Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 14 december 2018

Mediatekst | 14-12-2018

Inleidend statement viceminister-president Ollongren:

Goedemiddag. Wij hebben vanochtend in de ministerraad allereerst stilgestaan bij de aanslag in Straatsburg. Daarbij zijn, zoals bekend, drie doden en meerdere gewonden gevallen en de verdachte schutter is gisteren tijdens zijn aanhouding door de politie gedood. Minister-president Rutte heeft al zijn condoleances overgebracht aan president Macron namens Nederland. We hebben geconstateerd, zoals ook is gecommuniceerd, dat de aanslag in Straatsburg voor ons in Nederland geen aanleiding is tot een verhoging van het dreigingsniveau. We hebben al dreigingsniveau vier. Dat betekent dat de kans op een aanslag reëel is, maar er zijn geen concrete aanwijzingen dat er op dit moment een terroristische aanslag in Nederland dreigt. Mocht daar aanleiding toe zijn, dan zullen er natuurlijk extra veiligheidsmaatregelen genomen worden bij de grotere evenementen rondom kerst en Oud en Nieuw. 

Verder hebben wij in de ministerraad stilgestaan bij het thema klimaat. Diverse bewindslieden waren deze week in Katowice in Polen. Daarvan hebben zij verslag gedaan in de ministerraad. U kent de inzet ten aanzien van klimaat. Drie jaar geleden zijn in Parijs concrete klimaatdoelstellingen afgesproken voor deze eeuw. In Nederland werken we aan het nemen van maatregelen. Zijn we al begonnen met de klimaatwet, met ook het klimaatfonds voor de financiering van internationale klimaatafspraken. En er wordt hard gewerkt aan de zogenaamde klimaattafels. En we zetten eigenlijk alles op alles om nog in december tot een resultaat te komen. We hebben daar goede hoop op. 

Tot slot kan ik u melden dat we vandaag hebben besloten om gemeenten extra instrumenten te geven om Nederlanders lokaal meer inspraak en meer zeggenschap te geven, want een sterke lokale democratie begint bij inwoners die echt betrokken zijn bij hun straat, bij hun buurt. En dat kan gaan van het beheer van een park of het beheer van een sportgelegenheid tot het aardgasvrij maken van wijken, om maar een actueel onderwerp te noemen. Dus met die zogenaamde right to challenge-regelingen kunnen bewoners het heft eigenlijk in eigen handen nemen. Samen met de VNG wordt gewerkt aan een modelverordening. We gaan ook de gemeentewet op dit punt moderniseren om daar de ruimte voor te bieden en daarmee geven we ook uitvoering aan een voornemen van het regeerakkoord. Met deze inleiding wacht ik uw verdere vragen graag af. 

Nationaal plan NAVO

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Mevrouw Ollongren, ik zag dat het kabinet vandaag heeft besloten om extra te gaan investeren in Defensie. Welke orde van grootte qua bedrag kunnen we rekening mee houden? 

OLLONGREN
We hebben vandaag gesproken over het nationaal plan van Nederland voor de NAVO. Dat is een plan dat we hebben toegezegd bij de top, de NAVO-top, van de zomer. Het is de bedoeling dat we inzichtelijk maken hoe wij kunnen bijdragen aan de doelstellingen van de NAVO. Dat plan behelst een aantal onderdelen waarvan we geïdentificeerd hebben – zelf, maar ook in NAVO-verband – dat daar intensivering mogelijk zou zijn. En we zullen in het voorjaar op het reguliere besluitvormingsmoment, dus bij de begroting, nog bekijken wat voor financiële consequenties we daaraan willen verbinden. 

DE WINTHER
Dat is dus nog niet zeker of er financiële consequenties aan verbonden worden? 

OLLONGREN
Nee, we hebben vandaag besloten dat we het nationaal plan vaststellen en daarmee ook naar de NAVO gaan. En de afspraak was om aan het einde van het jaar ons plan in te leveren. Dat ligt er nu. We hebben ook gezegd: de besluitvorming in NAVO, die loopt via een eigen planning. Onze planning voor de begroting, die loopt altijd via de Voorjaarsnota. Dan moet er altijd integrale afweging zijn en dat zullen we ook doen. 

