Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 22 maart 2019

Mediatekst | 22-03-2019

Viceminister-president De Jonge:

Een hele goede middag. Een aanslag..,. laat ik beginnen met waar we vandaag bij stil hebben gestaan. De aanslag in Utrecht. Als eerste. En,, we hebben uitgebreid stilgestaan bij de afschuwelijke aanslag van afgelopen maandag in Utrecht. En die vreselijke daad heeft natuurlijk onbeschrijfelijk veel leed aangericht. En dat heeft ons allen diep geschokt. Ferd Grapperhaus heeft het kabinet bijgepraat over de laatste stand van zaken. Alle stappen die na maandag zijn gezet. De verdachte is inmiddels voorgeleid aan de rechter-commissaris. En het recht moet nu zijn beloop krijgen. Na de aanslag toonde Nederland zich weer weerbaar en kalm. En de draad werd ook in Utrecht snel weer opgepakt. En dat is goed om te zien. Maar de nabestaanden en de slachtoffers zitten nog middenin hun verdriet. Hun levens zullen nooit meer hetzelfde zijn. Het is hartverwarmend om te zien hoe de Utrechters en de rest van Nederland meeleeft, met de spontane bloemenzee ter plaatse; Met een inzamelingsactie en met de vele steunbetuigingen. En vanavond in Utrecht is er een stille tocht en Mark Rutte en Ferd Grapperhaus zullen daar aan deelnemen om namens het kabinet respect en medeleven te betonen. 

Daarnaast is er natuurlijk uitgebreid stilgestaan bij de Provinciale Statenverkiezingen. Woensdag is Nederland naar de stembus gegaan voor de verkiezingen van de Provinciale Staten en de Waterschappen. En er is een hoge opkomst geweest voor beide verkiezingen. Voor de Provinciale Statenverkiezingen heb ik begrepen dat het om een opkomst gaat, bij de voorlopige uitslag zelfs om een opkomst die het hoogste is in de afgelopen dertig jaar. Het is mooi dat zoveel mensen gebruik hebben gemaakt van hun democratisch recht. En vanuit Den Haag hebben we natuurlijk ook gekeken naar de betekenis die die uitslag zal hebben van de samenstelling van de Eerste Kamer. En de leden van de Provinciale  Staten kiezen op 27 mei de nieuwe Eerste Kamer. Maar, vast staat al we dat de vier coalitiepartijen daar hun meerderheid zullen kwijtraken. En het streven van dit kabinet is erop gericht om voorstellen in te dienen die op een zo breed mogelijk draagvlak kunnen rekenen. En we zullen daartoe het gesprek aangaan met oppositiepartijen. En we zullen per onderwerp kijken naar meerderheden. En die uitgestoken hand van het kabinet die is er, naar iedere partij, want we sluiten niemand uit. Grote onderwerpen die de komende maanden aan de orde komen: denk aan het klimaat, of aan de pensioenen, bestrijken een langere periode. Langer dan de zittingsduur van dit kabinet. Breed draagvlak voor maatregelen op deze terreinen is dan ook van wezenlijk belang. Zowel in de politiek als ook in de samenleving. Nederland kent een lange traditie van samenwerken in de politiek. We zijn een land van coalities. En niemand heeft het hier alleen voor het zeggen. En er zal altijd samenwerking nodig zijn, zowel binnen de coalitie als ook met oppositiepartijen. Door de toenemende versplintering van het politieke landschap, wat een steeds structurelere trend lijkt te worden, zal die noodzaak tot samenwerken eigenlijk alleen maar toenemen. Het zal nu beginnen in de Provinciale Staten, waar nieuwe colleges worden gevormd. Maar ook in Den Haag zullen we elkaar moeten vinden. En vorige kabinetten zijn erin geslaagd om samen met oppositiepartijen tot meerderheidsbesluiten te komen. En ik heb er alle vertrouwen in dat deze traditie van de Nederlandse politiek ook nu weer opgeld zal doen. 

Tot slot. Vanochtend bereikte ons het trieste bericht dat Frans Andriessen is overleden. Een man met een rijke politieke carrière die veel heeft betekend voor Nederland. En natuurlijk ook voor de KVP en later het CDA. Als Minister van Financiën in het eerste kabinet Van Agt, in het parlement en hij was bovendien twaalf jaar lang de Nederlandse Eurocommissaris. Ik wens zijn nabestaanden veel sterkte toe.

