Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 17 augustus 2018

Mediatekst | 17-08-2018

Inleidend statement minister-president Rutte:

Goedemiddag. Ik kijk even of iedereen er goed uitziet na deze vakantie, maar velen van u maken in ieder geval een ontspannen indruk. Ik hoop dat jullie een goeie vakantie hebben gehad en deze week is de politiek weer enigszins op gang gekomen, in ieder geval het kabinet. Vandaag waren de meesten bij de eerste ministerraad na het, voor ons althans, zomerreces. Onder andere natuurlijk stilgestaan bij de mooie cijfers voor de Nederlandse economie die deze week bekend zijn geworden. We zien dat het aantal vacatures inmiddels een  recordhoogte heeft bereikt. Steeds meer mensen vinden een baan en heel vaak zijn dat ook vaste banen en we zien dat ook jongeren en ouderen steeds meer aan het werk komen. Dan zijn natuurlijk de vooruitzichten van het Centraal Planbureau gekomen, ook die zien er nog steeds zonnig uit. De economische groei was en is en blijft ook robuust, de werkloosheid blijft dalen – de verwachting is dat die volgend jaar uitkomt op het laagste niveau sinds 2001 – en ook de overheidsfinanciën behoren tot de gezondste van Europa, met een behoorlijk – lijkt het – overschot op de begroting. Dat betekent niet dat er geen zorgen zijn, die benoemt het Centraal Planbureau ook, die ziet het kabinet natuurlijk ook. Er zijn natuurlijk zorgen over de Brexit: hoe gaat dat lopen, kunnen we dat met mekaar in goeie banen leiden, zodanig dat dat geen schade oplevert voor de Europese economie en ook voor de Britse economie? Er zijn natuurlijk andere ontwikkelingen, internationaal waar het gaat om handel, bijvoorbeeld tussen Amerika en China maar natuurlijk ook de situatie in Turkije, de Turkse munt en de effecten die dat kan hebben op de Turkse economie. Dat zijn natuurlijk allemaal zaken waar wij met grote belangstelling naar kijken. Maar goed, dat daargelaten – er zijn ook wolken – is het toch overwegend een zonnig beeld komend jaar, lijkt het. Wat natuurlijk het kabinet wil bereiken, is ook een van de thema’s geweest in de formatie, is dat nu het beter gaat met Nederland, dat mensen dat ook zelf gaan ervaren, bijvoorbeeld ook financieel. Nou goed, daar zegt het regeerakkoord natuurlijk van alles over. Wat we rondom Prinsjesdag gaan doen, kan ik niks over zeggen. Maar wij gaan de komende weken wel werken aan de stukken voor de begroting van Prinsjesdag. En die komen dan op de derde dinsdag, zoals bekend, naar buiten.

Dan is er vandaag ook gesproken natuurlijk over een aantal andere onderwerpen. Laat ik er eentje uitlichten: dat is de droogte deze zomer. Het mooie weer en uw overwegend bruine gezichten hebben ook een keerzijde en dat is dat er aanhoudende droogte is en dat die ook voor problemen zorgt. Daar is vandaag de ministerraad over bijgepraat door Cora van Nieuwenhuizen, maar ook door Carola Schouten. We hebben gelukkig in Nederland ons waterbeheer goed georganiseerd. Dat is natuurlijk vooral gericht op teveel water, nou dat was er, op dit moment is dat er niet: het is te weinig. Gelukkig is de drinkwatervoorziening niet in gevaar geweest. Maar verder zie je natuurlijk wel dat dit gevolgen heeft, die droogte, en dat niet alle schade is te voorkomen maar dat de waterbeheerders waar nodig maatregelen hebben genomen om de negatieve gevolgen zoveel mogelijk te beperken. Daar is vanuit het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, maar ook vanuit landbouw, is daar hard aan gewerkt samen met allerlei betrokkenen: bijvoorbeeld de waterschappen, maar natuurlijk ook allerlei organisaties en de provincies niet te vergeten. Gelukkig is er de afgelopen week weer wat regen gevallen, maar dat is in ieder geval nog onvoldoende om te zeggen: het is weer op peil. De droogte is nog niet voorbij, je hebt echt wel een paar maanden ouderwets, ja sorry dat hoort er dan ook weer bij, ouderwets Nederlands weer nodig om uiteindelijk ervoor te zorgen dat alles weer normaal is en er echt een einde komt aan de droogteproblematiek. En wat dat betreft blijft het devies ook, vandaag en de komende tijd, om ervoor te zorgen dat er geen water wordt verspild.

