Toespraak minister Van Nieuwenhuizen bij Waterschapsdag, 26 maart 2018
“We zijn al jarenlang wereldkampioen waterveiligheid en we moeten nu ook onze slag slaan als wereldkampioen waterkwaliteit. Het wordt tijd dat we waterveiligheid en waterkwaliteit meer hand in hand laten gaan.”
Dat zegt minister Van Nieuwenhuizen maandag 26 maart 2018 bij de Waterschapsdag in Theater Diligentia in Den Haag.
Dames en heren,
2027. De datum komt met rasse schreden op ons af. Onze waterkwaliteit moet beter en daarvoor staan we met zijn allen aan de lat. Ik ben heel blij met de daadkracht die de Unie van Waterschappen uitstraalt. Samen hebben we al veel bereikt. De heer Oosters heeft zojuist een aantal suggesties gedaan, waar ik graag op reageer.
We hebben een gezamenlijke ambitie, gebundeld in één samenhangend programma, de Delta-aanpak Waterkwaliteit en Zoetwater. Samen aan de slag, met dat ene centrale belang voor ogen: water van goede kwaliteit. Ik vind het van belang dat ik hier als minister de regie op voer, en ik zal dit blijven doen.
Wel wil ik samen met u een stap verder zetten. Met een bestuurlijke routekaart waarin we heldere prioriteiten stellen: waterkwaliteit, klimaatadaptatie en cybersecurity. Deze routekaart gaan we samen opstellen als vervolg op het Bestuursakkoord Water uit 2011. Mijn ambitie is om dit vóór de zomer klaar te hebben.
Dames en heren,
We zijn op de goede weg. De rivierrombout is terug. En dat is goed nieuws. Niet alleen omdat deze geelzwarte libelle zo mooi is. Het is goed nieuws, omdat het een kieskeurig diertje is. Het gedijt alleen boven schone rivieren. De laatste verdween in 1902 uit Nederland. Maar sinds het begin van deze eeuw is hij terug. En het worden er steeds meer. Hetzelfde geldt overigens voor de trekvis houting, en voor de zomersneeuw, of schoraas zoals deze eendagsvlieg wat minder poëtisch heet.
Het gaat dus goed met ons water. Maar het kan en moet nog beter. Daarom is het terecht dat de toekomst van schoon water vandaag centraal staat.
In de jaren ’70 van de vorige eeuw hadden we zwarte grachten en sloten. We kunnen het ons vandaag nauwelijks nog voorstellen. Er stegen vaak ook nog belletjes methaangas uit op. Leven zat er niet of nauwelijks in. Met de uitvoering van de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren uit 1970 verbeterde het zuurstofgehalte in het water en werd het groen.
Weet u wat Kamerlid Maarten Schakel van de ARP destijds opmerkte tijdens de behandeling van deze wet in de Tweede Kamer? Hij sprak over zwerftochten door de weilanden die hij in zijn jeugd maakte: “Als het warm was, trokken wij de klomp uit en schepten we een klomp vol water uit een heldere wetering of vliet, waarvan wij met volle teugen genoten.“ Hij goot het niet over zich heen, hij dronk het op.
Waarschijnlijk ging dat om de Alblasserwaard in de jaren ‘20. Een sloot, of rivier om uit te drinken. Ik vind dat een mooi beeld.
Schoon water is hard werken. U allen weet dat als geen ander. In een klein land als het onze staat de kwaliteit van het grondwater, het drinkwater en het oppervlaktewater voortdurend onder druk.
Maar waar we enerzijds succesvol zijn in waterzuivering, ontstaan anderzijds steeds weer nieuwe uitdagingen. Want de maatschappij ontwikkelt door. We bedenken steeds meer nieuwe, nuttige zaken, zoals nieuwe medicijnen. En dat heeft een keerzijde. We moeten steeds meer reststoffen van medicijnen, mest, kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen en nieuwe stoffen zoals GenX uit ons water halen.
We staan dus samen voor een grote verantwoordelijkheid. En ik zie ook hoe u die verantwoordelijkheid met veel toewijding draagt. Zoals de partijen die samen de complexe casus van GenX voortvarend oppakken, dat verdient een groot compliment! U bewijst hier een trouwe partner te zijn, betrokken en zeer professioneel. Dank daarvoor!
Ook de drinkwaterbedrijven pakken hier heel duidelijk hun verantwoordelijkheid. Elke schakel in de keten is cruciaal, en dat is in Nederland goed op orde.
