Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 1 december 2017

Mediatekst | 01-12-2017

Inleidende verklaring minister-president Rutte:

Goedemiddag. Gisterenavond, of eigenlijk vannacht, teruggekeerd van mijn driedaagse reis door Afrika. In Mali heb ik met eigen ogen wwer eens kunnen zien met hoeveel inzet onze mannen en vrouwen daar onder moeilijke omstandigheden een veeleisende missie aan het uitvoeren zijn. De MINUSMA-missie draagt bij aan veiligheid en stabiliteit in Mali en is daarmee ook van groot belang voor de aanpak van grensoverschrijdende problemen die Europa en Nederland raken, zoals terrorisme, irreguliere migratie, smokkelnetwerken, denk aan drugs, mensen, wapens. En dat draagt dus bij aan het helpen stabiliteit te brengen in die ring van instabiliteit rond Europa waar Mali onderdeel van is. En uiteraard ook andere gebieden zoals Syrië, Irak, de situatie natuurlijk Oekraïne-Rusland. Ook het feit dat Nederland bij al die zaken betrokken is bijvoorbeeld door in Litouwen bij te dragen aan de NAVO-missie in Litouwen. Maar goed, dit dus over Mali.

Die onderwerpen, die instabiliteit, irreguliere immigratie, stonden ook op de agenda van de EU-Afrika-top die plaatsvond in Côte d'Ivoire, ik ben aansluitend aan mijn bezoek aan Mali daar naartoe gegaan samen met Halbe Zijlstra en Sigrid Kaag. En vervolgens met de Franse president een bezoek gebracht aan Accra, dus aan Ghana. Waarbij denk ik een combinatie van een duurzame economische ontwikkeling van Afrika, het wegnemen van de grondoorzaken van migratie, in combinatie met het maken zoveel mogelijk van afspraken over terugkeer van irreguliere migratie, van mensen die om economische motieven naar Europa komen, van groot belang is. En daarvoor was die top, ook die bilaterale en trilaterale gesprekken, relevant.

Verder is vanochtend, althans ik heb vanochtend in het Torentje mevrouw Van Baalen ontvangen, de voorzitter van de onderzoekscommissie. U heeft denk ik haar persconferentie kunnen volgen. Ik wil hen zeer bedanken voor het uitvoerige onderzoek wat ze hebben gedaan. Onafhankelijk, historisch. Daarbij hebben ze toegang gehad tot de archieven, ze hebben gesproken met betrokkenen, gesproken met deskundigen. En ik denk dat er nu duidelijkheid is over alle feiten rondom hoe dat precies geregeld was met de financiën van de Oranjes zo in die periode vanaf Cals tot en met De Jong. En inmiddels zijn er alweer vier herzieningen overheen gegaan, maar toch nuttig denk ik om dat weer eens op een rijtje te zetten.

Daarnaast is Nederland door de nieuwe voorzitter Argentinië uitgenodigd om in 2018 deel te nemen aan de eerste G20-top op Zuid-Amerikaanse bodem. Dat is mooi nieuws. Dus nadat wij erbij mochten zijn in Duitsland zijn we er weer bij volgend jaar. We zijn de 17^de economie van de wereld, dus zo gek zou dat op zichzelf niet zijn. Maar zoals u weet zijn we geen standaard lid van de G20 omdat er dan een oververtegenwoordiging zou zijn van Europese landen. Maar we zijn wel heel blij dat we nu voor de tweede keer opnieuw een incidentele uitnodiging hebben. Dat maakt het ook mogelijk voor ons om nog veel meer bij te dragen en onze verantwoordelijkheid te nemen waar het gaat om de aanpak van grote internationale vraagstukken, waarbij de G20 een belangrijk platform is. Niet alleen zo’n top, die is aardig, maar juist ook al die voorbereidende overleggen en vergaderingen, die zijn zeer relevant. En zeker voor Nederland, wij zijn een zeer open economie, internationaal georiënteerd, is het van belang om op dat niveau te mogen en te kunnen meespreken.

Rapport Van Baalen

GEERAEDTS (RTL)
Nog even over het onderzoek naar het inkomen van de Koning. Heeft u het hele onderzoek gelezen of alleen de samenvatting, de conclusie?

RUTTE
Ik heb kennis kunnen nemen van het hele onderzoek.