Uitspraken minister Blok

VAN DER HEYDE

Meneer Rutte, een heel ander onderwerp, u heeft het niet genoemd maar de minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok. U zette Stef Blok daar natuurlijk neer in de hoop dat hij, anders dan bijvoorbeeld Halbe Zijlstra of andere VVD-ministers, geen brokken zou maken. Dat is niet helemaal gelukt.

RUTTE
Uw vraag is?

VAN DER HEYDE

Nou, wat vindt u ervan? Hoe keek u daar naar zijn spreekbeurt en wat hij allemaal gezegd heeft?

RUTTE
Ik denk, hij heeft dat zelf volgens mij goed benoemd. Hij heeft gezegd: ik heb dingen gedaan, dingen gezegd die ongelukkig waren en onzorgvuldig. Hij heeft ook gezegd: die neem ik terug. Dat lijkt me ook verstandig. Hij heeft ook contact gezocht met verschillende landen waar deze uitspraken ook tot ophef kunnen hebben geleid. Dat is denk ik ook een goeie zaak. Dus dat moet je doen, als je een fout maakt moet je hem rechtzetten.

VAN DER HEYDE
Gaat u er zelf nog last van hebben? Want hij heeft bijvoorbeeld ook gezegd dat de landen in Oost-Europa die hebben helemaal geen zin om asielzoekers op te nemen want die zijn daar niet eens veilig. Terwijl u bent bezig in Brussel en met andere landen om te proberen om daar wel een soort verdeelsysteem voor elkaar te krijgen.

RUTTE
Nou, het is niet zo dat die discussie in Brussel heel soepel verloopt. Maar dat komt niet door Stef Blok.

VAN DER HEYDE
Nee maar dit helpt natuurlijk bepaald niet.

RUTTE
Nou… Ik heb niet de indruk dat zijn uitspraken daar nou de zaak verder bemoeilijken. Daarbij helpt overigens dat hij ook in algemene zin heeft gezegd: ik heb die woorden ongelukkig en onzorgvuldig gekozen en ik sta achter het kabinetsbeleid. Kijk…

VAN DER HEYDE
Maar daarmee zijn ze natuurlijk niet teruggenomen.

RUTTE
Wat betreft de hele aanpak van de verdeling van de asielzoekers vindt het kabinet, ook Stef, ook Stef Blok, dat wij er natuurlijk alles aan moeten doen om ervoor te zorgen dat dat een eerlijke verdeling is en dat je niet hebt, om te beginnen dat economische migranten hier niet komen en als ze komen dat ze weer weggaan. En dat de echte asielzoekers, waar het niet mogelijk is opvang te organiseren in de regio, voor zover ze naar Europa komen, dat je dat op een enigszins redelijke manier met elkaar verdeelt. Dat was en is het kabinetsbeleid.

VAN DER HEYDE
Hij is natuurlijk niet zomaar Stef Blok, hij is dé minister van Buitenlandse Zaken van Nederland. Dan kan je je dat toch niet permitteren, dit soort uitspraken?

RUTTE
Ik loop nu zelf acht jaar mee, ook in het internationale wereldje. Daar wordt af en toe robuust gesproken. Als je een fout maakt, moet je hem rechtzetten. Dat heeft hij gedaan. En het is mijn overtuiging dat als je dat doet en ook vervolgens de mensen die zich eventueel beledigd kunnen voelen of aanstoot hebben kunnen nemen, dat je die belt, is mijn verwachting dat je dan prima kunt door functioneren en dat je ook op de inhoud van het beleid – dus punten die u benoemt – gewoon de Nederlandse punten kunt benadrukken.

VAN DER HEYDE
Oké, dat is dan buitenland, dan moeten we nog maar zien hoe dat verder loopt. Maar dan: kent u een land waar mensen van verschillende culturen, de oorspronkelijke bevolking leeft daar nog, is niet uitgeroeid, en toch vreedzaam met elkaar samenleven?

