Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 8 december 2017

Mediatekst | 08-12-2017

Inleidende verklaring minister-president Rutte:

Ja, goedemiddag. Volop bezig met de voorbereidingen van de Europese Raad van volgende week donderdag en volgende week vrijdag. Ik ben daar zelf ook deze week druk mee bezig geweest. En het belangrijkste thema volgende week zoals het er nu naar uit ziet is Brexit. En zoals ik ook afgelopen woensdag zei, tijdens mijn bezoek aan de Taoiseach, de premier van Ierland, het is voor Nederland belangrijk, overigens ook voor Ierland. Wij behoren zo’n beetje tot de top, en de kopgroep van landen die geraakt wordt bij een Brexit als het niet netjes gebeurt, is het belangrijk voor Nederland dat die Brexit onderhandelingen ook op een fatsoenlijke manier en geordend gebeuren. En dan praat je zowel over de voorwaarden van de uittreding, als over de toekomstige relatie.

Wat dat betreft ben ik heel blij dat de EU27 en het VK vanochtend een positieve voortgangsrapportage hebben gepresenteerd. Er zijn denk ik in de afgelopen weken goede stappen gezet. In het begin van de week leek er een doorbraak, nou, het heeft iets langer geduurd, maar op dit moment ziet het er nu naar uit dat we volgende week zouden kunnen besluiten - gegeven ook de aanbeveling van de hoofdonderhandelaar – om vast te stellen dat er voldoende voortgang is, ‘sufficient progress’, en dat we dus doorkunnen naar de volgende ronde. Maar overigens, succes is nog niet gegarandeerd, want er moet echt nog veel gebeuren ook in die volgende ronde, maar zou nu zo vlak voor de kerst die voldoende voortgang niet kunnen worden vastgesteld dan hadden we toch ook wel echt een serieus probleem onder de kerstboom gehad. Niet helemaal onoplosbaar, maar dit helpt wel enorm dat we het volgend jaar in kunnen, zo ziet het er nu naar uit met voldoende voortgang.

En wat ik ook belangrijk vind is dat het Verenigde Koninkrijk heeft laten zien, vind ik, en zeker ook in de afgelopen weken dat het echt op een serieuze manier probeert om die relatie met Europa, de EU, om deze relatie af te ronden en toe te werken naar een nieuwe relatie. Dat geeft ook vertrouwen en ik heb vanmorgen ook mijn Engelse collega gecomplimenteerd, gefeliciteerd met de afronding van deze fase.

Daarnaast zullen we volgende week spreken over de toekomst van de euro en hoe we verder in de EMU met elkaar werken, althans ik vermoed dat we volgende week niet allerlei spannende dingen gaan doen, maar dat we vooral gaan vaststellen om daar de komende maanden weer over verder te praten. Daarbij geldt voor Nederland dat onze positie, denk ik, helder is. Namelijk dat de kracht, maar ook de zwakte van de euro wordt bepaald door de lidstaten. Zij moeten uiteindelijk hun eigen huis op orde brengen en daarbij gelden een paar dingen, namelijk: afspraak is afspraak, het Stabiliteits- en groeipact. Als lidstaten zich daar aan houden dan bouwen zij ook voldoende eigen buffers op en dan kunnen ze ook het merendeel van de schokken opvangen en de basale belofte die onder de euro lag, namelijk gezamenlijk convergeren we naar een hoger niveau van welvaart, ja, dan moeten we ook wel allemaal alles doen om die basale belofte te realiseren.

Dat betekent dat alle landen moeten hervormen, alle landen hun begroting op orde moeten brengen. En als je dat doet, dan ben je ook in staat als er weer ’s een klap komt om zo’n klap op te vangen. Dan kun je dat in je eigen economie doen zonder dat je beroep hoeft te doen op Europese fondsen. Dat neemt niet weg dat alles perfect is. Nederland heeft een aantal voorstellen gedaan. Bijvoorbeeld het ombouwen van het ESM (Europees Stabiliteitsmechanisme) naar het Europees Monetaire Fonds. Wat niet alleen de pot beheert, maar ook de programma’s afspreekt en runt met landen. Waarbij wel de landen op basis van anonimiteit dat fonds gezamenlijk blijven besturen. Zo hebben we meer voorstellen gedaan de afgelopen maanden om de EMU (Economische en Monetaire Unie) te versterken.

Volgende week dinsdag ben ik in Parijs, want dan is er op de kop twee jaar geleden dat de klimaattop daar plaatsvond. Er zullen heel veel mensen uit de hele wereld naar Parijs komen. Belangrijk om daar de vinger aan de pols te houden, want uiteindelijk zitten we nu in de fase van de uitvoering. Sowieso is klimaatbeleid per definitie een kwestie van werk in uitvoering. En ook in Nederland nemen we natuurlijk heel veel maatregelen. We hebben een zeer ambitieus regeerakkoord op het gebied, ook van klimaat. De hoofdlijnen van al die afspraken op het terrein van klimaat en energie, zoals u weet, hebben we afgesproken, willen we verankeren in een klimaatwet. We hebben vandaag in de ministerraad de Kamerbrief vastgesteld die het hele tijdpad schetst voor de ambitieuze klimaat- en energieagenda van deze regering voor de komende jaren. En in die zin ook belangrijk om volgende week in Parijs deel te nemen aan die bijeenkomst.

