Toespraak minister Van Nieuwenhuizen bij aanvang renovatiewerkzaamheden Afsluitdijk
De Afsluitdijk gaat op de schop voor de komende 4 jaar. Onze minister gaf op maandag 1 april het startsein voor de omvangrijke werkzaamheden. Na het werk is deze iconische dijk weer klaar voor de toekomst.
Dames en heren,
Als Nederland een verhaal is, is de Afsluitdijk de samenvatting. En dit jaar wordt de Grande Dame van onze waterkeringen 87 jaar.
Het splinternieuwe Afsluitdijk Wadden Center, hier aan de overkant, verwelkomde afgelopen september in minder dan een half jaar na de opening haar 100.000ste bezoeker. Dat zegt veel over de aantrekkingskracht van het Waddengebied en de Afsluitdijk.
De honingraat-achtige structuur van de façade van het Afsluitdijk Wadden Center verwijst naar de vorm van de basaltblokken op de Afsluitdijk en naar de moleculaire structuur van de schuimkoppen op het water. Een ode aan 87 jaar trouwe, onverzettelijke dienst.
Want al 87 jaar beschermt deze dam een groot deel van ons land tegen het water. En in die 87 jaar heeft de wereld niet stilgezeten. Er is veel veranderd, en er is veel in beweging.
En nu is het tijd om dit iconische kunstwerk te versterken en te vernieuwen. Om met de inzichten van vandaag nog meer betekenis te geven aan dit bijzondere stuk Nederland. De belangen zijn groot. Het klimaat verandert en stelt meer eisen aan onze waterveiligheidswerken.
We maken ons op voor een nieuwe tijd. Voor een hogere zeespiegel, voor heviger weersomstandigheden, voor veel meer water dat door onze delta naar zee wil.
Barack Obama merkte daar eens over op: “Wij zijn de eerste generatie die het effect van klimaatverandering voelt, en de laatste die er iets aan kan doen.”
Dat betekent twee dingen: dat wij nu moeten handelen om de veranderende omstandigheden het hoofd te bieden: klimaatadaptatie. Maar het betekent ook dat we moeten bouwen met het oog op de toekomst. Dat we nadenken over het effect van ons handelen. Duurzaam dus. Klimaatneutraal.
De grote vraagstukken en opgaven waar we vandaag mee te maken hebben zijn complex. Ze beïnvloeden elkaar. Er is veel samenhang. Klimaatverandering, biodiversiteit, verstedelijking van waterrijke delta’s.
Bij de aanstaande werkzaamheden gaan deze twee hand in hand.
Dit project gaat over iets anders dan basaltblokken. Want zoveel hoger dan nu wordt de Afsluitdijk niet eens. Ongeveer twee meter, heb ik begrepen. Dit project gaat over innovatie. Over het aanpakken van een aantal opgaven tegelijk.
Over waterveiligheid. Over bescherming tegen teveel water van buiten, maar ook van binnen. Over duurzaam werken en bouwen.
32 kilometer nieuwe bekleding op de dijk, bestand tegen zeer zware stormen. De speciaal voor dit project ontworpen Levvelblocs wegen 6,5 duizend kilo per stuk. Iets heel anders dan een stoeptegel. Maar toch: veel minder zwaar dan vergelijkbaar materiaal voor dijkversterkingen. Het duurzame materiaalgebruik scheelt alvast 56% CO2 uitstoot ten opzichte van alternatieve oplossingen.
Met de vismigratierivier die hier vlakbij wordt aangelegd, wordt geïnvesteerd in een beter natuurlijk evenwicht in het IJsselmeer. Want zeker zo belangrijk als een veilig binnenmeer en een veilig binnenland, is de kwaliteit van het water. Een gezond onderwaterleven, een betere visstand en een zoetwatervoorraad die we in zomers zoals vorig jaar hard nodig hebben en moeten kunnen aanspreken. Een heel mooi voorbeeld van de goede samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de regio.
