Lokale opgaven vragen om versterkte lokale democratie
In de gemeenten gebeurt het. We bouwen aardgasvrije wijken, met de Omgevingswet kunnen er straks makkelijker bouwprojecten starten, en zorgtaken worden afgestemd op de behoeften van afnemers. Inwoners willen hier niet alleen over meepraten, maar vooral ook mee doen. Daarom presenteert minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een aantal maatregelen die de lokale democratie versterken. Dat schrijft de minister vandaag aan de Tweede Kamer.
Door verschillende vormen van democratie, moeten meer mensen betere mogelijkheden krijgen om mee te doen. Het bouwen van aardgasvrije woningen zal de eerste nationale proeftuin zijn waarbij inwoners kunnen mee besluiten over hoe dit vorm krijgt in hun wijk. Ook wil het kabinet het aantal gemeenten dat met Right to Challenge werkt verdubbelen. Bewoners kunnen dan taken van gemeenten overnemen als zij denken dat het anders, beter, slimmer of goedkoper kan. En in het najaar starten 10 experimenten waarbij inwoners exploitatie en beheer van vastgoed overnemen. De inzet van digitale participatievormen moet ervoor zorgen dat bewoners op een laagdrempelige manier meer invloed kunnen uitoefenen op beleids- en besluitvorming. Op de Dag van de Lokale Democratie in november wordt er vanuit het nieuwe samenwerkingsprogramma met VNG, beroeps- en belangenverenigingen, kennisorganisaties, politieke partijen en expertisecentra het startsein gegeven voor de concrete projecten die de komende jaren worden uitgevoerd. Voor het programma is 11 miljoen euro beschikbaar. Deze initiatieven zijn niet vrijblijvend. De pilots en experimenten worden geëvalueerd, zodat anderen ervan kunnen leren en overnemen.
Individuele volksvertegenwoordigers, bestuurders en ambtenaren bepalen de kwaliteit van lokale democratie en het lokaal bestuur. Naast het onlangs door de minister aangekondigde uitgebreide inwerk- en ondersteuningsprogramma voor raadsleden, worden er daarom ook projecten aangeboden die de samenwerking tussen de raad met het college van burgemeester en wethouders, de griffier en de gemeentesecretaris versterken. Vanuit die samenwerking kunnen inwoners meer betrokken worden bij het lokaal bestuur. Het is daarbij van belang dat inwoners zich voldoende vertegenwoordigd voelen. Daarom wordt met politieke partijen bekeken hoe diversiteit binnen de lokale democratie en bestuur vergroot kan worden. Daarnaast zal er een netwerk worden opgezet voor de ondersteuning van lokale politieke partijen.
Het is belangrijk dat gemeenten op hun eigen wijze invulling kunnen geven aan lokale democratie. BZK zet daarom in op het lokaal maatwerk door het creëren van ruimte binnen wetten als de Gemeentewet, Provinciewet en Wet gemeenschappelijke regelingen. Verder wordt gekeken welke aanvullende wet- en regelgeving er nog nodig zijn om lokaal maatwerk mogelijk te maken.
In een levendige democratie is het belangrijk dat je weet wat er speelt. Minister Ollongren gaat daarom samen met minister Slob voor Basis en Voortgezet Onderwijs en Media in gesprek met de VNG en IPO over de versterking van streekomroepen. Ook wordt openheid in lokale politiek vergroot door het verbeteren van open besluitvorming en transparantie van de financiering van decentrale politieke partijen. Daarnaast worden jongeren meer betrokken bij de politiek, door opkomstbevordering bij jongeren, het instellen van jeugdraden of een kinderburgemeester.
De plannen voor het versterken van de lokale democratie sluiten aan bij de eerder door de minister Ollongren gepresenteerde plannen om de gemeenteraad sterker te positioneren, zoals het versterken van decentrale rekenkamers, meer grip op gemeenschappelijke regelingen, mogelijk maken van externe voorzitters voor commissievergaderingen, en vernieuwen van het verkiezingsproces. De minister heeft ook onder meer een basistoets integriteit, verplichte VOG voor wethouders, en een landelijk Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur aangekondigd, ter versterking van integriteit en veiligheid van lokale politieke ambtsdragers.
Afbeelding: Democratie in actie