Toespraak van minister Van Engelshoven bij Nationale Hoger Onderwijs Bijeenkomst Studentenwelzijn

Toespraak | 19-03-2019

Beste mensen,

Goed dat jullie hier zijn vanavond. Dank voor de uitnodiging.
Ik krijg er duizenden en dit is er eentje waar ik al een poos geleden met liefde ‘ja’ tegen heb gezegd.

M’n bezoek aan Utrecht vandaag krijgt wel een volstrekt andere lading, dan wanneer ik hier een week eerder was geweest.
Mensenlevens zijn bruut beëindigd. Andere voor altijd getekend.  Familie en vrienden zijn in rouw.

De gebeurtenissen van gister hebben enorme impact gehad op Utrecht, op het land, maar vooral op de direct betrokkenen en nabestaanden…
En het voelt dan ook best vreemd om hier nu te zijn.
Maar ik sta hier om over een heel belangrijk te onderwerp met jullie in gesprek te gaan.

Ik begin met een waarheid die jullie goed kennen.
De druk om te moeten presteren is hoog, tegenwoordig.
Dat is niet alleen in het onderwijs zo.

Soms lijkt het wel alsof een goed leven steeds meer wordt gemeten in termen van ‘geslaagd en gelukkig zijn’. Succes en geluk dat jij zelf veroorzaakt moet hebben.

Een van mijn favoriete denkers, René Gude, geloofde dat iedereen kan worden wat hij nog niet eerder was.
En toch… als je de verhalen hoort… lijkt dat steeds lastiger te worden.

Het leven lijkt soms steeds meer een competitie te zijn.
Met winnaars en verliezers.

Dat is onhoudbaar.
Langzaam begint dat besef door te dringen.

Volgens mij zijn we voor een goed gesprek hierover in het onderwijs aan het juiste adres.
Ik ben dan ook blij met alle aandacht die er is voor het mentale welzijn van studenten.

Daarbij is het nodig dat er specifieke aandacht  is voor de uitdagingen waar studenten met een migratie-achtergrond tegenaan lopen.
Niemand komt zonder geschiedenis de collegezaal binnenstappen.

Als je familie heel anders denkt over wat  jou in het hoger onderwijs te doen staat, dan heb je al gauw het gevoel dat je iets uit te leggen hebt.
Zulke ideeën of verwachtingen leiden onmiskenbaar tot extra druk.

Als er van jou wordt verwacht dat je een studie kiest met een hoge status, die leidt tot een hoog salaris, maar jij maakt je keuzes op basis van hele andere gronden, dan kan dat thuis bijzonder lastig zijn om uit te leggen.

En durf het dan ook nog maar eens te vertellen als je vertraging oploopt…

Zo kan druk om te presteren niet bedoeld zijn.
Een beetje druk als motivator is uitstekend.

Maar om effectief  te kunnen leren heb je rust, ontspanning en ondersteuning vanuit je omgeving nodig.
Dat geldt voor élke student.
 

Dus staat ons samen iets te doen!
Want als we blijven doorgaan op dezelfde weg, lopen we vast.
Dan raakt de energie op bij jullie, en bij generaties studenten die na jullie komen.
En daarmee bij heel veel werkenden in de toekomst.

Dat is voor niemand goed.
Daarom is het mooi dat het bewustzijn voor dit probleem groeit.
En dat we er iets aan doen.

Met ‘we’ bedoel ik dan: (1) de politiek, (2) de onderwijsinstellingen en (3) studenten zelf.

Voordat we straks in gesprek gaan wil ik over alle drie kort iets over zeggen.

Laat ik beginnen met de instellingen.
Ik heb grote waardering voor wat er op vele plekken in het land gebeurt, om studenten aan boord te houden.

Geruststellend om te zien dat er steeds meer aandacht komt voor mentale ondersteuning, door decanen, studiebegeleiders en studentpsychologen.

Ik noem drie mooie voorbeelden.

