Toespraak door minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid bij de opening van het Politieonderwijsjaar, 3 september 2018

Toespraak | 03-09-2018

Een jonge agente zei mij: ‘Wij zijn niet bijzonder, maar we hebben een bijzonder vak.’

Dat vond ik mooi gezegd. Uit zo’n uitspraak spreekt besef van het ongewone karakter van het werk. En tegelijk ademt het bescheidenheid. Bescheidenheid is goed. Lof toezwaaien moet je aan anderen overlaten. Aan mij bijvoorbeeld, vandaag.

Want politiemensen zijn natuurlijk wel  bijzonder. Dat bijzondere zit in het verantwoordelijkheidsgevoel en de hulpvaardigheid; die zitten in de vezels van de ziel. De ziel van een persoon die tussen mensen in gaat staan en die naar voren stapt in moeilijke situaties. Die persoon, die ergens al in u zit, die gaat zich door het onderwijs van de Politieacademie verder ontwikkelen. Doordat ervaren politiemensen hun kennis met u gaan delen. En door training. Zodat u zich vormt tot een volwaardig politiemens.

En toch.

Die vezels. Het zit er al in. Dat is wat ik bedoel als ik zeg dat politiemensen, ook aspirant-politiemensen, wel degelijk bijzonder zijn. Ik heb twintigers gesproken die zich op een uitgaansnacht voor besluiten gesteld zien waar ikzelf op die leeftijd nog lang niet aan toe was. In spannende situaties, waarin mensen al dan niet onder invloed van alcohol en/of drugs helemaal over de rooie gaan, blijven zij koel en professioneel. Ze hebben wapens waarmee ze kunnen doden. Maar ze gebruiken ze 999,9 van de duizend keer niet. Ze dreigen er zelfs niet mee. Ze sussen waar mogelijk. Ze de-escaleren waar dat wenselijk is. Soms stellen ze met gezag even een scherpe grens. Ze nemen even iemand apart. Ze delen misschien een vermaning of een boete uit. Pas waar het echt niet anders kan, zetten ze gepast geweld in. Zo beschermen ze mensen tegen zichzelf en tegen anderen.

En om dat te doen zijn ze bereid de grenzen van hun eigen veiligheid op te zoeken. Dat is het streven, iedere dag weer. En vrijwel altijd gaat het goed.

Een heel enkele keer gaat het fout.

Ik sprak onlangs bij de jaarlijkse herdenking in de Tuin van Bezinning. Daar worden politiemensen herdacht die tijdens de uitoefening van hun functie zijn omgekomen. In het afgelopen jaar was dat er niet één, en daar mogen we dankbaar voor zijn. Maar het monument telt meer dan 160 namen van politiemensen die sinds de Tweede Wereldoorlog tijdens de uitoefening van hun functie zijn omgekomen. Ik hoop met alles wat ik in me heb dat geen van uw namen daar ooit zal gegraveerd zal staan.

Ook bij het toepassen van geweld lopen dingen soms fout. De afgelopen tijd speelde dat, bij de dood van een arrestant. Dan worden prangende vragen gesteld en zijn politiemensen opeens verdachten. Dat is even terecht als onaangenaam. Ook daarvan hoop ik dat geen van u dat overkomt.

Dames en heren aspirant-agenten,

Dáár voel ik de vezels van mijn eigen ziel: het is mijn taak en verantwoordelijkheid dat u als politiemens steeds veilig, goed toegerust en goed opgeleid de straat op gaat.

En dan zijn we terug bij het belang van de Politieacademie, En bij u, aspirant-agenten.

De samenleving heeft u heel hard nodig. U bezit kwaliteiten waarvan u soms niet eens zult beseffen dat u ze heeft. Dat komt doordat ze voor u vanzelfsprekend zijn. Daarbij heeft u allemaal verschillende wortels. U komt allemaal uit verschillende families, regio’s en culturen. Dat kan zomaar met zich meebrengen dat u andere perspectieven en inzichten meebrengt. Die zijn zeer welkom.

U bent jong, u vertegenwoordigt een nieuwe generatie. U bent de agenten van vandaag, morgen en overmorgen. Je zou kunnen zeggen dat een agent in het hart van de samenleving staat. In de uitoefening van uw werk bent u daarmee ook bepalend voor de toekomst van die samenleving. Het werk dat u gaat doen is een bewegend doel. Nu al zijn Instagram, Facebook en big data belangrijke tools voor het politiewerk. Nu al checken agenten protocollen en checklists op hun IPad, gewoon ter plekke, op straat of op de plaats delict. En nemen ze met een app aangiftes ter plekke op en mailen die naar het bureau.

