Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 9 mei 2018
Letterlijke tekst van de persconferentie van viceminister-president De Jonge na afloop van de ministerraad op 9 mei 2018.
Inleidend statement viceminister-president De Jonge:
Goedemiddag. Een korte ministerraad vandaag, na een korte Haagse werkweek in verband met, uiteraard, Hemelvaartsdag morgen. We hebben stilgestaan, allereerst, bij de ontwikkelingen rond het nucleaire akkoord in Iran. We betreuren uiteraard het besluit wat de president van de Verenigde Staten heeft genomen, namelijk om de Amerikaanse steun aan het akkoord in te trekken. Slecht nieuws voor de internationale veiligheid. Slecht nieuws ook voor, daarmee, de Europese en de Nederlandse veiligheid. En nu is het van belang, en daar zet Nederland ook op in, om alle betrokken partijen snel in overleg te krijgen om een oplossing te bespreken. Het kabinet vindt het verder van groot belang dat het akkoord zelf zo goed als mogelijk in stand blijft en zal zich daarvoor inzetten. Verder hebben we in de ministerraad gesproken over nieuwe regels rondom medische hulpmiddelen en een experiment om het mbo-onderwijs beter aan te laten sluiten op de regionale omstandigheden. Daar wil ik het voor nu maar even bij laten.
Opzegging Iran-deal door VS
LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer De Jonge, waarom is het slecht nieuws voor de Nederlandse veiligheid dat president Trump heeft besloten om zich terug te trekken uit die Irandeal?
DE JONGE
Nou ja, kijk, eigenlijk voor de internationale veiligheid. Nederland is natuurlijk geen eiland. Nederland maakt onderdeel uit van die internationale gemeenschap. Het destabiliserende effect wat er van uit zou kunnen gaan, bijvoorbeeld op het Midden-Oosten, daar kun je ook in Nederland uiteindelijk van merken. En bovendien is misschien het belangrijkste: kijk, het bezit, het gebruik van kernwapens, de nucleaire activiteiten die nu juist gemonitord maar ook beteugeld konden worden via dat akkoord. Stel dat we dat niet meer zouden kunnen doen, ja, dat schaadt de internationale veiligheid en dat raakt uiteindelijk ook de Nederlandse veiligheid.
LAMBIE
Maar hoe kwalificeert u die beslissing van Trump?
DE JONGE
Ja, buitengewoon onverstandig. Onverstandig in het licht dus van die internationale stabiliteit en internationale veiligheid. Het akkoord was wellicht niet perfect, maar het akkoord was in ieder geval dé mogelijkheid om de nucleaire activiteiten van Iran te kunnen beteugelen, te kunnen bedwingen, te kunnen monitoren. Dat is ontzettend belangrijk. Ja, en stel dat je dat niet meer zou hebben – maar nogmaals, het Nederlands kabinet zet in op het zo goed als mogelijk in stand houden van het akkoord met de deelnemende landen, min Amerika dan, maar stel dat dat niet meer zou lukken, ja, dan zou je dus echt minder mogelijkheden hebben om daar toezicht op te houden.
LAMBIE
Het Nederlandse bedrijfsleven doet ook op een aantal onderdelen zaken met…
DE JONGE
Ja.
LAMBIE
… Iraanse bedrijven. Trump heeft sancties aangekondigd. Wat zijn de gevolgen voor het Nederlandse bedrijfsleven?
DE JONGE
Het is heel moeilijk om dat eigenlijk nu al goed te kunnen inschatten, omdat we eigenlijk daar meer van moeten weten. Dat moet zich ook een beetje uitwijzen eigenlijk de komende dagen. Dat hangt er namelijk ook van af hoe die sancties van kracht zullen gaan worden. Dus het is moeilijk om daarop vooruit te lopen. Onze inzet zal er in ieder geval op gericht zijn om zo goed als mogelijk het akkoord overeind te houden.
BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Trump redeneert: Iran is een schurkenstaat en moet op geen enkele wijze geaccommodeerd worden om nucleaire activiteiten op wat voor manier dan ook te ontplooien. Kunt u begrip opbrengen voor zijn redenering en zijn argumenten?
DE JONGE
Nou, kijk, wat natuurlijk vooral van belang is, is dat het akkoord de mogelijkheid gaf om het te monitoren, de activiteiten te monitoren van Iran, dat punt. Daarnaast een aantal maatregelen om de nucleaire activiteiten ook daadwerkelijk te beperken. Ja, en dat is wel de best denkbare mogelijkheid nu om de voorwaarden voor veiligheid te creëren. Dus in die zin is het niet goed te snappen dat je zo’n akkoord opzegt.
