Toespraak minister Van Nieuwenhuizen ondertekening nieuw Peilbesluit IJsselmeergebied tijdens bijeenkomst 100 jaar Zuiderzeewet

Toespraak | 14-06-2018

Beste mensen,

‘God schiep de aarde, en de Nederlanders schiepen Nederland.’ Zo kijkt men van over de grens naar ons land. En Cornelis Lely zag dat het goed was, denk ik er tussen haakjes bij.
We staan hier op historische grond. Hoewel historisch? Nieuwe grond. Zeegrond. Vers gewonnen. 4.41 m onder NAP.

We vinden dat de gewoonste zaak van de wereld. Maar dat is het niet. Dit fraaie museum, Batavialand, herinnert ons daaraan. Wij hebben een reputatie op dit gebied.
Met een geschiedenis van terpen, wierden, de eerste Middeleeuwse polders, tot de grote iconen van de moderne waterwerken: de Deltawerken en natuurlijk de Afsluitdijk van Cornelis Lely. Zijn magnum opus.
Cornelis Lely was niet de eerste die de Zuiderzee wilde indammen. Hij was wel de eerste met een heel goed plan.

Een plan dat Nederland veiliger zou maken. Maar ook een plan waarin de functie van zoetwaterbuffer met de afwateringsmogelijkheden naar de Waddenzee wordt gecombineerd. Lely onderzocht de bodem van de Zuiderzee en bepaalde waar de polders moesten komen met vruchtbare landbouwgrond.

Het plan ziet u hier. Deze publicatie is van rond 1900. Een ambitieus plan, het grootste waterbouwkundige project ter wereld, met het prijskaartje rechts onderaan.
Hoe belangrijk dit project voor Nederland zou zijn, werd pijnlijk duidelijk tijdens de stormvloed van januari 1916. Het was de politicus Lely die dat momentum aangreep. Hij stelde de Zuiderzeewet op en legde het wetsvoorstel op 9 september 1916 aan de Tweede Kamer voor.

Vandaag exact 100 jaar geleden, op 14 juni 1918 werd deze wet, die het moderne Nederland vormgeeft, in het Staatsblad gepubliceerd. 
En nu zitten wij hier 4,5 meter onder NAP. Wij leven voort op nieuw land, op de kennis van briljante geesten. Het went. En het verplicht. Het verplicht ons er dagelijks mee bezig te zijn, en het werk voort te zetten.
Want Werken aan water is nooit af. We zeggen het steeds. Misschien moeten we het maar op een tegeltje zetten.

Dames en heren,
De Zuiderzeewet. We zijn nu precies 100 jaar verder. Maar de vraagstukken en uitdagingen van toen zijn ook die van ons, die van vandaag.
Waterveiligheid, waterkwaliteit, afwatering, zoetwatervoorziening, infrastructuur, bereikbaarheid, grond om op te wonen en voedsel op te verbouwen.
Een maand geleden zag ik een aantal van u in Enkhuizen, bij de ondertekening van de Agenda IJsselmeergebied. Ook daar stelden we vast hoe rijk en divers de mogelijkheden zijn. Hoe we hypermodern watermanagement verbinden aan de rijke historie die dit gebied laat zien.

En over historie gesproken, het is dit jaar 200 jaar geleden, in januari 1818, dat Koning Willem I het Normaal Amsterdams Peil invoerde.
Onze nationale ijkstok, die ons leert dat 26% van ons land onder zeeniveau ligt.

De ijkstok die bepalend is voor ons watermanagement en onze infrastructurele projecten.
De ijkstok die, net als de meter in Parijs en de 0-merediaan in Greenwich, een internationale standaard werd. Het European Vertical Reference Frame is erop gebaseerd.
En het is diezelfde ijkstok waarlangs het nieuwe Peilbesluit is uitgewerkt.

Een nieuw Peilbesluit dat tegemoetkomt aan de veranderde omstandigheden sinds 1992.
Want het weer wordt, zoals we ook de afgelopen weken weer hebben gezien, steeds extremer. Hevige regenval, hitte en droogte wisselen elkaar af. Het stelt hoge eisen aan de mogelijkheden voor waterafvoer en wateropslag.

