Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 11 januari 2019

Mediatekst | 11-01-2019

Inleidend statement minister-president Rutte:

Goed jullie weer hier te zien, en dat meen ik ook nog. Ik heb jullie nog niet allemaal persoonlijk gesproken maar ook een heel goed 2019 toegewenst. Zowel zakelijk als persoonlijk en qua gezondheid. Je ziet een paar ontwikkelingen natuurlijk, als je naar het jaar kijkt, ik zal het niet allemaal nu gaan doornemen het komend jaar. Maar ik denk dat we allemaal kunnen zien dat er een paar grote vraagstukken liggen. Gelukkig zien we waar het betreft de eerste cijfers dit jaar dat bijvoorbeeld de werkgelegenheid zich nog steeds goed ontwikkelt. Dat is goed nieuws. We hebben nu de op twee na laagste werkloosheid van de Europese Unie en dat is natuurlijk goed nieuws aan het begin van het jaar. Maar niettemin op het terrein van klimaat, pensioenen en zoveel andere onderwerpen ligt er een enorme bak werk natuurlijk voor de coalitie en de politiek voor het komend jaar. Nogmaals, daar is veel meer over te zeggen. We zullen doorgaan met de uitvoering van het regeerakkoord, dat betekent lastenverlichting maar ook de investeringen in de publieke sector zullen doorlopen. En natuurlijk zullen we de komende maanden allemaal druk bezig zijn met de verkiezingen voor Provinciale Staten, Waterschappen, Eerste Kamer. U weet dat ik daar ook persoonlijk altijd campagne voor voer. En natuurlijk Europa.

Dan komende week Brexit. Dat zal ons ook bezig houden. 29 maart is de datum, die komt dichterbij. Dus volgende week wordt het spannend wat er gebeurt in het Verenigd Koninkrijk. Ook daar proberen we zo goed mogelijk een bijdrage aan te leveren, al is dat niet eenvoudig. Nederland betreurt nog steeds dat Brexit plaatsvindt zoals u weet. Maar het is vooral nu van belang om te kijken of een no-deal situatie is te voorkomen. Een hard-Brexit met alle gevolgen van dien. Gegeven alle rooie lijnen die de Britten zelf hebben getrokken, geen lidmaatschap van de douane-unie, geen harde grens in de Ierse zee, geen vrij verkeer, gegeven die drie eisen die de Britten hebben gesteld bij de onderhandelingen is eigenlijk de enige manier om eruit te komen zoals het er nu ligt inclusief in het Britse parlement in discussie zijnde backstop. Maar die is onvermijdelijk om te voorkomen dat je als er nog geen nieuwe relatie zou zijn, toch een harde grens krijgt op het Ierse eiland. Een harde grens die ook de Britten zelf zeggen niet te willen. Aan alle kanten proberen wij te verduidelijken en te zeggen tegen de Britten: niemand wil die harde grens. Maar niemand wil ook die backstop uiteindelijk. Maar je kunt 'm niet nu helemaal uitzetten. Je kunt niet garanderen dat 'ie nooit in werking treedt. Maar zelfs als die ooit in werking treedt zo kort mogelijk. En het is wel het gevolg van alle randvoorwaarden die de Britten zelf hebben gesteld bij de Brexit-onderhandelingen. Dat gesprek zal vooral ook binnen Groot-Brittannië natuurlijk de komende weken plaatsvinden en zeker ook komende week.

Jaarwisseling

BORGMAN (NOS)
Meneer Rutte, ik zou even met u willen terugkijken op de gebeurtenissen bij de jaarwisseling. Het kabinet heeft in juli een brief naar de Kamer gestuurd waar het kopje boven stond: het kabinet zet in op een veilige jaarwisseling. Vindt u dat dat effect heeft gesorteerd?

