het ook precies is, van een ambtelijke commissie, of wat het ook was, in ieder geval stukken op basis waarvan hij zegt: er is wel degelijk blijkbaar een afweging in gemaakt. Niet met kwade bedoelingen, maar er is wel degelijk is ook die politieke, is het politieke feit gewogen van de wensen van de Kamer eerder maximale transparantie. Uiteindelijk is het toch een brief uitgegaan waarin dat niet gebeurde. Niet met kwade opzet. Het is een fout, maar geen kwade opzet. Heeft ook allemaal uitgelegd in het Kamerdebat, die twee dingen kwamen voor hem bij elkaar. Het feit al van de week daarvoor plus ook nog is een keer dit. Hij zegt die combinatie, legde hij mij uit dinsdagochtend, vind ik, waar het gaat om het draagvlak onder asielbeleid in Nederland, de opvang van echte vluchtelingen, dat ik niet door kan gaan. Zo is het gegaan.

BORGMAN

Het is uw verantwoordelijkheid, want u bent natuurlijk de baas van het kabinet. Als één lid van het kabinet aftreedt omdat er ergens een fout is gemaakt op een ministerie waar niet helemaal helder over is gecommuniceerd. Wat voor precedent schept dat dan?

RUTTE

De casus is dan teveel vernauwd, want er zijn twee feiten hebben zich voorgedaan. Het feit van de donderdag van de week ervoor. Op basis van waar hij zei: ik ga het nu uitzoeken, maar helemaal niet zei ik ga aftreden. Hij zei dit had niet mogen gebeuren. Er is een fout gemaakt, ik had moeten doorvragen, maar toen had hij helemaal geen voornemen tot aftreden. Plus het feit wat hem gewaar werd in de nacht van maandag op dinsdag, waar hij mij om half 9 berichtte op dinsdagochtend. En dat is uiteindelijk zijn afweging. Ja dat is voor iedereen in de politiek en er zijn natuurlijk geen boekjes voor of checklisten wanneer wel wanneer niet.

BORGMAN

Maar u bent degene bij uitstek die een politieke afweging maakt in dit soort gevallen. Is de politiek afweging voor u net zo invoelbaar als die voor Harbers is geweest?

RUTTE

Ik respecteer zijn besluit maar ik het echt daarbij laten want het is aan hem. Het is niet aan mij om daar post mortem commentaar op te geven. Dat vind ik echt niet passend.

HOLLIGAN (BBC)

As a leader of a progressive pragmatic nation, do you think if Boris Johnson was to be the leader of the Conservatives he would have any hope of (onverstaanbaar, red.) a deal that would be acceptable to the British Parliament and the EU?

RUTTE

Is the UK a progressive country and Boris Johnson a progressive politician?

HOLLIGAN

The Netherlands, you are the leader of a progressive…

RUTTE

You think the Netherlands is a progressive country, we all have to decide whether we think this is a compliment or a problem… But I leave that to you. Thank you so much. Because I think you mean it well. I’m not going to comment on Boris Johnson or any of the other candidates. My understanding is that he has feel that his name as being a candidate for the Tory leadership. We have to wait the outcome. And at the end of the day I have to work with everyone. If I would say anything positive about one candidate and another would win. Than the other person might think I need two weeks to discuss (onverstaanbaar, red.) that he had originally opted for the other guy or the other woman and therefore I have to work with whoever the UK in its democratic process will choose as a successor…

Goed weekend! Het wordt mooi weer.