GEERAEDTS
Het was dus geen belastingdeal. Maar als je ziet hoe er destijds is onderhandeld en gesproken, en hoe posten ook niet al te transparant in de boeken zijn verschenen. Zou u dat ook zo doen als premier?

RUTTE
Ik ga geen commentaar leveren op mijn voorgangers. Ik zat op dat moment nog in mijn pyjamaatje naar de Berenboot en wat was het daarvoor ook weer? Ik was iets later, volgens mij was ik meer de Fabeltjeskrant aan het kijken. Dus ik was daar niet bij en ik ga geen commentaar leveren op voorgangers. Ik ben blij dat alle feiten op een rijtje zijn gezet. Dat blijkt dat er geen geheime belastingdeal was. Ik denk dat dat relevant is. Er is daarna ook heel veel gebeurd: in 1980, 2008, 2009, 2015 zijn er weer veranderingen aangebracht in het hele financiële arrangement rondom de Koning en het Koninklijk Huis. Maar goed dat dit uitgezocht is.

GEERAEDTS
Maar herkent u zich in het beeld dat politici destijds hebben, misschien is dat nog steeds zo, dat zodra het over kosten van het Koninklijk Huis gaat, dat de mate van transparantie soms tot publieke discussie kan leiden? En dat je die soms moet proberen te voorkomen?

RUTTE
Volgens mij toont Van Baalen aan dat dit allemaal besproken is met…

GEERAEDTS
Heeft u het ook over non-descripte posten, over het uitsmeren van kosten over verschillende begrotingen zodat ze niet zouden opvallen?

RUTTE
Maar er was geen geheime deal, en dat was natuurlijk wat… Ik ga verder geen commentaar geven op Piet de Jong…

GEERAEDTS
Ik vraag me gewoon af hoe u dat doet.

RUTTE
Ik ga geen vergelijking maken met toen en nu. Elke tijd heeft zijn eigen context. Belangrijkste is dat er geen gekke dingen zijn gebeurd.

FRESEN (NOS)
Even aansluitend. Vorig jaar heeft u toen dat in het nieuws was iets bijzonders gedaan. Toen heeft u namelijk uit de school geklapt, bewust, uit een gesprek dat u met Willem-Alexander, wellicht ook met prinses Beatrix had. Toen heeft u gezegd, daar kwam ook kritiek op later, zij weten ook niets van zo’n deal. Met dat in uw achterhoofd, was u opgelucht toen dat rapport gister of misschien eerder al op uw tafel kwam en dat er geen deal was? Want u heeft de Koning daar wel in een discussie betrokken die mogelijk kwetsbaar kon zijn?

RUTTE
Nee, want ik heb de feiten genoemd en ik ben altijd heel ontspannen geweest over dat onderzoek, want mijn gevoel was steeds: of het klopt wat ik hier gezegd heb op basis van onze lezing van het archiefmateriaal, of het klopt niet en dan moeten we daar weer mee omgaan. Maar jongens, het is 45 jaar geleden gebeurd. Gelukkig klopt het wel. Maar als het niet had geklopt dan hadden we daar mee moeten omgaan.

FRESEN
Maar u zegt gelukkig?

RUTTE
Nou in die zin dat dat natuurlijk een heel hoop werk scheelt, want dan heb je natuurlijk een enorme hoop werk te doen, van ja: hoe zat het dan precies en want moeten we daar dan politiek nu weer 45 jaar later van vinden. Dus het scheelt een hele hoop werk als dat allemaal niet nodig is. En waarom heb ik toen de Koning genoemd? Omdat in mijn contact met hem daarover – dat heeft te maken met de voorlichting van de Raad van State uit 2011 – dat er omstandigheden kunnen zijn waarin ik aan de ene kent genoodzaakt ben altijd zijn privédomein vanuit de ministeriële verantwoordelijkheid af te dekken, maar tegelijkertijd als het in belang kan zijn van de transparantie en om verkeerde beeldvorming te voorkomen, ik er ook voor kan kiezen om juist uit die vertrouwelijkheid te citeren. Ik heb het ook in de Kamer toegelicht. Dus ik sta er nog steeds achter dat ik toen deed, want anders zou het beeld blijven bestaan: Rutte weet van niets, maar misschien de Koning wel. De Koning meende ook niets te weten en hetzelfde geldt voor de Prinses. En het blijkt nu inderdaad ook zo te zijn. Maar nogmaals zou het toch anders hebben gelegen, dan was dat niet te verwijten geweest aan die herinnering, maar dan had je een andere politieke discussie nu moeten hebben. Dan had je dat allemaal weer moeten terugploegen, moeten herzien. Dus het scheelt heel veel werk wat nou niet hoeft.

