Toespraak van staatssecretaris Blokhuis van VWS bij de bijeenkomst van de Nederlandse Patiëntenvereniging over vaccineren, in Kesteren

Toespraak | 11-04-2019

Goedenavond,

Goed u allemaal te zien. En goed om met elkaar over dit onderwerp te spreken. Want het is een belangrijk onderwerp – en het gaat mij echt aan het hart.

Persoonlijke ervaring

25 jaar geleden werd onze oudste dochter geboren. De geboorte van je eerste kind, dat is toch één van de meest ingrijpende, bijzondere gebeurtenissen in je leven - en in je huwelijk. Mijn vrouw en ik spraken dus veel over hoe het zou gaan en hoe we deze bijzondere opdracht zouden aanpakken. Maar over éen ding waren we het meteen al eens: we zouden onze dochter in elk geval laten vaccineren. Daar hadden we eigenlijk geen discussie over.

Misschien kwam dat wel, omdat we zelf ook als kind waren ingeënt. We komen allebei uit een gereformeerd gezin en we zijn allebei begin jaren 60 geboren. Maar zowel haar ouders als de mijne hebben zonder veel discussie besloten hun kinderen te laten inenten. Dat vonden ze eigenlijk vanzelfsprekend – en ik denk dat wij dat daarom ook vonden.

Vaccinatie en geloof

Ik weet dat er mensen zijn die een andere beslissing nemen. En niet iedere jonge ouder heeft zelf ouders gehad die de keuze maakten om te inlaten enten. In de regio waar we hier vanavond zijn, zien we veel ouders die vaccinatie niet in overeenstemming kunnen brengen met hun geloofsopvatting. Als gelovige respecteer ik hun levensovertuiging en dus ook de individuele keuzes die daaruit voortvloeien. Dit doe ik ook als staatssecretaris.

Maar als staatsecretaris van Volksgezondheid heb ik ook nog een eigen verantwoordelijkheid. Want de optelsom van al deze individuele keuzes heeft wel gevolgen voor de volksgezondheid. In deze regio bijvoorbeeld is de vaccinatiegraad maar zo’n 51%. De NPV wees daar ook op in een aankondiging voor vanavond. En het feit dat een lage vaccinatiegraad hier al sinds jaar en dag het geval is, betekent niet dat ik er nu geen zorgen over heb.

Vaccinatiegraad daalt

Dat geldt des te meer omdat er een groep mensen is bijgekomen die terughoudend zijn met vaccinatie. Namelijk de ouders die worstelen met de vraag, of ze er wel goed aan doen hun kind te laten inenten, of het wel veilig is. Dat is zorgelijk – zeker omdat we zien hoe hun twijfels op allerlei plaatsen worden aangewakkerd. Op Internet circuleren verhalen dat de vaccins niet zouden deugen. Dat er levensgevaarlijke bijwerkingen zouden zijn. Dat de natuurlijke afweer van een kind wel voldoende is.

Maar wat ook de reden is waarom ouders twijfelen of ze hun kind willen laten inenten - ik wil met al die ouders graag het gesprek aangaan.

Want er is echt wel een probleem.

Nederland was altijd één van de landen met de hoogste vaccinatiegraad van Europa. Zo´n twintig jaar geleden was 95% van de kleuters volledig gevaccineerd. Inmiddels is dat percentage gedaald tot iets meer dan 90%. Sinds dit jaar lijkt de daling te stabiliseren, maar ik vind 90% gewoon niet genoeg. Hiermee lopen we onnodig risico’s voor de volksgezondheid. We moeten naar de 95% die de Wereldgezondheidsorganisatie voorschrijft.

Noodzaak van vaccinatie
Ik begrijp heel goed dat je er als ouders over wilt nadenken. Je wilt het beste voor je kind. Ik wil vragen serieus nemen. Maar ik vind dan wel dat deze ouders zich bij hun beslissing moeten baseren op objectieve, wetenschappelijk onderbouwde gegevens.

Het rijksvaccinatieprogramma van de overheid is met de grootste zorg samengesteld. We laten kinderen niet inenten als het niet nodig is. We besteden de grootste zorg aan de veiligheid van vaccinatie. Inenten is een van de meest succesvolle en rendabele investeringen in de gezondheidszorg – wereldwijd redt de bekende DKTP-prik meer dan twee miljoen kinderlevens per jaar. Dat zijn echt geen verzonnen cijfers. Laten we daar met z’n allen ook uitgesproken over zijn en blijven.

Ik heb ook nog even op de website van de NPV gekeken. Daar staat: “Het is goed om op te merken dat als de overheid stelt dat het RVP effectief is in het bestrijden van ziektes en niet leidt tot schade op de lange termijn wij geen reden hebben om hieraan te twijfelen.”

Groepsbescherming
Wie zijn kind laat inenten, beschermt in veel gevallen bovendien niet alleen het eigen kind, maar ook zijn vriendjes op straat, in de klas, op de gymclub. Hoe meer mensen zijn ingeënt tegen een infectieziekte, des te minder zal de ziekte de kop opsteken. Ook kwetsbare mensen en mensen die niet zijn ingeënt, lopen dan dus minder risico – zij worden als het ware beschermd door de ingeënte groep. Omdat er altijd zoveel mensen aan meedoen zorgt vaccinatie in Nederland zo voor een wijde mantel van bescherming. Jezelf en je kinderen laten inenten is daarmee ook een vorm van naastenliefde.