RUTTE
Onvoldoende, onvoldoende. Wat je ziet is dat de situatie rond de jaarwisseling, gelukkig voor het overgrote deel van Nederland is het natuurlijk een mooie avond. Maar opnieuw zijn er toch weer elementen die soms doorgesnoven en onder de alcohol zich richten tegen onze hulpverleners. Ook geweld tegen hulpverleners hebben we weer gezien. Zelfs zien toenemen. En er gaat vandaag een brief uit van het kabinet met ook de cijfers over die jaarwisseling. En we proberen richting maart, april, ook met alle betrokken partijen te praten over wat voor lessen we eruit kunnen trekken voor het komend jaar. Ik heb enorm respect voor al die brandweermannen en -vrouwen en al die politiemensen en ambulancemensen die voor ons allemaal in het veld zijn verschenen. En het is natuurlijk volstrekt onacceptabel dat sommige daarvan zijn lastiggevallen, zelfs bedreigd, geïntimideerd. Maar goed, dat zeggen we ieder jaar. En het is uitermate frustrerend dat we er blijkbaar als samenleving niet in slagen en ook onze ouders er onvoldoende in slagen in de gevallen waar zich dit voordoet, om die kinderen van ze, of die vrienden van ze te zeggen: dit kan niet.

BORGMAN
Er was een politieagent uit Tilburg die oudjaarsnacht dienst heeft gedraaid, die zei: het zijn normale mensen, vroeger stapte ik uit mijn auto en wenste ik mensen een gelukkig nieuwjaar. Maar nu is er geen fatsoenlijk gesprek meer mogelijk dus het gaat niet om een kleine groep mensen maar eigenlijk over de hele linie. Hoe kijkt u daarnaar?

RUTTE
Nou, dat geloof ik niet. Volgens mij 98% van Nederland heeft gewoon oudjaarsavond…

BORGMAN
Dat gelooft u niet, wat hij daar zegt?

RUTTE
Nou ik geloof niet dat een groot deel van Nederland zich vergrijpt aan onze politiemensen, brandweerlieden en daar geweld tegen pleegt. Dat is een kleine minderheid. Waarvan ik zei: doorgesnoven en dronken, die zich niet in de hand heeft.

BORGMAN
U weet het beter dan hij dan? Want hij zegt: er is geen fatsoenlijk gesprek meer mogelijk. Iedereen die je aanspreekt is of dronken of zit onder de drugs.

RUTTE
Nee, maar goed, de politie komt natuurlijk af op de meldingen. En die meldingen komen van dit soort vreselijke types.

BORGMAN
Maar u zegt: het geweld tegen die hulpverleners is onacceptabel. Wat betekenen die woorden dan als we constateren dat dit jaar het aantal incidenten is verdubbeld.  Wat betekent dat dan?

RUTTE
Ik zou ze het liefst allemaal persoonlijk in elkaar slaan, de lui die dat doen. Maar dat gaat niet. En u waarschijnlijk ook. Dus wat je moet doen is als samenleving een antwoord hierop formuleren. En dat is uitermate lastig. De wetgeving ligt er om het geweld tegen hulpverleners zwaarder te straffen. Maar ja, ook mijn handen jeuken om bijna zelf dan maar rechter te worden. Dat kan natuurlijk niet. Ik vind het zó onacceptabel. Als je weet dat mensen tegen heel normale salarissen bij de politie, bij de brandweer, bij de ambulance, voor ons allemaal in het veld verschijnen en dan zo, ik zal de krachttermen maar even laten zitten, en dan dit soort gedrag laten zien. In deze samenleving is een kleine minderheid, het is een fatsoenlijk land, het overgrote deel van het land dat op een fatsoenlijke manier oudjaar viert en met elkaar een leuke avond heeft. Maar het is onacceptabel dat dit gebeurt.

BORGMAN
Dan zei de Korpschef: er is eigenlijk een hele simpele methode om dat te voorkomen, namelijk: verbied het knalvuurwerk, verbied siervuurwerkpijlen. Dat heeft de OVV geadviseerd ook aan het kabinet. Het kabinet wil daar niet aan, met deze consequenties. Waarom voelt u er niets voor om dat advies van de Korpschef over te nemen?

RUTTE
Nogmaals, we gaan opnieuw nu alle cijfers naar de Kamer sturen en we discussiëren de komende maanden ook met alle betrokken organisaties over welke maatregelen zijn nodig om het verder onder controle te krijgen.

BORGMAN
Want welk beeld hebt u nog niet compleet dan?

RUTTE
We willen nu ook lessen trekken uit deze avond weer, en helaas.

BORGMAN
Maar wat voor cijfers heeft u dan nog meer nodig behalve wat er ligt?