FRESEN
In het rapport wordt ook een heel hoofdstuk gewijd aan de politieke en maatschappelijke discussie de laatste jaren. En daarin beschrijft de commissie dat toch nog steeds, misschien wel steeds verder, een roep om soberheid klinkt, meer inzicht in wat het nou allemaal kost, want affaires die dan zo af en toe opdoemen die zijn niet goed voor het draagvlak en het aanzien van de monarchie. Dat zijn allemaal dingen die zij in dat rapport beschrijft. Zegt u: met dit rapport is het nu klaar, of vindt u dat je wellicht toch weer ook een discussie moet blijven voeren over veranderingen in de manier waarop het geregeld is?

RUTTE
Om te beginnen ben ik blij dat de commissie vaststelt dat sinds de begrotingen van 2016, 2017 en nu ook de begroting die voor licht voor 2018, dat die drie begrotingen en de toelichting in schril contrast staan, zo zegt de commissie letterlijk, met de oorspronkelijke opzet van de begroting van het Huis van de Koningin, zoals die in het begin van de jaren ’70 nog gold. Je ziet ook dat na het hele feitencomplex tussen Cals en De Jong, dat in 1980, ik zei het al, maar ook in 2008 Gerrit Zalm, 2009, Van Maanen 2015 weer allerlei veranderingen zijn aangebracht in dat precieze financiële arrangement. Dus ik denk: er zijn veranderingen, de transparantie – dat zegt ook de commissie – die is totaal niet meer te vergelijken, veel groter dan aanvankelijk. Ja, ik heb geen illusie dat er altijd wel discussie zal blijven over salariëring van politici, van het staatshoofd, het Koninklijk Huis. Dat is onvermijdelijk denk ik. Maar volgens mij, wat er nu ligt, ik heb dat ook verdedigd nadat Van Maanen uitkwam in 2015, ligt er een robuuste, transparante aanpak van de begroting van de Koning, maar daar zal altijd maatschappelijke discussie over zijn.

FRESEN
Een terugkerend punt is en blijft natuurlijk de vraag of zij vrijgesteld moeten blijven worden van inkomstenbelasting en motorrijtuigenbelasting, en dat soort zaken, want die betalen ze ook niet, over de AA-wagens. Wordt het niet tijd dat u daar ook eens een keer in gaat meebewegen in die discussie, want u schermt dat steeds af, maar hij komt steeds terug en dat is natuurlijk ook niet in het belang van de Koning.

RUTTE
Het is gewoon een discussie die je kan voeren. Ik scherm niets af. Dat is een discussie…

FRESEN
U wijst het steeds af. U zegt steeds: dat moeten we niet doen.

RUTTE
Zowel Zalm heeft er naar gekeken, er is in 2009 opnieuw naar gekeken. Er is in… althans sorry in 2008 bij die herziening WFSKH, Wet Financieel Statuut Koninklijk Huis, in 2009 bij Zalm, in 2015 bij Van Maanen. En daar is uiteindelijk de afweging gemaakt dat er ten principale niets op tegen is om de Koning belasting te laten betalen over zijn uitkering, maar dan moet je dat bedrag bruteren en vervolgens komen er allerlei aftrekposten. Het leidt tot een enorme ingewikkelde administratieve rompslomp, dus ik heb gezegd: het is voor mij geen principieel debat maar een praktische discussie en uiteindelijk heb ik toen de conclusie getrokken dat ik de Kamer voorstel om het zo te laten.

FRESEN
Ja, maar je kan ook zeggen: het is juist wel een principiële discussie want waarom zouden wij wel allemaal wel belasting betalen en de Koning niet?

