Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 10 november 2017

Mediatekst | 10-11-2017

Inleidende verklaring minister-president Rutte:

Goedemiddag, een kort inleidend statement zoals de traditie betaamt en dat gaat ook vooral over de situatie van de wederopbouw op Sint Maarten, waar we vandaag over gesproken hebben. Ook eerder deze week uitvoerig over gesproken hebben in het kabinet. Zoals bekend ligt het eiland grotendeels in puin, en het is dus echt noodzakelijk dat er zo snel mogelijk wordt begonnen met de wederopbouw. De mensen op Sint Maarten willen verder met hun leven. We willen ook helpen, maar dat helpen moet wel op een verstandige manier gebeuren. Dat vraagt ook een zorgvuldige afweging. Wat we nu besloten hebben, is dat Nederland bereid is om maximaal 550 miljoen euro beschikbaar te stellen, maar dan wel in de vorm van hulp waar voorwaarden aan verbonden zijn. Om te beginnen is daarbij van belang dat Sint Maarten expliciet met de Nederlandse voorwaarden moet instemmen die randvoorwaardelijk zijn voor het geven van steun, namelijk dat er een integriteitskamer komt en dat er adequaat grenstoezicht komt, waarbij de Nederlandse KMar, de Nederlandse Koninklijke Marechaussee een zware rol heeft. De steun zal vervolgens in tranches worden uitgekeerd, en dat betekent dat we tussentijds kunnen evalueren, maar ook tussentijds kunnen besluiten met de steun te stoppen als blijkt dat Sint Maarten niet meer aan die twee belangrijke randvoorwaarden voldoet.

We gaan daarbij samenwerken met internationale organisaties die verstand hebben van het opruimen, het weer herstellen, van eilanden. Opruimen van het puin en het weer herstellen, het wederopbouwen van een eiland zoals dat getroffen is, in dit geval Sint Maarten. Maar nogmaals, er moet dan eerst wel duidelijkheid komen over de precieze politieke situatie op Sint Maarten. Het parlement, weten we, heeft inmiddels ondubbelzinnig de voorwaarden omarmd. Het is nu noodzakelijk dat ook de regering dat doet. Ik kan u melden dat we uiteraard Saba en Statia, Sint Eustatius, niet zijn vergeten. Ook daarvoor is hulp nodig. Voor deze eilanden komt 67 miljoen euro beschikbaar. Zij zijn openbare lichamen als onderdeel van Nederland, daar gelden dus weer andere systemen voor om dat geld ook tot besteding te laten komen. Dat gaat via de departementen, dus dat gaat anders dan bij Sint Maarten. Maar uiteraard ook de wederopbouw van Saba en Statia hebben onze aandacht.

Dan heeft Wopke Hoekstra ons verslag gedaan van de Algemene Financiële Beschouwingen. Uiteraard is in het debat ook uitgebreid gesproken over de dividendbelasting, waar ik ook volgende week nog met de Kamer over kom te spreken. En ik heb gisteren nog eens een keer in een brief aan de Kamer uiteengezet waarom het kabinet dit een belangrijk besluit vindt.

Volgende week ben ik Gotenburg in Zweden voor de informele Europese sociale top die daar plaatsvindt.  Ik zal daar met de collega-Europese regeringsleiders praten over het sociaal beleid en we zullen tijdens een informele lunchdiscussie ook praten over de toekomst van de Europese samenwerking en dan staat dit keer, in het kader van de anderhalf, twee jaar rollende agenda van de voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, staat deze keer onderwijs en cultuur centraal, of die staan centraal. Dat betekent dat u volgende week mij hier niet ziet, maar wel voor het eerst te woord zal worden gestaan door Hugo de Jonge, de viceminister-president, één van de viceminister-presidenten, maar de eerste aangewezene om mij te vervangen, want van het CDA, de grootste partij in deze coalitie na de VVD. Dus volgende week Hugo de Jonge hier.