RUTTE
Ook daarvan heeft Stef Blok gezegd: ik had die woorden… dat ging natuurlijk in het algemeen over wat hij in dat stukje Q&A’s, vraag en antwoorden, heeft gedaan in dat optreden, dat hij die woorden ongelukkig en onzorgvuldig heeft gekozen, dat hij die ook terugneemt. En voor het kabinet en ook voor Stef Blok, hij was zelf voorzitter van de integratiecommissie, hij is zelf heel erg betrokken geweest, jarenlang, bij de Schilderswijk in Den Haag, hij is bij uitstek iemand die op dit stuk denk ik veel kennis heeft en vertrouwd kan worden.

VAN DER HEYDE

Nou dat bleek toch niet uit zijn woorden eerlijk gezegd.

RUTTE

Voor dit kabinet geldt: wij zijn een land waar natuurlijk veel mensen naartoe zijn gekomen. En dat gaat heel vaak goed, dat gaat heel vaak goed. Er zijn veel voorbeelden in Nederland waar integratie goed loopt. Tegelijkertijd zijn er natuurlijk ook zorgen. Die heeft hij ook in zijn brief gisteren, in de Kamervragen gisteren nog eens benoemd. Dat als grote groepen vluchtelingen naar Nederland komen, dat zagen we in 2015 en 2016, dan leidt het natuurlijk altijd tot zorgen  in de samenleving. Die moet je dan als politiek adresseren. Tegelijkertijd zie je natuurlijk ook dat aan de kant van de mensen die hiernaartoe komen en soms ook de tweede en derde generatie, dat die geconfronteerd worden met soms ernstige vormen van racisme en discriminatie. Dus je kunt niet zeggen dat alles goed gaat. Je kunt wel zeggen dat over het algemeen dit een land is waar we erin slagen om op een fatsoenlijke manier met elkaar samen te leven.

VAN DER HEYDE
Ja we leven toch in heel vreedzaam land? Een multicultureel maar wel heel vreedzaam land. Dat is toch een idiote opmerking geweest?

RUTTE
Nogmaals, hij heeft gezegd: ik heb een aantal woorden in dat debat, in de scherpte van de discussie, heb ik onzorgvuldig gekozen, heb ik ongelukkig gekozen. En die neem ik terug. Voor het kabinet geldt, ook voor Stef Blok, zei ik net en ik herhaal maar misschien in iets andere woorden, dit is een land waar je gewoon feitelijk kunt vaststellen dat mensen die van buiten hier naartoe zijn gekomen, soms als tweede, derde generatie hier zijn, of recente vluchtelingen, dat dat heel vaak goed gaat. Maar tegelijkertijd, ook dat is kabinetsbeleid, ook daar gaat het regeerakkoord over, zijn er ook spanningen, zijn er ook zorgen die we hebben te adresseren. Zowel waar het betreft hoe wij met elkaar omgaan, bijvoorbeeld met de opvang van groepen vluchtelingen, hoe we ook voorkomen dat die aantallen zodanig zijn een samenleving dat niet kan verwerken. Nou, daar hebben in 2015 en 2016 en in het Europees voorzitterschap aan gewerkt. En tegelijkertijd, bij de mensen die van buiten hier naartoe zijn gekomen en hun directe kinderen en kleinkinderen, zie je helaas in dit land ook nog forse voorbeelden van discriminatie en racisme. En dat verwerpen wij collectief.

VAN DER HEYDE
Is hiermee de kous af, wat u betreft?

RUTTE
Nou, er komt nog een Kamerdebat. Maar wat ik belangrijk vind is dat hij heeft gezegd: luister, ik had dat zo niet moeten doen. Ik neem die woorden terug die ik ongelukkig en onzorgvuldig heb gekozen. Ik vind het goed dat hij contact heeft gezocht met die landen en heeft gezegd: luister jongens, zo zit het. En nogmaals, mijn ervaring is, bij de internationale politiek dat je, als je een fout maakt en je zet dat recht, dat dat ook echt wordt gewaardeerd en dat de effectiviteit van het Nederlands buitenlands beleid niet in de weg staat.