BREEDVELD
En ziet u dan in de reactie van Rohani ook weer het bewijs van uw gelijk, zeg maar? Want hij zegt, van: ja, ik heb mijn nucleaire afdelingen, zeg maar, gezegd paraat te staan om weer aan de slag te gaan.
DE JONGE
Ja, kijk, ik hoop dat er echt nog wel even de tijd is en ook genomen zal worden om echt in overleg te blijven. Dat is natuurlijk toch wat je kunt. Dat maakt het kwetsbaar aan de ene kant en tegelijkertijd is dat ook wat je kunt doen: dat is het diplomatieke verkeer intact houden, zorgen dat je zo goed mogelijk in overleg blijft op verschillende niveaus. En ik denk dat het goed is om dat te schetsen. Op het niveau van de Europese Unie, dat is belangrijk, dat de Europese Unie zelf uitspreekt het akkoord zo goed als mogelijk intact te willen laten. Dat is één. Twee: op het niveau van de VN-Veiligheidsraad natuurlijk op het moment dat het daar aan de orde zou kunnen komen. Collega Blok is daar volgende week, meen ik, weer. Op het niveau van de landen. Dus Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk, de meetekenende landen, eigenlijk, met het akkoord, hebben ook allemaal gezegd alles te zullen doen om het akkoord overeind te laten en daar zowel Iran als ook de Verenigde Staten op aan te spreken. Dat is wat we op dit moment kunnen doen en dat is waar onze inzet ligt.
BREEDVELD
Wat betekent dit voor de internationale diplomatie, als de Verenigde Staten zich op geen enkele wijze gelegen laten liggen aan akkoorden die eerder zijn gesloten en de argumenten van bondgenoten, vrienden?
DE JONGE
Ja, het is moeilijk om daar een kwalificatie aan te verbinden. Kijk, de kern van wat je internationaal kunt, is diplomatie. Dat is met elkaar het gesprek voeren. Dat is met elkaar op zoek gaan naar: wat zou nou in ieders belang zijn voor de vrede en de veiligheid van mensen? En ik denk dat dat de kunst is, om dat om een goede manier te blijven benadrukken, op een goede manier over het voetlicht te blijven brengen: dat iedereen het best gediend is bij het zo goed als mogelijk intact laten van dat akkoord, omdat het in ieder geval de mogelijkheid gaf om niet alleen te monitoren, niet alleen goed controle uit te kunnen oefenen op de nucleaire activiteiten van Iran, maar ook alles te doen wat mogelijk is om die nucleaire activiteiten terug te dringen. Zonder akkoord heb je niks in handen.
GEERTS (RADIO 1)
Het is niet de eerste keer dat Amerika zich terugtrekt uit een akkoord. Ook het akkoord van Parijs, daar trok de regering-Trump zich uit terug. Wat zegt het over de betrouwbaarheid van Amerika als partner, dat een handtekening onder een afspraak zo makkelijk onderuit gehaald kan worden?
DE JONGE
Nou ja, kijk, Amerika blijft onze belangrijke bondgenoot aan de overkant van de oceaan en aan beide kanten van die oceaan hebben we er alles aan om te zorgen dat we alles wat mogelijk is in het diplomatieke verkeer om te komen tot afspraken, om dat te doen en om ons daarop te richten.
GEERTS
Dat klopt natuurlijk, maar het is ook iets dat je waarschijnlijk in je achterhoofd houdt op het moment dat je wellicht een nieuw akkoord met Amerika sluit, denk bijvoorbeeld aan handelsakkoorden die nog tussen EU en Amerika worden onderhandeld.
DE JONGE
Nee, maar het doet niet af aan het feit dat het een belangrijke bondgenoot is op tal van terreinen. En op tal van terreinen hebben we elkaar echt nodig en dat zullen we ook in de toekomst natuurlijk gewoon blijven doen.
GEERTS
Ok, maar u heeft nog steeds er vertrouwen in dat op het moment dat de Amerikaanse overheid een akkoord bereikt, een handtekening ergens onder zet, dat die handtekening dan ook staat?
DE JONGE
Ja natuurlijk, dat is de manier waarop je werkt. Je hebt te werken met het opzoeken van samenwerking en dat is wat je internationaal kunt doen. Het opzoeken van samenwerking. Het maken van afspraken die tot beider voordeel leiden. Het overtuigen elkaar daarvan. En dat is de manier waarop we internationaal kunnen samenwerken en daarin is de Verenigde Staten - dat was zo en dat is zo en dat blijft ook zo - een hele belangrijke bondgenoot.
