Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 14 september 2018

Mediatekst | 14-09-2018

Inleidend statement minister-president Rutte:

Goedemiddag, we hebben vandaag we twee artikel 100-brieven vastgesteld: één over de Sahel, en één over Irak. De afbouwfase van de huidige Nederlandse bijdrage aan de VN-missie in Mali zal per 1 mei 2019 worden gestart, waarna tot en met 2021 enkele politiefunctionarissen en stafofficieren werkzaam kunnen blijven. En dat is nodig om er voor te zorgen dat er een ordentelijke afbouw plaatsvindt en ook een verantwoorde overdracht. Om dreigingen zoals terrorisme tegen te gaan, maar ook zaken als de irreguliere migratie te bestrijden, leveren we met ongeveer 20 functionarissen een bijdrage aan de EU-missies in de Sahel. De andere brief heeft betrekking op Irak. Het einde van de militaire strijd lijkt in zicht, maar ISIS vormt, zoals bekend, nog steeds een bedreiging voor aanslagen. Daarom gaat de Nederlandse inzet in Irak zich meer richten op het versterken van de veiligheidssector, onder meer door een bijdrage van 20 militairen en civiele experts aan de nieuwe NAVO-trainingsmissie. De inzet van Nederlandse F-16’s wordt per 31 december aanstaande beëindigd. En voor de details verwijzen we u graag naar de Kamerbrieven en eventueel ook een persbericht.

Dan de parlementaire agenda loopt volgende week natuurlijk anders dan gebruikelijk. Na Prinsjesdag volgen wel de Algemene Politieke Beschouwingen op woensdag en die gaan dan door op vrijdag. En dat is omdat ik op donderdag bij de informele Europese Raad ben in Salzburg. Die begint overigens al op woensdagavond met een diner en daar zal ik worden vervangen door de premier van België, thans ook voorzitter van de Benelux. Dat betekent dat de ministerraad op vrijdag komt te vervallen. Er is dan dus ook geen persconferentie. De eerste volgende ministerraad en aansluitend de persconferentie vinden dan weer plaats op vrijdag 28 september. En tot slot is het goede nieuws van vandaag dat het gelukt is om te komen tot een nieuwe politie-cao zoals u gezien hebt. Er is een akkoord bereikt. Die onderhandelingen, ook dat hebben we waar genomen, waren stevig, maar hebben geleid tot een mooi resultaat. En dat is belangrijk, want we praten hier wel over die 50 tot 60.000 mensen die waken over onze straten, die cruciaal zijn voor een veilige samenleving. De vakmensen die dat doen die verdienen ons aller ondersteuning, waardering maar ook ruimte om hun belangrijke werk zo goed mogelijk te kunnen doen. 

Koopkrachtcijfers

BORGMAN (RADIO 1)
Die vraag meneer Rutte gaat over een bericht van het CBS van gister. Die kwamen met matige koopkrachtcijfers over het afgelopen jaar. Een half procent koopkrachtgroei, maar bijna de helft van de bevolking ging er op achteruit. Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Wat ik daarvan vind is dat je moet vaststellen dat bij economisch herstel het vaak zo is dat de koopkrachtverbetering enigszins na-ijlt op de economische groei, dat zie je ook hier. Dus de economische groei die was al behoorlijk aan het aantrekken vorig jaar, die trekt ook aan verder dit jaar. En je ziet dus dat waar we in het jaar 2016 een forse koopkrachtverbetering hadden door een netto lastenverlichting van 5 miljard, dat het effect in 2017 natuurlijk op dat punt was uitgewerkt. En dat je dus het traditionele na-ijl effect ziet, de vertraging in de verbetering van de koopkracht. Gelukkig voor volgend jaar zien die cijfers er dan weer wat beter uit, voor alle groepen, dus ik denk dat je het daarin moet verklaren.

BORGMAN
Hoezo zien de cijfers voor volgend jaar er beter uit?

RUTTE
Nou wat ze precies zijn zal blijken op Prinsjesdag, maar u heeft natuurlijk inzage gehad in de stukken van het CPB in augustus en ook die koopkrachtcijfers zijn natuurlijk een stuk beter dan de reële koopkrachtontwikkeling in 2017.

BORGMAN
Nou zei de Troonrede vorig jaar nog dat ook ouderen er in koopkracht op vooruit zouden gaan, dat was verheugend volgens de Troonrede, maar dat is helemaal niet gebeurd.

RUTTE
Kijk, koopkracht zal altijd een resultaat blijven van de ontwikkelingen in de reële economie, het overheidsbeleid, alles wat met elkaar samenhangt, dus je kunt daar nooit absolute garanties op geven. Wij zijn ook een van de weinige landen in de wereld die probeert dat in precisie te doen, maar het is wel een belangrijk instrument omdat het je de gelegenheid geeft om de keuzes te adstrueren en om bijsturing te doen waar dat mogelijk is. Dat doen we ook richting volgend jaar, en op dit moment zijn de verwachtingen als je kijkt naar de cijfers uit augustus, en we zullen natuurlijk volgende week afwachten wat ze definitief zijn, die laten zien dat dat beeld verbetert.

BORGMAN
U heeft het over een na-ijl effect. Hoe lang duurt dat meestal?

RUTTE
Ik ben geen econoom, maar ik zag in de analyses ook bij uzelf dat dat altijd aanwezig is geweest bij de recente economische periodes van opleving. 