RUTTE
Ja, maar ik denk dat hier toch het verschil is dat een staatshoofd in bijzondere staatsvorm zoals wij die hebben, de monarchie, maar constitutioneel ingebed sinds 1848 met een ministeriële verantwoordelijkheid uiteraard ook leidt, kijkend überhaupt ook naar dit hele onderzoek, hoe lang ze er over gedaan hebben, 6 of 7 jaar lang, tussen 1966 en 1973 om te komen tot de aanpassingen die toen gedaan zijn, de financiële situatie van Koningin Juliana, de problemen die ontstonden, en vervolgens het nieuwe arrangement. Ja, dan moet je vaststellen: het is geen standaard-arrangement. Het is een bijzondere situatie die vraagt ook om… die rechtvaardigt ook een bijzondere constructie en ik vind hem zeer verdedigbaar. Ik heb dat ook verdedigd in de afgelopen jaren, maar niet zo van: ho blijf er af, je mag het niet over de Oranjes hebben. Tuurlijk wel, dat is gewoon normaal, onderdeel van een maatschappelijke discussie. Maar ik vind, alles afwegend, dat dit het beste is.

FRESEN
Nog steeds? Dat verandert ook niet wat dat betreft?

RUTTE
Mijn standpunt is niet zoveel veranderd, maar u vroeg mij: verwacht je dat het maatschappelijk debat erover ooit stopt? Nee, maar omgekeerd als je nu zou zeggen…

FRESEN
Mijn vraag was ook: is het in het belang van de Koning dat dat maatschappelijk debat dus blijft als je er niets aan verandert.

RUTTE
Ja, maar dat maatschappelijke debat hou je ook denk je als je bruteert. Dat is mijn verwachting. Dat is ook een van de argumenten die ik heb gebruikt om dat niet te doen. Want als je een uitkering bruteert en vervolgens aftrekposten mogelijk maakt, dan ga je discussie krijgen over wat is dan de netto belastingdruk? Hoe zit dat dan precies? Wat zijn die aftrekposten, hoe werkt dat? Dus het maatschappelijk debat zal linksom of rechtsom toch plaatsvinden.

FRESEN
Ik wou nog even één vraag stellen, want vorig jaar toen deze discussie ook speelde werd er door partijen en ook partijen die aan tafel hebben gezeten bij de formatie steeds gezegd: dit is een onderwerp dat we ook bij de kabinetsformatie moeten bespreken. Nu heb ik het regeerakkoord daar op nagelezen maar daar staat er eigenlijk niet zo veel over in. Sterker nog: over dit onderwerp staat er helemaal niets. Is er dan ook helemaal niets over afgesproken, ook wat buiten de papieren is gebleven?

RUTTE
We hebben geen sideletters of geheime afspraken nee.

FRESEN
Hierover niet?

RUTTE
Nee, überhaupt niet.

Afschaffing referendumwet

BORGMAN (RADIO 1)
Iets wat wel in het regeerakkoord staat meneer Rutte is de afschaffing van de referendumwet. Kunt u uitleggen waarom wij daar als burger niets van mogen vinden?

RUTTE
Ja, kijk, om te beginnen, er is nu een wetsvoorstel bij de Raad van State, dus mij past daarbij grote terughoudendheid om daar nu iets over te zeggen. Wat ik wel kan zeggen is dat even los van de vraag wat precies in het wetsvoorstel staat, want daar zeg ik nu niets over, ik het logisch vind dat als je referendumwet intrekt, dat je die niet referendabel maakt. Dat vind ik een inherente logica hebben.

BORGMAN
Waarom?

RUTTE
Precies om de reden die zeg. Je zegt als regering: wij zijn eigenlijk tegen het referendum, althans in die raadplegende vorm zoals die er nu ligt. Dan is het gek als je dat vindt, als dat je politieke oordeel is, om dan dat wetsvoorstel in zichzelf weer referendabel te maken.

BORGMAN
U maakt uzelf vatbaar voor kritiek dat u bang bent voor wat mensen er van vinden?

RUTTE
Nee, want mensen kunnen bij verkiezingen en waar ze willen natuurlijk hun oordeel geven.

BORGMAN
Maar niet over deze specifieke wet. Niet over het afschaffen van het referendum, daar mag niemand iets van vinden dus.

RUTTE
Het is toch een hele gekke constructie als je een raadplegende referendumwet intrekt, dat je dan zegt tegen de bevolking: nou daar mogen we dan weer een referendum over houden. Terwijl je echt van plan bent, met ferme politieke wil, om dit te gaan doen. Dan is dat toch een beetje een wassen neus als je daar weer een referendum over organiseert.