Brexit

LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, is er nu echt sprake van een doorbraak in het Brexit-proces of moet het lastigste eigenlijk nog beginnen in deze megascheiding?

RUTTE
Beide is waar. Twee keer ‘ja’. Ja, er is een doorbraak, want we hadden die twee fases afgesproken. We moesten het eens worden over de grens, over de echtscheidingsrekening en over de rechten van burgers. Nou, althans eens worden, we moesten daar voldoende zicht hebben dat we erover eens zouden kunnen worden: de ‘sufficient progress’. Dat is gelukt, zodat je ook nu kan gaan praten over de toekomstige relatie. En ja, ook antwoord op uw tweede vraag: dit wordt een hele ingewikkelde fase.

LAMBIE
Hoe ingewikkeld?

RUTTE
Ja, om maar één ding te schetsen: het Verenigd Koninkrijk streeft na, na het vertrek uit de Europese Unie, toch een zo hecht mogelijke relatie met de interne markt. Maar ja, daar zijn modellen voor – het Zwitserse model, het Noorse model, die zijn ook weer iets verschillend, maar lijken op elkaar – waarbij landen uiteindelijk wel de Europese regels nationaal moeten blijven doorvertalen, wil je volledig geassocieerd blijven met de Europese interne markt. Dat hebben de Britten gezegd dat ze niet willen, dat doorvertalen van die regelgeving. Dat stelt dan grenzen aan, in hoeverre je ook echt geassocieerd kunt blijven met die Europese interne markt en dan ga je dus kijken: hoe kun je dan die relatie vormgeven? Voor Nederland relevant, wij zijn een heel belangrijke exporteur en importeur. Dan kan je het onderscheid maken tussen goederen en diensten. Bij diensten is het dan weer ingewikkelder als je niet een hele nauwe verwevenheid hebt. Op het gebied van goederen kun je misschien nog een hoop regelen via vrijhandelsverdragen, op basis van de WTO (World Trade Organization)-akkoorden. Maar het zal effecten hebben en het feit dat we nu in enige mate van rust kunnen gaan praten over die precieze relatie, dat is op zichzelf goed nieuws.

LAMBIE
Ook voor Nederland dus? Want wat wilt u daar dan uithalen? Wat wilt u zeker gaan regelen in die onderhandelingen?

RUTTE
Nou ja, kijk ik sta hier natuurlijk voor het Nederlandse belang. En het Nederlandse belang is dat het überhaupt niet gebeurt, wij haten dat hele Brexit. Ik heb dat vaak gezegd. Vanuit elke hoek waar je ernaar kan kijken vind ik het echt verschrikkelijk. Het is vooral ook heel slecht nieuws voor Engeland zelf. Maar goed, dat besluit is via een referendum – en dat hebben ze politiek willen vertalen – ligt dat nu allemaal voor en dus is het mijn taak als premier van Nederland om de schade te beperken. Er zal schade zijn, maar die probeer je te beperken, met het hele kabinet. En dat betekent dat we aan de ene kant geen concessies wilden doen in deze fase, die we net gehad hebben, die nu afrondt, maar in die volgende fase dus ook zoeken naar een relatie. Maar ja, we hebben wel afspraken daarover. Je kunt niet zeggen: u blijft volledig verbonden met de interne markt, als u niet de vier vrijheden blijft volgen, blijft honoreren.

LAMBIE
U heeft gebeld met uw Britse collega?

RUTTE
Nee, we hebben over en weer ge-sms’t, zoals dat tegenwoordig gaat, het moderne verkeer.

LAMBIE
Wat stond er in die sms’jes?

RUTTE
Dat kan ik nooit zeggen. Maar het kwam erop neer dat ik haar liet weten heel blij te zijn, ook voor haar en ook voor Europa, dat we deze fase nu kunnen afsluiten.

LAMBIE
Maar hebt u de indruk dat zij iets heeft binnengehaald? Want uiteindelijk is ze toch gewoon akkoord gegaan met de eisen van de 27 Europese landen?

RUTTE
Nou ja, wat zij… Ja, ik ga het niet helemaal in de diepte analyseren, maar wetend wat de Britse positie was en ook is en de uitkomst, denk ik, dat iedereen met opgeheven hoofd die volgende fase in kan gaan.

Gemeenteraadsverkiezingen 2018

LEMSOM (NIEUWSUUR)
Wilders kondigt vandaag aan dat hij in een aantal gemeenten mee gaat doen met de gemeenteraadsverkiezingen. Op landelijk heeft u samenwerking met die partij uitgesloten, doet u dat ook op lokaal niveau?

RUTTE
Ja, dat is aan de lokale partij, maar ik ga hier niet als VVD’er verder staan praten. Dan moet u echt de lokale fracties hebben.