ANDRINGA (RADIO 1)
De woorden zijn onzorgvuldig en ongelukkig gekozen, zegt minister Blok. Daarmee zegt hij ook, de mening die ik daarmee wilde verkondigen, daar sta ik nog wel achter. Ik had alleen mijn woorden anders moeten kiezen. Is dat niet een probleem voor de minister van Buitenlandse Zaken?

RUTTE
Nee, volgens mij is dat niet zo. Want als je naar zijn brief van gisteren kijkt, is hij veel genuanceerder. Hij zegt, ik heb, precies de termen die u gebruikt, ik neem die woorden terug heeft hij ook net nog gezegd bij het 'touwtje' toen u ze sprak. Ik sta er niet meer achter. En hij legt ook uit volgens mij gister in die brief, op al die punten waar het dan om gaat, en als het dan om Suriname ging ook in die brief van 18 juni, hoe hij het bedoeld had te zeggen. En dat is volgens mij een heel genuanceerd verhaal. En het is te kort door de bocht gegaan en daarmee zijn er fouten gemaakt die hij heeft rechtgezet.

ANDRINGA
Maar als je zegt van: ik betreur de woorden. Maar hij zegt niet van: nee, ik denk er heel anders over.

RUTTE
Dat is niet waar. Dan moet u de brief van gisteren goed lezen. Daar gaat hij op al die punten, gaat hij uitgebreid in. En volgens mij is dat geen brief waar mensen aanstoot aan nemen.

ANDRINGA
Dus er is geen reden voor hem om zich belemmerd te voelen in zijn functioneren als minister van Buitenlandse Zaken?

RUTTE
Ik denk het niet. Omdat ook mijn ervaring is, nogmaals, in internationale politiek, ja er wordt niet geknikkerd. Dat zijn natuurlijk allemaal stevige lieden die iets vinden. En als daar fouten worden gemaakt, dan heb je die recht te zetten. En dan bel je elkaar en leg je dat uit. Dan wordt het ook zeer gewaardeerd. Dat is ook mijn ervaring.

KOOLE (RTL NIEUWS)
Aanvullend, dat is uw ervaring in de internationale politiek. Maar hoe zit het in de vaderlandse politiek? Zijn ze daar net zo lankmoedig denkt u?

RUTTE
Mijn ervaring is, en ik alleen maar voor mijn eigen partij spreken, in mijn ervaring als parlementariër, dat als een minister een fout maakt en die zet hij recht, dat dat zeer gewaardeerd wordt. En verder zal het debat moeten afwachten. Dat zegt Stef Blok zelf ook: er komt een Kamerdebat over. Natuurlijk.

KOOLE
Maar u verwacht voor hem daar geen hele grote problemen in dat Kamerdebat, gezien zijn reactie in de brief van gisteren en van vandaag?

RUTTE
Ik kan alleen maar denken dat ik denk dat hij gegeven de fout die gemaakt is, de spijtbetuiging en de brief van 18 juni en de kamervragen van gisteren en wat hij er ook vandaag tegen jullie over gezegd heeft, dat dat verstandig is.

HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Er wordt gezegd: het was ongelukkig en onzorgvuldig. Maar hij heeft bijvoorbeeld gezegd dat het ergens diep in onze genen zit dat we niet kunnen opschieten met mensen die vreemd, of dat we niet kunnen samenwerken met mensen die vreemd voor ons zijn. Hoe moet je dat dan gelukkig en zorgvuldig formuleren?

RUTTE
Daar gaat zijn brief uitvoerig op in gisteren. Ik daag jullie echt uit die brief dan daarop te scannen. Hij heeft in zijn brief van gisteren, of in zijn kamervragen beantwoording van gisteren op dit onderwerp, is hij heel specifiek ingegaan. Zegt hij ook: dat is op geen enkele manier bedoeld als een vrijbrief voor racisme of uitsluiting van bepaalde bevolkingsgroepen. Het in goede banen leiden van de komst van groepen buitenlanders is integraal kabinetsbeleid. Dat levert soms ook problemen op. Ja, dat zagen we in 2015 en 2016. En daar voegt hij zich in het regeringsbeleid. Ik vind echt dat die brief van gisteren, of zijn kamervragen-beantwoording van gisteren, en ik heb ook niet de indruk dat de inhoud, dat daar aanstoot aan wordt genomen, dat hij daar op deze onderwerpen goed ingaat.