BORGMAN
U zegt dat u niets kunt zeggen over de inhoud van het wetsvoorstel. Dat betekent dat u niet wilt toelichten wat de juridische truc is om de mogelijkheid van het referendum eruit te halen?

RUTTE
In uw vraagstelling ligt een verwijt besloten wat ik geneigd zou zijn te gaan bestrijden had ik kunnen praten over het wetsvoorstel. En daar kan ik niets over zeggen, want dat wetsvoorstel ligt nu bij de Raad van State.

Rapport Van Baalen (2)

WESTER (RTL)
Heel even terug naar het rapport van mevrouw Van Baalen. U zei dat de transparantie als het gaat om de begroting van de Koning vandaag de dag niet te vergelijken is met die eind jaren ’60, begin jaren ’70.

RUTTE
Althans, dat zegt mevrouw Van Baalen.

WESTER
Maar daarmee, ja, u nam dat zelf zojuist ook over…

RUTTE
Ik citeerde haar.

WESTER
Daarmee zegt u eigenlijk ook dat het toen niet transparant was.

RUTTE
Nee, wat mevrouw Van Baalen volgens mij laat zien is dat het continuüm. Je had een hele constructie rondom de financiering van het Oranjehuis, het Koninklijk Huis zeg maar tot en met 1966, 1967. Dat was niet houdbaar. Vervolgens is er een heel breed debat gevoerd, ook met de Kamer, en ook wel in de pers, en dat laten ze uitvoerig zien, over wat voor nieuw arrangement zou je moeten maken. Inclusief een geïndexeerde uitkering, het beperken van de belastingvrijdom, en een hele hoop andere dingen rondom paleizen, etc. etc. Daarbij is ook iedere keer discussie over transparantie, die loopt ook door, dat laten ze ook zien. Die discussie over transparantie gaat via 1980 en 2008, 2009 door t/m 2015. En je ziet nu denk ik dat als je kijkt hoe dat zich over tijd ontwikkeld heeft, dat je moet vaststellen dat er nu veel meer transparantie is dan toen. Maar dat is een continuüm, dat is een zich ontwikkelend beeld. En daarom wil ik geen kritiek hebben op wat ze toen deden. En nogmaals, ik was, u was nog niet geboren, ik was 5 of 6 toen zich dat afspeelde. Daar moeten wij geen oordeel over hebben, nee.

WESTER
Het was toen weinig transparant, dat kun je concluderen uit het rapport.

RUTTE
Ik vind het echt ingewikkeld om te zeggen, want dan ben ik kritiek aan het leveren op voorgangers. Terwijl je dat in de context van die tijd moet plaatsen. Je komt uit een periode waarin er heel veel belastingvrijdom was, waarin er heel veel inkomsten waren uit allerlei domeinen. U kunt het allemaal nalezen in het rapport. Vervolgens blijkt dat niet financieel bestendig, wordt er ingeteerd op het familievermogen. Het is bijna niet meer te financieren de monarchie, langs die route. Komt die hele discussie op gang over hoe dan wel. Daar hoort ook bij die discussie over transparantie. Maar ik ga geen kritiek hebben over hoe het toen ging. Maar ik stel wel vast dat ook tegen de achtergrond van de veranderende maatschappelijke discussie, dat die transparantie nu veel groter is. Maar ik geef daarmee geen waardeoordeel over toen.

Veiligheidsrisico's jaarwisseling

WESTER
Even heel iets anders. De Veiligheidsraad is met een rapport gekomen over de risico’s, veiligheidsrisico’s rondom de jaarwisseling. En één van de meest in het oog springende aanbevelingen is: stop met knalvuurwerk en vuurpijlen, omdat dat zoveel schade en letsel toebrengt. Goed plan?

RUTTE
Over dat hele rapport geldt, dat we dat met respect in ontvangst hebben genomen. Dat de collega’s, mijn collega Ferdinand Grapperhaus, samen overigens, niet alleen hoor, maar met Stientje van Veldhoven, staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, samen met relevante partijen gesprekken zullen voeren, ter voorbereiding ook van een kabinetsreactie. En ik wil er niet op vooruit lopen. Dus ik ga niet op onderdelen van het OVV-rapport reageren nu. Dat ligt er. Dus daar heb ik geen commentaar op nu. We komen daar als kabinet met een integrale reactie op.

WESTER
Er is binnenkort, nog voor de jaarwisseling, een Kamerdebat over.