LEMSOM
Maar u was daar tijdens de campagne ook hier in deze zaal wel duidelijk over…

RUTTE
Ik ga hier niet verder over de VVD praten, echt niet. Ik sta hier als premier, sorry.

LEMSOM
Maar het was een heel principieel punt van u, dus…

RUTTE
Ja, maar er speelt nu geen landelijke verkiezing of een landelijke formatie.

LEMSOM
Maar wel een lokale waar uw partij ook aan meedoet.

RUTTE
Ja, maar daar ga ik niet over, gaan de lokale afdelingen over.

LEMSOM
Heeft u er al wel over nagedacht?

RUTTE
Nogmaals: ik laat het erbij. Ik sta hier niet als VVD-leider.

WODC

BORGMAN (RADIO 1)
Mag ik even met u terug naar woensdagavond, toen Nieuwsuur liet zien dat er is ingegrepen in onderzoeksresultaten van het WODC (Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum)? Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Ik denk ook wat het kabinet heeft laten weten bij monde van Ferdinand Grapperhaus: dat had niet mogen gebeuren. Wetenschappelijk onderzoek moet onafhankelijk zijn.

BORGMAN
Wist u dat dat gebeurde toen?

RUTTE
Nee.

BORGMAN
Weet u zeker dat het nu niet meer gebeurt?

RUTTE
Nou ja, 100 procent garantie heb ik niet, maar ik heb ook geen enkele aanleiding dat aan te nemen.

BORGMAN
U hebt zelf weleens hier ook gebruik gemaakt van de resultaten uit die WODC-onderzoeken om een standpunt te onderstrepen. Wat zegt dat over de geloofwaardigheid van die argumenten?

RUTTE
Dat ik het bij deze algemene uitspraak laat, omdat ik het nu goed vind dat Ferdinand Grapperhaus heeft gezegd: ik laat ook die twee onderzoeken van het WODC, die hier aan de orde zijn, nog eens even heel goed wegen – naast een aantal andere onderzoeken die hij heeft gelast. En op basis van de resultaten van dat onderzoek moeten we bepalen wat er nog waard is van de conclusies van die twee onderzoeken. Maar nogmaals, ik vind het een ernstige zaak en dit had niet mogen gebeuren. Wetenschappelijk onderzoek moet onafhankelijk zijn, ook omdat anders u en ik en anderen twijfel kunnen hebben aan de kwaliteit.

BORGMAN
U zegt ‘dit had niet mogen gebeuren’, nu heeft u zelf de minister waar het over gaat – minister Opstelten – nog twee dagen voor zijn aftreden geloof ik ‘een goede minister’ genoemd. Inmiddels ligt er nogal wat op tafel. Er ligt een rapport over de invoering van de Nationale Politie, er ligt een rapport van de commissie-Oosting, nu dit weer. Pechtold zei gisteren: het blijkt des te meer goed te zijn geweest dat Opstelten is afgetreden. Hoe kijkt u nu daarop terug?

RUTTE
Ik ga daar niks over zeggen. Ivo Opstelten heeft vier jaar lang naar eer en geweten, is hij minister van Veiligheid en Justitie geweest. Maar ik ga nu verder geen rapportcijfers aan vorige ministers geven.

BORGMAN
Maar dat deed u wel de vorige keer.

RUTTE
Toen hij wegging ja, zeker.

BORGMAN
Maar dat zegt iets over uw beoordelingsvermogen, of hij een goeie minister is geweest of niet.

RUTTE
Ik laat het bij het vorige antwoord.

Incident Israëlisch restaurant

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, over het incident gisteren in Amsterdam bij het Israëlische restaurant. Wat is daar volgens u precies gebeurd en wat is de achtergrond?

RUTTE
Nou om te beginnen is het natuurlijk volstrekt onacceptabel, deze vernieling. Ik denk dat het goed is dat de politie meteen heeft opgetreden. En het is nu verder aan politie en justitie om dat verder af te handelen. Maar ik vind het echt verschrikkelijk. En ik was onder de indruk van de restauranteigenaar, hoe hij, het leek zo, het was natuurlijk niet, hij was natuurlijk zeer verstoord, maar zo schijnbaar onverstoorbaar, daar was ik toch echt wel van onder de indruk hoe hij schijnbaar onverstoorbaar doorging met zijn werk en dat restaurant open hield.

DE WINTHER
Wat weet u over de achtergrond van de dader?

RUTTE
Ik weet niet meer dan de berichten die ik heb gelezen. Het is nu bij de politie en OM in onderzoek.

DE WINTHER
De berichten die u misschien heeft gelezen is dat het iemand is die een verblijfstatus geniet in Nederland. Als iemand zoiets doet, moet hij dan niet gewoon het land worden uitgezet?

RUTTE
Nogmaals, het is nu aan politie en justitie om uit te zoeken wat er hier gebeurd is. Ik kan daar niet op vooruit lopen.

DE WINTHER
De politie heeft gezegd dat hij een verblijfsstatus heeft. Dus dan is de conclusie misschien best snel vertrekken toch? Of wat moet je nog meer doen in Nederland om je verblijfsstatus te verliezen? Als je met een knuppel de etalage van een Israëlisch restaurant gaat inslaan?

