Spreekpunten minister Ollongren bij Nationale Herdenking Slavernijverleden, 1 juli
“Op een gegeven teken, de slag van een trommel, renden de kopers tegelijk allemaal de binnenplaats op waar de slaven waren opgesloten, en kozen dat pakket dat hen het beste leek.”
Ik citeer Olaudah Equiano.
11 jaar oud is hij, als hij in 1756 als een tot slaaf gemaakt jongetje op een schip van Nigeria naar Noord-Amerika vaart. Er is nog een handgeschreven kwitantie van de koop korte tijd later.
Equiano kon als een van weinigen zijn verhaal doen.
Hij kon zich tien jaar later vrijkopen, en schreef zijn ervaringen op…
… over de ondraaglijke stank aan boord, over de kopers die hem hardhandig heen en weer schudden, - om te controleren of hij wel gezond is - , en over het eigendomsteken dat met roodgloeiend ijzer in zijn borst gebrand wordt.
Dames en heren.
Het zijn verschrikkelijke verhalen waarvoor we hier vandaag bijeen zijn. Het zijn ook kille feiten. Kille feiten waarvan elke Nederlander voelt dat het vreselijk is dat ze deel uitmaken van de Nederlandse geschiedenis.
…. mannen, vrouwen en kinderen die op barbaarse wijze weggevoerd zijn uit hun thuisland;
…. gezinnen die uiteengerukt zijn,
een man van zijn vrouw,
een moeder van haar kind;
…. van alles ontdaan, verkocht aan de hoogste bieder, gekluisterd aan ketens;
.... vaak geboren in slavernij en nooit een dag vrij geweest.
Soms kun je gevoel hebben voor andere tijden, voor context, voor andere ideeën, voor andere meningen. Maar hier kun je niet neutraal over praten: de slavernij is en was in alle opzichten verkeerd. Daarbij past schaamte, diepe spijt en berouw.
Slavernij staat haaks op de waarden in onze grondwet, haaks op het gelijkheidsbeginsel, haaks op ons idee van menselijke waardigheid, haaks op wat wij als land willen zijn.
Dames en heren.
In het Louvre in Parijs hangt een belangrijk schilderij. Het heet ‘Portrait d’une femme noire’, oftewel ‘Portret van een zwarte vrouw’, een schilderij van de vrouwelijke kunstenaar Marie-Guillemine Benoist.
Zij maakte dit werk in 1800 als een ode aan deze prachtige vrouw. Het staat vandaag symbool voor de emancipatie van alle gekoloniseerde en tot slaaf gemaakte mensen.
Het is een van de weinige kunstwerken van vóór de 20ste eeuw waarop een vrouw van Afrikaanse afkomst alleen, centraal, is afgebeeld.
Het gaat om haar. Een persoon. Een mens.
Het schilderij is een highlight in de geschiedenis, en een highlight nu. Nu, nu het zo goed te zien is in de spraakmakende, nieuwe videoclip van Beyoncé en Jay-Z - als eerbetoon aan mensen als Olaudah Equiano, als eerbetoon aan alle mensen van Afrikaanse afkomst die naamloos bleven in de geschiedenis, die werden onderdrukt, die tot bezit werden verklaard.
Zij dwingen ons te kijken naar het verleden. En dat doen wij vandaag, hier, bij dit monument, ook.
Samen herdenken wij wat in het verleden is gebeurd, samen houden we de verhalen levend, en samen vieren wij die belangrijke stap naar gelijkwaardigheid en vrijheid die 155 jaar geleden is gezet.
De indringende herinnering aan het ontbreken ervan toen zal ons ook helpen de gelijkwaardigheid en vrijheid nu te koesteren en te beschermen.
In woord én in daad.
Dank u wel.