RUTTE
Ja, maar de Kamer heeft natuurlijk weer zijn eigen dynamiek. Wat wij nu aan het doen zijn is een kabinetsstandpunt zorgvuldig voorbereiden.

WESTER
Maar kunt u zich voorstellen dat de jaarwisseling vanaf 2019 stil wordt om twaalf uur?

RUTTE
Dat is eigenlijk uw vorige vraag op een andere manier. Ik denk: er ligt nu een rapport, we moeten echt vind ik als kabinet praten over een verstandige reactie op dat rapport. En als ik nu ga zeggen wat ik daar zelf van vind, dan is dat N=1 he, ik ben geen president. We hebben een collegiaal stelsel, ik ben één van de ministers. En mag de club voorzitten, maar ben één van de stemmen. Dus ik ga hier niet op deze persconferentie mijn persoonlijke opvattingen geven. Ik vind het zuiver, zeker ook als voorzitter van de raad, om er voor te zorgen dat we ordelijke besluitvorming hebben.

WESTER
Nu zijn er heel veel voor- en tegenstanders als het gaat om vuurwerk. Oogartsen, politieagenten, chirurgen, die zeggen: stop er allemaal mee. Heel veel burgers zeggen: stop er alsjeblieft mee, we hebben er last van, zijn er bang voor. Er zijn ook voorstanders van vuurwerk. Voorziet u een soort maatschappelijke discussie over vuurwerk zoals bij Zwarte Piet?

RUTTE

Nou bij Zwarte Piet is die discussie natuurlijk ook nog gelardeerd met hele heftige emoties. Dit is ook een debat dat gevoerd wordt, maar toch weer van een ander type. Dit is meer een veiligheidsdebat, en welke afwegingen maak je. De pro’s en con’s, en ook: wat is de rol van de samenleving daarin? Dus ja, ook hier is al jaren een maatschappelijke discussie over gaande. In mijn beleving toch van een wat andere lading dan het Zwarte Piet-debat. En er ligt nu een relevant stuk, waar het kabinet op een fatsoenlijke manier op gaat reageren.

WESTER
Maar misschien dat de voorstanders van vuurwerk zoiets hebben: er wordt ons weer een traditie afgenomen.

RUTTE
Dat snap ik, dat al die vraagstukken een rol spelen bij dit soort afwegingen. Toch meen ik dat deze discussie minder emotionele lading heeft dan het Zwarte Pieten-debat, omdat daar natuurlijk ook allerlei vraagstukken bij komen die te maken hebben met geschiedenis, de positie van minderheden in de samenleving. Dat is toch een andere discussie, met een wat andere lading dan over oudejaarsavond. Hoewel je natuurlijk gelijk hebt dat daar stevige emoties bij komen kijken. Wat extra reden is voor het kabinet om zorgvuldig met een reactie te komen.

BREEDVELD (Jeugdjournaal)
Even voor de kijkers van het Jeugdjournaal, ook niet onbelangrijk. Kunt u hen uitleggen wat nou een verstandige manier is om met vuurwerk om te gaan?

RUTTE
Dan zou ik tegen de kinderen zeggen, in de eerste plaats, even los van de vraag: wat gaan we nou doen met voorstellen om al dan niet delen van het vuurwerk te verbieden. Los daarvan, want die discussie, zou ik dan tegen de kinderen zeggen, loopt nog, daar zijn we nog over in gesprek. Gaan we jullie over vertellen, komt later. Dat het sowieso verstandig is, zeg ik maar even, om als je vuurwerk afsteekt dat natuurlijk heel voorzichtig te doen. En alle veiligheidsvoorschriften in acht te nemen.

BREEDVELD
En wat is nou belangrijk voor de overheid hierin? Wat moet de overheid doen als het gaat om dat Oud & Nieuw?

RUTTE
Nou ja, de overheid heeft natuurlijk een rol, via de politie, om er voor te zorgen dat dit land fatsoenlijk, dat we hier fatsoenlijk met elkaar omgaan. En dat we elkaar niet in gevaar brengen. Dat betekent dat de politie op oudejaarsavond natuurlijk met bijzondere belangstelling kijkt naar het afsteken van het vuurwerk. Dat dat op een leuke manier gebeurt, dat kinderen en volwassenen elkaar niet in gevaar brengen. Dat is het normale werk. Dus ik zou tegen kinderen willen zeggen: als je vuurwerk afsteekt, doe het samen, doe het onder toezicht van je ouders, doe het voorzichting. Let op dat je niet afgegaan vuurwerk niet opnieuw gaat aansteken. Dat is echt ook heel levensgevaarlijk. Maar hoe we in de toekomst in Nederland met dat vuurwerk omgaan, daar is nog een hele lange discussie over. En er ligt inmiddels weer een stuk over, van een club die de overheid en ons allemaal van adviezen voorziet. En daar gaat het kabinet nog naar kijken.