RUTTE
Je ziet ook op deze avond leert weer een aantal dingen en daar zullen we met elkaar over moeten spreken.

BORGMAN
En wat heeft u dat dan geleerd?

RUTTE
Daar gaan we over praten.

BORGMAN
Dat weet u nu nog niet?

RUTTE
Nou ik zeg u: we sturen u de cijfers, maar misschien is het goed dat we ook even met de politie en de brandweer gaan zitten en de ambulancediensten en de gemeenten en de burgemeesters om te zeggen: wat voor lessen kunnen we hier uit trekken?

Brexit

VAN DEN BERGH (Reuters)
Ik kom weer terug bij de Brexit. U zegt: als we een backstopsituatie in gaan dan willen we dat zo kort mogelijk houden. En heeft u ook een idee hoe Nederland daarbij kan bijdragen dat het zo kort mogelijk wordt en nog even een andere vraag: er is nu in Engeland veel praat over een delay aanvraag. Dat er nog het Article 50 dus niet verlengd wordt. Zou Nederland daar positief tegenover staan met het idee dat u zo graag mogelijk een no-deal Brexit wil vermijden?

RUTTE
Nou kijk, dat is echt aan de Britten. En ik wil daar niet over speculeren. De situatie die er ligt is dat er een deal is uit onderhandeld. Gegeven alle rode lijnen die Theresa May en haar team hebben neergelegd in Brussel is dit het enige denkbare, namelijk: we gaan praten over een nieuwe relatie. Een handelsrelatie plus plus plus. We willen in die nieuwe relatie ook een oplossing vinden voor het probleem van de Ierse grens, maar zo lang die er niet is, is er een moment dat de overgangssituatie eindigt, en die is voorzien, ik dacht twee jaar zeg ik uit mijn hoofd, eind 2020, en die kan eventueel nog iets verlengd worden. Maar op enig moment is die overgangssituatie eindig en dan kan er een noodzaak zijn dus van een backstop als die nieuwe relatie waarbinnen dus ook die Ierse grens geregeld is, niet is opgelost. Nederland zal zo constructief mogelijk, zoals alle Europese landen, geen twijfel over, ik heb ook de afgelopen weken veel contact gehad met de Europese collega's. Iedereen zit er extreem constructief in, wil dat dit wordt opgelost. Niemand heeft belang om Engeland langer dan nodig in zo'n backstop te houden. We hebben allemaal wel te maken met alle eisen die de Britten hebben gesteld bij de onderhandelingen. Dit ligt er nu. Er is dus niemand die daar belang bij heeft. Er is ook geen motief. Even in de Derrick, in der Alte-termen, er is geen motief om Engeland er langer in te houden. En het andere wil ik niet over speculeren, want dit ligt er nu en dat is Theresa May nu door het parlement aan het loodsen, dus ik wil niet reageren op allerlei Britse geruchten, want dan wordt dat weer nieuws en dan maak ik het haar nog lastiger.

BOVENS (BNR)
Gaat ook over de Brexit, over hetzelfde probleem van een mogelijk uitstel. Ik hoor u de hele tijd zeggen van: ik wil niets zeggen over Groot-Brittannië en de discussies daar, maar u bent de premier van Nederland en er is ook een Nederlands belang. We hebben deze week gezien dat er bijvoorbeeld grote tekorten dreigen aan medicijnen bij een harde Brexit. Dat is een cruciaal belang van de Nederlandse bevolking, dus dat is ook in uw belang, van Nederlands belang moeten zijn om te pleiten voor een uitstel in plaats van een harde Brexit.

RUTTE
De enige die dat kan vragen zijn de Britten. Europa kan niet vragen, wij kunnen niet besluiten tot een uitstel. De Britten triggeren Artikel 50. De Britten kunnen besluiten het in te trekken, unilateraal heb ik inmiddels begrepen uit alle juridische analyses, en ze kunnen met instemming van de 27 andere landen besluiten tot uitstel. Dat zijn de denkbare varianten. Maar dat ík nu gaan speculeren over hoe waarschijnlijk zo'n variant is en hoe Nederland zich daar tegenover opstelt, dat wordt nieuws en als juist het belang is om een no-deal te voorkomen is het dus in het belang juist ook voor de Nederlandse medicijnen, voor de Nederlandse douane, voor de Nederlandse industrie, voor onze economische belangen dat ik daar niet over speculeer, want dan maak ik de kans een heel klein beetje groter, laten we het ook niet overdrijven, maar in ieder geval ik draag niet bij aan het voorkomen van een no-deal situatie door daar hier vrij over te gaan speculeren.