BORGMAN
Nu zijn de verwachtingen van volgend jaar als je kijkt naar bijvoorbeeld de energierekening die hoger wordt, de zorgpremie die omhoog gaat, de boodschappen die duurder worden. U zegt: de cijfers van augustus waren positief. Is er reden om aan te nemen dat ze daarna ook positief zullen zijn?

RUTTE
Het kabinet heeft die cijfers natuurlijk gebruikt als basis voor het vaststellen van de begroting en ook het koopkrachtbeeld daarop afgestemd. Wat dat precies gaat worden zien we dinsdag. Het doel was natuurlijk niet het te laten verslechteren, het doel was daar nog een kleine verbetering in aan te brengen. We zullen dinsdag zien of dat gelukt is. En in die koopkrachtcijfers zitten ook allerlei zaken verwerkt zoals de btw en ook de voorgenomen verhoging van de btw die weer volledig wordt gecompenseerd door een belangrijke verlaging, zo staat het in het regeerakkoord van de schijven in de inkomstenbelasting. In het koopkrachtbeeld zit natuurlijk ook de ziektekostenpremieontwikkeling. Dus al die zaken zitten verwerkt in het koopkrachtbeeld. 

BORGMAN
Maar de verwachting voor 2017 was dus ook de, althans de belofte van het kabinet in 2017 was dus ook: iedereen gaat er op vooruit. Dat is niet waar gebleken. Hoe moeten wij luisteren dinsdag naar eventuele nieuwe positieve cijfers?

RUTTE
Ik denk als je kijkt naar ten eerste de voornemens van dit kabinet die wij uiteraard in de Miljoenennota zullen laten weerklinken, maar uit het regeerakkoord komend waar het gaat om lastenverlichting, die in stappen wordt doorgevoerd en om uiteindelijk naar een twee schijvenstelsel te gaan. Of in ieder geval naar een situatie waarin je twee tarieven hebt, aan het einde van deze kabinetsperiode. En het voornemen is natuurlijk in het regeerakkoord om in 2019 daar een grote stap in te zetten. Dat is de lastenverlichting waarmee ook de btw-verhoging meer dan wordt gecompenseerd. In combinatie met het feit dat je ziet dat de cao-lonen natuurlijk in de afgelopen periode toch aanzienlijk meer aan het stijgen zijn dan in de periode daarvoor, je ziet daar ook een opwaartse druk, is mijn verwachting dat de CPB-cijfers uit augustus zo mogelijk nog wat verbeterd, in de stukken die dinsdag komen. Kijken of dat gelukt is. Maar dat de kans groot is volgend jaar dat dat zich ook bestendigt in de realiteit. 

BORGMAN
Is het eigenlijk in theorie mogelijk om iedereen erop vooruit te laten gaan? 

RUTTE
Ja. Dan moeten we iedere Nederlander, echt gaan kijken aan het einde van het jaar: wat heeft u netto (onverstaanbaar, red.).

BORGMAN
Ja, maar in economische zin. In economische zin mogelijk? 

RUTTE
Nee, het streven is natuurlijk altijd dat de groepen er allemaal op vooruit gaan. Dat is het streven en als je kijkt naar het Centraal Planbureaubeeld van augustus, dan zie je dat alle groepen, ook de ouderen, ook de mensen met een wat lager inkomen, dat die er allemaal op vooruit gaan. Maar dat zijn altijd groepen. Ga je naar individuen kijken, kan dat ook, maar dan zou je echt zeventien miljoen mensen thuis moeten bezoeken. Of althans, in de gezinnen waarin zij leven. Dat lijkt mij onbegaanbaar werk. 

Zorgen over nieuwe financiële crisis

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, tal van economen - onder anderen Nout Wellink, oud-president van de Nederlandse Bank, en ook bijvoorbeeld voormalig premier van Groot-Brittannië Gordon Brown – die waarschuwen voor een nieuwe financiële, economische crisis, omdat de banken nog niks geleerd zouden hebben. Deelt u die zorgen? 

RUTTE
Ik deel de zorg breder, over een breder thema. En dat is dat de wereld op dit moment niet aan stabiliteit wint. We zien natuurlijk een zekere onvoorspelbaarheid in Noord-Amerika in de politieke ontwikkelingen. We zien natuurlijk een toenemende mate van, in de afgelopen jaren, van interferentie vanuit Rusland in Europa. We zien natuurlijk de instabiliteit in het Midden-Oosten en in Afrika, de situatie in Libië. Dus er is wel iets aan de hand in de wereld. Dat heeft natuurlijk altijd mogelijk effecten ook op de economische ontwikkelingen. Ten aanzien van de banken heel specifiek meen ik dat er natuurlijk altijd nog reden is voor zorg, maar is er wel iets gebeurd sinds 2008-2009, namelijk dat er een veel grotere scheiding is aangebracht met het invoeren van de Bankenunie. Die is nog niet af, maar we zijn een heel eind in Europa. Dus het scheiden van de sovereignce van de landen en de bancaire stelsels zodat de kans op schade aan de bredere economie door problemen bij de banken kleiner is geworden. Het is nog niet perfect. Er moet bijvoorbeeld nog een backstop komen op het Single Resolution Fund. Dus nog niet alles is af, maar een aantal hele grote besluiten zijn genomen. Dus het is een mixed beeld. Per saldo reden om als Nederland ervoor te zorgen dat wij onze buffers hebben. Eén van de redenen waarom wij deze kabinetsperiode streven naar een stevig begrotingsoverschot, conform Regeerakkoord - en althans, dat zal moeten blijken dinsdag of dat misschien nog verder verbetert, maar een stevig begrotingsoverschot en een daling van de staatsschuld is zodat je klappen kunt opvangen. Dat je buffers hebt. Nederland zou in theorie tien, twintig procent van het nationaal inkomen kunnen lenen op de kapitaalmarkt zonder dat dat hele grote gevolgen heeft voor onze rentepositie, omdat we een lage, relatief lage staatsschuld hebben ten opzichte van de economie en omdat ons tekort nu al enige tijd is omgeslagen in een overschot. Dus dat moet je doen. Dan ben je het dak aan het repareren als het mooi weer is, om het zo te zeggen. Dus dat zie je ook in het hele kabinetsbeleid terug. En daarmee ben je in staat om schokken op te vangen. 