DE WINTHER
Ok, maar komt er nou extra geld bij of niet? 

OLLONGREN
Nou, we hebben dus… Ik zei het eigenlijk: we hebben het in tweeën geknipt. Het plan gaat over de inhoud. Dus dat gaat bijvoorbeeld over cyber security, dat gaat over de F35. Dat gaat over andere capabilities zoals dat heet in het NAVO-jargon. Maar we hebben wel gezegd: daar hoort altijd bij een integrale afweging, die doen we in het voorjaar bij de Voorjaarsnota. 

DE WINTHER
Maar waarom bent u zo terughoudend om toe te geven dat er ook geld naartoe gaat? Want ik hoor u plannen presenteren, maar ja, plannen kosten geld. Dat weet iedereen. U verzint niet zomaar plannen voor de leukigheid, dus dan toch nogmaals mijn vraag: we hoorden de minister van Defensie zeggen dat zeven miljard teveel is en irreëel om aan die hele twee procent te komen. Is het dan de helft? Is het een kwart? 

OLLONGREN
We hebben eigenlijk als kabinet, we hebben geredeneerd vanuit de inhoud. Wij vinden het belangrijk om in de NAVO samen te werken aan internationale veiligheid, aan onze gezamenlijke defensieverplichting. En daarvoor, hebben we gezegd, is er op een aantal terreinen in NAVO-verband meer nodig dan er op dit moment kan worden geleverd. We weten dus ook precies op welke vijf terreinen dat zou moeten gebeuren. Dat is stap één, en stap twee is dat we dan gaan kijken in het voorjaar bij de besluitvorming over de begroting of en hoeveel middelen daarvoor beschikbaar zijn. 

DE WINTHER
Of en hoeveel? Dus het is nog zeker geen garantie dat er middelen beschikbaar komen? 

OLLONGREN
Er is altijd in het voorjaar een integrale afweging. Met deze brief zeggen we: we vinden het belangrijk om aan onze NAVO-verplichtingen te voldoen. We hebben ook gezegd op welke wijze we denken daaraan te kunnen gaan voldoen en we verwijzen naar het voorjaar voor wat betreft de financiële invulling daarvan.

DE WINTHER
Acht u het mogelijk dat er ministers zijn van dit kabinet die misschien op een partijbijeenkomst gaan zeggen dat ze het helemaal niet zo nodig vinden dat er extra geld naar Defensie gaat? 

OLLONGREN
Nee, maar ik praat hier niet over wat er op partijbijeenkomsten gebeurt. Ik praat hier over de intenties van het kabinet. In het kabinet hebben we inhoudelijk gesproken over de NAVO, over wat de minister van Defensie en de minister van Buitenlandse Zaken nodig achten in het licht van de veiligheidssituatie in de wereld. En in het voorjaar zullen we daarbij, in het kabinet dan, moeten kijken welke verdeling daar bij hoort.

DE WINTHER
Er is door een belangrijke fractievoorzitter uit de coalitie tijdens de Algemene Beschouwingen geopperd dat er nog te veel geld op de plank lag bij Defensie, en dat dat eerst maar ’s uitgegeven moest worden en dat er dan pas moest worden gesproken over extra geld. Is dat een van de zaken die momenteel spelen? Dat misschien nog niet iedereen het idee heeft dat het geld wat er beschikbaar is op dit moment goed wordt uitgegeven?

OLLONGREN
Ik denk dat dat twee verschillende discussies zijn. Die discussie gaat over geld dat er is, maar wat niet direct in het jaar zelf kan worden uitgegeven. Dat is een tijdelijke kwestie zou ik bijna zeggen. Dat is een inhaalslag die je kunt maken, nu er extra geld voor Defensie is gekomen moet je het ook zo inrichten dat je dat geld ook kunt besteden aan defensie-uitgaven. Die inhaalslag wordt ook wel gemaakt. De andere discussie gaat natuurlijk over welk niveau willen we überhaupt proberen te halen in onze defensie-uitgaven. Dus dat zijn twee verschillende dingen.

DE WINTHER
Oké, dan de allerlaatste vraag, toch nog één keer: kan het niveau dat we willen halen in de defensie-uitgaven, impliceert dat er meer geld naar toe moet, kan ik dat concluderen?