BOVENS
Het is toch ook een politiek proces? Ik vind het zo formalistisch geredeneerd.

RUTTE
Ja maar dat is toch meer in Groot-Brittannië dat politieke proces. Toch niet hier in Nederland? Als ik nu in Nederland ga zeggen, hier ga oproepen tegen de Britten: jongens, waarom niet dit, of waarom niet zus? En daarmee dwars als een exocet raket door het Britse politieke debat te gaan. Nogmaals, laten we onze rol niet te groot maken, maar stel dat [onverstaanbaar, red] zou krijgen aan de Europese vasteland zijde, dan help ik toch het Britse proces niet?

BOVENS
Misschien hier in de persconferentie niet, maar dan zegt u dat toch binnen de gesloten deuren van de Europese Raad?

RUTTE
Nou ja, daar lekt alles uit, dus als ik dat al zou zeggen dan moet ik dat in een nogal klein kringetje doen.

BOVENS
Doet u dat ook dan?

RUTTE
Nee, daar ga ik niets over zeggen natuurlijk wat er verder gebeurt, want dan maak ik me juist schuldig aan wat ik niet moet doen, namelijk: bijdragen aan een risico dat de kans op een no-deal groter wordt. Kijk, die bal rolt op dit moment naar het ravijn. Het ravijn is 29 maart, en het risico is dat iedereen staat te schreeuwen nu, u, ik, iedereen, ook in Groot-Brittannië: oh die bal, pas op, die moet niet de ravijn in lazeren. Iedereen staat er naar te wijzen, maar niemand houdt zijn voet er voor. Uw vraag is: kan Rutte of Europa zijn voet er niet voor houden? Ik kan dat niet doen, want zij kan alleen als enige, de Britse regering kan als enige of anderen in Engeland, kunnen op een gegeven moment stappen zetten. De stap die nu loopt is een stemming volgende week in het Britse Lagerhuis en ik wil niets doen wat daar de zaken ingewikkelder maakt nu.

GEERTS (Radio 1 Journaal)
Meneer Rutte, u wijst al een aantal persconferentie erop dat die rode lijnen die Theresa May heeft gesteld voorafgaand aan de onderhandelingen en tijdens de onderhandelingen. Zo zeer dat het me begint op te vallen. Hoopt u dat ze een aantal van die rode lijnen los gaat laten op het moment dat het Brits parlement komende dinsdag tegen de transitiedeal...

RUTTE
Entertaining such thought, het helpt niet. Want wat ik dan doe opnieuw is speculeren in een situatie dat het is misgaat in het Britse parlement, en wat zou je dan kunnen doen? Uitstel, afstel, rode lijnen loslaten? Ik wil er niets over zeggen, want daarmee verklein ik de kans dat het volgende week goed afloopt.

GEERTS
De kans bestaat dat ze u weer gaat bellen om te vragen of ze op ontbijt mag komen?

RUTTE
Ik heb daar geen aanwijzingen voor.

GEERTS
Heeft u wel al een ontbijt klaar staan?

RUTTE
Nou dat was niet zo lavish, dat het niet snel te organiseren was.

Verkoop kunst door de Koninklijke familie

HOEDEMAN (Algemeen Dagblad)
Meneer Rutte, als het gaat om de verkoop van kunst door de Koninklijke familie, hebben de Oranjes wat u betreft carte blanche?

RUTTE
Nou de Oranjes hebben niet meer carte blanche dan iemand anders. Er zijn in Nederland wettelijke procedures die moeten worden doorlopen. En voor de werken waar het hier om gaat, dat zijn werken afkomstig uit de nalatenschap van Koningin Juliana, geldt dat ze niet op die zogenaamde Wbc-lijst staan. U denkt: hoe weet hij dat allemaal, ik doe dat allemaal uit mijn hoofd. Dat is het register van beschermde cultuurgoederen. En zij voldoen dus aan alle eisen, maar het is niet zo dat de Oranjes vrij spel hebben. Nee, er zijn eisen die worden gesteld aan de verkoop van kunst, en alle wettelijke procedures zijn hier doorlopen.