‘Ja? En!?’, zie ik sommigen van u denken. Precies, ook daarom hebben we u nodig. Het politiewerk evolueert iedere dag. Velen van u doen over tien of twintig jaar politiewerk dat nu nog helemaal niet bestaat. Misschien wordt een van u wel drone catcher.

Of staan anderen over een paar jaar een Plaats Delict, - pardon: een PD - te scannen met een app die oplicht als hij een recent vingerspoor vindt, terloops duizenden oude en waardeloze vingersporen terzijde schuivend.

Of komt er op een app een eerste profiel binnen van de dader van een misdrijf dat nog maar zes uur eerder gepleegd is.

Gewoon omdat er even pijlsnel een stukje DNA is onderzocht.

De komende jaren gaan meer dan vijftienduizend politiemensen met pensioen. Dat is een enorme brok ervaring die wegvalt en dat is een grote aderlating. Maar tegelijkertijd - vergeef me het cliché - is het een kans. Een kans om door te stoten naar een organisatie die nog beter kan aansluiten op de snelle ontwikkelingen. 

De Politieacademie staat nu voor de opgave om van al die mensen zoals u goede politiemensen te maken. Ik verzeker u: u bent in goede handen. De Politieacademie is een kwaliteitsstempel. De docenten hier staan in voortdurend contact met de agenten in de praktijk. De Politieacademie staat middenin de ontwikkelingen.

Dat bleek in de afgelopen weken nog maar eens. U heeft ongetwijfeld allemaal gehoord over het rapport van de Politieacademie over synthetische drugs. Een even goed en degelijk als onrustbarend rapport. Het becijfert dat de omzet van de handel in xtc en amfetamines 18,9 miljard euro per jaar bedraagt! Deze handel is een groot gevaar voor de volksgezondheid en voor de maatschappelijke verhoudingen, hier en in alle landen waarnaar deze stoffen worden geëxporteerd. Voor de criminelen die zich hiermee bezig houden is die buitenlandse markt nog veel belangrijker dan de binnenlandse markt.

Juist die component maakt de belangen zo enorm. Juist die component stuwt het geweld op dat wij de afgelopen tijd hebben gezien, met bedreigingen van gezagsdragers en liquidaties en afrekeningen onderling. 

Dames en heren,

Met enige regelmaat hoor ik dat dit alles zou betekenen dat Nederland een narcostaat zou zijn. Dat is onzin. In een narcostaat zijn drugscriminelen doorgedrongen in de staat. Tot in de politie aan toe. Daarvan is in Nederland natuurlijk geen sprake. Integendeel. Nederland is een krachtige rechtsstaat, een van de krachtigste ter wereld. Wij hebben democratisch bestuur. Wij leggen verantwoording af.

Onze politie is daar een voorbeeld van. De Nederlandse politie prijkt hoog op alle internationale ranglijsten waar het gaat om integriteit, professionaliteit en de afwezigheid van corruptie. En daar hebben onze zielen, mijn bestuurdersziel en uw politieziel, een gezamenlijk doel. Voor ons staat het handhaven en beschermen van de rechtsstaat hoog in het vaandel. Want het ministerie waar u bestuurlijk onder valt, heet niet voor niets Justitie en Veiligheid.

Justitie betekent: recht en rechtvaardigheid. Dat is de basis van onze samenleving. Maar recht en rechtvaardigheid kun je niet verwezenlijken als er geen veiligheid is. Veiligheid is dus het fundament van een rechtsstaat. Maar die veiligheid moeten wij weer op een rechtvaardige manier verwezenlijken.

Elke buurt heeft recht op een wijkagent; elk slachtoffer van criminaliteit heeft recht op aandacht; en de samenleving heeft recht op een goed en evenwichtig politieoptreden. Daar treffen u en ik elkaar. Als wij dat verwezenlijken, verwezenlijken wij ook de Nederlandse rechtsstaat.

Dames en heren, geachte aspirant-agenten,

Nederland is de afgelopen jaren al flink veiliger geworden, maar het werk is nog lang niet af. Er zit nog veel meer in. Mijn voorspelling is dat u, studenten van de Politieacademie jaargang 2018, deel gaat uitmaken van een van de meest opwindende en succesvolle periodes in de geschiedenis van de opsporing en misdaadbestrijding. Ik wil u daarbij vanaf deze plaats alle succes wensen.

En daarmee verklaar  ik het onderwijsjaar 2018 van de Politieacademie voor geopend!

Dank u wel.