VAN PINKSTEREN (BNR)
De Amerikaanse ambassadeur in Berlijn, die liet direct weten dat de bedrijven daar, Duitse bedrijven in Iran, hun activiteiten maar stil moeten gaan leggen. Is die boodschap ook door Pete Hoekstra hier in Nederland overgebracht aan u?
DE JONGE
Heb ik niet van gehoord, in ieder geval, en zoals ik net al in antwoord op RTL, de heer Lambie, aangaf is dat we ook nog maar even moeten zien wat het exacte effect daarvan gaat zijn. Dus dat is nog niet zo heel erg goed in te schatten op dit moment, wat de impact daarvan gaat zijn. Feit is dat het opschorten van de sanctiemaatregelen door de president van de Verenigde Staten niet verlengd zal gaan worden. Dat is wat hij gisteren heeft aangekondigd, maar hoe dan wel en hoe dat exact uit gaat pakken, ja, dat is wat in de komende tijd helder moet worden. Waarbij onze inzet is: laat zoveel mogelijk van de deal die bestond overeind, want die is echt in ieders voordeel.
VAN PINKSTEREN
En dat is ook nog niet besproken met Nederlandse bedrijven die in Iran actief zijn, zoals Shell?
DE JONGE
Nee. Nee.
KLM
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer De Jonge, ik wilde het met u hebben over KLM. Er is natuurlijk het een en ander gezegd de afgelopen dagen door verschillende bewindspersonen, wat men dan noemt ‘zorgelijk’, wat er zich daar plaats heeft. Maar kunt u ook aangeven in hoeverre u denkt dat er een rol is, überhaupt, voor het kabinet bij het overeind houden van KLM? Er wordt vanuit KLM, maar ook vanuit veel mensen in Nederland, weleens gedacht dat het kabinet daar een soort gouden greep voor heeft om dat voor elkaar te krijgen.
DE JONGE
Ja, kijk, eerst naar het eerste deel van de vraag. Het is inderdaad zorgelijk. Als je kijkt naar wat de stakingen doen met het bedrijf. Als je kijkt naar wat de stakingen doen met de positie van dit bedrijf ook in de economie, dan is dat natuurlijk zorgelijk. Ook reden voor collega Van Nieuwenhuizen om met haar Franse collega contact te hebben, voor collega Hoekstra om met zijn Franse collega contact te hebben. En ook aanstaande vrijdag spreken die weer, overigens in een ander verband, maar dan zal Air France ook zeker aan de orde komen. Die stakingen, die moeten beëindigd worden. Die zijn slecht voor het bedrijf. Maar dat is wel een taak van het bedrijf zelf. En overigens speelt inderdaad dat in een hele competitieve markt je best ook wel zorgen te maken hebt, van: lukt het dit bedrijf met deze kostenstructuur om mee te komen en moet er niet heel veel worden gedaan om de concurrentiepositie van dit bedrijf te versterken? En dat is allemaal waar, maar dat is wel de opdracht van het bedrijf zelf en niet de opdracht aan de Nederlandse overheid of aan de Franse overheid. Daarover zijn de Nederlandse en de Franse overheid het overigens ook eens met elkaar. En dus is het appel op de board om de rust aan het front terug te brengen. En toch wel een hoopvol element is dat de bonden hebben hun stakingen opgeschort en zijn ook alweer bereid om weer aan tafel te komen.
DE WINTHER
Betekent dat dat we de Nederlandse bemoeienis vanuit het kabinet kunnen samenvatten met morele appellen en contacten met de Franse regering?
DE JONGE
Nou, ik denk dat het goed is om te kijken: wat is hier eigenlijk aan de hand? Hier speelt een loonconflict en bij geen enkel loonconflict in Nederland is het kabinet aan zet om dat op te lossen. Hier speelt een loonconflict bij een bedrijf, aan de Franse kant van dat bedrijf, en daar is de board van dat bedrijf aan zet. En dat is wat logisch is. Tegelijkertijd is het ook logisch dat je je zorgen maakt over zo’n bedrijf. Niet alleen aan onze kant, maar ook aan de Franse kant. En dus is er contact tussen de collega’s.
DE WINTHER
Maar is dan de consequentie van uw redenering eigenlijk daarmee dat het kabinet uiteindelijk, als het erop aankomt, geen reddingsmogelijkheden ziet, vanuit de eigen verantwoordelijkheid, voor die luchtvaartmaatschappij? Oftewel: KLM wordt niet gered door het kabinet, wat er ook gebeurt, want het kabinet gaat er niet over?
