Toespraak minister Bijleveld bij de startbijeenkomst Inspectie Veiligheid Defensie

Toespraak | 15-10-2018

Dat deed mij denken aan de nacht van 1 januari 2001 toen ik burgemeester werd van de nieuw gevormde gemeente Hof van Twente. Dat was de nacht van de afschuwelijke brand in 't Hemeltje in Volendam. Omdat het een nieuw gevormde gemeente was, was ik op dat moment de enige benoemde bestuurder. Dus ben ik DIRECT gaan controleren hoe het bij ons zat met de gebruikersvergunningen. Wat bleek: het was niet op orde. En vanaf dat moment heb ik het onderwerp veiligheid niet meer losgelaten.

En zo begon ook onze tijd bij Defensie. De staatssecretaris en ik hebben na ons aantreden de commissie Van der Veer aangesteld, om te kijken hoe Defensie met veiligheid omgaat. Deze commissie kwam tot de conclusie dat Defensie onvoldoende in staat was om van haar eigen fouten te leren. Door de jaren heen hebben meerdere commissies dezelfde conclusie getrokken… En hoewel er bij ieder incident of zaak altijd nuances zijn die in de berichtgeving niet naar voren komen… weten wij bij Defensie allemaal: dit kan zo niet langer. Een gebrek aan lerend vermogen past niet bij een professionele organisatie. En het past zeker niet bij een organisatie als de onze, die zulk belangrijk - en vaak ook gevaarlijk - werk doet.

Aan het militaire beroep kleven altijd risico's. Maar dat mag geen vrijbrief zijn om onnódig risico's te nemen. Wij moeten alles op alles zetten om de risico's die wij zelf in hand hebben, zoveel mogelijk te minimaliseren. En wat mij betreft kan dat niet snel genoeg gaan. We kunnen niet eindeloos plannen maken.

Het gaat om PLAN-DO-CHECK-ACT! En dat is dan ook wat mij betreft de rol van de nieuwe Inspectie Veiligheid Defensie.

Defensie heeft een onafhankelijk toezichthouder nodig, die gevraagd - én ongevraagd - advies geeft. En die controleert of wij ook echt DOEN wat wij beloven.

We hebben goed gekeken naar de positie van de bekende rijksinspecties en hebben besloten om de aanwijzingen die daarvoor gelden ook op de IVD van toepassing te verklaren. Daarmee is de onafhankelijkheid van de inspectie gewaarborgd. De inspectie bepaalt zelf welke onderzoeken zij verricht en hoe zij die uitvoert. En de inspectie stelt zelf haar rapporten op. Hetzelfde geldt voor het werkprogramma en jaarverslag. De inspecteur-generaal Veiligheid biedt mij zijn werkprogramma, jaarverslag en rapporten aan, en ik bied die de Tweede Kamer aan. De inspectie heeft bovendien inmiddels ook een eigen website: www.ivd.nl. Daar is alle informatie over de inspectie te vinden, inclusief haar rapporten.

Deze inspectie zal constructief te werk gaan. Dat wil zeggen: zo positief als mogelijk en zo kritisch als nodig. De inspectie zal steeds bekijken: wat kan Defensie concreet doen om het veiliger te maken? Het kan daarbij zowel om fysieke als om sociale veiligheid gaan. Dus niet alleen over bijvoorbeeld de bedrijfsveiligheid aan boord van een voertuig, maar ook over de manier waarop we met elkaar omgaan. Wij hebben vandaag in de rapportage Giebels kunnen lezen dat daar ruimte is voor verbetering. De staatssecretaris heeft daar vanochtend bij het in ontvangst nemen op gereageerd.

De inspectie heeft een grote klus voor de boeg. Dus ik ben blij dat zij kan beschikken over een goed team. Het zijn allemaal mensen die hun sporen hebben verdiend en die een grote betrokkenheid hebben bij Defensie en het onderwerp veiligheid. Burgers, militairen, en ook mensen van buiten Defensie. Een hele diverse groep dus, waarin ook veel kennis en ervaring uit andere toezichthoudende organissaties aanwezig is.

Het team staat onder leiding van inspecteur-generaal Wim Bargerbos. En hij heeft mij verteld dat hij het óók zal zeggen als zaken wél goed gaan. Want ook dat is belangrijke feedback en kan ons verder helpen.

De inspectie houdt toezicht op alle 7 Defensieonderdelen. En zal ook in de inzetgebieden komen. Daar zal de inspectie zich niet richten op gevechtssituaties, maar bijvoorbeeld wel op de opslag van munitie en de omgang met het materieel. En ook op sociale veiligheid. Daarin onderscheidt de IVD zich wezenlijk van andere inspecties zoals de inspectie SZW of de Inspectie Leefomgeving en Transport, die niet in die inzetgebieden mogen komen. Ik zie daar een grote toegevoegde waarde in, want de veiligheid van onze mensen moet overal ter wereld geborgd zijn.

Dames en heren,

Incidenten en ongelukken kun je niet uitsluiten, hoe verschrikkelijk dat ook is. En hoe graag we dat ook zouden willen. 100% veiligheid bestaat niet.

Maar een gebrek aan lerend vermogen… daar kun je wél iets aan doen. Sterker nog, daar moet je iets aan doen. Dat zijn wij aan onze mensen en aan onze organisatie verplicht.

Zoals u vast niet is ontgaan, is er ook sprake van ontevredenheid bij medewerkers van Defensie. Ironisch genoeg komt dit juist nu naar boven, in een periode waarin Defensie na ruim 25 jaar bezuinigingen eindelijk weer perspectief heeft op een betere toekomst.

Defensie moet er alles aan doen om dat vertrouwen terug te winnen. Onze mensen moeten er op kunnen vertrouwen dat er goed voor ze gezorgd wordt. En dat ze geen onnodig risico hoeven te lopen.

Ik hoop en verwacht dat de Inspectie Veiligheid Defensie kan bijdragen aan het herstellen dat vertrouwen. Want veiligheid vergt aandacht. En ook een kritische blik. Iemand die je een spiegel voorhoudt. Defensie moet en wil leren van de fouten in het verleden. Dus ik vind het dan ook heel passend dat de IVD gevestigd is op de oude locatie van het Instituut Defensie Leergangen.

Ik ben blij dat wij in de Defensienota hebben kunnen vastleggen dat deze locatie in handen van Defensie blijft. En dat wij op deze plek ook in de toekomst blijven werken aan ons lerend vermogen.

Beste medewerkers van de IVD, beste Wim,

Ik wens jullie alle succes toe met jullie belangrijke en zware taak. En ik zie uit naar jullie kritische en onafhankelijk blik op het werk van Defensie. Gefeliciteerd met deze officiële opening!