Verkiezingen Provinciale Staten (1)

GEERTS (NOS)
Meneer De Jonge, de coalitie is zijn meerderheid kwijtgeraakt in de Eerste Kamer deze week. Waarom denkt u dat dat gebeurd is?

DE JONGE
Ja, coalities verliezen bij verkiezingen natuurlijk vaker zetels. Dat is niet nieuw, dat heb je ook in de afgelopen jaren kunnen zien. Het CDA een drietal zetels verloren, VVD een tweetal zetels, D66 vier zetels. ChristenUnie dan weer eentje gewonnen. Dus we verliezen in totaal, naar het zich nu laat aanzien zo’n zeven zetels. Tegelijkertijd zie je natuurlijk dat ook de oppositie, althans een aantal oppositiepartijen, fors heeft verloren. Soms zelfs nog forser dan de coalitie. En je ziet twee winnaars, twee duidelijke winnaars. Forum aan de ene kant en GroenLinks aan de andere kant. Dus je ziet eigenlijk een verdere versplintering van het politieke landschap. En daar zullen wij ons werk mee moeten doen. En je zou kunnen zeggen die fragmentatie van dat politieke landschap misschien ook wel een weergave is van die fragmentatie die je in de samenleving ziet. En dat noopt extra dat dit kabinet kiest om de samenwerking aan te gaan. De samenwerking aan te gaan met iedereen die met ons wil samenwerken. En vandaaruit te komen tot meerderheden.

GEERTS
Ja, dat zei u net ook. Alleen u noemt ook de twee partijen die hebben gewonnen. Eén zit aan de rechterflank van het politieke spectrum, de ander aan de linkerflank. Allebei hebben ze een heel stevig standpunt over klimaat. 

DE JONGE
Ja.

GEERTS
Is het zo dat u kiezers bent kwijtgeraakt vanwege dat klimaatstandpunt van het kabinet? De inspanningen die u daar op doet?

DE JONGE
Dat zou kunnen. Je kunt natuurlijk niet in het hoofd van kiezers kijken, maar het is duidelijk inderdaad dat als je kijkt naar deze uitslag dat je één partij ziet die met een duidelijk standpunt over klimaat van – daar moesten we maar geen nadere maatregelen op treffen – fors heeft gewonnen. En een partij die zegt: alle ballen op klimaat, no matter what. Die heeft ook fors gewonnen. Dus je ziet dat die beide kanten hebben gewonnen. We hebben zelf als coalitie natuurlijk een regeerakkoord met elkaar waarin we onszelf een helder doel hebben gesteld. We gaan Parijs halen. En we gaan dat ook op zo’n manier doen dat het haalbaar en betaalbaar is voor mensen. Nou die maatregelen worden verder uitgewerkt. Maar we zullen de komende tijd ook kijken met wie er tot meerderheden te komen is. En ik wil daar niet op vooruit lopen.

GEERTS
Oké, maar er zijn dan twee keuzes zou je zeggen. Je kunt of naar links, meer doen blijkbaar. Of naar rechts. Minder doen, of in ieder geval ervoor zorgen dat er meer gebeurd om mensen daarin mee te nemen. Welke keuze gaat u maken?

DE JONGE
Het vertrekpunt is natuurlijk het coalitieakkoord. Dat is de opdracht die het kabinet heeft meegekregen. En vervolgens ga je het gesprek aan om te kijken of je tot meerderheden kunt komen. En dat zullen we per onderwerp moeten bekijken. Dus op het ene onderwerp zal dat met de ene partij kunnen, op het andere onderwerp zal dat met de andere partij kunnen. En daarop kan ik niet vooruit lopen.

GEERTS 
Heeft u het al gehad over welke wetten bijvoorbeeld u met Forum zou kunnen doen en welke wetten u bijvoorbeeld met GroenLinks dan wel de PvdA zou kunnen bereiken?

