Toespraak van minister Van Engelshoven bij de uitreiking van de Johannes Vermeerprijs 2018

Toespraak | 29-10-2018

Geachte aanwezigen,
beste jury,
beste Janine,
 

We hebben zojuist via Els [van der Plas] gehoord waarom jij de Johannes Vermeerprijs 2018 meer dan waard bent.
Daar sluit ik zonder twijfel bij aan.

Maar voordat je de prijs daadwerkelijk ontvangt, wil ik hier graag samen met jou en de zaal vooruitkijken.
Ik trap af met een citaat dat je ongetwijfeld bekend voorkomt:
 

“Ik was tot hiertoe onderweg.
Niet ergens heen.
Alleen maar onderweg.
Nu begrijp ik dat ik al die tijd al hier moest zijn.”
 

Het zijn vier zinnen uit een bewerking van Stravinsky’s ‘L’Histoire du soldat’, door de Vlaamse dichter Bart Moeyaert.
Maar dat hoef ik jou niet te vertellen.

In 2011 stond je met hem – voor één keer! – op het podium in Tivoli in Utrecht.
Een klein, intiem, persoonlijk optreden. Zoals je ze graag maakt.
En zoals de bezoekers van jóuw Kamermuziekfestival graag zien.

Vanavond horen jij, je collega’s in de kunst en je vrienden en familie de zinnen van Moeyaert in de Ridderzaal.
Hier is waar je nú moet zijn.

Welke richting je na vanavond kiest is een mooie vraag om te beantwoorden.
Geen gek moment voor verdieping. De prijs die je vandaag ontvangt gaat je daar bij helpen.
De Johannes Vermeerprijs biedt je de kans om nieuwe stappen te zetten.
In jouw geval een zorgvuldig vervolg van een al rijke muzikale loopbaan.

Waarschijnlijk hebben jouw ouders de virtuositeit door je aderen horen stromen, vanaf het moment dat jij geluid begon te maken.
Muzikaal bloed geef je door. En je hebt het altijd bij je. Waar je ook bent.

Jij bent er zelfs een soort grenzeloze verschijning van de Nederlandse muziekcultuur mee geworden.
Volgens mij is er geen continent waar jij geen muzikale voetsporen achterliet.

Je weet ook hoe hard die wereld kan zijn voor musici.
Je weet hoe belangrijk goede begeleiding is, die je kent en beschermt.
En je hebt oog voor de generaties musici die na jou komen.

Dat heb ik ook. Ik hoop dan ook dat de plannen die je hebt met de prijs daar aan gaan bijdragen.

Toen je hoorde dat je won was je verrast en vereerd.
Dat merkte ik toen ik je vanuit Argentinië aan de telefoon had om je te feliciteren.

Ik prijs me gelukkig met zo’n dankbare en bescheiden winnares.
Nog voordat jij wist dat je won, vermoedde ik dat de bokaal bij jou in goede handen is.
Vanwege je klasse, bescheidenheid en de wil om het goede te doen.
Dat baseer ik niet alleen op wat ik publiekelijk van je heb gezien.

Eén van je vertrouwelingen vertelde mij, en ik citeer:
“Omdat ze vindt dat ze nog aan het leren is als leraar noemt ze haar lessen nog geen lessen, maar coaching.”

Dat siert je. Je maakt jezelf niet groter dan hoe je het voelt. Van die beheersing valt veel te leren.
De beheersing van je viool spreekt al voor zichzelf.

Met de emotie die je in je spel legt, ben je een groot plezier om naar te luisteren.
De intensiteit die jij in je muziek legt is ongekend.
Een inspiratiebron voor nieuwe generaties.

Je bent een echte ambassadeur voor iedereen die een instrument wil leren bespelen.
Waar je ook optreedt: overal zitten nieuwsgierige jongeren in de zaal.
Je publiek is geraakt door wat je op het podium doet.
Je speelt vanuit je hart, en raakt daarmee die van hen.
Met je muziek kom je dichtbij.

Ik hoop dat ik vanavond vanuit míjn vak dicht bij jou mag komen.

Daar kan ik helaas geen prachtige viool bij gebruiken – maar gelukkig heb je als politica nooit een tekort aan woorden.

Aan geld, daarentegen, heb je nooit genoeg.
Je moet keuzes maken.

Als minister ben je in de unieke positie om te bedenken waar investeringen het beste tot zijn recht komen.
Publiek geld wordt je toevertrouwd en jij mag er een goede bestemming voor vinden.

Daarin komen vrijheid en verantwoordelijkheid samen.
Ik kan me zomaar voorstellen dat jij dat met een mooie geldprijs in handen, ook zo voelt.

Bart Moeyaert biedt daar helaas niet de hulp die het eenvoudiger maakt om te kiezen:

"Als je iets kiest, kies je veel niet. Dus winnen is altijd verliezen",
vertelde hij in jullie voorstelling.

Dat glas schenkt hij mij niet vol genoeg.

Want zolang je kiest vanuit je hart,
in verbinding met anderen, en met ook hún dromen op je netvlies,
kan kiezen nooit verliezen zijn.

Toen ik begon als minister, ben ik gaan staan voor wat ik belangrijk vind.

In mijn geval betekende dat: extra zuurstof voor de kunst.
Meer ruimte voor nieuwe makers.
En investeringen in de ontwikkeling van jong talent.

Hiermee verdedig ik de onmetelijke waarde van cultuur.

Dan heb ik het niet over rendement – in welke vorm dan ook – maar puur over de intrinsieke waarde.
Zo geef ik cultuur de plek die haar past, midden in onze open samenleving.
Omdat ik het mij niet anders kan voorstellen.

Vanuit die onvermijdelijkheid je keuze maken, dat past jou volgens mij ook.

Het prijzengeld dat je ontvangt maakt het mogelijk om je ideeën en inspiratie de ruimte te geven,
de komende tijd. Je kiest ongetwijfeld voor een besteding die past bij wat er in de wereld gaande is.
Een project dat vernieuwing brengt en de gevestigde genres in de kunst inspireert.

Beste Janine,

“Van het geluk krijgt iedereen één stuk.
Als chocolade die je niet in één keer opeet.”

Dat zei Moeyaert in Tivoli aan het einde van jullie voorstelling.
Jij zat met je viool tegenover hem.

Vanavond herinner ik je aan zijn woorden.

Dat doe ik als liefhebber van je werk.
Want ik hoop dat je ons blijft raken.

Dat doe ik als fan van een vrouw die de top heeft veroverd.
Want daar zie ik je graag.

En dat doe ik als Minister van Cultuur.
Want ik weet zeker dat er nog een groot stuk geluk op je ligt te wachten.

Je had het al die tijd al bij je.

De Johannes Vermeerprijs 2018 is van jou.
En dat is meer dan verdiend.