We weten de besmettelijke ziekten waarom het gaat buiten de deur te houden.

Maar misschien is dat ook wel deel van het probleem.

Ziekten als difterie, polio of kinkhoest zijn zo uit ons blikveld verdwenen, dat we ons niet meer realiseren hoe gevaarlijk ze zijn. Dat kinderen er vroeger echt aan dood gingen. Dat zien we nu niet meer om ons heen - en misschien denk je dan eerder: ach, dat inenten, dat is niet meer zo nodig.

Maar zo is het echt niet. Wie na lange overweging en op grond van een diep gevoeld geloof zo´n beslissing neemt – die ouders zal ik nooit veroordelen. Ik wil me er wel voor inspannen – liefst samen met de NPV - om ook met hen het gesprek en het denken over het belang vaccinaties op gang te houden en verder te brengen. En ik weet dat het denken over vaccinaties ook in deze gemeenschap niet stilstaat. Een bijzondere en hoopgevende illustratie daarvan vond ik de oproep vorige maand van het gemeentebestuur (voor de helft van SGP-huize) aan de inwoners van Neder-Betuwe om vooral in te enten tegen Meningokokken.

Maar wat ik in elk geval wil voorkomen is dat ouders beslissen om niet te vaccineren op basis van verkeerde aannames, op basis van de foute informatie.
Ik voeg daaraan toe: we moeten het eerlijke verhaal blijven vertellen. Dat blijf ik als voorvechter van vaccinatie ook benadrukken. Natuurlijk kunnen vaccins bijwerkingen hebben. Dat staat ook in de bijsluiters.

Maatregelen

Daarom wil ik maatregelen nemen om te zorgen dat weer méér ouders hun kind laten inenten. Ik zeg er meteen bij: ik denk nu niet aan een vaccinatieplicht. Dat is gelukkig ook nog niet nodig. Ik hecht veel waarde aan het recht op lichamelijke integriteit en de onaantastbaarheid van het lichaam, dus zo’n maatregel neem ik ook liever niet. Maar als de vaccinatiegraad zou blijven dalen en als dat de volksgezondheid in gevaar zou brengen, dan móet ik hierover wel het gesprek aangaan.

Alliantie

Op dit moment wil ik vooral het belang van vaccinatie veel meer onder de aandacht brengen. En dan hoef ik alleen maar te verwijzen naar de recente mazelenuitbraak in Den Haag. Normaal gesproken zijn er tien tot twintig meldingen van mazelen over een heel jaar. Ik heb vorige week aan de Kamer geschreven dat we op 15 gevallen zitten. Dat is niet goed.

Daarom heb ik de hulp ingeroepen van jeugdartsen, verpleegkundigen, huisartsen, doktersassistenten, communicatiedeskundigen, wetenschappers en beleidsmakers – en natuurlijk van ouders. Om samen een alliantie te vormen die het belang van vaccinatie onderstreept. Samengaan we proberen misvattingen te bestrijden en informatie te geven waarvan we zeker weten dat die betrouwbaar is. Weerwoord bieden aan ongefundeerde verhalen.

Twee weken geleden hebben we in Den Haag het startsein gegeven voor de alliantie - de NPV was uitgenodigd, maar helaas verhinderd.

De deelnemers gaan zich actief opstellen in het maatschappelijke debat over het belang van vaccineren. Ze gaan zich inzetten voor het vergroten van de kennis bij zowel ouders als professionals. Ze gaan ideeën en ervaringen uitwisselen, bijvoorbeeld over hoe je als arts in je praktijk de zorgen van ouders het best kunt bespreken. En op twitter zijn ze herkenbaar via #ikvaccineer – waarop artsen met vaak heel persoonlijke verhalen vertellen waarom zij zichzelf en hun kinderen laten inenten. Niet omdat ze het allemaal zoveel beter weten. Maar gewoon, omdat zij vertrouwen hebben - in de medische wetenschap, in de overheid, in de vaccins.

Ook werk ik samen met een groep experts aan een communicatieaanpak om veel actiever weerwoord te geven aan ongefundeerde verhalen. Bijvoorbeeld op social media.

Bovendien kijken we naar extra mogelijkheden om vaccinaties in te halen. Dat gebeurt nu ook tijdens de meningokokkencampagne. Er zijn meisjes die ook een HPV-vaccinatie halen. Dat is heel mooi.

Ook gaat de Jeugd Gezondheidszorg actiever het gesprek aan met ouders die hun kinderen niet laten vaccineren. We werken samen met de JGZ aan goede gespreksvaardigheden en feitenkennis om zo’n gesprek te voeren.

Ik hoop dat we er met dit hele pakket aan acties in slagen om blijvend het vertrouwen te winnen van u, de ouders. Van ouders die zich zorgen maken. Want ik denk dat het daar vooral om gaat: om vertrouwen. Er komen nog allerlei vervolgbijeenkomsten van de vaccinatie-alliantie. Ik zie ernaar uit om de NPV daar te ontmoeten als partner in deze belangrijke maatschappelijke discussie die ons allemaal raakt.