Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 29 juni 2018

Mediatekst | 29-06-2018

Inleidend statement viceminister-president De Jonge:

Goedemiddag. Wat dapper dat u hier zit en niet in de zon, want het is heerlijk weer buiten. De minister-president is in Brussel bij de Europese Raad. Daar staan enkele grote onderwerpen op de agenda: het vraagstuk van asiel en migratie, de eurozone en de Europese defensiesamenwerking. En u heeft ongetwijfeld het nodige meegekregen van de nachtelijke sessie over de migratieafspraken. Later vandaag zal minister-president Rutte de media weer te woord staan. Voor vragen verwijs u door naar uw collega’s in Brussel. 

Vandaag hadden wij veel onderwerpen behandeld in de ministerraad. Dat is gebruikelijk natuurlijk aan het einde van het politieke seizoen. Het zijn ook drukke weken in de Kamer. Afgelopen week hebben we een aantal debatten gehad over onder meer de gaswinning en de verpleeghuiszorg. En volgende week is het de laatste Kamerweek voor het zomerreces. Ook daar is weer een aantal belangrijke debatten gepland, zoals het debat over de Voorjaarsnota, de Nederlandse inzet in Afghanistan en de versterkingsoperatie en schadeafhandeling in Groningen. 

Uit het grote aantal kabinetsbesluiten van vandaag wil ik er één uitlichten, die over het MKB. Zoals u weet speelt het midden- en kleinbedrijf een grote economische en maatschappelijke rol in ons land. MKB-bedrijven zijn de ruggengraat van onze economie en bij elkaar opgeteld de grootste werkgever. Zij verdienen alle ruimte, zoals in het Regeerakkoord ook is opgetekend. Voor het MKB-actieplan trekken wij totaal 200 miljoen uit. Staatssecretaris Mona Keijzer geeft hier aansluitend aan deze persconferentie een toelichting op dat actieplan. 
En tot slot: Veteranendag. Den Haag maakt zich op voor de Veteranendag morgen. De dag is een eerbetoon aan alle Nederlandse veteranen waarbij erkenning en waardering centraal staan. Morgen zullen de Koning en de minister-president, zoals ieder jaar, bij Veteranendag aanwezig zijn.

Vliegtaks

VAN GALEN (NOS/NIEUWSUUR)
Mag ik u iets vragen over de vliegtaks? In 2008 is die mislukt omdat Schiphol 900.000 vluchten kwijt raakte. Waarom dan nu toch weer ingevoerd als Europa niet meedoet?

DE JONGE
Die afspraak is gemaakt in het regeerakkoord, omdat het eigenlijk ook wel gek is dat van alle vervoersmiddelen eigenlijk het vliegen het minst belast is. Terwijl dat natuurlijk wel heel belastend is voor juist het milieu. De afspraak is gemaakt dat er natuurlijk wordt gewerkt aan een set van Europese afspraken. Dat zou natuurlijk de te prefereren optie zijn. Maar als dat niet lukt, is ook afgesproken in het regeerakkoord, dan doet Nederland het zelf per 2021. En de reden dat vandaag al het wetsvoorstel in consultatie is gegaan is omdat je wel op tijd klaar moet zijn om dan een Nederlands alternatief in gang te zetten. Maar de inzet is gericht op Europese afspraken.

VAN GALEN
Maar de vraag was waarom als Nederland dat eenzijdig gaat doen dan nu wel zou lukken wat in 2008 mislukt is?

DE JONGE
Ik denk dat het draagvlak daarvoor ook wel veranderd is. Het draagvlak in 2008 bleek niet groot genoeg, maar ik denk dat inmiddels de urgentie om iets te doen aan het klimaat en aan klimaatverandering, de urgentie om een principe als de vervuiler betaalt door te voeren, ik denk dat die urgentie wel is gegroeid.

VAN GALEN
Is die vervuiler de passagier of de vliegtuigmaatschappij, want dat is nog even de vraag.