RUTTE
Nogmaals, het lijkt mij juist dat politie en justitie dit verder afwikkelt. En dat we daarna de conclusies trekken.

DE WINTHER
Sluit u uit dat deze persoon naar aanleiding van wat er gebeurd is het land moet verlaten?

RUTTE
U stelt allemaal als/dan-vragen. Kijk, het is verschrikkelijk wat daar is gebeurd. Totaal onacceptabel. Dit is niet de samenleving die we willen zijn. Ik heb daar… nou echt, ik vind het echt verschrikkelijk. Maar het is nu wel…

DE WINTHER
… toch geen consequentie verbinden aan …

RUTTE
Ik maak toch even het antwoord af. Het is nu echt aan politie en justitie om de volgende stappen te zetten en ik ga niet daarop vooruit lopen.

MH17

WESTER (RTL NIEUWS)
Nu even over de MH17. Bellingcat, de organisatie, heeft een Russische generaal herkend aan de stem, een hoge Russische generaal die nog steeds actief is, betrokken bij de aanval… nou ja het afschieten van de buk-raket op de MH17. Wat vindt u van die informatie?

RUTTE
Ik heb het gelezen, de informatie. Maar verder zeg ik er niks over, omdat wij in Nederland een bijzondere positie hebben ten opzichte van dat onderzoek en natuurlijk een bijzondere verhouding hebben tot de vreselijke gebeurtenissen van 17 juli 2014. Daar zijn 196 Nederlanders, in totaal 298 mensen omgekomen. En Nederland heeft een bijzondere positie omdat andere landen ons gevraagd hebben om niet alleen onze mensen terug te halen, om uit te zoeken wat er gebeurd is, het onderzoek van de OVV (Onderzoeksraad voor Veiligheid), maar ook om de hele strafrechtelijke vervolging te doen. Dat ligt bij het OM (Openbaar Ministerie). Die werken samen met vier andere landen, België, Maleisië, Australië, Oekraïne en Nederland in een gezamenlijk verband om hier stappen te zetten. Die weten dat als ik gevraagd wordt of Ferdinand Grapperhaus of wie dan ook in het kabinet om iets te doen in opdracht van het OM dat we dat onmiddellijk doen. Maar daar hoort ook bij dat ik vind, ik heb het ook vaker in de Kamer gezegd, dat we onze mond moeten houden over allerlei tussenstanden die niet vanuit het Openbaar Ministerie komen. En als het Openbaar Ministerie iets rapporteert of vragen aan ons stelt, dan zijn we er. En als het OM dingen rapporteert kan ik daar eventueel op reageren. Maar dit is niet het OM. Ik weet dat ze alle relevante informatie, dat hebben ze me ook altijd gezegd, die ze uit de wereld krijgen, wat ze horen, wat ze zien, dat verwerken ze ook in hun werk. Dus daar zal geen twijfel over zijn. Maar ik kan dus niet op zo’n geïsoleerd bericht, hoe heftig ook, reageren.

WESTER
Maar denkt u dat deze informatie het onderzoek een stap verder helpt?

RUTTE
Dan moet ik naar het vorige antwoord verwijzen. Alles wat ik zeg over wat er verder over MH17 verschijnt in termen van de strafrechtelijke vervolging, wat niet afkomstig is van het OM maar wat ik daarover zeg zou kunnen worden geduid door anderen als een politiek vooringenomen positie van de Nederlandse regering op de afwikkeling van deze verschrikkelijke gebeurtenis. En omdat ik uiteindelijk wil dat de schoften die dit gedaan hebben, dat die voor het gerecht komen en veroordeeld kunnen worden, moet ik tegelijkertijd ook het uiterste doen om geen fouten te maken zodanig dat anderen kunnen zeggen: zie je wel, de Nederlandse regering had een positie. Bijvoorbeeld door te reageren op berichten in de media die niet afkomstig zijn van het OM.

WESTER
Maar ligt het wel voor de hand dat het Openbaar Ministerie met deze informatie aan de slag kan?

RUTTE
Het Openbaar Ministerie werkt onafhankelijk. Maar zoals ik net zei is mijn ervaring dat het Openbaar Ministerie werkt met een groot team aan deze zaak, is extreem gemotiveerd. En mijn waarneming is dat ze alle relevante informatie die er zich aandient, ook in het openbaar domein, dat ze die tot de hunne maken en daar hun voordeel mee doen. En kijken wat dat kan betekenen voor de strafrechtelijke vervolging.

Verenigde Staten van Europa

JOOSTEN (ELSEVIER)
Ander onderwerp. Is Nederland voorstander van de Verenigde Staten van Europa in 2025? Tweede vraag, hoe gaat u voorkomen dat we in 2025 lid worden van een Verenigde Staten van Europa zoals een toekomstig lid van de Duitse regering wil, een toekomstige fractie.

