Stemmen gemakkelijker en transparanter
De gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 en het raadgevend referendum over de Wiv 2017 zijn geëvalueerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De verkiezingen zijn zonder grote incidenten verlopen. Het vertrouwen van mensen in onze verkiezingen is groot. Toch is vernieuwing van het verkiezingsproces nodig, onder meer om het proces toegankelijker, transparanter en controleerbaarder te maken. De ministerraad heeft daarom, op voorstel van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, ingestemd met het doorvoeren van een aantal vernieuwingen.
Internetpublicatie uitslagen
Er is meer transparantie en controleerbaarheid nodig bij het vaststellen van de uitslag van de verkiezingen. Nu zijn de processen-verbaal van de stembureaus en de uitslagen per gemeente slechts gedurende enkele dagen in te zien. Minister Ollongren dient na het zomerreces een wetsvoorstel in om de processen-verbaal van de stembureaus en de totalen op gemeentelijk niveau volledig openbaar te kunnen maken en op het internet te publiceren.
Centraal tellen
De Kieswet wordt gewijzigd om de stemmen centraal in de gemeente te tellen en om fouten bij het tellen te kunnen corrigeren. In afwachting van de wetswijziging worden bij de volgende verkiezingen de experimenten met centraal tellen voortgezet. Hierbij tellen de stembureaus op de avond van de verkiezingen alleen hoeveel stemmen per lijst zijn uitgebracht. De dag daarna worden per gemeente op een centrale locaties de stemmen per kandidaat geteld. Zo worden de stembureaus ontlast en het risico op tel- en overnamefouten als gevolg van vermoeide tellers verkleind.
Meer mogelijkheden om zelf te stemmen
Kiezers moeten zoveel als mogelijk zelf kunnen stemmen. Minister Ollongren wil experimenten mogelijk gaan maken met vormen van 'early voting' om daarmee de behoefte aan het geven van volmachten te verminderen. Het geven van een volmacht betekent immers dat het stemgeheim moet worden prijsgegeven. Ook kunnen kiezers onder druk worden gezet om een volmacht te verstrekken, waardoor de stemvrijheid in het gedrang kan komen. Landen als Noorwegen, Zweden en Finland kennen al vormen van 'early voting'.
Nieuw stembiljet dat elektronisch geteld kan worden
Het kabinet wil een nieuw stembiljet invoeren, om zoals de commissie Van Beek heeft geadviseerd, elektronisch te kunnen tellen. Zo'n stembiljet moet ook handmatig makkelijker en sneller geteld kunnen worden, en het moet ook geschikt zijn voor gebruik van een mal. Dit kan voor kiezers met een visuele beperking een oplossing zijn om zelfstandig te kunnen stemmen. Het stembiljet voorzien van de logo's van de partijen kan het voor laaggeletterde kiezers makkelijker maken om een stem uit te brengen. Begin 2019 zal minister Ollongren voorstellen doen voor een nieuw stembiljet. De inzet is om bij de herindelingsverkiezingen in 2021 en gemeenteraadsverkiezingen in 2022 een nieuw stembiljet te testen.