HENDRICKX

Want u heeft zelf ooit bij Zomergasten bijvoorbeeld gezegd: ik haat de term multiculturele samenleving.

RUTTE

Klopt, maar dat gaat om iets anders. Want dat zijn natuurlijk allemaal etiketten, maar die multiculturele samenleving waar ik daar over sprak ging over de jaren ’80. Het Nederlandse integratiebeleid in de jaren ’80, dat eigenlijk uitging van soevereiniteit in eigen kring. Toen hadden we nog een beleid in Nederland waarin Turkse, Marokkaanse gemeenschappen de eigen taal leerden, in eigen kring laten we zeggen zich ontwikkelden naast de Nederlandse samenleving. Dat was toen hoe de term multiculturele samenleving werd ingevuld. Dat is natuurlijk een hele andere term. We praten nu over een feitelijke constatering dat we een land zijn waar veel verschillende culturen zich tot elkaar hebben te verhouden, maar inmiddels ook een land zijn waar volgens mij heel breed in de samenleving de overtuiging is gegroeid dat een aantal basale waarden die we hebben niet onderhandelbaar zijn: de vrijheid van geloof, de gelijkwaardigheid van man en vrouw, van zwart en blank, van homo en hetero, de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst. Het niet ter discussie staan van deze kernwaarden, daar hebben we geen discussie meer over. Dus de term multiculturele samenleving uit de jaren ’80 is natuurlijk een hele andere dan de term multiculturele samenleving anno 2018.

HENDRICKX

U gelooft nu wel in onze multiculturele samenleving, die er nu is?

RUTTE

Nou als je zegt ‘ik geloof in…’, het is niet geloven: er is een feitelijke constatering dat wij een land zijn waarin mensen met verschillende culturele achtergronden samenleven. Het grote verschil met de multiculturele samenleving in de jaren ’80 is dat nu het beleid is gericht op integratie, op meedoen, op de taal leren, een baan hebben en beseffen als je hier komt of bent, dat er een aantal onvervreemdbare kernwaarden in onze samenleving zijn die niet ter discussie staan. Dat zit in ons onderwijs, in ons integratiebeleid en dat is natuurlijk een kolossaal verschil ten opzichte van de jaren ’80. Gaat dan alles goed? Nee. Ik wees er net op, je ziet het bij vraagstukken rondom migratie, je hebt het gezien in 2015 en ’16: als die aantallen naar oncontroleerbare hoogtes stijgen en een samenleving heeft het gevoel dat we ‘out of control’ zijn, toen met de grote Syrische vluchtelingenstroom, dan zie je dat spanningen in de samenleving oplopen. En dan heb je ook als overheid je daartoe te verhouden. En nogmaals, de andere keerzijde daarvan is natuurlijk ook – maar dat is breder dan alleen die vluchtelingenstroom – dat we in dit land, hoe gaaf we ook zijn, ook te maken hebben met ernstige vormen, nog steeds, van discriminatie, uitsluiting en racisme.

HENDRICKX

Maar tot slot, dat heeft dus niks met dat het ergens diep in onze genen zit te maken? Want dat heeft toch niks met de jaren ’80 te maken of met nu te maken?

RUTTE

Daar daag ik jullie echt op uit: lees nou wat Stef daarover zegt gisteren in zijn brief van 18 juni, of sorry zijn brief van gisteren. Daar gaat hij daar echt op in en dan zegt hij ook precies dat hij dat nooit heeft bedoeld om daarmee op een of andere manier bevolkingsgroepen uit te sluiten of aan te zetten tot racisme.

SCHREINEMACHERS (RTL NIEUWS)

U zei dat het internationaal wordt gewaardeerd als je een fout toegeeft, maar dat was toch niet de reactie van Suriname?