NIJS (Hart van Nederland)
Steekt u zelf ook wat af?

RUTTE
Nee. Vroeger wel, toen ik nog thuis woonde. Maar sinds ik ben gaan studeren eigenlijk nooit meer vuurwerk, geen vuurwerk meer vastgehouden.

Afschaffing referendumwet (2)

HENDRICKX (Volkskrant)
Even over het referendum. Het SCP, vaak geraadpleegd in de formatie, en daaruit blijkt uit onderzoeken dat Nederlanders eigenlijk overwegend voorstander zijn van referenda. U heeft recent bij EenVandaag gezegd: ik ben ervan overtuigd dat Nederlanders helemaal niet gehecht aan het raadgevend referendum zijn. Dus u bent er van overtuigd dat als er een referendum was gekomen over het raadgevend referendum, wat dus helaas niet kan omdat het niet logisch is volgens u, maar dan had u dat gewonnen?

RUTTE
Mijn uitspraak ging over het raadgevend referendum. Want over het normale, het correctief referendum, kun je nog wel een heel debat voeren. Er is bekend hoe mijn partij er over denkt, maar daar sta ik hier niet voor. In de coalitie wordt daar verschillend over gedacht, dus over het correctief referendum. Waar we hier over praten is dat raadplegend referendum. En mijn waarneming is, bij mijn gesprekken in de samenleving, dat er weinig mensen zijn die daar nou erg van houden.

HENDRICKX
U had dat referendum dus gewonnen, als er een referendum was gekomen over het raadgevend referendum?

RUTTE
Ja, mogelijk. Dat weet je natuurlijk nooit helemaal zeker. Als mijn inschatting van de maatschappelijke trend klopt, denk ik wel. Maar dat was niet de overweging om wel of niet een referendum te hebben, raadplegend, over het afschaffen van het raadplegend referendum. Maar we willen voorkomen dat je in een soort Droste-blik terechtkomt als samenleving.

HENDRICKX
Dus puur vanwege de logica? Hier heeft geen enkel politieke overweging heeft geen rol gespeeld?

RUTTE
Wat er in het wetsontwerp staat kan ik u niet zeggen, want dat komt pas naar buiten als de Raad van State heeft geadviseerd en wij daarover weer een nader rapport hebben geschreven. Maar u heeft mevrouw Ollongren erover gehoord, en ik sluit mij daarbij aan, dat onze opvatting is, los van wat er nou precies in het wetsontwerp staat, want daar kan ik niet over praten, dat er een inherente logica is om niet over een afschaffing van een raadplegend referendum weer een referendum te organiseren. Overigens, over de vraag of je daar een referendum over moet organiseren zou je nog wel eens een referendum kunnen houden. En dat geheel zou je ook nog kunnen verpakken in een referendum. Dan krijg je echt een Droste-blik.

HENDRICKX
Er waren dus geen politieke overwegingen?

RUTTE
Dit is een inherente afweging, een inherente logica.

STANS (BNR)
Over de inherente logica. U heeft het over die intrekkingswet, maar die moet u eerst nog maar eens door het parlement zien te krijgen. Dus dan is het toch logisch dat mensen daar voorafgaand aan kunnen bepalen, in een referendum, of het zover moet komen?

RUTTE
Maar zo werkt de raadplegend referendumwet niet. Die gaat over door het parlement aangenomen wetsvoorstellen.

STANS
En u denkt niet dat je dat dan nu, vooralsnog, vooraf wel, kan toezeggen? Dat je zegt: dan gaan we het wel doen? U zegt namelijk op voorhand al: dat is inherent om dan…

RUTTE
Wat er in het wetsvoorstel staat kan ik u niet melden, dat zal moeten blijken als het naar buiten komt. Maar ik sluit mij aan bij wat mevrouw Ollongren daarover gezegd heeft: ik vind het inherent niet logisch om over de intrekking van een raadplegend referendum een referendum te houden, nee.