Hogeschool Windesheim, waar scherpe aandacht is voor studenten met een functiebeperking;

De universiteit van Leiden, waar studenten die als vluchteling ons land zijn binnengekomen extra begeleiding krijgen – net als wie de eerste in z’n familie is die gaat studeren;

En uiteraard doet de Universiteit Utrecht zelf goed werk.
Jullie ‘Taskforce Studentenwelzijn’ onderzoekt wat er gedaan moet worden om de situatie van studenten te verbeteren.

Zo zijn er door het hele land goede voorbeelden te vinden.
En ik dank iedereen die zich inspant voor wie niet zonder tegenslag de tentamens aaneenrijgt.

Ik hoop dat op hogescholen en universiteiten óók gemerkt wordt hoe ik in politiek Den Haag de juiste ventielen zoek om de druk van de ketel te halen.  

Een soepeler BSA is daar een vrij direct voorbeeld van.

Maar ook inzetten op bewustwording helpt. Het RIVM onderzoekt de oorzaken van mentale druk, en ik ga er vanuit dat dit wijze inzichten oplevert voor studenten en beleidsmakers.

Overigens wil ik hier graag nog eens benadrukken dat ik het als een vanzelfsprekendheid zie om in te springen, waar kansen in het geding raken.
Want waar het tentamen voor iedereen gelijk is, geldt dat niet voor ieders kansen.

Daarom subsidieert OCW organisaties met expertise, zoals ECHO, dat strijdt voor inclusie, net zoals ‘Handicap & Studie’ dat doet voor toegankelijkheid.

Dat is belangrijk.
Neem bijvoorbeeld het begin van je studie.
Daar wil je zo min mogelijk hobbels tegenkomen.

Dus is het belangrijk dat studenten goed en tijdig kunnen aangeven dat ze ergens tegenaan lopen.
Een goed gesprek op de instelling kan al het verschil maken tussen een stroeve of een vlotte start.
 

Hiermee kom ik uit bij de studenten hier in de zaal.

In dit tijdvak van je leven waar je nu in zit, word je zelfstandig. Volwassen.
Dat is hard werken.

Je opleiding slokt je soms op, je werkt naast je studie, je hebt financiële verplichtingen, je bestuurt een vereniging, studeert in het buitenland, en het zou zomaar kunnen dat op de achtergrond ook nog eens de liefde zich met je leven bemoeit…

Kortom: je groeit.

Daar hoort bij dat je soms even uit het lood geslagen bent, uit evenwicht.
Soms hoef je daar niets aan te doen en vind je vanzelf weer een nieuwe balans.
Maar net zo vaak heb je éven iemand nodig die voorkomt dat je je grenzen te ver oprekt.

En vaak is er dan goede hulp nabij.  
Dus laat het er niet bij zitten als je vastloopt.
Trek aan de bel. En doe dat ook als je ziet dat iemand anders wel een steuntje in de rug kan gebruiken.

Beste mensen,

Tijdens mijn eigen studie, bestuurswetenschappen in Nijmegen, leerden we over paradigmawisselingen die eens in de zoveel tijd plaatsvinden.
De sociaalwetenschappers onder jullie kennen het fenomeen ongetwijfeld.

Tijdens zo’n wisseling verandert het denkkader van waaruit je naar de werkelijkheid kijkt.
Het zou mooi zijn als we aan de vooravond van zo’n verandering staan.

Waarbij we als samenleving gaan inzien dat stress… niet de drijvende kracht in het leven van jonge mensen mag zijn.
Ook niet van oude, trouwens.

Er ligt hier een kans om van de aandacht die er is voor druk en stress, gebruik te maken.
We kunnen een meer ontspannen opvatting van presteren, slagen en geluk ontwikkelen.

Dat zit ‘m ook in de taal die je gebruikt.
Niet langer spreken over ‘rendement’ maar over ‘studiesucces’, bijvoorbeeld. 

Avonden als deze, met tijd voor dialoog en begrip, passen uitstekend bij dit proces.
Ik ben benieuwd naar jullie gedachten en kijk uit naar ons gesprek!

Dankjulliewel.