Dames en heren,
Zoals u weet hebben wij in het regeerakkoord € 275 miljoen extra opgenomen voor natuur en waterkwaliteit. Daarmee gaan we nog meer investeren in de kwaliteit van ons water. We gaan voor het schoonste drinkwater en het schoonste oppervlaktewater.
We zijn al jarenlang wereldkampioen waterveiligheid en we moeten nu ook onze slag slaan als wereldkampioen waterkwaliteit. Met de medicijnresten zijn we al een aantal jaren bezig. Maar nog steeds verdwijnt er elk jaar ruim 140 duizend kilo in ons water. Dat is het gewicht van een blauwe vinvis. Het grootste dier ter wereld!
We hebben een hotspotanalyse uitgevoerd waarbij we zuiveringsknelpunten in kaart hebben gebracht. We zetten € 70 miljoen extra in voor de Nederlandse waterzuiveringsinstallaties om medicijnresten en andere chemische stoffen beter uit het water te kunnen halen. Daarnaast stellen we € 10 miljoen beschikbaar voor nieuw onderzoek naar, en monitoring van nieuwe chemische stoffen die in ons water voorkomen.
Ook de landbouwsector is hard aan de slag. En ook zij staat daarin niet alleen. De ministeries van LNV en IenW, en de landbouworganisaties en waterbeheerders, trekken samen op. We slaan de handen ineen voor een effectieve en succesvolle uitvoering van het 6e Actieprogramma Nitraatrichtlijn en het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Daar zullen we ook de supermarkten, verwerkers en tussenhandelaren bij betrekken.
Op 8 maart was ik met collega Schouten op bezoek bij de Grevelingen. Een prachtig meer, het grootste zoutwatermeer van West-Europa. Maar zo levendig als de watersport daar is, zo zorgwekkend is de toestand onder water. Pieren en scheldieren op de bodem leiden onder het zuurstofgebrek, evenals krabben en kreeften. Dat heeft ernstige gevolgen voor de vissen die pieren eten. En voor de vogels die vissen eten.
We hebben veel geïnvesteerd in waterveiligheid, en dat is soms ten koste van de natuur gegaan. Het wordt tijd dat we waterveiligheid en waterkwaliteit meer hand in hand laten gaan. Dat we ons bij alle maatregelen afvragen hoe we meerdere doelen tegelijk kunnen dienen.
Daarom investeren we € 75 miljoen extra in een doorlaatmiddel in de Brouwersdam om het Grevelingenmeer te verversen. Om daar meer zuurstof en meer leven in te blazen. Een gezond onderwaterleven is goed voor een gezond bovenwaterleven.
Ook de Wadden en Eems-Dollard verdienen onze onmiddellijke aandacht. Daar zetten we
€ 16 miljoen in voor een kwelderproject dat de vertroebeling van dit waddengebied moet tegengaan.
Werken aan water is nooit af. Ik weet, het is een open deur. Maar daarom niet minder waar. Dus is het zo ontzettend belangrijk dat we heel goed samenwerken. Dat we elkaar verstaan, en elkaar weten te vinden.
Dat doen we met de Delta-aanpak Waterkwaliteit en Zoetwater. Met de 120 concrete acties die we hierin hebben opgenomen. En het mooie van deze aanpak is dat iedereen, van de industrie, boeren, tuinders, ziekenhuizen en burgers – tot de waterschappen en drinkwaterbedrijven, en ook de overheid, meteen aan de slag kan. Uitdaging voor uitdaging, doel voor doel. Omdat de belangen groot zijn, en we geen tijd te verliezen hebben.
Zodat we over 9 jaar, in 2027, voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Niet omdat het van Brussel moet, maar omdat waterkwaliteit de bron is voor onze gezondheid, ons voedsel, onze economie.
Dames en heren,
Onlangs maakte ik kennis met een sympathiek initiatief: Drinkable rivers. Als symbool voor een gezonde manier van leven… De drinkbare rivier betekent een gezond stroomgebied. Vanaf mei dit jaar loopt de initiatiefnemer vanaf de bron tot de monding langs de Maas. 925 kilometer, dwars door Frankrijk, België en Nederland. Ze roept daarmee de mensen op samen te zorgen voor onze rivieren, voor ons water.
De drinkbare rivier, we hebben hem misschien niet direct nodig. Ons kraanwater behoort tot het schoonste ter wereld. Maar ik vind het wel een mooi vergezicht.
Ik zie ernaar uit samen met u aan de slag te gaan voor een toekomst van schoon water!
Dank u wel.