DE JONGE
Ja, maar je kunt ze niet helemaal van elkaar scheiden natuurlijk. Want de vliegtuigmaatschappij kan pas vliegen op het moment dat mensen daar gebruik van maken.

VAN GALEN
Ja, maar de passagiers gaan al genoeg aan Parijs meebetalen straks. Moeten die dan toch nog weer extra gaan betalen?

DE JONGE
Waar het om gaat is dat je je belastingstelsel zo kiest dat dat met name belastend is voor gedrag waarvan je eigenlijk liever iets minder zou willen zien. Nu is de belasting op werk natuurlijk een van de belangrijkste belastingen die we kennen. En wat je doet is met een vergroening van het belastingstelsel een aantal gedragingen belasten waarvan je liever wat minder zou zijn. En dat mensen bij het maken van hun keuze hoe ga ik op vakantie nadenken wat daarvan het effect is op het milieu. En dat je dat nadenken stimuleert via de prijs, dat lijkt me niet onlogisch.

VAN GALEN
Maar tot slot, er is geen alternatief. Want een treinreis naar Barcelona is drie keer zo duur, duurt vijf keer zo lang. Je moet bijna gek zijn om dan niet het vliegtuig te nemen.

DE JONGE
Maar dat is dus juist het merkwaardige van de huidige situatie, dat de meest milieubelastende eigenlijk de goedkoopste vervoersoptie is. Nou, daar gaan we iets aan doen.

BORGMAN (RADIO 1)
Een aanvullende vraag. U zegt in 2009 was het draagvlak onvoldoende. Toen is vanwege dat ontbrekende draagvlak die vliegtaks weer afgeschaft. U denkt dat het draagvlak nu groter is. Wat nou als blijkt dat dat niet zo is? Gaat u hem dan weer afschaffen?

DE JONGE
Volgens mij hebben we vandaag juist het besluit genomen om een wetsvoorstel in consultatie te brengen. Dus dan kan iedereen daarop reageren. Met als doel dat wetsvoorstel ook in te dienen bij de Kamer en het dan ook te behandelen. En bij de behandeling daarvan zal het draagvlak natuurlijk getoetst worden. Dat is de toets van het draagvlak, het parlementaire draagvlak. En de afspraak is gemaakt in het regeerakkoord om toe te werken naar een vliegtaks. In eerste instantie Europees. Maar als het Europees niet lukt, ja dan nationaal.

BORGMAN
Dus als alle reacties op de internetconsultatie negatief zijn maar de Tweede Kamer is in meerderheid voor, dan komt hij er toch?

DE JONGE
Het is een afspraak uit het regeerakkoord, en we hebben de neiging die afspraken te willen volgen.

JOOSTEN (ELSEVIER)
U wees er net op dat als je met vakantie gaat en het vliegtuig neemt, dan vervuil je. Deze week was er ook een bericht dat niet alle mensen op vakantie kunnen. Dat heeft meer een financiële achtergrond. Maar elke Nederlander die in het vliegtuig stapt die vervuilt. Zou het kabinet niet ook moeten stimuleren dat mensen misschien bewuster moeten zijn? Want u zegt zelf dat het draagvlak groter is geworden voor maatregelen.

DE JONGE
Ja. Maar dit is natuurlijk maar één maatregel, er zijn veel meer maatregelen natuurlijk die raken aan het klimaat. Als je even kijkt wat er deze week alleen al over de Klimaatwet, bijzonder, initiatief van zeven partijen, ook een afspraak uit het regeerakkoord, om daar mee aan de slag te gaan. Zeven partijen werken daarin samen. Als ik kijk naar de resultaten van de tafels die de optelsom moeten komen tot een klimaatakkoord, ook die werken volop aan het maken van afspraken. En ik denk als je kijkt naar hoe het gesprek daarover wordt gevoerd, dan zie je wel degelijk…

JOOSTEN
Maar dat is toch weer iets anders dan wat ik vroeg; of mensen misschien ook wel wat minder vaak op vakantie zouden moeten gaan. 