OLLONGREN
Nou dan ga ik nog wat verder terug, naar 2014. De pledge van de NAVO-landen. Die ging toen over het toegroeien naar 2% en dat is overigens een horizon die verder weg ligt, pas in 2024. Ank Bijleveld, minister van Defensie, heeft samen met de minister van Buitenlandse Zaken een assessment gemaakt van wat we nu doen, wat we nog meer zouden willen doen. En de financiële invulling daarvan, die kunnen we pas bij de Voorjaarsnota bezien, maar inderdaad zoals mevrouw Bijleveld zelf al heeft gezegd: dit zal niet meteen in één stap naar dat niveau kunnen gaan, want dat gaat over enorme bedragen.

Rapport Staatscommissie parlementair stelsel

VAESSEN (EENVANDAAG)
Mevrouw Ollongren, vanochtend op Radio 1 werd er gesproken met Johan Remkes, de voorzitter van de parlementaire staatscommissie en daar werd over, of hij vertelde van: er zijn antidemocratische en antirechtstatelijke krachten te vinden in partijen ook op dit moment in de Tweede Kamer. Wat vindt u daar van?

OLLONGREN
Ik heb net gehoord dat hij die uitspraken heeft gedaan. Dus ik heb niet met hem daar over kunnen spreken. Ken ook niet de context helemaal van zijn uitspraken. Wat ik me zou kunnen voorstellen is dat hij verwees naar rapporten. AIVD heeft een rapport uitgebracht over rechtsextremisme, de NCTV heeft dat trouwens onlangs ook gedaan. We houden in Nederland natuurlijk extremisme altijd in de gaten, voor zover daar een dreiging vanuit gaat voor de nationale veiligheid. Dat is waar de dienst over heeft gerapporteerd. Ik ga er vanuit eigenlijk dat hij dat bedoelt. Niet zozeer de politieke partijen in ons democratisch bestel, want die functioneren natuurlijk wel binnen de kaders van de democratische rechtstaat. 

VAESSEN 
Maar toch, hij geeft aan: het gaat ook om partijen op dit moment in de Tweede Kamer. Waar doelt hij dan wat dat betreft op?

OLLONGREN
Ja, dat moet u toch denk ik aan de heer Remkes vragen. Nogmaals, ik ken de context van zijn uitspraak niet, maar de duiding die ik net geef: ik zou me kunnen voorstellen dat hij daar op doelde.

VAESSEN 
Hij heeft het over die AIVD-rapporten. Staan daar zaken in die u met ons kunt delen over politieke partijen op dit moment in de Tweede Kamer? Laat ik het dan op die manier vragen.

OLLONGREN
Nee, de rapportage waar ik naar verwijs, dus over rechtsextremisme, die de AIVD onlangs heeft uitgebracht, de NCTV ook, die ziet op rechtsextreme bewegingen die in ultimo een bedreiging zouden zijn voor de nationale veiligheid of de democratische rechtstaat. Die ziet niet op politieke partijen binnen ons parlementaire bestel.

VAESSEN 
Maar nu doelt u bijvoorbeeld ook op, ik gaf ook aan, het gaat om transparantie, dat soort zaken. Ziet u daar dan nog een gevaar?

OLLONGREN
Ik ben een groot voorstander van transparantie. Ik ben er ook voor verantwoordelijk dat de AIVD het extremisme in de gaten houdt en ook signaleert als daar risico’s vanuit gaan. En voor het overige laat ik toch die uitspraak even bij de heer Remkes, omdat ik niet precies weet of hij nog iets anders bedoelde dan waar ik kennis van heb.

VAN DOOL (NRC HANDELSBLAD)
Is er verder in de ministerraad nog gesproken over het rapport-Remkes?

OLLONGREN
We hebben vandaag niet over het rapport-Remkes gesproken in de ministerraad. Het rapport is gisteren uitgekomen. Ik meen dat ik al eerder in de ministerraad een aankondiging daarvan had gedaan.

VAN DOOL
En heeft u daar nu sinds gisteravond al wat meer gedachten over, welke kant het kabinet op wil?

OLLONGREN
Sinds gister?

VAN DOOL
Ja.

