Toespraak minister-president Mark Rutte bij herdenking oud-premier Ruud Lubbers in Tweede Kamer
Mevrouw de Voorzitter,
'Je moet proberen er samen het beste van te maken.' In al zijn eenvoud was dit de diepgewortelde overtuiging waarmee Ruud Lubbers zijn politieke leven richting gaf. Het is de basis van een lange en rijke politieke carrière en van een betekenisvol leven.
Rudolphus Franciscus Marie Lubbers was het als een van de weinigen gegeven om als individu een stempel te drukken op een land en op een decennium.
Hij maakte zijn entree in de Nederlandse politiek als piepjonge minister van Economische Zaken met een grote bewijsdrang. Ondanks zijn leeftijd ging hij confrontaties niet uit de weg en praatte direct op elk terrein mee. Een geboren minister van Algemene Zaken.
Als jongste premier ooit liep hij in 1982 het Torentje binnen, om er als langstzittende premier in 1994 weer uit te komen.
In al die jaren gingen het ambt, en de macht en status die daarbij horen, nooit met hem aan de haal. Hij zat er niet voor zichzelf, maar om problemen op te lossen en om de samenleving verder te helpen.
Voor de populariteitsprijs ging hij niet. Hij schrok er niet voor terug om tijdens de economische crisis van de jaren tachtig vergaande bezuinigingen door te voeren. Het ontlokte Margaret Thatcher de uitspraak dat hij haar imago van Iron Lady in gevaar bracht.
Toch hield hij altijd oog voor de consequenties van zijn beleid en voor de mensen achter de maatregelen. Hij vond het niet alleen van belang besluiten te nemen, maar zag het als premier ook als zijn verantwoordelijkheid die besluiten zo goed mogelijk uit te leggen. Het verklaart waarom hij met open vizier de oppositie tegemoet trad. Praten met andersdenkenden zag hij als kerntaak van het ambt. Of het nu Kamerleden waren, of duizenden woedende demonstranten in de Houtrusthallen. Daarin was hij moedig, maar ook eenzaam. Over dat iconische moment zei hij later: 'toen ik daar sprak was ik behoorlijk verinnerlijkt. Hoeveel mensen er ook waren en wat ze allemaal zeiden en deden, bij mij bestond alleen het gevoel: ik ben nu bezig met een missie, hoe houd ik de Nederlandse samenleving bij elkaar, hoe verscheurd ook.' Einde citaat.
Ruud Lubbers wilde de mensen meekrijgen in zijn verhaal. Of hij daar altijd in slaagde is de vraag. Een journalist vertelde hoe hij tijdens interviews met Lubbers geïnspireerd en begeesterd raakte, en driftig meeschreef. Toen hij vervolgens het verhaal wilde uitwerken, lukte het niet om van de opgeschreven woorden goedlopende en begrijpelijke zinnen te maken. Taal was voor Lubbers een middel om zijn gedachten te vormen en om ruimte te scheppen.
Ruud Lubbers was een bescheiden man. Wars van poeha en dikdoenerij. Liever een broodje kaas dan een driegangenmenu. Sterk gedreven op de inhoud, efficiënt en onvermoeibaar. Werken was voor hem nooit een last. Je kon hem niet gelukkiger maken dan met een stapel ingewikkelde dossiers, waar hij zich achter zijn bureau over boog om ze grondig te analyseren en van vele oplossingsrichtingen te voorzien. Zijn creativiteit en gretigheid waren inspirerend.
Die werklust heeft veel opgeleverd, en dat is een understatement. Hij hielp Nederland uit de crisis in de jaren tachtig, hij stond met de initiatiefnemers van het Akkoord van Wassenaar aan de wieg van het poldermodel, hij was een van de grondleggers van de Europese Unie.
No-nonsense is het begrip dat aan hem verbonden zal blijven. Maar in interviews liet hij soms doorschemeren dat die mentaliteit een pantser was. Daaronder zat een gevoelig filosoof, met diepgaande gedachten over de mens en de samenleving, over leven en dood, over geloof en over verantwoordelijkheid.
De kern van de christendemocratie was voor hem: mensen die samen onderweg zijn naar een wat betere, minder gebroken wereld. Die visie kwam ook duidelijk terug in het leven na zijn premierschap, toen hij zich inzette voor vluchtelingen en voor een duurzame wereld.
Nog in 2005 wist hij daarmee de harten van de jonge generatie te veroveren, van mensen die hem als premier niet bewust hadden meegemaakt, toen hij een bijna spiritueel betoog hield over duurzaamheid op het festival Lowlands.
Hij was en bleef zijn hele leven een Rotterdammer. Indrukwekkend waren de honderden geëmotioneerde mensen die hem deze week in zijn stad, in de Laurentius- en Elisabethkathedraal, de laatste eer kwamen bewijzen.
Mevrouw de Voorzitter, Ruud Lubbers zei ooit: 'We hebben verantwoordelijkheid naar de komende generaties. En we moeten dankbaar zijn voor wat ons is aangereikt.'
Wij zijn Ruud Lubbers dankbaar. Dankbaar voor wat hij ons heeft aangereikt. Zijn nalatenschap is blijvend. Vandaag herdenken wij hem met het diepste respect. Zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen, zijn familie en vrienden wens ik kracht toe bij het verwerken van dit grote verlies.