WESTER
Zou je daarmee kunnen zeggen dat het kabinet zich voorbereidt op een nieuwe financiële crisis? 

RUTTE
Nee, dat kun je niet zeggen, omdat wij op dit moment geen reden hebben om aan te nemen dat die aanstaande is. Maar je moet voorbereid zijn op onverwachte ontwikkelingen. We hebben gezien in 2008 met de toen situatie rondom Lehman en het hele effect wat dat had op het hele financiële stelsel dat waar de regering nog dacht hele mooie Prinsjesdagcijfers te presenteren de kleurenfoto een zwart-witfoto was geworden een paar weken later. Wat je dus moet doen als kabinet is niet in de koplampen gaan kijken van sombere voorspellingen. Je moet kijken: wat zijn de reële voorspellingen voor de toekomst? Nou, die zijn - de economische groeicijfers zoals we die hebben - die zijn heel positief, maar tegelijkertijd daarin verdisconteren het feit dat we in onzekere tijden leven. En de belangrijkste taak van de regering is zorgen voor financiële, economische stabiliteit in het land. Daar heb je dus die buffers voor nodig die we opbouwen. En veiligheid. Dat zijn onze belangrijkste taken.

WESTER
U noemde net 2008: toen stond er in de MEV een klein zinnetje dat als de financiële crisis – Lehman, Verenigde Staten – naar Europa zou overwaaien, wij hier in Nederland er niet op voorbereid waren. Is dat geen reden om ons nu wel voor te bereiden als al die economen daarvoor waarschuwen? 

RUTTE
Ik zou menen dat langs twee lijnen, mochten onverwachte schokken zich voordoen, asymmetrische of breed in de economie zich aftekenende schokken, stel dat die zich voordoen – die voorspelling is er nu niet, maar er is natuurlijk een onzekerheidsmarge vanwege de instabiliteit in de wereld, zou dat gebeuren, dan denk ik langs twee lijnen dat we ons daarop bij implicatie voorbereiden. In de eerste plaats door het feit dat we een zeer terughoudend begrotingsbeleid hebben, wat erop is gericht om, nu de economie goed gaat, te investeren in het inkomen van mensen door lastenverlichting en te investeren in belangrijke sectoren van ons openbare leven, zoals de zorg en het onderwijs en defensie. Maar tegelijkertijd dat op een manier te doen dat wij een stevig begrotingsoverschot hebben, de staatsschuld daalt. En zouden er dus zich zaken voordoen die we nu niet in de…  nog niet in de verwachtingen terugzien maar waarvan je kan aannemen dat ze in de onzekerheidsmarges zich zouden kunnen voordoen, dan ben je daar op voorbereid. Het tweede wat je moet doen, is – en dat is natuurlijk de Bankenunie – in Europa erop voorbereiden. Daar werken we hard aan. Er is heel veel gebeurd de afgelopen vijf, zes jaar. Jeroen Dijsselbloem als voorzitter van de Eurogroep was daar leidend in, dat we erin geslaagd zijn om die Bankenunie op te tuigen, waardoor het dreigende beeld dat omvallende banken een zeer negatief effect zouden hebben op de economie, dat dat een stuk is afgenomen. Maar er moeten nog wel stappen worden gezet. 

WESTER
Zegt u daarmee eigenlijk ook tegen de burgers: nou, die economen waarschuwen wel, maar mocht die crisis er weer komen, wij zijn er wel klaar voor. We kunnen het hebben? 

RUTTE
Dat zeg ik niet. Wat ik zeg, is dat een kabinet altijd rekening moet houden – en dat doet deze regering, meen ik, maar ook met brede steun in de Kamer, breder dan in het kabinet – met een terughoudend, een tikje conservatief begrotingsbeleid. Dat er ruimte is om eventuele schokken op te vangen. Dat doen we. Dus we zullen ook in staat zijn dat dan te doen, als dat zich zou voordoen. De mate waarin die schokken zich dan aandienen, zal ook bepalend zijn voor de vraag of je aanvullende maatregelen moet nemen. Het kabinet Balkenende IV moest toen aanvullende maatregelen nemen omdat de schokken zo groot waren dat het onvermijdelijk was. Dat zullen wij dan ook moeten bezien. Tegelijkertijd is het grote verschil met 2008-2009, nogmaals, de scheiding van de sovereignce en de bancaire sector. 

Embargoregeling stukken Prinsjesdag

VAN DER AA (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Rutte, op verzoek van het Kamerlid Van Raak heeft u vanmorgen een zeer summier briefje naar de Tweede Kamer gestuurd waarin u zegt dat u verwacht dat de Kamers de afspraak zullen eerbiedigen over de embargoregeling. Ik vroeg me af: waarom precies? Er is namelijk – gisteren zijn er een aantal lekken ontstaan. 

