Toespraak van de minister Schouten, bij het afscheid van Hans Huijbers van ZLTO

Toespraak | 04-04-2019

Beste Hans,

Je mag vandaag terugkijken op bijna tien jaar belangenbehartiging. Als mijn bronnen juist zijn hield je je in de jaren daarvoor ook al bezig met de koe, de boer, natuur en landschap, maar dan in andere rollen. Met dezelfde verve. En kennis van zaken.

Het ritje van Den Haag naar Wintelre, dat ik vandaag heb gedaan, moet jij heel vaak hebben gedaan.

Jouw afscheid is gewijd aan de toekomst – jij zou zelf zeggen aan de volhoudbaarheid - van de Brabantse en Zeeuwse land- en tuinbouw. Dank dat ik dat met jou en met u allemaal kan beleven. Op jouw eigen erf in het mooie Brabantse land!

Dames en heren,

Er loopt een ingebeelde scheidslijn door Nederland. Je hebt boven en beneden de rivieren. Meteen beneden de rivieren vinden we Zeeuwen en Brabanders. Zeeuwen kregen bij hun zilte klei strijdbaarheid en nuchterheid cadeau. Brabanders bij hun zandgronden talent voor gemoedelijkheid en gezelligheid. Beide buren zijn al generaties lang actief met het bedijken of bewerken van gronden. En dat is te merken: hier leven de boerengemeenschappen die toen zijn ontstaan.

Wie naar de toekomst van de land- en tuinbouw kijkt, die ziet dat produceren tegen een zo laag mogelijke prijs een te zware wissel legt op het klimaat, het bodemleven, de natuur. Zo doorgaan is een race naar de bodem die niemand wil en niemand wint.

We moeten daarom op zoek naar manieren waarop we water, voer of land optimaal benutten, grondstoffen minimaal verloren laten gaan en dat wat overblijft een andere bestemming of nieuw nut krijgt. Dierlijke mest -Hans, ons favoriete onderwerp - in plaats van kunstmest, groene gewasbescherming, meer insecten, minder voedselverspilling, meer biodiversiteit.  We zetten het leven in alomvattende zin centraal. Het is de enige manier waarop we het naar mijn mening volhouden.

Kringlooplandbouw is een nieuwe benadering, maar de meesten van u zijn er ook vertrouwd mee. Het denken over beter gebruik van reststromen, in de kringloop, verdient bredere navolging. Daar is momenteel breed draagvlak voor en er is hard gewerkt, door heel veel mensen in heel Nederland, om daar te komen. We zullen innovaties in deze richting op gang brengen en ik toets er mijn beslissingen aan.

Kringlooplandbouw is de beste, maar niet de makkelijkste keuze. Het vraagt moed om andere keuzes te maken. Van iedereen. We moeten met elkaar nog veel hooi op onze vork nemen.

Nu iedereen zeven dagen per week en 24 uur per dag over goed en gezond eten beschikt, in ieder seizoen en uit elk werelddeel, is dat eten te vanzelfsprekend. Dat leidt helaas ook tot minder erkenning en soms achteloosheid. Te veel achteloosheid raakt voedselproducenten. Wist hun passie uit. Voedt onjuiste beelden. Vergroot de emotionele afstand van mensen tot hun voedsel en degenen die dat produceren. Ontneemt hen de mogelijkheid tot verantwoordelijk handelen. Kortom, een negatieve spiraal.

Een eerste stap is uw omgeving weer in staat stellen voedsel te waarderen. Daar is van alle kanten beweging voor nodig.

ZLTO zegt: ‘Kijk naar uw eigen passie en naar wat mensen in úw dorp of streek drijft. Waar maken ze zich zorgen om? En is dat niet hetzelfde als waar ú zich zorgen om maakt? Zoek de verbinding’. Dat spreekt mij aan.

Voorwaarde is, juist nu, dat u ook elkaar opzoekt en het boerengeluid laat horen, mét alle diversiteit die er is. Soms moet je schijnbaar tegengestelde visies verenigen, misschien moet je stemmingen ombuigen, bovenal moet je naast elkaar kunnen staan. Net als in succesvolle families zijn daar de talenten en vermogens van alle gezinsleden voor nodig.