DE JONGE
Maar ik dacht dat u vroeg naar klopt het nou dat die urgentie daadwerkelijk breder wordt gevoeld. Mijn indruk is stellig van wel inderdaad. En klopt het nou dat het inderdaad gaat over het moeten willen beïnvloeden van het gedrag van mensen: ja natuurlijk, uiteindelijk gaat het daarom, dat is namelijk het doel van die vliegtaks. Dat is het willen beïnvloeden inderdaad van het gedrag van mensen, het bewuster kiezen welk vervoersmiddel je kiest op het moment dat je op vakantie gaat. En dat is de achtergrond überhaupt van het willen invoeren van een vliegtaks.

BOVEN (BNR)
In aansluiting daarop: als het gaat om het beïnvloeden van gedrag wat u niet graag zou willen zien, waarom bouwt u dan een vliegveld in Lelystad?

DE JONGE
Volgens mij hebben we dat gesprek al een aantal keren gevoerd. Als je kijkt naar Schiphol, naar de belasting op Schiphol, dan zitten daar gewoon restricties aan. En als je Schiphol zou willen ontlasten, dan is het ook mogelijk om dat op een andere manier te doen, om die vluchten elders plaats te laten vinden. Dat is natuurlijk de achtergrond van vliegveld Lelystad.

BOVEN
Toch begrijp ik het niet; dat is het creëren van meer mogelijkheden naar vraag, terwijl u tegelijkertijd zegt dat u eigenlijk, dat het gedrag is wat u eigenlijk niet zou willen zien.

DE JONGE
Nee, het is het verlichten van de druk op Schiphol en dat is dus ook de druk op de geluidsnormen rondom Schiphol, de druk op de belasting in het gebied rondom Schiphol. En dat is de reden voor het starten van vliegveld Lelystad, dat staat in zekere zin los van de vliegtaks. Op één ding na: een vliegtaks invoeren op geheel, je hoopt ook dat dat een dempend effect heeft op de keuze voor een vliegtuig boven bijvoorbeeld te trein om op vakantie te gaan, of vakantie wat dichter bij huis, of met de auto op vakantie gaan. Dat is allemaal minder belastend dan het vliegen. En die vliegtaks is inderdaad een middel om dat gedrag te willen beïnvloeden, maar is ook een middel om de vervuiler aan te spreken, en het uitgangspunt de vervuiler betaalt ook in de belastingen te verwerken.

BOVEN
Wat is het target, in minder vluchten?

DE JONGE
Daar ben ik niet mee bekend. Volgens mij bestaat er geen target die gekoppeld is aan de vliegtaks.

KOOLE (RTL)
Want u zegt dat Lelystad open moet om Schiphol te ontlasten, volgens mij is het niet om Schiphol te ontlasten maar om extra vluchten mogelijk te maken. Schiphol zit aan zijn plafond, daar kan niks meer bij, en dus maken we Lelystad open. Dus volgens mij heeft mijn collega van BNR absoluut gelijk in dat het een tegenstrijdige beweging lijkt.

DE JONGE
Ja maar het is hetzelfde. De druk op Schiphol is enorm groot, en de groei in de luchtvaart is ook groot. En die groei die kun je eigenlijk maar beperkt accommoderen, eigenlijk vrijwel niet meer accommoderen op Schiphol. En dat is de reden dat een deel van de vluchten zou moeten worden afgebogen naar Lelystad.

KOOLE
Maar u zegt: we voeren een vliegtaks in om die groei af te remmen. Dat is toch een tegenstrijdige beweging; u maakt aan de ene kant meer vluchten mogelijk, en aan de andere kant voeren we een vliegtaks in zodat mensen minder gaan vliegen.