RUTTE
Ja, ik wil eigenlijk niet op iedere politiek leider van iedere andere Europese partij reageren. In algemene zin is, denk ik, het antwoord bekend, wij zijn geen voorstander van een Verenigde Staten van Europa. Wij zijn voorstander, de regering, van een sterke Europese Unie. En een Europese Unie is geen Verenigde Staten van Europa. Ik heb natuurlijk kennis genomen van de uitspraken van de leider van de Duitse sociaaldemocraten. Maar ik ga daar nu verder niet op reageren. Want ja, dan kan ik de hele dag wel, hij zegt heel veel, maar ook heel veel andere politiek leiders in Europa zeggen heel veel, dan ben ik de hele dag aan het reageren. Wat wij willen is een sterke Europese Unie. In de eerste plaats omdat er een instabiele, onveilige wereld rondom Europa is. En wij belang hebben om samen te werken met andere landen, want dat creëert ook veiligheid die samenwerking. In de tweede plaats omdat het goed is voor onze economie. We hebben daar heel veel economisch belang bij. Twee miljoen banen in Nederland door onze export, waarvan 70% binnen Europa. En de derde reden is dat Europa ook een waardengemeenschap is. Waarden die wij delen en door de samenwerking hun eigen betekenis hebben. Is Europa perfect? Nee. De Europese Unie moet op allerlei punten beter. Meer geconcentreerd op een aantal kerntaken. Ik heb net een paar dingen gezegd over de euro en het hele arrangement daar omheen waar wij kritisch zijn. We komen ook steeds met voorstellen, maar die beogen niet een Verenigde Staten van Europa.

Opvolging Tusk

JOOSTEN
Ik heb nog een aanvullende vraag als het mag. U bent ook genoemd op Politico als de opvolger van Donald Tusk.

RUTTE
Ja, maar dat ga ik niet worden. Mijn ambitie is de komende jaren dit mooie kabinet te mogen leiden.

WESTER
Als het kabinet de rit uitzit dan is er een nieuwe voorzitter van de Raad. Maar stel nou dat het kabinet niet de rit zou uitzitten?

RUTTE
Die optie, daar ga ik al helemaal niet over nadenken, want het is de ferme ambitie… niet eens zo zeer de ferme ambitie om nou persé die rit uit te zitten, want dat klinkt zo krampachtig. Maar net zoals in de vorige periode zei ik altijd: je werkt met elkaar samen, je probeert goede dingen te doen en zolang het goed gaat, ga je door. En ik heb geen enkele aanleiding aan te nemen dat dat stopt voor de verkiezingen.

WESTER
Dus het is uitgesloten dat u Tusk gaat opvolgen?

RUTTE
Ja.

WESTER
Maar dat zei uw voorganger Balkenende ook iedere keer.

RUTTE
Die is het ook niet geworden toen.

WESTER
Nee, maar toen bleek achteraf het verhaal wel iets anders in elkaar te zitten.

RUTTE
Ja, dat weet ik niet, maar hij is zijn belofte nagekomen.

Toekomst van de euro

DU PRÉ (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, nog even over de euro, want u zei net in uw inleiding voor de uitgangspunten van de euro wat u betreft, maar hoe verhouden die zich nu tot de voorstellen die deze week zijn ontsproten aan de Europese Commissie?

RUTTE
Nou ja, de positie van de Nederlandse regering is dat we niet steeds willen reageren op allerlei voorstellen van anderen. De Europese Commissie is natuurlijk een buitengewoon relevante leverancier van ideeën, dus dat is ook op zich goed. Er zitten ook best goede dingen bij, maar ik ga ze niet één voor één becommentariëren, omdat ik het veel interessanter vind om mijn zendtijd te gebruiken om te vertellen: wat wil Nederland nou? Wat Nederland wil is een hele sterke eurozone. En echt het risico van allerlei voorstellen om eventuele schokken op te vangen, of transfers te doen van welvaartsoverdrachten, om daarmee problemen te lenigen in landen die er minder goed voorstaan. Terwijl het veel beter is die landen te stimuleren om zelf er zo sterk voor te staan dat ze zelf die schokken kunnen opvangen.

Kijk, een voorbeeld, de Nederlandse staatsschuld ligt nu onder de 60%. Stel dat Nederland geconfronteerd wordt – ik hoop van niet – met een ernstige economische tegenslag en er zou, nou, vergelijk met 2008/2009 een grote ingreep moeten plaatsvinden in bijvoorbeeld de financiële sector of wat dan ook. Dan kunnen we ons dat veroorloven zonder dat we meteen in grote problemen komen, omdat wij een staatsschuld hebben die zich overigens naar het zuiden beweegt, naar beneden, ook verder naar beneden gaat de komende jaren. En daarmee kunnen we die schokken zelf opvangen. Maar als landen een staatsschuld hebben van boven de 100%, of nog erger sommigen van 135/140%, dan weet ik niet hoe zij in een ernstige situatie dat nog kunnen doen. Dus die landen moet je stimuleren om die zaak op te vangen.