RUTTE
Ja, die ontstonden niet bij de Kamer. 

VAN DER AA 
Dus je zou kunnen zeggen dat de heer Van Raak een terecht punt heeft dat dat stuk misschien dan nu naar de Kamer moet? 

RUTTE
Maar ik heb toch niet een brief gestuurd dat ik de Kamerleden ervan beschuldig te lekken? 

VAN DER AA
Nee? 

RUTTE
Nee, ok. Gelukkig, want anders heb ik iets getekend wat ik niet…

VAN DER AA 
Nee, u heeft een brief gestuurd dat u de Kamer vraagt te eerbiedigen dat de afspraken die gemaakt zijn…

RUTTE
Ah, ja. 

VAN DER AA 
…een summier briefje zelfs. Een paar regels.

RUTTE
Ja. Ja, omdat die afspraak ook overzichtelijk is. 

VAN DER AA 
En die afspraak, dat is de embargoregeling. Dus ik maak toch eens een stap. 

RUTTE
Ja. Ja, precies. Nee, ja, eens. Dat klopt. Dat heb ik vandaag gestuurd. Ja. 

VAN DER AA
Maar vindt u dan niet dat hij een punt heeft doordat er een aantal dingen op straat ligt, namelijk alle koopkrachtplaatjes, dat dat vrijgegeven zou moeten worden ook aan de Tweede Kamer, die daar toch ook recht op hebben? 

RUTTE
Nou, kijk, het is ieder jaar helaas zo dat er, in ieder geval in de recente jaren, het onmogelijk is gebleken om lekkage helemaal te voorkomen. Ook deze keer is dat, lijkt dat niet gelukt. We zullen dinsdag zien of de cijfers kloppen. Ik kan er niets over zeggen. Maar in ieder geval: het lijkt dat het niet gelukt is, als je zo de berichten ziet. Maar dat betekent niet dat we daarmee kunnen sanctioneren dat stukken worden vrijgegeven aan de openbaarheid. Er is een embargoregeling waarbij de Kamerleden ik dacht vanmiddag de stukken krijgen, onder embargo, zodat ze zich kunnen voorbereiden en het mogelijk is om de Algemene Politieke Beschouwingen direct aansluitend te doen aan Prinsjesdag en niet pas een week later. Zodat Kamerleden en de fractievoorzitters de tijd hebben om zich voor te bereiden op het debat. En er ligt natuurlijk ook een grondwettelijk gegeven aan ten grondslag, en dat is dat op Prinsjesdag de Miljoenennota wordt gepresenteerd nadat de koning een uiteenzetting heeft gegeven van het regeringsbeleid, in de Troonrede. 

VAN DER AA
En dat gezegd hebbende moet u zich ook net als de heer Van Raak ontzettend storen aan die lekken. 

RUTTE
Ja, maar dat doe ik al zo lang dat ik me erop betrap dat er een zekere gewenning optreedt en dat is niet goed. Dus dan ben ik met Van Raak er iedere keer weer heel boos over. Waarbij hij gisteren wel een beetje uit de bocht vloog, vond ik. 

VAN DER AA
Hij zei dat ambtenaren achter de tralies zouden moeten. Bent u het met hem eens? 

RUTTE
Ik heb eigenlijk zelf geen enkele keer meegemaakt dat een ambtenaar lekte. Misschien u, u weet dat beter dan ik, maar ik heb dat nog nooit meegemaakt. Het Schip van Staat lekt meestal van de bovenkant en niet van de onderkant. Dus als er gelekt wordt, zijn dat doorgaans politici. Maar ik heb geen aanwijzing waar het zit. Maar zijn verwijt dat het ambtenaren zouden zijn, vond ik voorbarig. Ambtenaren in Nederland, doorgaans, zijn niet lekbereid. 

VRAAG (ONBEKEND)
Meneer Rutte, u zegt ‘het heeft ook met de Grondwet te maken dat het allemaal met Prinsjesdag pas komt’. Zou de Grondwet niet gewijzigd moeten worden? 

RUTTE
Waarom?

VRAAG
Nou, om dit lekken te voorkomen.

RUTTE
Door iedere keer als je een besluit neemt het onmiddellijk naar buiten te brengen voordat iemand het kan lekken? 

VRAAG
Nou, je zou kunnen zeggen: in augustus is alles afgerond qua begroting en we gaan het dan gewoon presenteren. 

RUTTE
Maar u denkt niet dat dan het lekken eerder begint? Namelijk nadat ieder individueel begrotingshoofdstuk is afgerond? Ik denk dat het niet werkt. Bovendien: de Raad van State brengt advies uit over allerlei aspecten van de begroting en het Belastingplan. En die adviezen van de Raad van State, doorgaans, verwerken wij natuurlijk ook in… niet alleen geven wij een reactie erop, maar het kan ook leiden tot een aanpassing van de plannen. En de begroting is pas afgerond als hij is afgerond. Dus je moet tot het laatste toe moet je in staat zijn om nog wijzigingen aan te brengen in een begroting hier omdat je ergens meer geld elders nodig hebt. Dus ik zie niet in hoe je dat praktisch zou moeten doen en ik denk dat dan het lekken gewoon ook naar achteren gaat, of naar voren gaat. 

VRAAG
U ziet geen mogelijkheid om dit tegen te gaan? 

RUTTE 
Nou, in ieder geval is het mij niet gelukt de afgelopen paar jaar. Dat klopt. Nee. Ik vind dat ik best een paar dingen goed gedaan heb, maar deze is nog niet gelukt. 