HOEDEMAN
Vindt u het sjiek dat ze niet eerst aan Nederlandse musea zijn aangeboden, maar meteen in New York op de veiling zijn gegooid?

RUTTE
Luister, ik heb daar helemaal geen opvatting over, dit is een privékwestie van mensen die voldoen aan de wettelijke eisen. En wij moeten als Nederland de wettelijke eisen in de gaten houden.

HOEDEMAN
In 2012 tijdens uw premierschap liet het vorige staatshoofd kijken in de Koninklijke kelders op Paleis Noordeinde naar kunst en dat moest geheim blijven. Wist u dat?

RUTTE
Dat zegt me helemaal niets. Misschien wist ik? Weet jij het? Het zegt me niets. Dat moet ik even nakijken, misschien wisten we het toen?

HOEDEMAN
Had u het willen weten?

RUTTE
Nou moet ik iets willen weten wat ik niet wist. Dat wordt te ingewikkeld.

WESTER (RTL Nieuws)
Vindt u niet dat de Oranjes een soort morele plicht hebben om dit soort toch cultureel erfgoed eerst aan Nederlandse musea aan te bieden? Ik bedoel, we praten hier niet over zo maar een familie, maar een zwaar gesubsidieerde familie door de belastingbetaler. Vanuit dat soort fondsen zijn al deze kunstwerken in het verleden ook allemaal aangekocht. Dan mag je op zijn minst toch zeggen: we bieden het eerst even aan de Nederlandse musea aan en dan kun je daarna ook nog verder kijken als ze geen belangstelling hebben?

RUTTE
Nee, maar er zit hier dus een aanname is dat Nederland de Oranjes financiert.

WESTER
Nou…

RUTTE
Nou, op drie na niet. Wij financieren niet…

WESTER
Maar degenen die dit allemaal aangekondigd heeft destijds, teruggekocht heeft, werd uitvoerig gefinancierd door Nederland. Dat was koningin Juliana. En dan wordt het overgeërfd.

RUTTE
Luister. Even los van al die aannames. Dan geldt nog steeds dat aan een paar voorwaarden moet zijn voldaan. Dat is die lijst. Die lijst van beschermde cultuurgoederen. Dan is de vraag natuurlijk zijn er successierechten getaxeerd en betaald? Dat is allemaal gedaan, gecontroleerd en aanvaard. Het komt dus uit dat privéeigendom uit de nalatenschap van Juliana. Dan is de volgende vraag: zijn die werken ooit eigendom geweest van de stichting historische verzamelingen van het huis van Oranje-Nassau? Nee. Zijn ze op een andere manier betrokken bij een stichting verbonden aan het huis van Oranje-Nassau, het Koninklijk Huis? Nee. Dat is ook niet in het verleden het geval geweest. Daarmee is dit een privékwestie. Ik wil daar echt proberen mezelf buiten te houden. Dat is echt een zaak van de personen waar het om gaat.

WESTER
Maar het is wel cultuur erfgoed wat in bezit is, in privébezit van de Oranjes. Museumdirecteuren, de Vereniging Rembrandt zeggen allemaal van: we hadden toch graag gehad dat wij eerst even de keuze hadden gekregen.

RUTTE
Dan moeten ze zich op die veiling melden. Of ze moeten zich bij de familie melden.

WESTER
Ja, dat kunnen ze niet betalen zeggen ze.

RUTTE
Hmm?

WESTER
Dat kunnen ze niet betalen…

RUTTE
Iedereen staat het vrij in Nederland om contact te zoeken. In de catalogus is vrij helder volgens mij wat de afzender is van deze stukken, namelijk de familie Van Oranje. Dan kunnen ze zich daar toch melden? Moeten ze dat vooral doen. Ik zie niet in waarom ik een uitzondering zou moeten maken voor de Oranjes als ze aan alle eisen voldoen ten opzichte van als u of ik een werk wil veilen.

WESTER
Nee het gaat er niet om of ú een uitzondering moet maken, maar of zij zelf geen uitzondering voor zichzelf moeten maken. Dat dat chique is naar de bevolking toe.