Sint Maarten

BORGMAN (NOS RADIO 1)
Meneer Rutte, nog even over Sint Maarten, want u zegt: hulp kan pas worden gegeven als er duidelijkheid is over de politieke situatie. Betekent dat dat u zich aansluit bij de VVD-fractie dat die verkiezingen op Sint Maarten maar nog even niet moeten worden gehouden?

RUTTE
Nou ja, kijk: er spelen een paar dingen. In de eerste plaats is het van belang dat er natuurlijk weer een regering zit. En daarbij maakt het niet zozeer uit welke regering dat is, of dat een permanente regering is of een tussentijdse regering, maar er moet wel weer een regering zijn. Daar wordt op dit moment aan gewerkt. Dus eerst de…

BORGMAN
Kan het ook een demissionaire regering zijn?

RUTTE
Ja, kan ook. Mits de Staten in meerderheid zich scharen, blijven scharen – dat hebben ze al gedaan, maar ook blijven scharen achter de Nederlandse voorwaarden. En dan maakt het ons niet uit – ja, het liefste heb je natuurlijk weer een volwaardige regering, maar dat is op dit moment niet mogelijk. Dan komt vraag twee: heeft Nederland een opvatting over die verkiezingen? Wij zijn er maar mee begonnen nu, dat heeft staatssecretaris Knops gedaan, die heeft de gouverneur, Eugene Holiday, die heeft hij gevraagd: hoe zit het nu precies met de praktische en de juridische haalbaarheid van verkiezingen op 8 januari? Dat heeft hij ook met de Kamer besproken en die hele aanpak heeft uiteindelijk ook bij de begroting Koninkrijksrelaties in de Tweede Kamer deze week steun gekregen. En hij verwacht dit weekend daarover meer duidelijkheid.

BORGMAN
Dus u wilt geen standpunt innemen over de vraag of die verkiezingen nu kunnen of niet?

RUTTE
Niet op dit moment. Wij hebben gezegd: we gaan eerst eens informatie vragen ‘is dat nu juridisch en praktisch überhaupt mogelijk? Hoe zit het eigenlijk met bevolkingsregisters, met alle praktische kanten van stembureaus neerzetten op een eiland wat in puin ligt?’ Dus dat is echt nog wel even een vraag. Maar we hebben gezegd: laten we nu eerst maar eens even ook de gouverneur - waar veel vertrouwen in is, kan ik u zeggen, in de gouverneur van Sint Maarten – hem gevraagd: hoe zie jij dat nou? Dat gesprek vindt nu plaats en even los van de vraag ‘wel of geen verkiezingen’ is het natuurlijk van belang dat de Staten zich blijven scharen achter de voorwaarden: één. En twee: dat er zo snel mogelijk natuurlijk weer een regering is. Maar dat kan ook een demissionaire regering zijn.

BORGMAN
En dat half miljard, welk deel daarvan wordt binnenkort overgemaakt?

RUTTE
Nul euro. Voorlopig helemaal niets. We gaan op basis van concrete projecten trancheren. Dus we gaan niet geld overmaken aan de regering. We willen echt concrete projecten en voor concrete projecten wordt geld overgemaakt. Wat nu daarbij van belang is, is dat behalve de integriteitskwestie ook het grenstoezicht op orde is. Want je wilt voorkomen dat illegale arbeid naar Sint Maarten komt of andere mensen met verkeerde intenties daar komen, aangetrokken door het feit dat daar de komende jaren – of liever gezegd, ik hoop natuurlijk niet jaren, ik hoop sneller – in ieder geval de komende tijd veel geld te verspijkeren is.

#metoo

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, is er in het kabinet misschien ook nog gesproken over de opgelaaide #metoo-discussie en alle meldingen die de laatste tijd gedaan worden en alle publiciteit die daaromheen is?