RUTTE

Ik zeg dat in algemene zin. Ik kan niet hier ingaan op hoe gesprekspartners van Stef Blok hebben gereageerd op zijn telefoontjes. Dat raakt de vertrouwelijkheid van die gesprekken. Maar mijn ervaring is in de internationale diplomatie, in de internationale politiek dat als je een fout maakt of je denkt ‘ik heb misschien een collega onnodig gekwetst of beledigd’ en je legt het uit, je belt, wordt dat zeer gewaardeerd. En ik zei het al, die hele internationale politiek is stevig, die is robuust en als je fouten maakt zet je ze recht.

SCHREINEMACHERS

Ja maar Suriname heeft in het openbaar duidelijk gemaakt hoe ze erover denken. Wat geeft u dan het vertrouwen dat andere landen de fout wel zullen accepteren en zich erbij neer zullen leggen?

RUTTE

Mijn acht jaar lange ervaring in de internationale politiek.

VRAAG

Ik vraag me af waarom u niet meteen heeft gereageerd toen dit speelde. Want het was een vrij ernstige zaak, het ging toch om de reputatie van Nederland en dat was het uitgelezen moment voor de premier om daar dan iets van te zeggen.

RUTTE

Eenheid van kabinetsbeleid. De minister van Buitenlandse Zaken maakt een fout, zet die recht, heeft ‘ie gedaan.

Turkse weekendscholen in Nederland

DE WINTHER (TELEGRAAF)

Meneer Rutte, is het wenselijk dat Turkije weekendscholen opricht in Nederland?

RUTTE

Nou ja dat is natuurlijk een onderwerp, hebben we vandaag ook over gesproken. Daar kan ik zeggen, is natuurlijk het kabinet, vindt dat ongemakkelijk. Die hele speech van Erdogan in ik dacht Sarajevo, dat hij die speech hield, die roept een ongemakkelijk gevoel op. Wij zullen daar ook in onze contacten met Turkije aandacht voor vragen. Wij vinden, het gaat hier natuurlijk om Nederlanders die ook nog een Turkse achtergrond hebben, omdat ze kinderen of kleinkinderen zijn van mensen die generaties terug hier gekomen zijn, maar het zijn gewoon Nederlanders: hyphenated Nederlanders, zouden de Amerikanen zeggen, met ooit een Turkse achtergrond. En we vinden het erg belangrijk dat die juist in deze samenleving actief meedoen. Dus we zullen dat ook, waar zich dat dienstig is, aankaarten bij de Turken. We zullen ook uiteraard niet naïef zijn en dat betekent dat als er signalen zijn, dat daar dingen gebeuren die niet kunnen, dat we daar uiteraard op zullen acteren. We hebben een vrije samenleving, dat betekent dat er altijd mensen zullen zijn – in dit geval Turkije – die zullen kijken: waar zitten dan die grenzen van die vrije samenleving, vrijheid van vereniging, vrijheid van vergadering? Dit valt niet onder de Onderwijsinspectie, dit soort initiatieven. Maar we zijn niet naïef dus we zullen dat zeer zorgvuldig volgen.

DE WINTHER

Ja ik hoor u iets citeren uit de reactie die het ministerie van Sociale Zaken heeft gegeven naar aanleiding van de berichtgeving van vorige week, maar er was een eerder citaat uit die reactie dat ik toch even aan u wil voorleggen. ‘Het staat landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren bij hun landgenoten of hun kinderen of kleinkinderen in het buitenland’. Dat wordt er namens de Nederlandse regering gezegd als dit probleem opkomt. Dat lijkt er toch niet heel erg op dat u het ongemakkelijk vindt.

RUTTE

In algemene zin is dat een constatering over hoe een vrije samenleving met een vrijheid van vereniging en vergadering en het opzetten van verenigingen en bijeenkomsten, ja hoe dat in een land werkt. Dat is een algemene constatering, dat is niet een wenselijkheid, dat is een feitelijkheid dat je dat mág doen. De vraag vervolgens is of je bij dit specifiek Turkse initiatief je nou zo prettig moet voelen. En daarvan zegt het kabinet, hebben we vandaag lang over gesproken, dat we ons daar echt ongemakkelijk bij voelen omdat we weten dat de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Turkije niet in alle opzichten de kant opgaan die wij de goede vinden. En wij het bovendien van belang vinden dat deze mensen, gewoon Nederlanders, dat die zoveel mogelijk zich ook betrokken voelen bij deze samenleving. In die zin raakt het aan het vorige onderwerp.

