Toespraak minister Van Nieuwenhuizen op Deltacongres Zwolle 1 november 2018

Toespraak | 01-11-2018

Dames en heren, bestuurders, waterbeheerders, beste Wim,

Gedurende de nacht vooral in de kustprovincies tijdelijk zware storm. […] Guur weer met wisselende bewolking en nu en dan regen, hagel of sneeuwbuien.
Bericht van de wind- en stormwaarschuwingsdienst voor de scheepvaart: Vanmiddag om 5 uur werden de geldende waarschuwingen vervangen door waarschuwingen voor zware storm tussen west en noordwest.

Zo luidde het weerbericht op zaterdag 31 januari 1953, enkele uren voor de dijken doorbraken. U moet de Polygoon-stem er maar even bij denken.

Het zou ook een weerbericht van afgelopen januari kunnen zijn. Het weer wordt extremer en uw werk - ons werk - is dus belangrijker dan ooit. Daarom bent u hier met meer dan 2.000 deelnemers zo massaal aanwezig. Er staat nogal wat op het spel. Alle weerrecords zijn gebroken. De storm in januari, wateroverlast in het voorjaar en droogte in de zomer. Nederland krijgt het voor de kiezen.

Dit is het laatste Deltacongres van Wim Kuijken als eerste deltacommissaris. En het eerste van Peter Glas als zijn opvolger.

'Doorwerken aan de delta: Nederland tijdig aanpassen aan klimaatverandering' - daar gaat het over vandaag. Een actueel, urgent en onvermijdelijk thema. Want ‘nu dringt de klimaatverandering zich op als een nieuwe, niet te negeren, realiteit.’

En die gedachte is natuurlijk niet nieuw. Dit waren de woorden van Cees Veerman, 10 jaar geleden bij de presentatie van het advies ‘Samenwerken met water’. 10 jaar Deltaprogramma. 10 jaar werken aan een waterveilig Nederland met een goede zoetwatervoorraad. 10 jaar werken aan een klimaatbestendig en water robuust Nederland.

Want de gevolgen van klimaatverandering beginnen écht voelbaar te worden. En toch is het gevoel van urgentie bij het publiek mij nog niet groot genoeg. En de kansen die we creëren met klimaatadaptatie zijn nog onvoldoende in beeld.

Daarom ben ik blij dat sinds 16 oktober de Global Commission on Adaptation aan het werk is onder leiding van Ban Ki-Moon, Kristalina Georgieva en Bill Gates. Deze commissie stelt een rapport met maatregelen voor de wereld op. Maatregelen waarmee we ons beter voorbereiden op de veranderende omstandigheden. En dat gaat heel vaak over water.

Nederland heeft veel te bieden: kennis, ervaring, initiatief, technologie, ondernemerschap. En vooral veel goede Nederlandse voorbeelden. Om meer ruimte te creëren voor pilots, kennisontwikkeling en ondersteuning van gemeenten en waterschappen, reserveer ik de komende twee jaar alvast 20 miljoen euro extra. We leggen dat samen vast in het bestuursakkoord Ruimtelijke Adaptatie.

Maar ook innovatief waterbeheer. Het project IJsseldelta vind ik een mooi voorbeeld van ‘integraal riviermanagement’ waarin we meerdere agenda’s tegelijk uitvoeren:

• Waterveiligheid.
• Scheepvaart.
• Natuur en recreatie.
• Ruimtelijke kwaliteit.

Die typisch Nederlandse aanpak wil ik uitbreiden met het Integraal Riviermanagement: efficiënt en effectief. Niet alleen de waterschappen en overheden zijn partner, ook de binnenvaartsector en de vele belangenorganisaties zitten aan tafel.

Innovatief waterbeheer: in Nederland kunnen we niet anders. En we zijn er goed in. Maar een goede voorbereiding op een stijgende zeespiegel, extreme regenval, of langdurige droogte is lang niet overal vanzelfsprekend. En de desastreuse effecten zijn juist elders op de wereld zo groot.