RUTTE
Dat moet iedereen zelf bepalen waar die voor zichzelf uitzonderingen wil maken. Dat is allemaal aan mensen zelf. Maar het is niet aan mij daar oproepen toe te doen. Daar voel ik me niet toe genoodzaakt.

Betrokkenheid Iran bij moorden op Iraniërs in Nederland

VAN DEN DOOL (NRC)
Meneer Rutte, sinds deze week weten we zeker dat Iran een aantal moorden in Nederland heeft gepleegd. Dit soort inmenging vanuit Iran, is Nederland daar nu afdoende tegen beschermd? Of moeten daar nog meer maatregelen tegen komen? Bijvoorbeeld door meer geld voor de geheime diensten?

RUTTE
Nou ja, kijk, we hebben in Nederland gewoon ontzettend goeie geheime diensten. Laat ik dat even vooropstellen. Die verschrikkelijk hard werken. En we hebben ook de afgelopen dagen weer andere gevallen gezien. Zaken die nu, ook gisteren, weer uitvoerig in het nieuws waren wat er gebeurd is in september. Dus ik ben heel trots op wat onze NCTV, onze MIVD, onze AIVD doet, wat onze politie doet. Je weet nooit wat je niet weet. Ik denk dat onze diensten goed gefinancierd zijn. En we hebben altijd als het nodig is natuurlijk discussies als dat nodig zou zijn om daar extra geld heen te sturen. Ik geloof dat dat op dit moment niet aan de orde is. Volgens mij zijn de diensten goed geoutilleerd. Trots hoe ze werken. En tegelijkertijd van groot belang dat deze stappen nu gezet zijn.

Nashville-verklaring

VAN DEN DOOL
Nog een andere vraag over de SGP als het mag. U was vorig jaar bij het partijcongres en toen noemde u de SGP'ers uw vrienden. Deze week was natuurlijk nogal wat te doen over de Nashville-verklaring die wat minder vriendelijk was. Bent u nog van gedachte veranderd?

RUTTE
Nou ja, bij mij eerlijk gezegd liepen wel de rillingen over de rug toen ik die Nashville-verklaring las. Ik ben zelf gelovig en ook gewoon inwoner van dit land. Dit is niet het soort Nederland waar ik mij bij thuis voel. Nee.

VAN DEN DOOL
Heeft het nog gevolgen voor de samenwerking met de SGP in de toekomst?

RUTTE
Nou ja, weet je, dat is heel ingewikkeld want je werkt natuurlijk met allerlei partijen samen waar ik met heel veel dingen oneens ben. Die samenwerking is er. Ik vind het ook een beetje een Haags probleem. Volgens mij is het vooral een kwestie waar eerst de samenleving iets van moet vinden.

JOOSTEN (Elsevier)
U deelt dus de uitlatingen van de heer Van der Staaij niet? Of de opvattingen?

RUTTE
U heeft dat snel door.

JOOSTEN
Vindt u het debat eigenlijk niet wat overdreven? Bijvoorbeeld de uitlatingen van de minister? Het is toch geen letterlijk iets? Geen regeringskwestie?

RUTTE
We mogen toch als politici wel normeren en een mening hebben? En ik ben het helemaal eens met wat Ingrid van Engelshoven daarover gezegd heeft en anderen. En wat ik net zei: mij lopen ook de rillingen over de rug als ik die tekst lees. Ik vind het echt verschrikkelijk. Ja.

Betrokkenheid Iran bij moorden op Iraniërs in Nederland (2)

DE WINTHER (Telegraaf)
Ik wil nog even terugkomen op Iran. Want we kunnen ons goed herinneren dat de waarnemend minister van Buitenlandse Zaken, mevrouw Kaag, op visite was in Teheran om daar de hoogwaardigheidsbekleders vriendelijk met een hoofddoek te woord te staan. Is zo'n visite in de toekomst nou minder waarschijnlijk geworden na wat er gebeurd is?