DE JONGE
Ik begrijp die vraag heel erg goed, maar hij komt ook een beetje vroeg. De verkiezingen zijn afgelopen woensdag geweest, voor de Provinciale Staten. Dus de Eerste Kamer die zal pas over een tijdje worden gekozen en dat betekent ook dat je onderweg daarnaartoe, of eigenlijk pas als die Eerste Kamer gekozen is, dit type gesprekken kunt hebben. Echt kunt hebben. En kijk, ik ben inmiddels wat langer werkzaam in de politiek en mijn voorzichtige observatie is dat het heel vaak ook anders kan lopen dan je veronderstelt. Dat de mogelijkheden voor samenwerking zich ook along the road voor kunnen doen. Dat betekent ook dat we niet op voorhand een heel, laat ik zeggen, een plan gaan zitten maken van met die gaan we deze samenwerkingsrelatie aan en met die gaan we deze samenwerkingsrelatie aan. Wat wij te doen hebben als kabinet, en dat is eigenlijk wat kabinetten te doen hebben, is zorgen dat je komt met een voorstel wat op bredere manieren steun kan rekenen dan alleen de coalitie. En dat voorstel doe je en vervolgens ga je natuurlijk, bellend en koffiedrinkend, te werk en zorg je dat je aan bredere meerderheden kunt komen voor de voorstellen die je doet. En zo zullen dat we ook nu doen. We hebben geen bedoeling om aan een soort gedoogconstructie te gaan werken en zo, zoals dat in andere situaties is gebeurd, of een constructieve drie. We hopen eigenlijk dat alle partijen die zetels hebben vergaard zich constructief op zullen stellen. En met ons ook die samenwerking aan willen gaan. 

GEERTS
Ja maar is het eigenlijk niet zo dat het voor u ongelofelijk ingewikkeld is geworden omdat de kiezer blijkbaar een heel gemengd signaal heeft afgegeven?

DE JONGE
Nou ja kijk, terecht dat u stelt dat een verkiezingsuitslag nooit eendimensionaal te interpreteren is. Dat klopt. Je kunt het ook niet per se per onderwerp interpreteren. Want je zult, en de interpretatie komt overigens niet alleen het kabinet toe, die interpretatie zullen individuele politieke partijen ook zelf moeten doen. Dus wat wij te doen hebben is te zorgen voor voorstellen die op breed draagvlak kunnen rekenen en daar ook uit de bereidheid bij hebben om dat gesprek aan te gaan. We hebben nog gewoon onze meerderheid in de Tweede Kamer. De meerderheid in de Eerste Kamer hebben we inderdaad niet meer. Daar hoeven we niet onmiddellijk zenuwachtig van te worden, want de meerderheid is er in de afgelopen jaren zeer regelmatig niet geweest en ook toen is het gebleken dat het lukt om het land bestuurbaar te houden en om wetgeving, ook wetgeving die toen met behoorlijke stevige financiële consequenties gepaard ging, om die wetgeving ook gewoon door beide Kamers te krijgen. Dus het kan. 

GEERTS
Ja maar, waar ik eigenlijk meer op doel is als je kiest voor de een, kan het zijn dat u de ander een stuk groter maakt. Kies u voor links, dan is iedereen aan de rechterzijde boos. Kiest u voor rechts dan is iedereen aan de linkerzijde boos. U zit eigenlijk in een heel moeilijk pakket, of wat u ook doet: u krijg ervan langs van de ene of andere kant. 

DE JONGE
Ja, politiek is ook best een moeilijk vak. Dank voor uw medeleven. Tegelijkertijd, duiding is ook best een moeilijk vak, dus ik leef ook met u mee omdat zo’n uitslag die laat zich altijd op meerdere manieren interpreteren. Maar dat ontslaat ons eigenlijk van de verplichting om gewoon de samenwerking te zoeken. Of ik moet eigenlijk zeggen: dat maakt onze opdracht niet anders. We hebben een opdracht meegekregen uit het regeerakkoord, die kan niet automatisch rekenen op steun in de Eerste Kamer, overigens is de Eerste Kamers nooit gebonden aan het regeerakkoord. Dus wat we zullen moeten doen is met die opdracht in de hand doen wat onze taak is en te zorgen voor voorstellen die op bredere meerderheden kunnen rekenen en daarover de bereidheid hebben om die samenwerking aan te gaan. En dan komt die verantwoordelijkheid niet alleen. Voor de uitslag en vertaling daarvan, niet alleen op de schouders van de coalitie te leggen, maar die verantwoordelijkheid ligt natuurlijk ook op de schouders van die partijen die veel zetels hebben gewonnen. 