WESTER (RTL NIEUWS)
Op zich: u hoeft de Grondwet daar niet voor te wijzigen, want er staat in de Grondwet ‘úiterlijk de derde dinsdag in september maakt de regering de plannen bekend’. Dus het mag best eerder.

RUTTE
Ja, maar ik denk als je ook kijkt naar de grondwettelijke taak van Prinsjesdag en de positie van de Troonrede daarin en de algemene uiteenzetting van het regeringsbeleid, dat het publiceren van die stukken van tevoren het risico met zich mee zou brengen dat de Troonrede onvermijdelijk een meer politiek karakter zou krijgen en daarmee ook het staatshoofd in een veel politiekere context zou brengen. Dus zou je die stukken eerder presenteren, dan krijgt die Troonrede een ander karakter, een meer politiek karakter. Dat lijkt mij staatsrechtelijk onwenselijk. 

Steun aan Syrische groepen

VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD)
Ander onderwerp: Syrië, naar aanleiding van de onthullingen van Nieuwsuur en Trouw eerder deze week. Ik vroeg me af: was u als premier eigenlijk van het begin af aan op de hoogte welke groepen wij daar steunden? 

RUTTE
Nou, niet ik persoonlijk, nee. Ik weet dat het programma er was, maar het is niet zo dat natuurlijk iedere week het lijstje werd behandeld ‘welke groepen steunen we?’ Het is natuurlijk heel groot geworden door die knappe uitzendingen van Nieuwsuur en de berichtgeving in Trouw. Wat we allemaal weten, is dat in 2015 is besloten tot dat programma. Overigens als onderdeel van een veel bredere aanpak van de bestrijding van terrorisme en ISIS in Syrië en in Irak. Als onderdeel daarvan is ook dat Non-Lethal Assistance/Aid-programma gestart waarbij de gedachte was dat je moet voorkomen dat gematigde krachten zouden worden weggedrukt tussen twee kwaden, ISIS en het regime van Assad. Dat is een wens die breed leefde, ook in de Kamer. Wat je nu ziet uit die berichten, is dat er ook dingen fout zouden zijn gegaan. Dat gaan we uitzoeken.

VAN SOEST
Oké, en wanneer kreeg u te horen dat er mogelijk spullen waren geleverd aan troepen die volgens bijvoorbeeld Amnesty mensenrechtenschendingen plegen?

RUTTE
We gaan het uitzoeken en ik ga niet nu als lid van het kabinet... die uitzending van maandag, dat heeft u gezien in de reacties van mij, van Blok en van Kaag, daarvan hebben wij gezegd: dat is ernstig en dat moeten we uitzoeken.

RIGHTON (DE VOLKSKRANT)
U zegt dat u het nu wilt uitzoeken en de heer Blok gaat het ook uitzoeken. Maar kunt u in uw eigen geheugen graven wanneer u hierover geïnformeerd bent?

RUTTE
Met die uitzending van Nieuwsuur. Als u ook kijkt naar de brief die Blok en Kaag gestuurd hebben in maart waarin ze uitleggen dat zij het programma gaan afbouwen, en vervolgens dacht ik, in wat is het, later dit jaar gaan stopzetten, dan is er ook een duidelijke onderbouwing daarvoor. Dat is niet dat ze bang waren dat het geld naar verkeerde groepen ging. Dat is omdat zij zeiden: luister, er is een situatie nu in Syrië aan het ontstaan waarbij die gematigde oppositie die steeds meer aan kracht heeft verloren door het oprukkende regime van Assad en daarmee moeten we dat hele programma van NLA moeten we opnieuw wegen. Waar nu Nieuwsuur mee komt, vermeend, is dat er ook geld en goederen, of goederen en nou ik weet niet precies wat ze allemaal gezegd hebben in die uitzending, maar in ieder geval dat er spullen zouden terecht zijn gekomen bij de verkeerde groepen. Dat is voor ons nieuw en dat moeten we uitzoeken. En of dat waar is en of dat ook verkeerde groepen waren, dat gaan we allemaal vaststellen.

RIGHTON
Dus voor de duidelijkheid: dat heeft u maandag pas vernomen?

RUTTE
Ja, en een paar dagen daar voor wisten we natuurlijk bij Buitenlandse Zaken dat Nieuwsuur bezig was met die uitzending. Buitenlandse Zaken was natuurlijk al langer daar voor benaderd, dus we wisten dat ze met die uitzendingen in voorbereiding waren. 

RIGHTON
Nou is er veel discussie over wat nou gematigde rebellen zijn. Wat is nou acceptabel om nog mensen geld of goederen te geven? Wat is een gematigde rebel in uw beleving?

RUTTE
Ik kan alleen maar zeggen welke randvoorwaarden er onder een programma lagen. Die zijn toen ook met de Kamer besproken, namelijk dat de steun bij de juiste partijen terecht moet komen en er waren drie criteria toen in het programma: geen operationele samenwerking met extremistische groepen, het nastreven van een inclusieve politieke oplossing en gecommitteerd zijn aan naleving van het internationaal oorlogsrecht.  

VAN GALEN (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, nog even iets preciezer, kende u nou zelf die lijst van 22 groeperingen?

RUTTE
Ik geloof niet dat die lijst, die heeft natuurlijk nooit in het kabinet op tafel gelegen. Zo werkt dat niet. 

VAN GALEN 
Waarom niet?

