Justitie en Veiligheid pakt nieuwe vormen van criminaliteit aan

Lees ook uitgebreide informatie over de thema's van Justitie en Veiligheid, interviews met de bewindspersonen van JenV en de plannen voor 2019 in de Prinsjesdagspecial van het Justitie en Veiligheid Bulletin.

Delicten als overvallen, woninginbraken, straatroof en geweld zijn de afgelopen jaren fors gedaald. Maar daarmee is het werk niet af. Nieuwe vormen van criminaliteit ondermijnen de samenleving. De georganiseerde misdaad wordt gewelddadiger. Criminelen slaan hun tentakels uit naar woonwijken, bedrijven en het internet. 

Daarom doet dit kabinet forse investeringen. Niet alleen in de bestrijding van criminaliteit en terrorisme, maar ook in bescherming van de persoonlijke levenssfeer, effectieve rechtspraak en migratiebeleid. Want Justitie en Veiligheid (JenV) zet zich in voor een vrije, veilige en rechtvaardige samenleving en wil onze rechtsstaat nog sterker maken.

Investeren doen we ook door te innoveren. Door het werk slim te organiseren, sluiten we beter aan bij wat de samenleving vraagt. Bijvoorbeeld door regels en procedures bij de tijd te brengen, te verbeteren en te vereenvoudigen en door gebruik te maken van nieuwe technologie.

Sinds het aantreden van het kabinet is hier met een pakket aan maatregelen stevig op ingezet; in 2019 zullen meer resultaten zichtbaar zijn. Een en ander blijkt onder meer uit de toelichting op de begroting voor 2019 van de ministers Grapperhaus en Dekker en staatssecretaris Harbers. Met de begroting is een bedrag gemoeid van 12,7 miljard euro.

Eenmalig wordt 100 miljoen euro gestort in een Ondermijningsfonds om de aanpak van ondermijnende criminaliteit te intensiveren. Structureel is daarnaast vanaf 2019 10 miljoen euro extra beschikbaar. Het geld wordt vooral gebruikt om in alle regio’s de integrale aanpak te verbeteren.

Burgemeesters krijgen meer mogelijkheden om woningen te sluiten en er komt een wet die de uitwisseling en verwerking van gegevens makkelijker maakt. Straks mogen overheden meer eigen onderzoek doen om te voorkomen dat criminelen (of hun stromannen) dienstverlening door de overheid misbruiken. De mogelijkheden om criminele motorbendes te verbieden, worden uitgebreid.

Digitale veiligheid is een ander kernpunt voor 2019. In het Regeerakkoord is structureel 95 miljoen euro gereserveerd voor cybersecurity om de Nederlandse Cyber Security Agenda (NCSA) uit te voeren. Er komen bijvoorbeeld cybersecurity-samenwerkingsverbanden voor overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties om snel informatie te kunnen delen over ernstige cyberdreigingen. Nog voor dit jaar trekt het kabinet eenmalig 30 miljoen extra uit voor cybersecurity en de aanpak van cybercrime. Vanaf 2019 is jaarlijks 10 miljoen euro extra beschikbaar voor de uitvoering van de Wet Computercriminaliteit III om cybercrime beter aan te kunnen pakken.

De 291 miljoen euro uit het Regeerakkoord wordt ingezet voor verdere uitbreiding van de politiecapaciteit en versterking van de politieorganisatie. Voor de jaren 2019-2021 is 58 miljoen euro vrijgemaakt om de negatieve effecten op te vangen van de uitstroom van ervaren agenten. In 2019 is 15 miljoen euro extra en vanaf 2020 structureel 38 miljoen euro extra gereserveerd voor één landelijke meldkamerorganisatie met 10 locaties, verspreid over het land.

Bestrijding van terrorisme blijft hoog op de agenda staan. Zo krijgen in 2019 deradicalisering en re-integratie meer aandacht. Niet alleen vanwege de (verwachte) terugkeer van strijders, maar ook om de ‘home grown’ radicalisering van Nederlandse ingezetenen tegen te gaan.