GEERTS
Ja maar dan tot slot, we hebben het steeds over het gesprek aangaan met de andere partijen. Maar als ik het zo zie zult u ook vooral heel erg het gesprek aangaan binnen de coalitie, want daar zijn twee partijen die wellicht de ene kant op willen en twee partijen die wellicht de andere kant op willen.

DE JONGE
Weetje, ik denk dat, ja tuurlijk we hebben met enige regelmaat gesprekken binnen de coalitie en ik denk dat dat natuurlijk ook de komende tijd zo zal zijn. Maar waar ik aan hecht is te onderstrepen dat de Nederlandse traditie er altijd een is van samenwerken, altijd. En deze partijen die deze coalitie zitten, zijn daar meer dan bewust van. Je kunt het in Nederland nooit in je eentje voor het zeggen hebben, dat gaat ook nooit gebeuren en dus zal je altijd de samenwerking op moeten zoeken en de coalitie heeft ook wel laten zien daartoe in staat te zijn. Over de belangen van de partijen heen tot besluiten komen en wat we zullen moeten doen is niet alleen over de belangen van de verschillen binnen de coalitie, maar ook buiten de coalitie tot besluiten komen en dat gaan we gewoon doen. 

JOOSTEN (ELSEVIER)
Meneer de Jonge, u heeft veel ervaring in Den Haag maar in de samenleving, als wethouder enz., leraar. Hoe verklaart u eigenlijk de fragmentatie in de samenleving?

DE JONGE
Op het gevaar dat we er een heel sociologisch genootschap van gaan maken natuurlijk nu, kijk wat je ziet is, dat al enige tijd gaande is dat bredere volkspartijen het moeilijk hebben om die breedte ook ten volle te benutten. Er zijn nog enkele brede volkspartijen natuurlijk, waar hoog en laagopgeleid, hoge inkomens, lage inkomens in een partij verenigd zijn. Je ziet dat eigenlijk in afnemende mate, dus brede volkspartijen worden smalle volkspartijen. Persoonlijk overigens, vind ik dat jammer. Heel jammer zelfs, omdat je in die samenleving, een samenleving is pas echt een samenleving op het moment dat het lukt om iedereen mee te laten doen, op het dat het lukt iedereen zich daadwerkelijk ook vertegenwoordigd laten voelen en wat je nou juist ziet is dat je steeds meer partijen krijgt en versplintering krijgt van het politieke landschap. Die eigenlijk een steeds smallere achterban vertegenwoordigen. Dat is eigenlijk wat je ziet de laatste tijd. Die versplintering heeft zich afgelopen woensdag voorgezet. Nog los van de duiding hoe dat precies komt, gaat het ons denk ik om wat dat dan betekent voor de politiek. En ik vind dat, en zo staat het kabinet ook in de politiek, ik vind dat we dat juist als opdracht moeten zien om te laten zien dat het enkele feit dat je het niet met elkaar eens bent. Het enkele feit dat je niet tot dezelfde subgroep in de samenleving behoort, wil niet zeggen dat je niet gewoon de samenwerking aan kunt gaan. Je hoeft het niet op alle punten eens te zijn om wel gewoon met elkaar die samenwerking aan te gaan. En juist door dat ook te laten zien, die stijl van politiek bedrijven ook te laten zien de komende tijd, geven we denk ik ook, in die zin, een krachtig signaal aan de samenleving. Je kunt met elkaar de samenwerking zoeken, zonder het op alle punten eens te hoeven zijn. 

HENDRIKX (VOLKSKRANT)
U zei het is moeilijk te duiden deze uitslag, maar ja, ik vroeg me af: er is nu voor het eerst een nieuwe partij die groter is dan alle gevestigde partijen die dertien zetels heeft gehaald, met een klimaat sceptisch geluid, en u vindt dat dan toch en moeilijk signaal of?