DE WINTHER

Maar ik vind het toch een beetje ingewikkeld om te begrijpen, want u zegt dat u het allemaal scherp in de gaten gaat houden en wat ongemakkelijk vindt, maar die Turkse scholen zijn er toch niet voor opgericht om te leren hoe ze koekjes moeten bakken. Daar gaat toch eigenlijk vanuit dat, eigenlijk het droge feit dat ze hier worden opgericht, dat men bezig is om die Turkse invloed hier in Nederland gewoon te versterken?

RUTTE

Dat is het ongemakkelijk…

DE WINTHER

Dan moet je toch niet afwachtend eigenlijk maar kijken: we houden het in de gaten. Het moet toch eigenlijk misschien wat krachtdadiger gewoon verboden worden?

RUTTE

Ja dan daag ik u uit mij het wetsartikel te laten zien op grond waarvan dat zou kunnen, zonder daarmee…

DE WINTHER

Nou u maakt de wetten volgens mij. Dus u kunt toch iets verzinnen?

RUTTE

Ja maar dan hoop ik toch dat u wilt voorkomen dat wij wetten gaan maken die een aantal grondwettelijke artikelen over de vrijheid van vereniging en vergadering ter discussie stellen. En dat hoeft ook niet, dat hoeft ook niet. En dit is geen gewone school, als het een school zou zijn valt het gewoon onder de Onderwijsinspectie en dan kun je kijken naar het curriculum etcetera. Dus we zullen van alle kanten dit in de gaten houden en als wij, hebben we ook in het verleden gedaan, als wij denken – en we zijn niet naïef – ‘daar gebeuren dingen die niet door de beugel kunnen’ of daar hebben we aanwijzingen voor, dan zullen we echt zoeken naar de instrumenten om daar op in te grijpen. En we zullen in de tussentijd het gesprek ook met de Turken aangaan over wat wij hiervan vinden.

DE WINTHER

Dan dringt zich toch de vraag op hoe u dat gaat controleren. Want u zegt: de Onderwijsinspectie gaat er niet over. U houdt het scherp in de gaten, u zegt ‘er worden geen wetten gemaakt over veranderd om te zorgen dat dit verboden wordt’. Wie gaat dat eigenlijk doen: de politie of undercover integratieambtenaren?

RUTTE

Nou de manier waarop de overheid z’n signalen krijgt is over een heel breed vlak aan informatiebronnen etcetera. Dus dat is niet zo ingewikkeld. Wat wel ingewikkeld is, is dat als je ervoor zou willen kiezen om dit initiatief te verbieden, dat zich dat echt heel slecht verhoudt tot onze Grondwet en onze basale vrijheden. Maar dat tegelijkertijd iedereen die een ongemakkelijk gevoel erbij heeft, dit kabinet aan z’n zijde vindt. Wij vinden dit ook ongemakkelijk, omdat we natuurlijk ook ons realiseren inderdaad dat het niet gaat over Turkse koekjes bakken maar dat het gaat over op een of andere manier Turkije daar in het zonnetje zetten en de taal belicht en daarmee ook het risico met zich meebrengt van anti-integrativiteit.

DE WINTHER

U kunt niet zo veel volgens mij, of wel?

RUTTE

En dus moet je ervoor zorgen dat je aan de ene kant in dialoog bent met de Turken daarover, we zijn allebei NAVO-partners en we zijn bondgenoten dus daar kun je met elkaar gewoon over spreken, en dat als er signalen komen dat er dingen gebeuren die niet door de beugel kunnen en je zou wel een titel hebben om in te grijpen, dat je dat doet. Maar op zichzelf het opzetten van een vereniging in dit land, de wet Vrijheid van vereniging en vergadering, verhoudt zich slecht tot het op voorhand daarvan verbieden.

Afschaffen dividendbelasting

VAN DER WULP

U begon dat het economisch goed gaat met ons land. Dat heeft in principe ook een nadeel, want door het afschaffen van de dividendbelasting loopt u veel meer mis dan verwacht. Hoe gaat u dat oplossen?