Deze zomer was uitzonderlijk droog en staat in de top 5 van droogste zomers van de afgelopen 100 jaar. Geel gekeurde velden, landbouwgewassen en natuurgebieden die het moeilijk hebben, lage waterstanden in de rivieren die problemen geven voor de scheepvaart, droogvallende beken, beregeningsverboden, zwemverboden en oproepen om zuinig te zijn met water.

Met de extra wateraanvoer naar West-Nederland, de uitstekende samenwerking tussen de waterbeheerders bij de inzet van onze stuwen, sluizen en gemalen, en het flexibel peil van het IJsselmeer hebben we onze zoetwater voorraad deze zomer goed op orde gehouden. We hebben bewezen dat we goed voorbereid waren op extreme weersomstandigheden. En dat bewijst de kracht van het Deltaprogramma. Het bewijst dat wij weten wat we moeten doen.

De waterschappen, Rijkswaterstaat - u allen heeft deze zomer uitstekend werk geleverd. Uitstekend werk met een aantal lessen voor de toekomst. Lessen die we hard nodig zullen hebben. Zo zullen we scherp moeten gaan kijken naar de volgende vragen:

• Wat zijn de effecten van de extra grondwateronttrekkingen voor het grondwaterpeil, landbouw en natuur?
• Hoe kon de verzilting van het IJsselmeer bijna tot problemen met de drinkwatervoorziening leiden?
• Wat waren de consequenties van de droogtemaatregelen voor de scheepvaart?

Bij watertekort moeten we prioriteiten stellen. En als het echt nijpend wordt, is zelfs de vraag wie water krijgt en wie niet. Dat is een heel moeilijke vraag. Ons Deltaprogramma omvat een aantal maatregelen om:

• zuiniger met water om te gaan;
• het beter vast te houden;
• het slimmer te verdelen.

Daarmee voorkomen we dat we die vraag moeten beantwoorden.

We hebben een sterk Deltaprogramma. Robuust waar het moet, flexibel waar het kan. Werken aan water is nooit af. Want ‘een volk dat leeft, bouwt aan zijn toekomst',  om Cornelis Lely te citeren.

Dames en heren, beste Wim,

Ik heb nog een paar woorden over, en die zal ik aan Wim richten. Misschien kun je even hier op het podium komen. […]

Want, beste Wim, die 8,5 jaar als eerste Deltacommissaris vlogen voorbij. Ik heb je als verantwoordelijk minister één jaar aan mijn zijde gehad. Maar wát een jaar! Er zijn records gebroken, en extreme omstandigheden doorstaan.

In januari dit jaar gingen voor het eerst alle grote stormvloedkeringen van Nederland tegelijk dicht. Zeer zware storm en hoge waterstanden, maar onze voeten bleven droog. En dan wordt het warm. En droog. En het blijft warm. En droog. Deze zomer waren de wensen omgekeerd: Nederland wilde water. En dat water was er.

Het is allemaal een kwestie van goed vooruitdenken, mensen bij elkaar brengen, kennis en kunde verbinden, én: van doen.

Beste Wim, Nederland staat er goed voor op watergebied. In alle opzichten. En daarvoor verdien jij een heel groot compliment! Dank voor al je goede werk. En bij zo’n woord van dank hoort een cadeau.

Je reikte er elk jaar één uit, maar nu krijg je er zelf één. Het is nu eenmaal een object met een treffende symboliek. Dit exemplaar is een product van de ‘circulaire economie’. Hij is gemaakt van gerecycled glas. De vaas biedt een uitstekende leefomgeving voor de meest uiteenlopende soorten bloemen. Het mooie is dat je zelf het waterpeil kunt bepalen. En volgens de brochure werkt hij ook als champagnekoeler. Kortom, écht iets voor jou, Wim.

Heel hartelijk dank voor alles. En het ga je goed!

En dan verklaar ik hierbij dit 9e Deltacongres voor geopend!