DE JONGE
Nou ja, het zijn vrij grote termen natuurlijk, van ‘gered’ en…
DE WINTHER
Maar komt het erop neer?
DE JONGE
…Maar wat er aan de hand is, is natuurlijk een loonkostenconflict. Dus er hoeft geen bedrijf gered te worden. Er moet een bedrijf rust terugbrengen aan het front en zorgen dat ze hun concurrentiepositie versterken. Dat is wat het bedrijf moet doen en dat is ook waar het bedrijf op dit moment mee bezig is. Daar bestaat wel zorg over, natuurlijk, want het zijn enorm grote werkgevers. De impact op de economieën, die is enorm natuurlijk. Dus logisch dat daar contact over bestaat, dat we vinger aan de pols houden en dat we ook afstemmen met de collega’s in Frankrijk, van: hoe kijken jullie daar naar? Ook: wat zie je als je eigen rol?
DE WINTHER
Maar daar houdt het dus bij op, begrijp ik?
DE JONGE
Ja. Dat is wat je kunt doen, ook. Iets anders kun je ook niet doen.
DE WINTHER
Ok. Tot slot: er is in dit kabinet wel een iets andere koers waarneembaar als het gaat om het beschermen van bedrijven met Nederlands bloed in de aderen, zullen we maar zeggen.
DE JONGE
Ja.
DE WINTHER
Mevrouw Keijzer heeft onlangs plannen daarvoor bekendgemaakt. Meneer Kamp had natuurlijk ook al het een en ander in gang gezet daarover. Voorziet u nog dat het nodig is om in wetgeving iets… Ja, dit gaat natuurlijk over een bedrijf wat al heel lang geleden gefuseerd is…
DE JONGE
Ja, precies.
DE WINTHER
…Maar is er nog iets wat het kabinet voornemens is om te doen om te zorgen dat dit soort toch wat lastige situaties met een Nederlands bedrijf dat eigenlijk in buitenlandse handen is, om daar nog iets aan te doen?
DE JONGE
Nou, misschien even richtend hier op dit bedrijf: kijk, de facto is het natuurlijk gewoon een Frans bedrijf. Air France/KLM is gewoon een gefuseerd bedrijf in een holdingstructuur waarbij van de holding er geen aandelen in Nederlandse handen zijn. Dus het is de facto gewoon een Frans bedrijf en dat maakt ook dat – nog los van of het een reëel perspectief zou zijn, wat ik niet geloof, maar dat er ook eigenlijk gewoon geen mogelijkheid is om daar iets in te doen. Los van het feit dat we het natuurlijk oog moeten hebben, maar dat is een ander chapiter weer, oog moeten hebben voor de Nederlandse belangen van bedrijven. En inderdaad, collega Keijzer is daar mee bezig, dat is waar. Maar dat doet niets voor de situatie waarin Air France/KLM nu is.
VRAAG (ONBEKEND)
Maar als u dus zegt: ik kan eigenlijk niks doen als overheid, het is een Frans bedrijf, wat heeft dat overleg met Frankrijk dan voor zin? In eerdere fases van dit conflict is bijvoorbeeld sprake geweest van het overplaatsen van vluchten van Amsterdam naar Frankrijk om de Franse piloten te apaiseren. Dat zou weer ter tafel kunnen komen nu de stakingen vooralsnog gewoon doorgaan. Dan moet Air France weer een gebaar maken misschien om het conflict op te lossen. Laat u dat dan ook… Waar gaan die gesprekken dan over, als u tegelijkertijd zegt: ja, wij staan machteloos?
DE JONGE
Nou, kijk, wat je doet is sowieso natuurlijk je zorg delen. Het gaat over grote bedrijven waarvan de werkgelegenheidseffecten natuurlijk ook groot zijn, effecten op de economie ook groot zijn. Dat is één. Twee is, wat je bespreekt ook met elkaar: hoe heb je je te verhouden tot een loonkostenconflict zoals dat hier speelt? En daarvan zegt ook de Franse overheid, en daarom is het goed om die afstemming met elkaar te hebben, daarvan zegt ook de Franse overheid: ja, daar hebben wij geen bemoeienis in. Dat is echt een opdracht voor het bedrijf, om orde op zaken te stellen. Orde op zaken te stellen in de kostenstructuur om zichzelf weer concurrerend te maken, maar ook orde op zaken te stellen om te zorgen dat de mensen weer aan het werk willen, de rust te herstellen in het bedrijf. Dus aan de bak. En dat is het gesprek wat je voert met elkaar om te toetsen: zitten we daar hetzelfde in? Kijken we daar op dezelfde manier naar? En ook: wat kunnen we doen om dat te bevorderen? Nou, en zo gaan de gesprekken met de Franse collega’s.