Ten tweede hebben we te maken met de harde economische werkelijkheid. Als we in de toekomst een hoge standaard willen, dan moeten familiebedrijven wel in hun toekomst kunnen investeren. Daarom kunnen jonge boeren die het bedrijf van hun ouders willen overnemen kunnen rekenen op een steuntje in de rug.

Tegen iedereen onder de 35 zou ik willen zeggen: 2030 gaat over jullie. Ik wil jullie graag steunen bij het vormgeven van die toekomst, maar daar heb ik jullie wel voor nodig. Dus héb je goede ideeën of ben je innovatief bezig, loop je ergens tegenaan, doe dan niet de gordijnen dicht. Laat je horen, zoek bondgenoten, spreek mij hier vandaag aan of zoek het ministerie op. We hebben daar sinds kort een digitaal loket voor ingericht. Daar kunt u uw ideeën kwijt. Er is ook een meedenkgroep van boeren. Het is heel belangrijk dat jullie je als groep manifesteren en laat zien waar je voor staat. Ik kan jullie alleen ondersteunen als ik weet wat er lééft en laat LTO daar een rol in spelen.

En natuurlijk is het belangrijk dat boeren en tuinders eerlijke prijzen kunnen vragen. Daarom geven we mensen de tijd en gelegenheid om uit te zoeken of de verdienkansen in het toepassen van data of innovatieve snufjes zit, of juist in het ophalen van vergeten kennis. Het lukt beter als slimme oplossingen en goede ideeën gedeeld worden, en als nieuwe netwerken zich vormen.

Dat proces zijn we nu aan het versnellen. Daarom spreek ik met akkerbouwers en tuinders, met pluimveehouders, melkveehouders en varkenshouders, boeren en natuurbeheerders in collectieven, verwerkende industrie, de voedselinkopers en de supermarkten. Vooral de laatsten kunnen eisen stellen aan een meer duurzame productiewijze en ervoor zorgen dat er ook voor die prijs kan worden geproduceerd.

Ik spreek natuurbeheerders, die vaak veel kennis hebben die ze met u kunnen delen. En grondgebruikers en grondeigenaren. Zij kunnen kennis uitwisselen over wat hun bodem over langere termijn nodig heeft.   

Ik reken op onderzoekers, groene onderwijsinstellingen, die de boeren van morgen opleiden. Zij kunnen kringlooplandbouw een vaste plek geven in het curriculum.

Ik betrek bedrijven die iets nieuws kunnen doen met restmaterialen of -stoffen uit de landbouw. En ik spreek de financiële sector aan. Banken en kredietverstrekkers, die moeten in familiebedrijven en jonge, innovatieve ondernemers durven investeren.   

Ten derde leven we, met al onze specialistische kennis en technologie, niet op een eiland. Ik grijp daarom ook de herziening van het Europees landbouwbeleid aan om kringloopactiviteiten te bevorderen.

Meer in het algemeen hangt uw succes altijd samen met wat er om u heen en in de wereld gebeurt. Nu hebben wij, als groot internationaal landbouwland, het voordeel dat we ook elders kringloopontwikkelingen op gang kunnen helpen. We kunnen onze technologie en ontwikkelingsmogelijkheden met andere landen delen, en van anderen blijven leren. Dat dragen de landbouwraden in het buitenland heel actief uit. En ik draag het met hen uit.

Dames en heren,

Beneden de rivieren weten de mensen zich nog steeds met kleine gemeenschappen verbonden. Soms wordt er naar ‘de Randstad’ gekeken. (Ik denk overigens dat goede ideeën ook daarvandaan kunnen komen. Maar ik kom dan ook van tússen de rivieren…). Verbondenheid is ontzettend belangrijk.   

En die groeit nu weer, niet alleen hier. Dat geldt zowel voor de verbondenheid met de waarden die we uit het oog verloren zijn, als voor de verbondenheid met vernieuwende ideeën, waardoor we bodem, water, lucht, planten en dieren beter kunnen geven wat ze nodig hebben. Dit is het beste startkapitaal voor de toekomst. We hebben er elkaar ongelooflijk hard voor nodig.

Hans, dat vuur heb jij de afgelopen tien jaar mede aangestoken. Dank voor je visie, je inspanningen, je betrokkenheid. Iets zegt mij dat de energie die je in je bedrijf gaat steken straks net zo aanstekelijk blijkt.