DE JONGE
Kijk, duiden is misschien ook meer uw vak dan de mijne…

HENDRIKX 
Maar u zegt ook steeds het regeerakkoord is leidend, maar deze uitslag nodigt dus ook niet tot enige zelfonderzoek, van misschien zijn onze plannen wel niet zo aantrekkelijk voor die…?

DE JONGE
Ik denk dat alle politieke partijen, die uitslag natuurlijk aangrijpen om ook te denken ‘wat betekent dat voor ons’? En dat betekent natuurlijk ook voor het kabinet. Het kabinet zich moet afvragen wat betekent dit voor ons? Kijk de basis van onze opdracht, dat is wat ik net heb gezegd, de basis van onze opdracht is het regeerakkoord. En wat wij te doen hebben is te komen tot samenwerking op alle onderwerpen. We gaan niet een gedoogconstructie inrichten, maar we gaan op alle onderwerpen op zoek naar wisselende meerderheden. Dat is wat we gaan doen de komende tijd. Dat is ook ons werk. De uitslag duiden is een ding, maar we hebben als kabinet de uitslag vooral als een gegeven gezien om met die uitslag aan de slag te gaan. Dat is wat we doen. Dat is ons werk.

HENDRIKX 
Dus niet op eigen initiatief misschien nog is naar de plannen kijken, los van wat die partijen, andere partijen willen. 

DE JONGE 
Op basis van de uitslag naar het coalitieakkoord kijken en zeggen: waar had het anders en beter gekund. 

HENDRIKX 
Ja inderdaad, precies ja. Heeft die kiezer ons misschien iets willen vertellen?

DE JONGE
Nee, maar dan toch even. Duiden is uw vak hoor, dus, toch even vraag terug. We hebben twee partijen aan de rechterkant van het politieke spectrum die eigenlijk zeggen ‘van ons hoeft dat niet, dat klimaatbeleid’, ik parafraseer een beetje. En alle andere partijen die zijn eigenlijk voor het voeren van een klimaatbeleid wat uiteindelijk leidt tot het halen van de doelen zoals afgesproken in Parijs. Van die twee partijen die zeggen: doe ons maar geen klimaatbeleid, heeft de ene fors gewonnen en de andere fors verloren. Daartegenover staat, aan de andere kant: klimaatbeleid daar gingen deze verkiezingen over en hoe meer klimaatbeleid hoe beter no matter what. Die heeft ook fors gewonnen. Dan mag u daar een eenduidige interpretatie uithalen voor het vervolg.

HENDRIKX 
Maar het doet het niet verder toe wat ik daarvan vind, maar u bent politicus…

DE JONGE
Zeker

HENDRIKX 
U moet ook handelen neem ik aan.

DE JONGE
Absoluut, en dat doen we dus. Dat doen we dus ook door als basis te nemen de opdracht die we hebben meegekregen in het regeerakkoord en door vervolgens te zeggen: maar we hebben wel die samenwerking aan te gaan. De luxe hebben we helemaal niet om te zeggen: met die wel en met die niet. En wat ons betreft, dat sprak ook zojuist uit, wat ons betreft is die uitgestoken hand een uitgestoken hand voor iedereen. En vervolgens geldt dan: ‘it takes two to tango’. Of inmiddels it take five to tango.  

HENDRIKX 
U zegt dat geldt voor beide kanten. Forum heeft bijvoorbeeld campagne gevoerd tegen die klimaatwet die nog in de Eerste Kamer ligt. Is dat dan bijvoorbeeld iets waar u hem tegemoet zou kunnen komen op dat gebied.

DE JONGE
Ik ga niet individuele voorstellen becommentariëren waar de kansen liggen. Sowieso als ik dat hardop zou doen, dan worden die kansen kleiner ook. Het zou ook strategisch niet zo handig zijn. Maar ook om hetgeen wat ik net tegen de heer Geerts zei van de NOS: ik kan dat niet voorspellen ook waar die mogelijkheden liggen tot samenwerken op de verschillende thema’s. Ook omdat die samenwerking along the road ontstaat. Als ik een voorbeeld noem: de wet ‘Arbeidsmarkt in balans’ in de Tweede Kamer is gesteund door Forum voor Democratie en door de SGP, na een amendement overigens. Dat had u wellicht aan de voorkant ook niet gedacht. En ik misschien ook wel niet. Maar het is wel op die manier gebeurd. Nou zo zie je maar, op verschillende wetten, op verschillende onderwerpen kun je verschillende vormen van samenwerking aan. Dat zullen we ook gaan doen en we zullen het ook nodig hebben. En dit land heeft dat ook nodig, dat je die samenwerking altijd bereid bent om aan te gaan. 