RUTTE
Ja, het is nu heel groot door de uitzending, maar dit was natuurlijk in de hele aanpak in Syrië samen met het bombarderen met onze F16’s, alle activiteiten in Irak, was dat onderdeel van een heel breed pakket van inzet om daar stabiliteit te helpen brengen. Daar was dit ook een onderdeel van. Deze week lijkt het nu of het vorige kabinet en dit kabinet met niets anders is bezig geweest dan de NLA aan de gematigde oppositie in Syrië. Dat is natuurlijk niet zo. We praten in het kabinet niet over lijsten van groepen die dat krijgen, zo werkt dat niet.

VAN GALEN 
Nee, maar ik heb het niet over kennis achteraf. Toen in 2015, was het dan niet nuttig geweest als andere ministers ook kennis hadden kunnen nemen van die lijst? Want het ging ook over veel geld.

RUTTE
Uit 2015 wat we toen precies op tafel hebben gehad zou ik niet kunnen reconstrueren, dat weet ik echt niet.

VAN GALEN 
U heeft hem niet gezien?

RUTTE
In ieder geval niet recentelijk, maar ik weet niet wat we toen gezien hebben, dat zou ik echt niet weten. Dat zouden we moeten bekijken, maar ik denk het niet, dat gaan we allemaal uitzoeken.

VAN GALEN 
Heeft u kennis van het feit dat die Sultan Brigade op de lijst stond?

RUTTE
Volgens mij heeft niemand daar kennis van en we gaat het allemaal uitzoeken.

VAN GALEN 
Waarom bent u zo geïrriteerd?

RUTTE
Nou niet, omdat ik het zo interessant vind dat u denkt dat als we dan zo’n besluit nemen om die NLA daar te leveren dat je dan als kabinet door een lijst gaat van per groepen waar ga je het geld aan uitgeven. Dit is onderdeel van een veel breder pakket van activiteiten geweest in Syrië. Een ministerraad kan zich toch niet gaan buigen over een lijst met individuele groeperingen. We gaan het uitzoeken. We hadden allerlei voorwaarden om er voor te zorgen dat het bij de goede mensen terecht zou komen. Uw uitzending suggereert dat dat niet gebeurd is, dat nemen we zeer serieus, en dat gaan we uitzoeken.

VAN GALEN 
Maar die steun is dus überhaupt niet door het kabinet gekomen?

RUTTE
Hoe bedoelt u?

VAN GALEN 
Nou, het is geen onderdeel geweest van het kabinetsberaad?

RUTTE
Dat neem ik aan van niet, maar we gaan het uitzoeken.

VAN GALEN 
Maar u was er zelf bij toch?

RUTTE
Ja, maar dan moet ik nu gaan terug graven in drie jaar of we ooit in het kabinet een mededeling hebben gehad in al die vrijdagen over aan wie steun wordt gegeven. Dat staat mij niet voor de geest, maar dat gaan we uitzoeken.

VRAAG (ONBEKEND)
Ten eerste, over dat volkenrechtelijke advies destijds dat dus niet gevraagd is aan volkenrechtenadviseur Nollkaemper. Weet u, is er destijds wel advies gevraagd bij andere juridisch adviseurs, intern of extern, of is dat helemaal niet…?

RUTTE
Er gaat vanmiddag een brief van Blok naar de Kamer, dan gaat hij verder op een aantal aspecten in en hij heeft ook al aangekondigd dat we precies gaan uitzoeken wat er gebeurd is. Ik verwijs even naar die brief.

VRAAG
En om nog even terug te komen op die Sultan Murad Brigade. Een deel van het verhaal gaat over de al-Shamiya die dan volgens het OM een terreurbeweging is, maar ook een deel van de steun is natuurlijk stopgezet na de Turkse inval in Afrin, omdat de Nederlandse steun blijkbaar terecht was gekomen bij groepen die nauw met Turkije daar samenwerkte. Heeft u toen niet, want u zegt: er zijn geen lijsten iedere week natuurlijk besproken, dat snap ik, maar toen niet dus gekeken van: hé, welke groepen steunen we eigenlijk?

RUTTE
Volgens mij is het het beste dat we precies uitzoeken, gegeven de uitzending van Nieuwsuur en berichtgeving in Trouw dan doen we ook recht aan de journalistieke product of de suggesties daarin gedaan worden, die we serieus nemen, die belangrijk zijn, of er grond is om in die suggesties aanleiding te  zien aan te nemen dat er dingen zijn fout gegaan. Dat gaan we nog ’s precies uitzoeken. [onverstaanbaar, red] het lijkt me beter dat ik dat doe in samenhang met alle andere aspecten dan dat ik nu op onderdelen antwoord probeer te geven. Ik zit op vrijdag de ministerraad voor, dan praten we over heel veel dingen. Ik kan niet in mijn geheugen terug graven uit de afgelopen drie jaar van laten we zeggen 120, 130 vrijdagen wat er precies wel of niet besproken is. Ik heb er nu geen beeld van, maar dat gaan we allemaal uitzoeken.

FRESEN (NOS JOURNAAL) 
Nu heeft Nieuwsuur van de week ook een interview gehad met Carla del Ponte die al jaren met deze kwestie ook bezig is en die zegt eigenlijk twee dingen. Dat zij het ongelooflijk vindt dat Nederland dit ook gedaan heeft en dat eigenlijk in 2013 al bekend was dat eigenlijk alle strijdgroepen in Syrië oorlogsmisdaden beginnen. Dus met andere woorden: is Nederland gewoon, even los van lijsten die er wel of niet bekend zouden zijn bij u, is Nederland niet gewoon ongelooflijk naïef geweest dat ze in 2015 dit zijn gaan doen, terwijl er al openbare informatie was van iemand als Carla del Ponte die dat allemaal uitzocht daar, dat iedereen daar oorlogsmisdaden begaat.