Daarnaast verandert de voorwaardelijke invrijheidstelling. Gevangenen komen niet langer vanzelf vrij na tweederde van hun straf. De periode van de voorwaardelijke invrijheidstelling wordt maximaal twee jaar. In het Regeerakkoord is extra geld uitgetrokken voor innovatie in de aanpak van recidive. Hiervoor is een bedrag van 15 miljoen euro beschikbaar.

Voorwaarde voor een sterke rechtsstaat is dat de rechtspraak de concrete problemen van en geschillen tussen mensen ook echt oplost. Bijvoorbeeld door om de tafel te gaan zitten met een buurtrechter, een spreekuurrechter, dan wel een schuldenrechter, of - buiten de rechter om - met hulp van een bemiddelaar. Experimenten in dit kader van maatschappelijk effectieve rechtspraak gaan in 2019 van start.

Vanwege de vertraging van KEI en de dalende instroom van zaken verwacht de rechtspraak een tegenvaller van 40 miljoen euro. Op de JenV-begroting is een zelfde bedrag gereserveerd om dit tekort aan te vullen. Met het programma Kwaliteit en Innovatie (KEI) moderniseert de Rechtspraak de behandeling van zaken door digitalisering en vereenvoudiging van procedures.

Mediation wordt verder ontwikkeld met aandacht voor het strafrecht en het programma Scheiden zonder Schade draagt bij aan het voorkomen van vechtscheidingen. Vernieuwing van de gesubsidieerde rechtsbijstand moet leiden tot een beter betaalbaar stelsel, dat de mogelijkheid van een gang naar de rechter voor eenieder waarborgt.

In 2019 staat ook de implementatie van de Meerjarenagenda Slachtofferbeleid centraal. De rechtspositie van het slachtoffer wordt onder meer versterkt doordat verdachten van gewelds- of zedenmisdrijven straks verplicht zijn om bij de behandeling van hun zaak aanwezig te zijn. Daarnaast gaan het OM en Slachtofferhulp Nederland slachtoffers actiever en persoonlijker begeleiden vóór en tijdens het strafproces. Verder komen er ruimere mogelijkheden om de schade te verhalen. Onder meer door civiele expertise in te zetten en verzekeraars te betrekken bij de schadeafhandeling.

Komend jaar moeten er al flinke stappen zijn gezet op weg naar een gestroomlijnd en vlot verlopend identificatie- en registratieproces in de asielprocedure. Ook moet sneller duidelijk zijn wat de kansen zijn op inwilliging van een asielverzoek en welk vervolgtraject nodig is. Naar verwachting is eind 2019 ook het Vreemdelingenbesluit aangepast, zodat er geen gehoor meer hoeft te worden afgenomen bij evident kansloze herhaalde asielaanvragen. Samen met andere maatregelen moet dit leiden tot een snellere afhandeling van herhaalde aanvragen.

Het samenbrengen van alle partners in de asielketen onder één dak, in Gemeenschappelijke Vreemdelingen Locaties (GVL), zoals in Ter Apel, moet leiden tot snellere en betere samenwerking. Ook dit draagt bij aan de gewenste verkorting en betere beheersing van de doorlooptijden in het asielproces. Daarnaast worden afspraken gemaakt met herkomstlanden over de terugkeer van eigen onderdanen.                                  

Voor vreemdelingen zonder recht op verblijf gaat JenV, samen met de gemeenten, een netwerk van 8 Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV's) opzetten. In deze LVV’s krijgen uitgeprocedeerde vreemdelingen tijdelijk onderdak en worden ze begeleid naar een duurzame oplossing.

In 2019 wordt verder gewerkt aan de modernisering van het nationaliteitsrecht. Zo krijgen nieuwe (eerste generatie) immigranten én emigranten ruimere mogelijkheden om meerdere nationaliteiten te bezitten. In het eerste kwartaal van 2019 gaat hierover een wetsvoorstel in consultatie.