Toespraak minister-president Mark Rutte bij herdenking oud-premier Ruud Lubbers in de Eerste Kamer
Mevrouw de Voorzitter,
Oud-premier Ruud Lubbers zei ooit: 'Om je te verplaatsen in de mensen heb je zowel je hoofd en je hart nodig. En in de Nederlandse verhoudingen heb je ook de instelling nodig om overeenstemming te willen vinden, met een plechtig woord: consensus te bereiken.'
In een korte passage beschrijft hij zichzelf hier treffend. Ruud Lubbers was een man van het hoofd én van het hart. Een man die de consensus en het compromis zozeer geïnternaliseerd had, dat het een tweede natuur was geworden. Een man bovendien met een waarachtige en diepgaande belangstelling voor de samenleving.
Ruud Lubbers is van een niet te overschatten betekenis geweest voor Nederland en voor Europa. Zijn politieke carrière ontwikkelde zich razendsnel: van piepjonge minister, naar fractievoorzitter van het CDA, naar minister-president. Dat kon omdat hij een geboren bestuurder was, met een energieke creativiteit voor het vinden van oplossingen voor vraagstukken en een authentieke interesse voor de publieke zaak. De route van bewindspersoon naar de Kamerbanken is niet voor ieder ego gemakkelijk af te leggen, maar voor hem was het vanzelfsprekend. Hans van Mierlo zei daarover: 'hij was aangeraakt door de publieke zaak, door het spannende, boeiende, het verantwoordelijke.'
Ruud Lubbers werd de premier die Nederland toen nodig had. De hoge werkloosheid en het grote financieringstekort maakten vergaande bezuinigingen en hervormingen onontkoombaar. Hij was daarin doortastend en dat veranderde het beeld dat tot dan toe van hem bestond. Hij kon daar zelf met enig relativeringsvermogen naar kijken, ik citeer: 'Dan draait het beeld om. De wollige man wordt een te harde man. Maar was die man nou zo anders geworden? Nee, ik geloof het niet. Hij zat alleen in een andere positie.' Einde citaat.
Naar buiten toe was Ruud Lubbers een rationeel mens. Maar van binnen woelde het idealisme. In zijn jeugd bij de jezuïeten ontwikkelde hij een wereldbeeld, van mensen die samen onderweg zijn en van politiek als onderdeel van een grotere geschiedenis. Het werd de leidraad in zijn politieke leven. Het maakte dat hij kon relativeren, dat hij het grotere perspectief bleef zien, en dat het compromis belangrijker was dan het eigen gelijk.
Zelf zei hij daarover: 'Het gaat niet alleen om het voorkomen van ruzies, het gaat ook om te zeggen: ja ik zie uw zorg, uw woede, uw wrevel dat er iets niet in orde is. Maar u moet ook de andere kant zien, wat anderen ervan zeggen, en de weerbarstigheid van de materie. En laten we 's kijken wat we met elkaar kunnen doen.' Einde citaat.
Wat kunnen we met elkaar doen en hoe komen we er samen uit? Die vraag speelde het allerhoogst op bij de protesten tegen de kruisraketten. Hij zag het zelf als een van de belangrijkste kwesties in zijn ambtsperiode, waarbij hij er uiteindelijk in slaagde scheuring in de samenleving te voorkomen.
Ruud Lubbers werd de langstzittende Nederlandse minister-president ooit. Toch zag hij zichzelf ook na 12 jaar in het Torentje als een passant. Hij was en bleef een man die altijd de relativering zocht, ook als het over hemzelf ging.
Hij zei ook wel: 'ik heb Nederland saaier gemaakt.' Als hij daarmee stabieler bedoelt, geef ik hem gelijk. Maar Lubbers heeft Nederland ook verrijkt. Met zijn creatieve taalgebruik. Met de schoonheid van het compromis. Met zijn onuitputtelijke bron aan oplossingen voor kleine en grote problemen. Ruud Lubbers was, zo schreef iemand, de ongekroonde koning van de synthese.
Vandaag herdenken wij een groot staatsman. Een man die was aangeraakt door de publieke zaak en deze voluit heeft gediend. Een man die zijn leven in dienst stelde van het grotere geheel. Een man die ons land onnoemelijk veel heeft gebracht. Wij gedenken hem met diep respect. Zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen wens ik de kracht toe dit grote verlies te dragen.