RUTTE
Dat zal er helemaal vanaf hangen hoe die kwestie zich nu verder natuurlijk ontwikkelt. Het ingewikkelde is natuurlijk dat de Denen en de Fransen, daar heeft echt de politie personen kunnen arresteren. In Nederland is het zo dat we ons baseren op de inlichtingendiensten. We hebben gezamenlijk zijn we opgetrokken. Nederland heeft ook mede het initiatief genomen bij het creëren van draagvlak voor deze sancties. Tegelijkertijd werken we met Iran samen als het gaat om de nucleaire afspraken die gemaakt zijn met Iran. En dat is niet gebaseerd op vertrouwen, maar op keiharde controle. Via Wenen, het Internationaal Atoom Agentschap in Wenen, dus zonder enige naïviteit. En ja, hoe de relatie met Iran zich verder ontwikkelt. Dat zal ook mede bepaald worden natuurlijk door het vervolg op deze sancties.

DE WINTHER
Wat is er eigenlijk mis mee om gewoon te zeggen: we gaan er niet meer naartoe?

RUTTE
Nogmaals, Nederland heeft natuurlijk, en dat geldt voor heel veel Europese landen, heeft natuurlijk met heel veel andere landen op tal van zaken grote problemen. Wat hier gebeurd is en de vermoedens die de veiligheidsdiensten hebben over wat er achter de moorden zit in Nederland en de vaststelling van de arrestaties door de politie in Frankrijk en Denemarken zijn buitengewoon ernstig. Daarom zeg ik ook: hoe die relatie met Iran zich verder ontwikkelt zal ook moeten worden bezien in het licht van hoe Iran zal reageren op deze sancties.

DE WINTHER
En ziet u zichzelf nog, voor zichzelf nog een rol weggelegd om als regeringsleider contact te zoeken over de kwestie met Teheran?

RUTTE
Op dit moment is dat niet voorzien.

DE WINTHER
Waarom niet?

RUTTE
Waarom wel? Nee, is op dit moment niet voorzien. Volgens mij heeft Europa een stevig signaal gegeven. We hebben die sancties afgekondigd. Nederland heeft ook eerder al besloten tot het uitzetten van twee diplomaten. Dat is niet omdat zijn verantwoordelijk zijn voor, want nogmaals er zijn alle sterke vermoedens over bij de veiligheidsdiensten, maar wel als diplomatiek signaal. Dus we hebben dat allemaal gedaan. Dat is het normale werk. Stevig als het gaat om de sancties die nu zijn afgekondigd. En als het dienstig is dat ik daar zelf ook rechtstreeks contact over heb met Iraanse autoriteiten zal ik dat natuurlijk doen. Maar dat is op dit moment niet voorzien.

DE WINTHER
Tot slot, had mevrouw Kaag ook die kant op geweest als u toen had geweten wat u nu weet?

RUTTE
Nou, dat hangt ervan af ook hoe nu de zaak zich ontwikkelt. Ik kan nooit natuurlijk die situatie plakken op vandaag. Wat deze week is gebeurd is buitengewoon ernstig. Maar nu moet wel de bekeken worden hoe die relatie met Iran zich verder ontwikkelt. En in dat licht moet ook voorzien worden hoe toekomstige bezoeken zich eventueel kunnen ontwikkelen.

VAN DEN BERGH (REUTERS)
U zegt nu heel duidelijk over Iran, we moeten kijken hoe die relatie zich ontwikkelt. Maar er is als je kijkt naar de jaren '90 een soort aanslagen in Italië, aanslagen in Duitsland op opponenten van het Iraanse regime. Ziet u nog kans dat dat gaat veranderen? Want dit is allemaal gebeurd, daar heeft Iran de les uit getrokken dat ze het ook in Nederland, Frankrijk en Denemarken proberen. Dus hoe realistisch is de hoop op verandering?

RUTTE
Kijk, ik vind dat je terughoudend moet zijn om op voorhand te zeggen vanwege bepaalde gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan, ook met het zeer ernstige karakter als deze gebeurtenissen, stoppen wij volledig met het hebben van een relatie met zo'n land. Omdat er ook een belang kan zijn om ook tegelijkertijd, naast het duidelijk maken van de onvrede, de boosheid, inclusief sancties, uitzetting, etc. Om tegelijkertijd ook een vorm van dialoog te houden. Druk en dialoog. In welke mate dat zal zijn, dat is ook mijn reactie op de vragen van Wouter de Winther, is natuurlijk afhankelijk van hoe die relatie zich nu verder ontwikkelt en ook hoe de Iraniërs, Iranezen, in ieder geval Iran zelf, nu verder reageert op deze situatie. Dat zal mede daarvoor bepalend zijn.