Daar heeft Nederland voorstellen voor gedaan, bijvoorbeeld hebben wij gezegd, zou je nou de Structuur- en Cohesiefondsmiddelen niet moeten koppelen aan de landen specifieke aanbevelingen van de Commissie. Dus als landen hervormen, dat ze dan meer uit de Cohesiefondsen krijgen en als ze niet hervormen, dat ze minder krijgen in plaats van nu het automatisme. Dat stimuleert landen om te hervormen. Een ander voorstel wat we gedaan hebben is een ‘sovereign debt restructuring mechanism’, dat je landen stimuleert om ook de private sector te laten bloeden als zaken echt in de problemen zitten voordat de publieke sector aan de beurt is. Dat zijn allemaal voorstellen naast het ombouwen van het ESM (Europees Stabiliteitsmechanisme) naar een EMF (European Monetary Fund) wat ook de programma’s runt, zodat je die trojka niet meer nodig hebt, maar dat je een sterke club hebt in Luxemburg die programma’s, de pot beheert, maar ook programma’s kan vormgeven en runnen.

Onze voorstellen op de bankenunie, waar we voor zijn, maar wat is nou de randvoorwaarde voordat je bij een Europees depositogarantiestelsel kan komen? Nou, dat landen de risico’s in die bankensector hebben verminderd en dat we een weging hebben kunnen aanbrengen van staatsobligaties. Dat zijn allemaal Nederlandse voorstellen, soms ook met andere landen gedaan. En daar wil ik vooral over praten. En als ze dan andere voorstellen doen, interessant, dan gaan die ook in de pot, maar ik wil niet mijn tijd steken in het reageren op andere voorstellen.

DU PRÉ
Nee, maar maakt u zich intussen zorgen over de wending die Duitsland daarin dreigt te nemen?

RUTTE
Nee, eerst maar ’s kijken wat daar uit de coalitie komt en die onderhandelingen moeten nog beginnen.

VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD)
Want er is één wending die misschien al wat eerder manifest wordt, misschien zelfs volgende week wel en dat is het idee om een Europese minister van Financiën in te stellen.

RUTTE
Niet volgende week, nee.

VAN SOEST
Want wanneer verwacht u daar wel een besluit over?

RUTTE
Zoals ik het nu inschat zullen we volgende week waarschijnlijk met elkaar afspreken dat de ministers van Financiën doorstuderen op deze vraagstukken met het doel om te kijken of je, richting juni volgend jaar, tot een aantal besluiten zou kunnen komen.

VAN SOEST
Ok, want kunt u nog een keer uitleggen wat nou precies het standpunt van de Nederlandse regering is in deze? Want vroeger waren jullie heel erg tegen een minister van Financiën. Later werd gezegd: nou ja, god, het maakt niet zo heel veel uit hoe dat poppetje heet, als het maar niet te veel macht krijgt.

RUTTE
Ja, maar dan ben ik weer aan het reageren op voorstellen van anderen. Wij hebben die voorstellen niet gedaan, dus ik wil echt de komende maanden vooral praten over wat wij willen en anderen zullen praten over wat zij willen en dan probeer je dingen bij elkaar te brengen. En als ik er één zin over mag zeggen: het risico in Europa is dat je heel snel niet praat over wat willen we nou bereiken. Wat ik wil bereiken is die gezamenlijke reis omhoog naar een hoger niveau van welvaart. Dat was de belofte die wij de kiezer deden in 19… het verdrag van Maastricht, en vervolgens met de chartale invoering van de euro in 2002, dacht ik, ja. Maar eerder natuurlijk al bancair en ook in de portemonnee. Dat zat er achter. En nou, de euro heeft Nederland veel gebracht. Je moet je niet voorstellen wat er gebeurd zou zijn in 2008 als wij de gulden nog hadden gehad met die grote bankencrisis. Levensgroot risico dat die gulden kapot was gespeculeerd door de financiële markten vanwege die enorme balansen van die grote banken in Nederland, relatief naar onze economie. Dan hadden wij een groot risico gelopen. Dus die euro heeft ons al een keer mogelijk, zeker weet je het nooit, maar mogelijk gered, in 2008/2009. Maar die onderliggende belofte wordt maar deels gerealiseerd, in die landen die ook daadwerkelijk aan het hervormen zijn, de staatsfinanciën op orde. En andere landen die dat nog te weinig gedaan hebben moeten we dus stimuleren dat te gaan doen. Nou dan zijn er anderen die beginnen bij institutionele oplossingen, ‘nou de oplossing is een minister van Financiën’. Wat gaat die dan doen? Wat wordt dat dan? Daar heeft de Commissie zelfs voorgesteld eerder een samenvoeging van eurogroep én Commissie én de Europees Commissaris. Nou daar heb ik toen ook op gereageerd, daar vinden we van alles van. Maar ik wil mijn zendtijd vooral gebruiken om te vertellen wat ik nou wil.

Brexit (2)

STANS
Nog heel even terug naar Brexit. In de paragraaf over Noord-Ierland staat eigenlijk dat als er aan het eind van de rit geen deal is, dan blijft alles in lijn met de afspraken die er al zijn over de interne markt. Zou dat niet een ideale uitkomst zijn voor Nederland?