OLLONGREN
Nee, ik heb gisteren namens het kabinet ook gezegd dat we er natuurlijk heel goed naar gaan kijken. Het rapport beslaat 385 pagina’s meen ik. Het heeft een analysedeel, maar het kent ook 83 aanbevelingen. Om recht te doen aan het werk van de staatscommissie gaan we alle 83 aanbevelingen heel goed bekijken en in het voorjaar komen we met een reactie.

Stijgende energielasten huishoudens

MEIJER (DE VOLKSKRANT)
Kan het kabinet tegemoetkomen aan de wens van de heer Segers zoals vanochtend geuit in de krant en op de radio om de kosten van energietransitie niet te laten neerslaan bij de lage inkomens?

OLLONGREN
Wij vinden het heel belangrijk dat die energietransitie waar we mee werken, waar we een hele tijd over gaan doen met elkaar, want we hebben het over een einddoel over 30 jaar, meer dan 30 jaar. Er gaan generaties overheen. Maar we vinden het wel heel belangrijk dat dat te dragen is voor mensen. Alle mensen, en zeker ook mensen met een smalle portemonnee. Ik meen dat de uitspraak van de heer Segers daar op zagen, zijn zorg daar over. Die zorg, die delen we natuurlijk. We willen eigenlijk dat het voor iedereen haalbaar en betaalbaar is om die energietransitie voor elkaar te krijgen. Zoals ik al zei: er wordt nog volop gesproken. We zullen nog de uitkomsten van de verschillende tafels moeten afwachten, maar dit is zeker een punt waar we ook vanuit het kabinet veel aandacht voor zullen hebben.

MEIJER
Maar hij had het natuurlijk ook over de korte termijn, de verhoging van de energierekening, en hij zei: niet iedereen heeft zo maar twee tientjes per maand op zak om die energiekosten vanaf volgend jaar al te gaan betalen. Wat vindt u daar van?

OLLONGREN
Kijk, het kabinet kijkt eigenlijk naar het geheel. Er zijn plussen en minnen voor mensen. Het belastingplan, daar zitten natuurlijk plussen in voor mensen die werken, die zullen aanzienlijk meer overhouden aan het eind van de maand omdat we minder belasting zullen heffen op inkomen, op inkomen uit werk. Er zitten er ook minnen in, die kunnen ook in de energierekening zitten, maar het gaat er om dat de mensen per saldo, als je alles optelt en aftrekt, per saldo dat er een plus overblijft. Dat geldt natuurlijk ook voor de energierekening, die moet je in de context zien van al die plussen en minnen en vorig jaar, sorry, dit jaar, bij de Miljoenennota hebben we ook gezien dat de koopkracht in de plus zit voor alle groepen. Dat moet zo blijven. 

MEIJER
Maar het is misschien toch een beetje ingewikkeld, want iedereen heeft een mailtje gekregen van zijn energiemaatschappij van: uw rekening gaat waarschijnlijk minimaal 14 euro omhoog en dan hebt u het verhaal van: ja, maar dat merk je dan eind volgend jaar wel bij je belastingaangifte dat het op een andere manier weer terugkomt. Dat is toch niet zo’n geruststellend verhaal.

OLLONGREN
Nee, maar dat merken mensen niet aan het einde van het jaar, dat merken de mensen aan het einde van de maand. Dus het is niet zo dat we pas aan het eind van het jaar gaan kijken van: goh, hoe zit dat? Nee, we kijken al aan de voorkant, dus nu, wat voor verandering dit met zich meebrengt voor mensen volgend jaar, die ze al in januari gaan merken. Dan gaat het over plussen en minnen, maar per saldo moet het een plus zijn.

JOOSTEN (ELSEVIER)
Nog even over die energierekening. Denkt u überhaupt dat er nog iets aan te veranderen valt, want het zal uitpakken als volgt: tussen de 300 en 360 euro gemiddeld per huishouden extra. Bent u daar niet van geschrokken? Kan daar nog iets aan veranderd worden?