Gemeentelijke herindelingen

JONKER (TELEGRAAF)
Iets anders, we kregen nog een persbericht voor ambtelijk proza en dan ben ik benieuwd wat dat betekent, hopelijk kunt u me helpen. Nieuw beleid, kader gemeentelijke herindelingen, draagvlak komt centraal. In het verleden zijn er nog weleens gemeentelijke herindelingen geweest waarbij sommige plaatsen de bevolking niet wilde dat het zou gebeuren. Betekent dat dat in de toekomst niet meer gaat gebeuren, zoals bij Haren bijvoorbeeld.

DE JONGE
Nou het gaat hier over beleidsvragen en beleid waaraan de Tweede Kamer kan toetsen op welke manier men om moet gaan met het draagvlak en inderdaad het draagvlak is ontzettend belangrijk als het gaat om gemeentelijk herindelingen. Meestal waar er gedoe ontstaat over gemeentelijke herindelingen is er altijd sprake van gebrek aan draagvlak. Dus dat moet centraal komen te staan inderdaad.

JONKER 
Ja ontzettend belangrijk, maar wordt het nou een harde eis?

DE JONGE
Ja, dat is wat, dat is wat dit nieuwe beleidskader zegt.

JONKER
Ja, nee het was even moeilijk om er doorheen te komen qua… Maar dan heb ik het nu helder. Dat is de eis. 

DE JONGE
Ik denk dat de minister van BZK ook meer dan bereid is om u helemaal mee te nemen door het wetsvoorstel.

WESTER (RTL)
Is het niet sneu voor die mensen in Haren, dat het kabinet daar nu pas mee komt. Of zo kort na de herindeling Haren?

DE JONGE
Nou kijk, wat de minister van BZK met de Kamer heeft afgesproken is dat men komt met een nieuw beleidskader. En ja, dat komt nu. En dat beleidskader volgens mij is hij heel erg juist conform met datgene wat de Kamer ook heeft gevraagd. Geacteerd door draagvlak en het werken aan draagvlak ook centraal te stellen.

WESTER
Zou u kunnen stellen dat als dat beleidskader een half jaar eerder was geweest, dat Haren nu nog zelfstandig was?

DE JONGE
Die voorspelling durf ik niet te doen. Dat durf ik niet te zeggen. Kijk, waar het om gaat, zo’n beleidskader gebruikt de Kamer om te toetsen hoe men te kijken heeft tegen voorstellen, aan te kijken heeft tegen voorstellen tegen gemeentelijke herindeling. En u noemt Haren als voorbeeld, maar er zijn zoveel voorbeelden waarin vrij lang aan draagvlak is gewerkt. Soms ook waar het gewoon moeilijk lukt om tot draagvlak te komen. En dit beleidskader zet draagvlak centraal. Dat is de ene kant. Een element wat er ook in zit is dat uiteindelijk ook een provincie moet kunnen ingrijpen op het moment dat dat ook nodig is. Omdat dat bijvoorbeeld de enige mogelijkheid is om gemeente te equiperen voor alle taken die zij hebben gekregen. Dus uiteindelijk is dat wel de mogelijkheid aan het einde. Maar aan de voorkant gaat het om draagvlak en dat is ook de toetsende factor.

WESTER
Maar als het kabinet zo’n nieuw beleidskader samenstelt, dan zou ik me kunnen voorstellen dat er een lijstje is van herindelingen waarvan het kabinet zegt: hadden we eigenlijk niet moeten doen. 

DE JONGE
Dat is niet zo logisch toch, om dat te doen?

WESTER
Waarom zou je dan een nieuw beleidskader maken? Als alles heel goed gelopen is?

