Toespraak minister Dekker bij presentatie modernisering gesubsidieerde rechtsbijstand
Minister Dekker voor Rechtsbescherming heeft vrijdag 9 november 2018 de hoofdlijnen gepresenteerd van een nieuw stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand.
Dames en heren, we hebben vanmiddag in de ministerraad vastgesteld hoe we de rechtshulp gaan moderniseren. De kern van het verhaal is: minder procedures, meer oplossingen.
Arbeidsconflict
Iedereen kan op zeker moment in zijn leven in een moeilijke situatie terecht komen. We kennen allemaal wel een voorbeeld uit onze omgeving. Een moeilijke echtscheiding, een arbeidsconflict of iemand met hoog oplopende schulden. De belangrijkste vraag is dan: hoe trek je jezelf weer uit dat moeras?
In de loop der jaren zijn we steeds meer naar het middel van de juridische procedure gaan grijpen. Ik snap dat het logisch lijkt om een conflict te lijf te gaan met een advocaat. Maar dat is het niet altijd. Want een rechtsgang of een andere juridische procedure lost het onderliggende probleem vaak niet op.
Ik heb daar tijdens werkbezoeken veel voorbeelden van gezien. Laat me er één uitpikken. Een vrouw met een minimuminkomen denkt dat ze te weinig toeslag heeft gekregen. Ze vraagt rechtsbijstand en krijgt een gesubsidieerde advocaat. Die start een procedure, die maanden kan kosten. En krijgt de vrouw ongelijk, dan heeft het haar vooral veel stress opgeleverd.
Schuldhulpverlening
Ik zou in zo’n geval willen dat iemand met kennis van zaken nagaat wat er echt aan de hand is. Gaat het om een misverstand, dat met een paar telefoontjes recht is te zetten? Of heeft die vrouw soms schulden die haar boven het hoofd groeien? Dan is ze beter af met schuldhulpverlening dan met een gang naar de rechter.
Het kabinet wil zoveel mogelijk problemen van mensen oplossen aan de voorkant, dichtbij huis en op tijd. Ik wil daarbij benadrukken dat het kabinet de toegang tot het recht garandeert. Als een gang naar de rechter of een andere juridische procedure echt nodig is, dan blijft die weg vanzelfsprekend open. Maar het is niet altijd de beste manier. En dus wil ik minder ingewikkelde procedures waarmee mensen weinig opschieten. En ik wil meer echte oplossingen, waar mensen echt wat aan hebben.
Hoe gaan we dat voor elkaar krijgen? In vier stappen.
Stap één: we gaan meer informatie en beter advies geven. We gaan mensen bij ingrijpende gebeurtenissen beter de weg wijzen. Er is nu al allerlei hulp beschikbaar, maar het valt niet mee je weg te vinden door dat oerwoud. Dat kan beter. Denk alleen al aan goede voorbeeldbrieven. Die kunnen uitkomst bieden bij een overzichtelijk probleem. Maar ik snap ook dat er in de meeste gevallen behoefte is aan echt contact. Aan een gesprek met iemand die je kunt vertrouwen. Iemand die helpt om het probleem te ontwarren.
Juridisch spreekuur
Ik wil daarom toe naar een juridisch spreekuur in de buurt. Een plek in de wijk, dichtbij, in de bibliotheek of in het wijkcentrum. Daar zitten dan hulpverleners die het juridische aspect van een probleem herkennen. En die ook de weg weten te vinden in het plaatselijke hulpaanbod. Daardoor is er een betere koppeling tussen het juridische en het sociale domein.
Stap twee: we gaan bij een probleem kritischer kijken wat de beste oplossing is. We doen dus een vorm van triage. Licht waar het kan, zwaar waar het moet. Vergelijk het met de zorg. Daar ga je ook niet onmiddellijk door naar een specialist in het ziekenhuis, maar eerst naar de huisarts. Iemand dus die simpele problemen direct kan oplossen en weet of hij je wel of niet moet doorverwijzen.
Stap drie: we zetten de beloning in om meer voor elkaar te krijgen. Een advocaat wordt nu beloond voor procederen. Als het onderliggende probleem op een andere manier wordt opgelost, dan is er meestal geen beloning voor de advocaat. Terwijl iedereen misschien wel beter af zou zijn. Dat is een perverse prikkel in het systeem en die moet eruit.
Rechtshulppakketten
We introduceren daarom iets nieuws: rechtshulppakketten. Die pakketten zijn gelaagd opgebouwd. Niet in elke laag staat een advocaat aan de lat. Je kunt ook rekenen op goed juridisch advies, mediation of hulp bij onderhandeling. Het gaat om een oplossing die past en die het probleem naar tevredenheid oplost.
En last but not least stap vier: de overheid gaat kritischer naar zichzelf kijken. We gaan streng zijn voor onszelf.
Of het nou gaat om achterstallige premies, boetes of studieschulden. Het devies wordt: pak eerder de telefoon en stuur minder vaak een brief op poten. Juist de overheid moet zich altijd afvragen wat er werkelijk aan de hand is. Dat is wat dit kabinet vraagt, van alle onderdelen van de overheid en van iedereen die werkt voor de publieke zaak. En dat is niet vrijblijvend.
Hogere proceskosten
Een overheidsinstantie die het toch tot een rechtszaak laat komen en ongelijk krijgt, gaat hogere proceskosten betalen. Een helpende hand wordt dus lonend, een formalistische opstelling gaat geld kosten.
Dat zijn de stappen die we willen gaan zetten, om de juridisering een halt toe te roepen. En dus om het aantal zaken af te laten nemen. Daar staat wel tegenover dat er met minder zaken meer ruimte ontstaat voor een betere beloning van gesubsidieerde advocaten.
Dames en heren, het kabinet wil met deze nieuwe aanpak de toegang tot het recht garanderen en ook de overheidsuitgaven in de hand houden.
Gesubsidieerde rechtsbijstand
We houden de kosten van de gesubsidieerde rechtsbijstand op de huidige ruim 400 miljoen euro per jaar. Vergeleken met andere landen zit Nederland daarmee al aan de top.
De komende tijd gebruik ik om met de mensen uit de sector en alle andere betrokkenen de plannen vorm te geven. Met elkaar gaan we aan de slag. Met elkaar gaan we het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand vernieuwen. Met elkaar gaan we voor hetzelfde geld meer echte oplossingen bieden.