Met het actief reguleren van het waterpeil worden vele belangen tegelijk gediend.
 

• Om te beginnen zijn er miljoenen dorstige kelen die tijdens een hete zomer veel extra water drinken, mensen die vaker douchen, de tuin besproeien, zwembadjes vullen. Het IJsselmeergebied bevat onze grootste zoetwatervoorraad. 1/3 van Nederland is hiervan afhankelijk. Met het nieuwe Peilbesluit wordt een extra buffer van 400 miljoen kuub gecreëerd.
• En de boeren, die het water in een natte periode het liefst zo gauw mogelijk de Waddenzee in zien stromen. Of het water nodig hebben om te sproeien bij droogte.
• De industrie gebruikt veel water uit het IJsselmeer.
• Er lopen belangrijke scheepvaartroutes over het meer.
• In en rondom de polders winnen we groene energie.
• Het IJsselmeergebied is ook een pleisterplaats waar veel trekvogels even uitblazen.
• En dan hebben we nog de watersporters en recreanten. Ook zij genieten van de schoonheid van het IJsselmeer en Markermeer en de Randmeren.

Vele belangen, die zoals dat vaak gaat, hier en daar wat schuren. En toch ligt er één besluit waar iedereen beter van wordt. Dat vergt excellente stuurmanskunst. In de goede Nederlandse bestuurstraditie.
Het besluitvormingsproces dat tot het nieuwe Peilbesluit heeft geleid, Deltacommissaris Wim Kuijken heeft er zojuist al wat over gezegd, is een schoolvoorbeeld van het Nederlandse poldermodel. Letterlijk. De ogenschijnlijk tegenstrijdige belangen leiden niet tot conflict, maar tot nieuwe inzichten en innovatieve resultaten.
Alle bestuurders van het Bestuurlijk Platform IJsselmeergebied verdienen hiervoor een groot compliment.
U heeft de samenhang gezocht tussen de algemene en regionale belangen, en de vele vraagstukken bij elkaar gebracht. U speelde een sleutelrol in de effectieve en krachtige wijze waarop dit breed gedragen besluit tot stand is gekomen.

Met het nieuwe Peilbesluit brengen we ons waterbeheer weer naar het niveau waar de omstandigheden om vragen.
De introductie van een flexibel peilbeheer als eerste stap naar natuurlijker peilbeheer is nieuw.

Een hoger peil in het voorjaar is goed voor het riet langs de oevers. Grondbroeders gaan nestelen op plekken die later minder snel overstromen. Ook het langzaam laten zakken van het waterpeil in augustus is goed voor de rietontwikkeling.

Het kenmerkt de nieuwe grote innovaties waarmee we ons land vormgeven: samenwerken met de natuur voor een sterke kust.
Maar het IJsselmeergebied is ook een prachtig watersportgebied. Die belangen wegen ook mee. Vanuit het Deltafonds stel ik daarom een budget van maximaal 12,1 miljoen euro beschikbaar als bijdrage aan maatregelen om de pleziervaart te bevorderen. Dan moet u bijvoorbeeld denken aan het verdiepen van toegangsgeulen richting jachthavens.

Dames en heren,
Dit nieuwe Peilbesluit is een stap naar de toekomst. We bereiden ons voor op de extremere weersomstandigheden die steeds vaker regel dan uitzondering gaan worden.
Ik ben trots op het resultaat en zal er zo dadelijk met veel plezier mijn handtekening onder zetten.

Het is daarna aan u allen, aan de waterschappen en omgevingspartijen om samen met Rijkswaterstaat afspraken te maken over de uitvoering ervan.
Zodat de regionale watervoorziening, de aan- en afvoer van water, en de waterpeilen van aangrenzende polders en meren goed op elkaar zijn afgestemd.
Werken aan water is nooit af. En dat is helemaal niet erg. Want het is prachtig werk!
Ik wens u nog een heel mooi congres toe.

Dank u wel.