DE JONGE
Maar de redenering zit ook anders in elkaar. Lelystad is om Schiphol en het gebied rond Schiphol te ontlasten. Ten aanzien van de vliegtaks geldt dat je het principe van de vervuiler betaalt ook in de belastingen tot uiting brengt. En inderdaad, je hoopt dat daar een gedragseffect ook vanuit gaat, van een bewustere keuze. Een bewustere keuze die mensen maken.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Ik ben toch een beetje puzzled van uw redenering met betrekking tot het draagvlak. U zegt dat, of u denkt dat er draagvlak is voor het invoeren van de vliegtaks, u denkt dat te weten. Waar leidt u dat eigenlijk aan af?

DE JONGE
Nou als je kijkt naar de urgentie die het klimaatvraagstuk inmiddels heeft, dan is dat denk ik breder dan dat dat was in 2008. Als je kijkt dat waar toen denk ik slechts enkele partijen daar mee bezig zijn, inmiddels eigenlijk kamerbreed klimaat als een urgent vraagstuk voor alle partijen geldt, tot uiting gekomen bijvoorbeeld deze week in die initiatiefwet. Dan denk ik inderdaad dat het draagvlak op dit moment voor het nemen van klimaatmaatregelen veel groter is. Daar zeg ik wel één ding bij: uiteraard brengen alle maatregelen die we zullen moeten nemen om Parijs te halen, het klimaatakkoord wat straks gesloten zal gaan worden, dat brengt kosten met zich mee, uiteraard. En die kosten zullen wel gedragen moeten worden. En dat betekent dat we alle stappen die we zullen moeten zetten onderweg naar Parijs ook echt in gezamenlijkheid moeten nemen, en ook samen met die samenleving zullen moeten nemen. Omdat uiteindelijk die kosten natuurlijk wel gedragen moeten worden, en dus ook begrepen moeten worden waarom het noodzakelijk is om die kosten te maken.

DE WINTHER
Maar dan is dus eigenlijk de reden dat de vliegtaks wordt ingevoerd niet zo zeer omdat er draagvlak voor is, maar omdat er klimaatdoelen moeten worden gehaald.

DE JONGE
Dat klopt ook. De afspraak in het regeerakkoord is gemaakt inderdaad om een vergroening te krijgen van het belastingstelsel waarbij het principe van de-vervuiler-betaalt verankert eigenlijk ook in het belastingstelsel. En daarom heb ik net ook gezegd, het is op zich merkwaardig natuurlijk dat van alle vervoersmiddelen op dit moment het vliegen eigenlijk het minst belast is. Dat is iets merkwaardigs in ons belastingstelsel. En de keuze is heel bewust gemaakt om dat wel te doen. Daarmee heb je het uitgangspunt van de vervuiler betaalt, verankerd in het belastingstelsel. Maar nog los daarvan, het is natuurlijk maar één van de maatregelen. Er zal een hele set aan maatregelen moeten worden genomen om die klimaatdoelen van Parijs te halen.

DE WINTHER
Dat is dan toch eigenlijk wel een beetje, met terugwerkende kracht een tik op de vingers die u aan uw eigen partij geeft en bijvoorbeeld ook aan de VVD die dergelijke inzichten tot oktober nog niet hadden. Want die vonden het toen helemaal geen goed idee. En die hadden ook helemaal niets met een draagvlak wat u ziet. Uw eigen partij vond het helemaal geen goed idee. En nu is er ineens draagvlak gesignaleerd, komt er een internetconsultatie. Waar we vervolgens nu al van weten dat het kabinet er zich niks van aan gaat trekken want het is afgesproken in het regeerakkoord. Dat heeft toch niks met draagvlak te maken?