VAN WEEZEL (Vrij Nederland)
Minister Ollongren heeft zich op het D66-congres namelijk wel voor het correctief referendum uitgesproken. U zei daarnet: dat is niet het standpunt van mijn partij. Wat was precies de status van die opmerking van de minister?

RUTTE
Volgens mij zijn wij allemaal ook partijpolitici, en hebben al die partijen opvattingen. En het is nou eenmaal zo dat D66 en VVD, maar ook CDA en CU, niet over alles hetzelfde denken.

VAN WEEZEL
Maar dat was dus niet namens het kabinet?

RUTTE
Ik heb niet elke uitspraak van mijn collega’s op hun partijcongressen gevolgd. Maar als ministers of staatssecretarissen op partijcongressen uitspraken doen, dan hoeft dat niet altijd te zijn de lijn van het kabinet. Dan is het gebruikelijk in Nederland is dat er ruimte is om partijpolitieke standpunten te uiten. Net zoals ik net ook schets hoe mijn partij erin staat. Maar dan noem ik ook mijn partij, heb ik het niet over het kabinet.

Tweet Donald Trump

GEERAEDTS (RTL)
U heeft iets gemeen met Donald Trump: u hebt beiden een Twitter-account. Wat vond u van die tweet van Trump?

RUTTE
Ik ga daar niet meer over zeggen dan dat hij feitelijk incorrect was. Dus ik verwijs ook naar wat de ambassade in Washington erover gezegd heeft.

GEERAEDTS
Nou gaat u iets anders om met uw twitteraccount dan Donald Trump. Volgens mij wordt er veel namens u getweet. Heeft u nog een advies voor meneer Trump?

RUTTE
Nee.

GEERAEDTS
U heeft geen Twitter-advies?

RUTTE
Ik heb geen Twitter-advies voor de Amerikaans president.

GEERAEDTS
Hij moet dit vooral blijven doen, ook onjuiste…

RUTTE
Als ik geen advies heb, heb ik ook geen advies wat hij wel of niet moet blijven doen. Ik heb überhaupt geen advies.

GEERAEDTS
U durft hem geen advies te geven. Want hij heeft uw collega Theresa May meteen een uitbrander gegeven. Bent u bang dat als u…

RUTTE
Nee, dat is niet de reden. Maar ik vind het wat vreemd om allerlei collega’s adviezen te geven over hoe zij moeten omgaan met social media. De Nederlandse ambassade in Washington heeft een feitelijke correctie aangebracht op dat Twitter-bericht. Over Monnickendam, dat dat niet klopte. Dat was een feitelijke correctie. En Theresa May heeft gereageerd, naar ik aanneem omdat de bron de Amerikaanse president hier aanhaalt een extreemrechtse Engelse, Britse partij is. Dus het lang ook voor de hand natuurlijk dat de Britse premier daarop reageerde, omdat het hier ging om een Britse bron.

GEERAEDTS
Vond u het een verstandige tweet?

RUTTE
Ik ga niet de hele dag commentaar geven op mijn collega’s.

GEERAEDTS
Niet de hele dag, alleen nu.

RUTTE
Zelfs dus ook niet nu.

WESTER
Maar kun je dit wel kwalificeren als het doorgeven van fake news door Donald Trump?

RUTTE
Ik denk dat het goed is dat onze post in Washington wees op een feitelijke incorrectheid.

FRESEN (NOS)
Meneer Rutte, wij horen dat er op de Nederlandse ambassade in Washington in potlood gewerkt wordt aan een bezoek begin volgend jaar van u aan de Amerikaanse president. Kunt u dat inmiddels al bevestigen?

RUTTE
Ik kan er niets over zeggen, nee.

FRESEN
Maar is er wel een plan om…

RUTTE
Nee, er zal ongetwijfeld een keer een moment zijn dat de president en ik elkaar wat langer spreken. Wij hebben overigens elkaar al twee keer gesproken in Brussel en in Hamburg.

FRESEN
Maar nu zou het gaan om een aparte ontmoeting.

RUTTE
Ja, dat is gebruikelijk, zeker dat je regelmatig ook bij elkaar langsgaat. Zoals ik dat ook bij mijn Franse, Duitse en noem maar op collega’s doe.