Rijkswaterstaat en het consortium Levvel gaan samen werken aan de versterking van de Afsluitdijk. Ik heb veel vertrouwen in deze bouwcombinatie van BAM, Van Oord en Rebel. Samen hebben zij een ontwerp gemaakt dat recht doet aan het werk van Cornelis Lely.
Een ontwerp dat ook past bij de eisen die we vandaag aan bouwprojecten stellen: sterk en duurzaam. Door de extra spuisluizen in te bouwen, vergroten we de afvoercapaciteit. Ze worden zo geplaatst dat de zwaartekracht een deel van het werk doet. Dat scheelt veel energie. Daarnaast worden twee extra gemalen gebouwd om extra water uit het IJsselmeer af te voeren als het nodig is. En de energie die daarvoor nodig is, wordt lokaal met zonnepanelen opgewekt. Deze extra spuisluizen worden heel mooi verwerkt in het oorspronkelijke, markante ontwerp van Dirk Roosenburg.
De Levvelblocs zijn speciaal voor de Afsluitdijk ontwikkeld. Ze zijn door hun ontwerp makkelijk te plaatsen en zijn bijzonder stabiel en robuust. De blokken worden in een speciaal gebouwde fabriek in Harlingen gemaakt en zijn allemaal gechipt, zodat de productiegegevens altijd snel te vinden zijn als dat nodig is.
U heeft op weg hier naartoe de Quattroblocks zien liggen. Dit zijn 50 duizend van de in totaal 700 duizend blokken die de komende jaren over het basalt heen gelegd worden. Alleen tussen Kornwerderzand en de Friese kust wordt het oude basalt dat tussen 1927 en 1932 met de hand is aangelegd verwijderd om plaats te maken voor de nieuwe blokken. U gaat zo horen hoe dat precies zit.
Dames en heren,
Groots en meeslepend is de Afsluitdijk altijd geweest. En dat zijn ook de werkzaamheden die hier de komende jaren tot en met 2022 gaan plaatsvinden. Dat zal niet geheel ongemerkt voorbij gaan.
Zoveel mogelijk bouwmateriaal zal via het water worden aangevoerd. Daardoor kan de A7, een vitaal onderdeel van onze infrastructuur, tijdens de werkzaamheden open blijven. Een deel van de rijstroken en het fietspad zal wel afgesloten worden. Dat is nodig om de veiligheid te borgen van de mensen die aan de dijk werken en de fietsers zelf.
Een fietspad tijdelijk afsluiten doen we natuurlijk niet zomaar. En ik begrijp ook heel goed dat er fietsers en wandelaars zijn die teleurgesteld zijn. Maar ik stel waterveiligheid én veiligheid voor iedereen op en langs de weg voorop. En over veiligheid ga ik ook niet onderhandelen.
De Fietsersbond, Wandelnet, het Landelijk Fietsplatform en de NTFU zijn in overleg met Rijkswaterstaat. We onderzoeken de mogelijkheden om in het hoogseizoen de Afsluitdijk incidenteel voor fietsers open te stellen. Medio april wordt dit gesprek vervolgd.
Wielerfanaten zullen de komende tijd ongetwijfeld heel veel mooie alternatieven in ons prachtige fietsland vinden. De aannemer regelt vervoer voor fietsers en wandelaars die de Afsluitdijk over willen: elk uur gaat er een bus.
En het geduld zal worden beloond. Er komt namelijk een extra fietspad bij aan de Waddenzeekant. Fietsers hoeven dan ook niet meer langs de snelweg te fietsen.
De Afsluitdijk is een heel mooi voorbeeld van het nieuwe samenwerken: overheid, een bouwconsortium, natuur. Duurzaam bouwen aan onze kust, aan onze natuur, aan groene en blauwe energie. 32 Kilometer op en top Nederlands Glorie.
Dank u wel.