DE JONGE
Nu neemt u wel een aantal hink-stap-sprongen in uw vraagstelling als ik zo vrij mag zijn. Het begint met het waarom die afspraak is opgenomen in het regeerakkoord. Er is een afspraak gemaakt in het regeerakkoord om daarover Europese afspraken te maken. Mocht dat niet lukken, Nederlandse afspraken te maken voor het vergroenen van het belastingstelsel. En in dit geval dus het invoeren van de vliegtaks. Die afspraak is gemaakt bij het regeerakkoord waar dus de handtekening onder staat van vier partijen die behoren tot deze coalitie. Dat is één. Tweede is, vervolgens komt de vraag, maar waarom denkt u nou dat het nu wel gaat lukken, zou er dan nu wel draagvlak zijn daar waar dat in 2008 nog onvoldoende bleek om tot zo’n maatregel te komen. En in antwoord op die vraag zeg ik volgens mij is er wel het een en ander veranderd. Je ziet wel degelijk een toegenomen urgentie als het gaat over maatregelen die raken aan het klimaat en die nodig zijn om de route richting Parijs op een goede manier af te leggen en ook daadwerkelijk te gaan halen. En daarnaast zeg ik, draagvlak houden in de samenleving voor die klimaatafspraken die nodig zijn om te maken, dat is geen gegeven. Daar zullen we inderdaad ontzettend aan moeten werken. En bij alle afspraken, bijvoorbeeld die straks zullen voorkomen in het klimaatakkoord, dus de invulling eigenlijk van de afspraken om aan de doelstellingen ten aanzien van het klimaat te gaan voldoen, daarbij zal telkens belangrijk zijn dat we dat draagvlak ook houden. Want zonder de samenleving dit type maatregelen nemen waarbij het draagvlak niet gegarandeerd is, dat is geen goede zaak. We zullen die weg onderweg naar Parijs zullen we samen moeten afleggen.

DE WINTHER
Dan kom ik toch weer even terug op het feit dat mensen op een partij hebben gestemd, en die begrijpen ook dat er compromissen gesloten moeten worden. Maar u heeft het over draagvlak. En u zegt dat nu het draagvlak gegroeid is vanwege het feit dat een aantal partijen zijn handtekening onder iets hebben gezet waar ze eerst tegen waren.

DE JONGE
Volgens mij spelen er twee dingen door elkaar in uw vraagstelling. Kijk het gaat over het draagvlak, het politieke draagvlak, het draagvlak in de Kamer. Daarop heb ik gezegd er staat een handtekening onder het regeerakkoord en in het regeerakkoord staat deze afspraak. Dus ik ga er vanuit dat dat politieke draagvlak er is. Ik lees uit het initiatief van deze week af dat het politieke draagvlak nog wel eens veel breder zou kunnen zijn omdat er zeven partijen hun schouders hebben gezet onder een initiatiefwet, een Klimaatwet, om daadwerkelijk die doelen van Parijs te gaan halen. Daarnaast is er draagvlak nodig in de samenleving. Want met alleen politiek draagvlak in de Kamer red je het natuurlijk uiteindelijk niet. Dus we zullen als samenleving als geheel die weg naar Parijs moeten afleggen. En dat betekent dat bij de uitwerking van dat klimaatakkoord wat dus na de zomer komt als invulling eigenlijk van de klimaatdoelstellingen zoals die in het regeerakkoord staan, dat je daarbij natuurlijk de samenleving zult moeten betrekken.

DE WINTHER
Maar u heeft het dus, als u het heeft over draagvlak, over politiek draagvlak en niet over draagvlak in de samenleving dat ineens zou zijn gegroeid?

DE JONGE
Het politiek draagvlak dat is inmiddels sowieso anders. Want die afspraak staat in het regeerakkoord en nogmaals, er zal best een bredere coalitie ook voor deze afspraken zijn. Maar het klopt, inderdaad, volgens mij ook dat het draagvlak in de samenleving is gegroeid maar niet vanzelfsprekend is. Dat draagvlak daar zal je aan moeten blijven werken. De maatregelen die je neemt om de weg naar Parijs af te leggen zul je samen moeten doen omdat dat draagvlak geen vanzelfsprekendheid is. Daar zullen we iedere dag opnieuw aan moeten werken.

WESTER (RTL NIEUWS)
Waarom lukt het niet om in Europa tot afspraken te komen?