RUTTE
Ja, ik vind die paragraaf heel ingewikkeld geschreven. Er staat: dan moet er ‘alignment’ blijven waar het gaat om de ‘customs union’ dacht ik en de interne markt met Ierland. Dus hoe je dat nou precies moet lezen… Maar in de kern komt het er dus op neer, en dat weet ik ook, is voor de Ieren heel belangrijk en dat deel ik volledig, ik heb dat ook voluit gesteund woensdag bij m’n bezoek aan Dublin, dat je uiteindelijk geen situatie kunt hebben dat er weer een harde grens komt tussen Noord-Ierland en Ierland. Maar dat is ingewikkeld en dat is ook waar deze tekst natuurlijk wat ambigu blijft, dat ‘ie zegt: nou we gaan erop studeren, maar uiteindelijk als dat allemaal niet lukt…Zo lees ik die tekst dan, ik heb het ook niet zelf geschreven, maar ik snap ‘m wel. Ik snap wel dat dat natuurlijk een manier is om nu, waar je nog niet helemaal het eens hoeft te zijn maar wel ‘sufficient progress’ moet hebben om door te kunnen, dat we met z’n allen kunnen zeggen: nou ja oké, dan weet je in ieder geval wat je ‘fall back’ is. Maar ja, of dat nu is wat Nederland wil… Voor mij is vooral heel belangrijk, voor Nederland is heel belangrijk, dat we in het Nederlandse belang een toekomstige handels- en economische relatie met Engeland houden die voor onze economie ook van belang is.

STANS
Denkt u dat met het akkoord van vandaag een harde Brexit verder weg is geraakt?

RUTTE
Ja, die is wel verder weggeraakt, maar zoals ik op de eerste vraag van de heer Lambie al antwoordde: dit is goed nieuws, maar het moeilijkste komt nog. Maar was dit goede nieuws er niet geweest, dan had je weer een grotere kans gehad wanneer het volgend jaar was ingegaan, je ook niet weet hoe het politiek in Engeland dan verder was gelopen. Want daar moet ook iedereen natuurlijk op één lijn… Mijn Engelse collega moet ook iedereen op één lijn zien te houden. Nou, veel mensen in Nederland zeggen: wat is het toch heerlijk zo’n tweepartijenstelsel. Maar je ziet natuurlijk dat bij een tweepartijenstelsel, waar je in Nederland de verschillen soms in de partijen hebt maar vooral tussen de partijen, dat bij een tweepartijenstelsel die hele brede kerken, dat binnen die hele brede kerken ook de conflicten ontstaan. Dus dan weet je ook niet wat er gebeurd was. Dus ik denk dat dit per saldo goed nieuws is.

Afschaffen raadplegend referendum

VRAAG
Meneer Rutte, waarom heeft u zo veel haast met het afschaffen van het referendum dat er nu zelfs om een spoedprocedure bij de Raad van State is gevraagd?

RUTTE
Kijk, ik heb dat ook in de Eerste Kamer uitgelegd, omdat uiteindelijk het natuurlijk zo is dat als je besluit politiek, dat je zegt dat raadplegend referendum heeft ons niet gebracht wat we wilden, en er komt in de toekomst weer wetgeving aan die er mogelijk onder kan vallen, dat het ook voor de hand ligt om daar dan ook enige spoed achter te zetten.

Salarissen onderwijzers

MEIJER (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, dinsdag gaan de scholen een dag dicht terwijl er 270 miljoen euro klaarligt voor salarisverhoging van onderwijzers. Is dat niet frustrerend?

RUTTE
Kijk, zoals Arie Slob ook al zei, de minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs, er is stakingsrecht en demonstratierecht in Nederland. Dus daar op zichzelf heb ik geen commentaar op. En tegelijkertijd is Slob natuurlijk in gesprek met alle relevante partijen om te kijken hoe kunnen we niet alleen het geld voor de lerarensalarissen maar ook voor de werkdruk, hoe kunnen we dat op een manier doen, maar wel in combinatie ook met de modernisering van de cao. Dat vind ik een relevant gesprek. En daarnaast staat het mensen vrij om gebruik te maken van hun stakings- en demonstratierecht.

MEIJER
Maar, u bent afhankelijk van de cao-onderhandelingen om dat geld vrij te maken en daarbij zit Slob niet aan tafel. Dit kan dus nog maanden gaan duren terwijl het geld er wel is. Is dat wel uit te leggen?

RUTTE
Het geld is er ook wel onder het beslag van een modernisering. Wij hebben natuurlijk met het regeerakkoord afspraken over gemaakt dat we ook graag willen zien dat die cao verder moderniseert.

MEIJER
Ja, dat is dat er minder lang WW-uitkering wordt uitgekeerd.

RUTTE
Een aantal dingen. Wat op zichzelf trouwens ook weer leidt tot, op een gegeven moment was er een beeld dat als er dan daardoor modernisering is dat het dan af zou gaan van die 270 miljoen. Nee, dat komt erbij. Dus dan is er ook meer loonruimte zelfs als je dat zou doen. Niet meteen, want veel van die regelingen hebben natuurlijk een langjarig perspectief. Maar het is wel zo dat je daarmee ook weer wat extra loonruimte zou hebben zelfs.