DE JONGE
Nee, maar juist natuurlijk. Kijk, dat nieuwe beleidskader is gemaakt omdat dat voorkomt uit de behoefte die er is bij de Kamer en ook bij het kabinet. De afspraak is te komen tot een nieuw beleidskader. En ik bedoel, de afspraak is alle dagen om te komen tot nieuwe wetgeving. Het is toch zelden dat alles wat er in het verleden is gebeurd bij het maken van nieuwe wetgeving vanaf dat moment wordt teruggedraaid? En toch kan er een reden zijn om tot nieuwe wetgeving te komen. Nou, draagvlak is vaak het recept voor gedoe. Althans het ontbreken van draagvlak is het recept voor gedoe bij gemeentelijke herindeling. Lokale overheden moeten herkenbaar zijn voor mensen. Het is de meest nabije overheid. Dus juist daar is draagvlak ontzettend van belang. Ja en dat betekent dat dat een belangrijke en een zwaarder wegend criterium wordt bij de beoordeling van een gemeentelijke herindelingen.

Verkiezingen Provinciale Staten (2)

VAN LEEUWEN (BNR)
Nog even over de verkiezingen. Heeft u het vandaag gehad in de ministerraad over het enorme electorale gat dat u laat liggen op de rechterflank? U zegt net: ik wil samenwerken straks met oppositiepartijen. Misschien met GroenLinks, als het gaat over klimaat. Dus u bent veroordeeld tot die partij. Heeft u het gehad over het risico? 

DE JONGE
Nee, dat is niet wat ik heb gezegd zojuist. Wat ik heb gezegd zojuist is dat wij te zoeken hebben naar meerderheden. En daarbij is er geen preferred supplier voor zetels. We gaan geen gedoogconstructie aan met een partij of met een combinatie van partijen. Zoals in de vorige periode de C3. Dat gaan we niet doen. We rekenen op ieders constructieve bijdrage. En dat betekent dat we de samenwerking aan kunnen met de partij die u noemt. Maar ook met andere partijen zullen we en kunnen we de samenwerking aan. Alleen ik zeg daar wel bij: It takes two to tango. Je zult die samenwerking pas aan kunnen gaan als het ook van twee kanten komt natuurlijk. En dat hoort er dan wel bij. Maar die verantwoordelijkheid hoort er ook bij. We hebben gezien in die uitslag, als je kijkt naar de coalitiepartijen, inderdaad. De coalitie is zetels verloren. Nou, ik bedoel, we zijn niet van suiker. Daar moet je tegen kunnen als je in dit vak zit. En van regeren verlies je zetels. Maar we hebben ook gezien in deze uitslag: van oppositievoeren verlies je ook zetels. Althans, een aantal oppositiepartijen heeft fors zetels verloren. Forser eigenlijk dan de coalitie. En daarnaast is er een aantal die fors heeft gewonnen. En als je een grote winst boekt, heb je ook een grote verantwoordelijkheid om die winst waar te maken. 

VAN LEEUWEN
Dus die zorg is er niet bij bijvoorbeeld VVD of CDA? Dat gat op de rechterflank. Niet voor 2021 hè, hebben we het dan natuurlijk over?

DE JONGE
Kijk, ministerraadsvergadering doen niet zozeer aan partijpolitieke duiding natuurlijk. Dus dat zijn dan weer andere vergaderingen die daarvoor zijn. Maar wat wij te doen hebben als kabinet dat is zorgen voor breed draagvlak voor het beleid wat wij hebben te voeren. En waar ik aan hecht is om te onderstrepen, er is geen exclusieve samenwerkingspartner. We rekenen op ieders verantwoordelijkheid in de Kamer.

VAN LEEUWEN
Nog één vraag over die wisselende meerderheden. Kunt u uitleggen hoe dat werkt? Want ik begrijp als je dus wisselende meerderheden hebt, dan heb je ook draagvlak nodig voor de begroting, voor het belastingplan, hoe.. Het is een ontzettend complex verhaal, zo’n klimaatwet of een pensioenakkoord. Kunt u uitleggen….