DE JONGE
Dat is niet gezegd, dat zou zomaar wel eens kunnen lukken. En dat is natuurlijk ook de eerste inzet, want dat is beter om het in Europa te doen. Maar mocht dat niet lukken, moet de Belastingdienst wel op tijd klaar zijn ook voor een Nederlandse inning van belastingen. En dat is de reden dat we nu ook starten met die internetconsultatie van dit wetsvoorstel.

WESTER
Wat ik overal lees, is dat het niet lukt in Europa omdat er geen draagvlak is. Waarom is dat er in Nederland dan ineens wel, als dat in andere landen niet zo is?

DE JONGE
Dat is niet zo, want met de vliegbelasting loopt Nederland niet bepaald voorop. In Duitsland, in Oostenrijk, in Zweden, in Italië, in het VK - u ziet dat ik citeer uit eigen werk - in Frankrijk en in Noorwegen is op dit moment al een vliegbelasting. Dus er is al een vliegbelasting. Alleen overal zie je dat de tarifering weer net een beetje anders is. En het zou goed zijn om tot een set aan Europese afspraken te komen. Maar dat is niet gegarandeerd. 

WESTER
Tot slot, hoe gaat u zelf op vakantie deze zomer?

DE JONGE
Ik ga met de auto.

Opvangkampen voor vluchtelingen

BOVEN 
U verwees voor de migratievragen door naar de premier in Brussel. Toch: u bent de vicepremier, de leider van het CDA-smaldeel in het kabinet, dus ik ben wat dat betreft ook wel erg benieuwd naar uw visie op het concept van de gesloten opvangkampen voor vluchtelingen. En in hoeverre daar volgens u rechtsbasis voor is binnen de Europese Unie.

DE JONGE
Zoals ik in mijn inleiding al zei: die afspraken die inmiddels al naar buiten zijn gekomen van datgene wat er is onderhandeld vannacht, tot ik meen kwart voor zes vanmorgen, een aantal van uw collega’s was daarbij, dat is denk ik… Ik was daar niet zelf bij aanwezig en dat maakt het lastig om daarover te rapporteren. Dat was de reden dat ik verwees naar de persconferentie die de MP straks zal geven in Brussel. Maar als je kijkt naar wat er nu naar buiten komt, dan moet je daar natuurlijk wel van zeggen: dat is wel een betekenisvolle stap. Überhaupt dat het is gelukt, dat had iedereen aan de vooravond denk ik ook niet verwacht, maar dat het is gelukt om überhaupt te komen tot een set aan afspraken om een aantal stappen te zetten in het oplossen van het migratievraagstuk is denk ik gewoon een hele goede zaak. Daarbij geldt wel, en dat heeft onze MP ook vanmorgen vroeg gezegd, daarbij geldt wel dat nog heel veel van die afspraken ook zullen moeten uitgewerkt worden. Dus de mate waarin je nu al kunt beoordelen van is dit dan daadwerkelijk een adequate set aan afspraken, is het compleet genoeg, is het goed genoeg, dat hangt echt af ook van de uitwerking.

BOVEN
Is er volgens u een rechtsbasis voor, voor het opsluiten van vluchtelingen?

DE JONGE
Dat komt natuurlijk aan de orde ook bij de uitwerking daarvan. En natuurlijk zal als je zo’n keuze maakt dan zal dat in overeenstemming moeten zijn met het internationaal recht, dat spreekt voor zich. Maar de afspraken zoals ze gemaakt zijn, die zijn gewoon nodig om dat migratievraagstuk daadwerkelijk onder controle te krijgen. Dat is ook weer, net zoals het klimaatvraagstuk, dat is ook weer iets waar je als Nederland niet in je eentje kunt opereren, daar zul je de samenwerking voor nodig hebben. En die platforms waar over gesproken is, dat is denk ik een belangrijk onderdeel om te komen tot een set aan sluitende migratiemaatregelen om het grote vraagstuk onder controle te krijgen.