VRAAG
En wat kunt u doen om dat te bevorderen?
DE JONGE
Ja, aangeven ook, en helder maken ook, dat het echt aan het bedrijf zelf is. Dus inderdaad het appel op het bedrijf om orde op zaken te stellen, om de rust te herstellen, om te zorgen dat er weer gewoon gewerkt wordt. Kijk, het is een bedrijf wat in moeilijk vaarwater zit. Natuurlijk. Gegeven een enorm veranderde markt en een enorm toegenomen concurrentiepositie. Dus de opdracht voor het bedrijf is ook groot. Dat moeten we ook niet onderschatten. Tegelijkertijd: het is wel echt een opdracht aan het bedrijf en daarmee geen opdracht aan de overheid.
VRAAG
Maar als er nou toch weer vluchten van Amsterdam naar Parijs zouden worden verplaatst, wat is dan… Gaat u zich daar dan tegenaan bemoeien of zegt u: ja, Air France/KLM, autonoom bedrijf…?
DE JONGE
Nou, voor zover ik ben geïnformeerd is dat helemaal niet aan de orde. Dus dat lijkt me zo ‘als, dan’. Daar kan ik niet op reageren.
Financieel toezicht op bestuurders
JOOSTEN (ELSEVIER)
Hoe voelt het om binnenkort blootgesteld te worden aan financieel toezicht door de financial intelligence unit van de Nationale Politie? Dat is gisteren bekend geworden, dat die bestuurders, dus ook politici…
DE JONGE
Ja, dat is die Europese richtlijn volgens mij, hè? Waarbij political exposed persons…
JOOSTEN
Dat zou kunnen, ja. Het is in elk geval…
DE JONGE
Ja. Het is gewoon een Europese richtlijn. Ik…
JOOSTEN
Maar hoe voelt dat, dat u en uw familie…?
DE JONGE
Het voelt niet.
JOOSTEN
Dat ze uw hele financiële hebben en houden bloot moeten leggen, eigenlijk in feite.
DE JONGE
Ja, nou kijk, volgens mij, even terug – ik moet zeggen: ik ben daar maar deels van op de hoogte, maar volgens mij is het zo dat die richtlijn heeft als achtergrond het bevorderen van integriteit, het bevorderen van integriteit ook van overheidsfunctionarissen en dat is de achtergrond van die richtlijn. En wat Nederland doet, is die richtlijn implementeren. Veel spannender dan dat is het volgens mij niet.
Steekincident Den Haag
LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer De Jonge, is er in de ministerraad nog gesproken over hetgeen wat afgelopen weekend in Den Haag gebeurd is? Namelijk waar…
DE JONGE
Ja.
LAMBIE
…Drie mensen zijn neergestoken. En is er wat het kabinet betreft al duidelijk of er nou sprake is van een verwarde man of een terroristische aanslag of misschien allebei?
DE JONGE
Wij hebben daar kort even bij stilgestaan. Kijk, het is sowieso een vreselijk incident natuurlijk voor de mensen die daar getuige van zijn geweest en helemaal voor de mensen die daar slachtoffer van zijn geweest. Op klaarlichte dag. Maar kijk, op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de toedracht. En ik begrijp heel goed de vraag naar het waarom, zeker gegeven de omstandigheden begrijp ik heel goed de vragen naar het waarom, maar die vragen, die zijn natuurlijk onderdeel van het onderzoek wat op dit moment door het Openbaar Ministerie wordt gedaan. Ja, en de rechter zal zich daar uiteindelijk over moeten uitspreken. Het Openbaar Ministerie heeft in de tenlastelegging terrorisme als motief opengehouden in ieder geval, als mogelijk motief opengehouden, wat strafverzwarend zou zijn. Maar nogmaals: er wordt op dit moment onderzoek gedaan, dus ik kan daar niet op vooruitlopen.
LAMBIE
Dus u kunt ook niet uitsluiten of het mogelijk om een terroristische aanslag gaat?
DE JONGE
Nee. Nee, dat zal echt moeten blijken uit het onderzoek. En vervolgens is dat oordeel, is ook aan de rechter, want de rechter oordeelt over het motief waarmee een strafrechtelijk vergrijp heeft plaatsgehad.