DE JONGE
Ook daar weer dank voor ook uw medeleven. We hebben best een moeilijk vak. I know. Maar laten we ook een beetje nuchter zijn jongens. We hebben een traditie van samenwerken. En die traditie is een hele lange traditie. Omdat Nederland al heel lang een coalitieland is en we niemand het hier in zijn eentje voor het zeggen heeft. En dat gaat ook nooit gebeuren. Dus als je niet kunt samenwerken, kun je niets bereiken. Zo simpel is het. Nou en dat samenwerken kunnen we nou juist wel. Dat kunnen we binnen de coalitie. Dat hebben we laten zien. Maar we kunnen dat ook over de grens van oppositie coalitie heen. We kunnen het ook over de grens van andere partijen heen. Dat gaat natuurlijk gewoon lukken. En dat gaat niet makkelijk zijn, natuurlijk niet. En u gaat mij en mijn collega’s daar nog veelvuldig over bevragen. En wij gaan daar vaak ook van zeggen: daar kan ik op dit moment nog niets over zeggen. Want als ik daar op dit moment iets van zou zeggen, dan wordt het alleen maar moeilijker om dat resultaat te bereiken. Nou u kent al die standaardantwoorden. Daar wens ik u dan alvast sterkte mee. Dat zal echt gaan gebeuren. Maar het hoort erbij. Als je in dit vak iets wil bereiken. Als je hier op deze vierkante kilometer iets zult bereiken. Iets moet bereiken, dan moet je samenwerken. Anders red je het hier niet.

VAN LEEUWEN
Ja, dus dit kabinet gelooft het met die wisselende meerderheden, samenwerkingen, te gaan redden?

DE JONGE
Zeker. Zeker. 

AHAROUAY (NRC)
Heeft het kabinet ook kennis genomen van de overwinningsspeech van Thierry Baudet?

DE JONGE
Ik heb daar stukken van gezien ja, inderdaad. 

AHAROUAY 
Daarin begint hij onder meer over de ‘boreale wereld’. Wat een controversiële uitspraak is, hè. Is terug te voeren tot het Arische ras. Nou kennen we Baudet van meer controversiële uitspraken. Onder ander over dat Nederland dominant blank moet blijven. Over homeopathische verdunning. U zegt, wij sluiten niemand uit van samenwerking. Maar zijn dit wel punten waarvan u denkt: daar wil ik van tevoren opheldering over voordat ik die samenwerking aan ga?

DE JONGE
Ik ga geen duidingen geven van speeches van een ander. En ook niet als ze van de heer. Baudet zijn. Aan mij is het niet zo besteed. Ik begreep ook niet alles overigens wat daar langs kwam. Ik vond het nogal gezwollen en pompeuze teksten. Maar u zult echt voor een nadere duiding echt bij de heer Baudet moeten zijn. Wat wij te doen hebben, dat is wat ik net heb benadrukt. Wat wij te doen hebben is de samenwerking te zoeken. En die samenwerking heb je te zoeken met mensen met wie je het wat meer eens bent en met mensen met wie je wat minder eens bent. Maar je hebt die samenwerking te zoeken. Dat hebben we met elkaar te doen. 

AHAROUAY 
Maar de PVV is altijd heel duidelijk uitgesloten van deelname. Regeringsdeelname, onder andere door uw partij. Nou staat u hier als vicepremier, daar ben ik mezelf van bewust, maar ik zeg het toch nog eventjes. Mijn vraag is eigenlijk ook niet om zijn speech te duiden, mijn vraag is: wilt u hier opheldering over voordat u besluit om samenwerking aan te gaan met deze partij?

DE JONGE
Maar als je, kijk… Het gaat hier niet over samenwerken in een kabinet. Want dan ik me uw vraag heel goed kunnen voorstellen.

AHAROUAY 
Nee, het is samenwerken om het kabinet…

DE JONGE
Samenwerken in een gedoogconstructie. Want ook dan zou ik me uw vraag heel goed kunnen voorstellen. Waar het hier om gaat in alle nuchterheid is steun voor wetsvoorstellen. Dat gebeurt alle dagen. Alle dagen worden wetsvoorstellen gesteund. Ook door de PVV. Er worden moties gesteund, coalitie moties gesteund, door de PVV. Moties van de PVV gesteund door de coalitie. Dus die samenwerking, gewoon op nuchtere inhoud, die samenwerking is er altijd. Als daar een intensievere samenwerking, als daar eerst een coalitie uit naar voren zou komen, ja, dan kan ik me uw vraag voorstellen. Maar die vraag is op dit moment helemaal niet aan de orde.