RUTTE
In 2015 was er natuurlijk sprake van een breed gedragen internationale coalitie die als onderdeel van een veel bredere aanpak van de problematiek in Syrië, we herinneren ons natuurlijk alle berichten over het regime van Assad, de grote vluchtelingenstroom, het oprukken van ISIS, het feit dat die gematigde oppositie dreigde ‘gesqueezed’ te worden tussen ISIS en Assad, was er een brede internationale coalitie die zei: naast bombarderen, naast andere dingen moet je ook steun geven aan een gematigde oppositie. Dat is niet iets wat in het geheim gebeurd is, dat is breed in de politiek, in de samenleving gedeeld. Zeker ook in de Tweede Kamer. Er was ook steun voor. Er zijn allerlei randvoorwaarden voor geformuleerd. Nu er berichtgeving is waaruit zou blijken dat er ondanks als die randvoorwaarden dat er dingen zouden zijn misgegaan, dat nemen we serieus en daar gaan we naar kijken.

FRESEN
Maar wist u toen dat besloten werd dat er ook wel hele duidelijke signalen waren dat eigenlijk iedereen, want u zegt: een van de criteria is dat ze zich aan het oorlogsrecht houden, er had informatie op tafel kunnen liggen van Carla Del Ponte dat het gewoon überhaupt niet gebeurt daar. Iemand daar onderzoek heeft gedaan.

RUTTE
Ik heb dat teruggelezen, niet gezien wat ze daarover zegt, maar ik kan niet reconstrueren of in 2015 de uitspraken van Carla Del Ponte toen al op tafel lagen, dat weet ik niet.

FRESEN
Vindt u het achteraf gezien naïef dat Nederland hier aan begonnen is?

RUTTE
Nou wat ik vooral vind is dat we gegeven de journalistieke producties van deze week er recht aan doen volgens mij aan die producties en de zorgen die daaruit oprijzen, ook politiek, ook in het kabinet, uitzoeken wat er gebeurd is. 

FRESEN
Wat zijn dat voor zorgen?

RUTTE
Nou dat er mogelijk geld terecht is gekomen bij groepen waar je niet wilt dat het terecht komt. Dat is de suggestie en dat willen we precies uitzoeken. 

FRESEN
En als dat zo is, hoe ernstig is dat?

RUTTE
Stap voor stap. Eerst uitzoeken hoe het zit.

VRAAG (ONBEKEND)
Wat is het kabinetsstandpunt over de zomertijd?

RUTTE
Dat gaan we nog innemen. Daar heeft ook net Kajsa Ollongren iets over gezegd bij het vertrek.

VRAAG 
Maar hebben jullie een voorkeur? Moet Nederland de wintertijd voortaan aan gaan houden vanaf…

RUTTE
Nee, daar moeten we het nog over hebben. Ik vind daar van alles van, maar ik heb het eerder gezegd hier: dat ik altijd mij probeer af te remmen in het hier geven van mijn persoonlijke opvattingen als er nog geen standpunt van de hele Raad is. 

VRAAG
Wanneer verwacht u dat standpunt? 

RUTTE
Ja, volgens mij moet dat er ergens komen in de komende vijf, zes weken. Dacht ik uit mijn hoofd te zeggen. We kunnen het even nakijken, maar ik dacht dat we vijf, zes weken nog hadden. Ja. Dat wordt echt een cliffhanger. 

Motto nieuwe begroting

HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Nog even over de begroting. Meneer Snel heeft verteld dat het motto van de begroting ‘Van ons allemaal, voor ons allemaal’ is. Wat bedoelt u daarmee? 

RUTTE
Daar gaan we het dinsdag uitvoerig met u over hebben. 

WESTER (RTL NIEUWS)
Over dit motto? 

RUTTE
Nee, over de hele begroting. Kijk, de ambitie van het kabinet, kan ik wel zeggen, is tweeledig. Het gaat beter met Nederland, dat zouden mensen moeten ervaren in, ja, wij allemaal, dat er geïnvesteerd wordt in essentiële maatschappelijke voorzieningen zoals het onderwijs, de zorg, Defensie, politie. Maar ook dat er ruimte voor een stevige lastenverlichting. Dus dat mensen het ook in hun portemonnee gaan voelen, in combinatie met dat veel meer mensen een baan vinden. Vanuit een uitkering aan de slag komen en dat je ziet dat de lonen omhoog gaan. Dat vertaalt zich ook in het koopkrachtbeeld. Het tweede doel van het kabinet is dat waar mensen in deze samenleving in teveel gevallen het gevoel hebben dat de politiek er niet voor hen is, dat zij merken dat de politiek – niet alleen het kabinet, maar veel breder – probeert om dagelijks te zorgen de belangen van alle Nederlanders zo goed mogelijk te vertegenwoordigen en recht te doen. En daarbij realiseren we ons allemaal dat in deze samenleving niet alles in cijfers is uit te drukken. Dat er ook andere grote vraagstukken zijn, zoals bijvoorbeeld het klimaat. Wat uiteraard ook wel weer een cijfermatige vertaling heeft. De vraagstukken rondom integratie en immigratie. Vraagstukken over: hoe gaan we met elkaar om in deze samenleving? Als je het laatste SCP-onderzoek ziet, dan zie je hoe hoog dat scoort. Dat zijn allemaal onderwerpen waar uiteraard de politiek, soms direct, soms indirect kan proberen een bijdrage in positieve zin aan te leveren. Maar in de kern: laten we nou met elkaar ervaren dat dit land er zoveel beter voor staat door de investeringen in essentiële voorzieningen en lastenverlichting en laten we ook met elkaar ervaren dat grote maatschappelijke problemen waar de politiek iets aan kan doen, dat die ook serieus worden opgepakt. En dat het ook zorgt voor meer vertrouwen in die politiek. 

HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
‘Laten we ervaren’, dat is dan op de toekomst gericht? Of denkt u dat dat nu eigenlijk al… Want nu bent u bijna een jaar bezig nu met dit kabinet…

RUTTE
Dit is onze eerste begroting. 

HENDRICKX
Ja, uw eerste begroting.

RUTTE
Nou, de mijne de zoveelste, maar voor dit kabinet de eerste. 

HENDRICKX
Maar heeft u gevoel dat u toch al aardig op weg bent met dit kabinet? 

RUTTE
Nou, als ik kijk naar de plannen in het Regeerakkoord, hoe dat precies in de begroting weerslaat, maar stel dat dat doorvertaald zou worden naar de begroting, stel nou – dat zien we dinsdag – dan zie je dat waar Jesse Klaver zei ‘er moet twee miljard naar de publieke sector’, dit kabinet zes miljard extra uitgeeft aan de publieke sector. Dat we hele forse ruimte creëren voor lastenverlichting voor de mensen in het land. Dat we ervoor zorgen dat er geïnvesteerd kan worden in het midden- en kleinbedrijf. Dat we werken aan een sterkere structuur van onze economie en investeren, breed, in belangrijke sectoren van ons land. De publieke dienstverlening, maar ook in zaken als zorg, onderwijs en Defensie. Ja, ik denk dat dat een logische stap is nu we uit de crisis komen. We zijn één van de sterkste economieën van de wereld. We zijn één van de top twee, drie best presterende landen van de wereld. Maar uiteraard: dat is een kostbaar bezit wat, zeker nu we uit de crisis komen, ook weer investeringen vraagt op tal van terreinen. 

HENDRICKX
Tot slot, want u zei net ook van ‘we voeren eigenlijk een sober begrotingsbeleid’. Nu heeft de Raad van State eigenlijk eerder geconcludeerd dat u juist een expansief begrotingsbeleid voert en ze wijzen ook natuurlijk op dat structurele begrotingstekort wat toch op het randje zit. Is dat cijfer eigenlijk voor u nou belangrijk, dat structurele begrotingsoverschot? Of is dat toch meer een theoretisch…? 

RUTTE
Ja, maar wij stuurden natuurlijk met elkaar altijd op het saldo. En dan zie je dat we een vol procent overschot hebben op de begroting ongeveer. Dat beweegt zich ergens tussen de 0,8 en de 1,2 als je kijkt naar de afgelopen jaren, de afgelopen paar jaar. Je ziet dat we daarnaast de staatsschuld natuurlijk echt daalt. Dat zie je ook terug in het Regeerakkoord en we zullen zien hoe dat zich volgende week vertaalt. Ja, dat zijn natuurlijk allemaal cijfers die laten zien dat we een solide begrotingsbeleid voeren. Er is ook ruimte om nu te investeren in een aantal belangrijke zaken, omdat de economie beter draait. Dan heb je natuurlijk het vraagstuk rondom dat structurele tekort. Dat is een vreselijk ingewikkeld cijfer, omdat daar heel veel factoren in mee spelen - daarom heeft het in het verleden niet zo’n grote betekenis gehad - die je lastig kunt voorspellen en waar het lastig is op te sturen. Nou, dat staat geloof ik op min 0, - wat is het? – 2, 3, 4, afhankelijk van de fase van de wording van het vorige Regeerakkoord. En ik denk als je naar het geheel kijkt, het korte termijn-tekortcijfer, het overschot, als je kijkt naar de staatsschuldontwikkeling, kijkt ook naar dat cijfer, dan zie je volgens mij dat we een prudent begrotingsbeleid voeren. 

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Nu heeft u toch net het embargo geschonden, meneer Rutte.

RUTTE
Ja, dat dacht u, hè? Maar als je kijkt naar de…

FRESEN
Nou ja, het was zó overduidelijk…

RUTTE
Ik zag u glunderen. Ik zag u…

FRESEN
Het was zó overduidelijk dat… En u nam het daarna natuurlijk terug…

RUTTE
Precies. 

FRESEN
…Maar een vol procent. 

RUTTE
Want ik zag u, ik denk ‘meneer Fresen’…

FRESEN
Een vol procent. 

RUTTE
Kijk, ‘meneer Fresen’, dacht ik, ‘die zou wellicht uit dat procent’…

FRESEN
Toen dacht ik ‘hij kent de stukken ook’. 

RUTTE
Nee, nou ja, ik dacht toen ik dat zei: de heer Fresen zou daaruit, dat procent, een link kunnen leggen met de berichtgeving die hij gisteren had in het NOS Journaal. 

FRESEN
U (onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Maar dat cijfer is een gemiddelde van verschillende cijfers die wij de laatste tijd voorbij hebben zien komen. 

FRESEN
Fijn weekend. 

RUTTE
Maar het is goed dat u dat ziet. Goed weekend. Tot over twee weken.