RUTTE
Ja kijk, we zullen de komende weken  heel veel geruchten en cijfers horen over de begroting 2019. En mijn taak is vooral te voorkomen dat, dat als dat al gebeurt, dat dat dan niet uit het kabinet gebeurt omdat ik anders terecht de Tweede Kamer aan mijn broek heb.

VAN DER WULP
U heeft nog niet gecheckt of dat inderdaad 2 miljard euro ongeveer gaat kosten in plaats van 1,4 miljard?

RUTTE
Ja kijk, u vraagt mijn commentaar natuurlijk op berichten daarover. En hier geldt echt dat bij Prinsjesdag wij het hele beeld presenteren.

KOOLE
(onverstaanbaar)

RUTTE
Maar u stelt die vraag in de context van de vorige vraag. Daarmee zou ik alsnog daar bevestiging of ontkenning op geven. En ik vind het echt netjes dat wij bij Prinsjesdag het hele beeld laten zien.

VAN DER WULP
Zou het te verantwoorden zijn om bij andere bedrijven dan nieuwe lasten neer te leggen?

RUTTE
Ja, is dezelfde vraag in een ander jasje. Ik kan echt niet ingaan op al die geruchten en dat zal ik de komende weken in die persconferenties, daarom zijn de radio- en tv-gesprekken vinden ook niet plaats tot na Prinsjesdag. Ja dat is jammer, ik zie mevrouw Van der Heyde denken. Persconferenties gaan wel door. Maar dat betekent dat ik, als het gaat om al die lekkages die je hier en daar hoort en geruchten en uit kringen van… Daar kan ik niet op in gaan.

VAN DER WULP
Blijft de maatregel sowieso overeind?

RUTTE
Ja, u stelt de vraag nu in de context van deze geruchten. In algemene zin geldt, ik kan alleen in algemene zin antwoorden, dat is dat er een regeerakkoord staat. Het regeerakkoord ligt er. Dat zijn we aan het uitvoeren.

VAN DER WULP
Ja, en de maatregel verdedigt u ook nog?

RUTTE
Ja maar u stelt de vraag in de context van de vorige vraag. Als we hem loskoppelen, als de algemene vraag wordt gesteld: verdedigt de regering nog steeds de afschaffing van de dividendbelasting? Dan is het antwoord: ja. Maar u stelt de vraag nu in de context van uw vorige vragen over geruchten over dat die meer zou kosten.

VAN DER WULP
U noemt het geruchten, maar u heeft het zelf al in de cijfers gezien. U wil alleen niet over die cijfers praten.

RUTTE
Nogmaals, ik kan op geen enkele manier daarop ingaan omdat het zich niet verhoudt tot het Prinsjesdagproces. Dat hebben we natuurlijk, dat heb ik ook al een jaar of acht hier, en dat gaan we de komende weken nog wel een paar keer krijgen, dat vind ik ook niet erg. Maar ik moet ook rolvast zijn en toch ook proberen richting de Tweede Kamer ervoor te zorgen dat wij pas op Prinsjesdag met de spullen komen.

VAN DER WULP
Hoe vervelend vindt u het dat het direct na de vakantie weer over die dividendbelasting gaat?

RUTTE
Ja, ook die vraag stelt u in de context van de geruchten. Dus ik kan daar niet op ingaan.

VAN DER HEYDE
Dat is het probleem.

VRAAG

De afschaffing van dividendbelasting is berekend op 1,4 miljard. U heeft dat destijds verdedigd dat u voelde in iedere vezel van uw lijf dat het juist was om te doen. Stel nou dat dat bedrag toch verder oploopt. Blijft dat dan toch datzelfde gevoel waarmee u het heeft verdedigd?

RUTTE
Nogmaals, u stelt de vraag in de context van de berichten. Ik kan echt niet vooruitlopen op Prinsjesdag, dat gaat niet.

VRAAG
Maar ergens moeten die vezels toch zeggen: het bedrag wordt te hoog.

RUTTE
Nogmaals, zelfde antwoord als aan uw collega.