OLLONGREN
Ja kijk, er zitten ook in die energierekening allerlei factoren. Het is best lastig om te zeggen in hoeverre dat nou precies is, het hangt van allerlei factoren af. Ook van wie je bent, en hoe je woont, en al dat soort zaken. Maar toch blijf ik herhalen dat hier voor geldt dat we in die beroemde koopkrachtplaatjes die het kabinet ieder jaar presenteert, dat we dan naar alles kijken. Daar waar we die plussen hebben gepresenteerd, waren de stijgende energierekeningen verdisconteerd.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
De vraag is natuurlijk, want er wacht nog zo’n enorme opgaaf, is het dan handig om zeg maar dat wat nog gaat komen, het klimaatakkoord, te beginnen met: oké dan geven we u eerst een rekening, waarvan een groot deel niet eens bedoeld is voor vergroening. 

OLLONGREN
Misschien even terug naar waar ik mee begon. Ze gaan van fossiele brandstoffen af. Dat moet ook omdat ze gewoon op raken. Maar dat duurt wel lang. Dat duurt dus meer dan dertig jaar voordat we kunnen zeggen, denken we nu, dat we zonder kunnen in Nederland. Dat gaan we stap-voor-stap doen, maar je moet wel ergens beginnen en daar gaan die gesprekken nu over. Laat ik nu voor mijzelf spreken, minister verantwoordelijk voor wonen, dan ga je natuurlijk zoveel mogelijk op logische momenten beginnen met die transitie. Dus bijvoorbeeld wijken van het aardgas afhalen als ze toch aan renovatie toe zijn. Woningbouwcorporaties gaan renoveren, gaan dan natuurlijk ook meteen verduurzamen, want je wilt niet dat mensen over vijf, zes jaar nog een keer in zo’n verbouwing zitten. Hetzelfde geldt voor mensen die een huis kopen. Dat is een logisch moment om te kijken of je misschien iets extra’s wilt doen aan isolatie. Daar gaan de gesprekken nu over. Dus we maken het heel concreet. Je moet het heel inzichtelijk maken voor mensen wat voor mogelijkheden het ze biedt en waarom het hun portemonnee niet hoeft te raken, want per saldo kun je er juist uiteindelijk een lagere energierekening van krijgen. Maar goed, dat zijn de gesprekken die we nu voeren aan die tafels en daar hoop ik volgende week wat meer over te kunnen zeggen. 

BREEDVELD
Zeker, dat hopen wij ook allemaal. Maar de vraag nu is: het kabinet verlaagt de korting op de energiebelasting, dus de mensen zijn meer kwijt aan hun energierekening gewoon doordat zij meer energiebelasting moeten gaan betalen. En dat heeft niets met vergroening te maken, dat heeft gewoon met de balans van de overheidsuitgaven te maken en dat is een besluit wat genomen is met Prinsjesdag. En vandaar mijn vraag: is het nou handig, met zo’n zware opgave voor de deur - een klimaatakkoord wat gesloten moet worden met bijkomende kosten – om dan te beginnen van ‘we geven u eerst een rekening’, de energierekening gaat nu al omhoog, dat heeft niets met vergroening te maken, terwijl er nog zoveel komt? 

OLLONGREN
Waar u nu aan refereert is een afspraak in het regeerakkoord. Minder teruggave op de energiebelasting. Die zat ook weer in een totaalpakket. Dat zit in het Belastingplan en datzelfde Belastingplan, als je daar weer de plussen en de minnen met elkaar verdisconteert, levert een positief koopkrachtbeeld op. 

BREEDVELD
Ja, maar die energierekening gaat omhoog en die gaat straks nog verder omhoog. 

OLLONGREN
Maar dan loopt u, denk ik, vooruit op zaken die wel of niet straks uit de besluitvorming komen rondom de klimaattafels. 

BREEDVELD
We gaan het zien. 

Lelystad Airport

AHAROUAY (NRC HANDELSBLAD)
Hebben jullie het ook gehad over de verkeersverdelingsregel van Lelystad Airport? Is daar al goedkeuring over vanuit Brussel? 

OLLONGREN
We hebben het vandaag niet gehad over de verkeersverdelingsregel.

AHAROUAY
Is er enig idee wanneer die goedkeuring vanuit Brussel wel of niet komt? 

OLLONGREN
Dat zou ik u niet kunnen zeggen. Daar hebben we het vandaag niet over gehad. 

AHAROUAY
Ok.