MEIJER
Ik zou denken leraren schiet een beetje op, regel dit, en dan komt dat geld vrij, in plaats van een dag opnieuw te gaan staken.

RUTTE
Mijn gevoel is dat ik mijn rol zo moet inschatten dat als ik daar ‘nou ja’ op zou gaan zeggen ik niet de zaak bevorder, de goede afloop. Dus ik vind het verstandig om vast te stellen dat leraren het recht hebben dit te doen. We mogen in Nederland gezegend zijn met, ik kom zelf iedere week een groep tegen als collega’s bijna, we mogen heel blij zijn met wie er in Nederland op de basis- en middelbare scholen lesgeven. Dat is gewoon heel goed, hele goede kwaliteit. We staan ook internationaal heel hoog aangeschreven als onderwijs. Men maakt zich daar zorgen over, arbeidsvoorwaarden in dit geval maar ook de werkdruk. Nou beide, denk ik, heeft het kabinet relevante financieringsmogelijkheden, maar ook ideeën. En daar proberen we natuurlijk zo snel mogelijk, maar ik ga maar even geen oproepen doen nu.

Aanpak belastingontwijking binnen Europa

BOS (NOS JOURNAAL)
Meneer Rutte, eerder deze week blijkt dat Nederland nogal dwars ligt bij de aanpak van belastingontwijking in Europa. Is dat ook uw beeld?

RUTTE
Nee.

BOS
Hoe komt het dan toch dat dat in de notulen opduikt?

RUTTE
Ja, er staat bijvoorbeeld in dat Nederland bezwaar maakt tegen een Europees tarief voor de vennootschapsbelasting. Dat was een van de elementen in de rapportage die ik zag. Ja, dank je de koekoek. Er zijn heel veel Europese landen die tegen een gelijkschakeling zijn van de vennootschapsbelastingtarieven. De CCCTB (Common Consolidated Corporate Tax Base) en de CCTB, de Corporate Common Tax Base, nou, dan denk ik ja, er zullen heus wel andere landen zijn die daarover mopperen. Als je kijkt naar Nederland, dan hebben we de afgelopen jaren een aantal maatregelen genomen. Transparantie, het tegen gaan van verschillen tussen belastingstelsels, invoer van anti-misbruikmaatregelen. Ook in dit kabinetsakkoord zit weer een heel aantal voorstellen, bijvoorbeeld over het tegengaan van brievenbusfirma’s en het zich richten op daadwerkelijke economische activiteit en dat stimuleren. Dus ja, ik moet u zeggen, wij hebben natuurlijk op sommige onderdelen discussie gehad. De hybride mismatches was zo’n onderwerp. Daarvan heeft Nederland gezegd nou, het vorige kabinet hebben wij gezegd: daar gaan we in mee, maar dan moet je wel een overgangstermijn hebben. Wij willen tot 2024, uiteindelijk hebben we een compromis gesloten tot 2020. Omdat je bedrijven ook de kans moet geven om zich op een nieuwe situatie in te regelen. Er waren andere landen die zeiden dat moeten we meteen doen. Ja, zeiden wij, maar zullen we het ook een beetje netjes doen. Dus je zult altijd discussie houden over de onderdelen daarvan. Maar Nederland doet dat echt vooroplopend, ook Dijsselbloem in de vorige periode was echt, gaf daar de toon aan. En dat zetten we voort.

BOS
Maar goed, dat is een lang antwoord, maar hij …

RUTTE
Relevante thema’s.

BOS
Dat snap ik, maar ik vraag me af of mensen het nog kunnen herhalen. Want toch blijft dit beeld altijd opdoemen rond Nederland.

RUTTE
Ja, maar beelden daar kan ik niet zo heel veel mee. Ik moet naar de feiten kijken.

BOS
Ja, feiten hebben we nu ook. Gesprekken met ambtenaren, notulen. U noemt er nou één ding uit waar we het…

RUTTE
Nee, maar ik kan er meer uithalen. Die hybride mismatches komt volgens mij ook in een rapportage terug, dan denk ik ook ‘ja dank je de koekoek’. Ik begrijp best dat andere landen zeggen je moet er meteen mee stoppen. Dat hadden wij leuker gevonden. Maar het is toch een politiek besluit wat je bestuurlijk-politiek met elkaar neemt om te zeggen ‘ok daar stoppen we mee’. Maar dat je ook zegt als land waar die dingen wel waren, in Nederland, nemen we ook een overgangstermijn. Dat vind ik heel redelijk. Als de andere landen zeggen meteen stoppen, dan is het toch niet dat wij daarmee on, laat ik maar zeggen, niet honorabele praktijken proberen voort te zetten? Helemaal niet.

BOS
Dus Nederland blokkeert daarin niks?

RUTTE
Nee, echt niet. Ik vind dat wij zelfs op een aantal punten vooroplopen en zeker ook als je kijkt naar het nieuwe regeerakkoord, bijvoorbeeld op het punt van de brievenbusfirma’s en de bronheffingen die we gaan invoeren op een aantal dingen, vind ik dat we het heel netjes doen.