RUTTE
Ja, daar is uiteraard, of ‘uiteraard’… Daar is over gesproken. Omdat dat natuurlijk ook deze weken veel aandacht heeft en ik kan zeggen dat het uiteraard ook voor het kabinet, zoals dat voor iedereen geldt, volstrekt helder is dat intimidatie en ongewenste intimiteit totaal onbespreekbaar zijn. Dat die niet mogen. Daar kunnen we kort over zijn. Dat het op zichzelf goed is dat daar nu ook een maatschappelijke discussie over gaande is en dat die maatschappelijke discussie, verwacht ik ook, zijn eigen, bovenop wat we al vinden met elkaar als samenleving, ook een verdere normerende werking zal hebben.

WESTER
In veel bedrijven in Nederland zegt de directie van: meld iets als je iets weet, kom naar ons toe, we willen dat mensen een veilige werkomgeving hebben. Hoe gaat dat op de departementen?

RUTTE
Op de departementen gaat dat net zoals voor heel Nederland. Het kabinet vindt dat als mensen te maken hebben met ongewenste seksuele handelingen of machtsmisbruik dat het dan zaak is om aangifte te doen zodat, als dat inderdaad ook bevestigd wordt in de aangifte, in het verdere onderzoek, ook tot vervolging kan worden overgegaan. Daarbij geldt dat in alle politie-eenheden, dus niet alleen voor de departementen maar voor heel Nederland, geldt dat er gespecialiseerde zedenteams zijn. Dat de zaken worden aangestuurd, maar ook beoordeeld, door zedenofficieren. En dat de politie op dit moment ook voldoende capaciteit daarvoor heeft.

WESTER
Zegt u daarmee ook tegen Nederlanders: als jou iets overkomen is, als je iets meegemaakt hebt, meld je en doe aangifte?

RUTTE
Dat is mijn oproep, maar dat is niet nieuw. Ik vind dat als mensen, uiteraard in algemene zin, te maken hebben met criminaliteit en met gedrag wat in strijd is met de wet en de goede zeden in het land, waarbij de wet ook aan jouw kant staat, om dan aangifte te doen. Maar zeker natuurlijk als het gaat om zaken als het betreft ongewenste seksuele handelingen of machtsmisbruik, dan is het natuurlijk nog eens een keer extra klemmend dat mensen ook daadwerkelijk die aangifte doen.

WESTER
Nu heeft Pieter van Vollenhoven, erevoorzitter van het Fonds Slachtofferhulp, deze week een pleidooi gehouden voor een speciale instantie, net als bij het Klokkenluidershuis, waar mensen zich kunnen melden en daar advies kunnen krijgen van ‘nou, klopt het allemaal? Welke stappen zou je moeten ondernemen?’ Dat kan dan allemaal anoniem, voordat alles zomaar in de publiciteit zou komen.

RUTTE
Ja.

WESTER
Goed idee?

RUTTE
Nee.

WESTER
Nee?

RUTTE
Nee. Ik ben het vaak met Pieter van Vollenhoven eens, maar op dit punt niet. Hierbij geldt natuurlijk dat Nederland een Openbaar Ministerie heeft, een politie heeft, en daar moet het werk gebeuren.

WESTER
Misschien een beetje kort door de bocht: Van Vollenhoven, ik moet even aan zijn zoon denken, het circuit in Zandvoort, Formule 1. De gemeente Zandvoort en het circuit willen graag de Formule 1 weer terug hebben in Zandvoort.

RUTTE
Ik heb mij deze week met heel veel zaken beziggehouden, maar niet… Deze staat niet op het lijstje.

WESTER
Vanmiddag is er een persconferentie geweest. De gemeente Zandvoort en het circuit willen de Formule 1 graag terughalen. En ik weet dat u een groot fan bent van Max Verstappen.

RUTTE
Ja.

WESTER
Zou u dat toejuichen?

RUTTE
Nou, ik ben een zeer groot fan, uiteraard, van Verstappen. Ik geloof dat hij inmiddels ook een rijbewijs heeft. Maar in ieder geval: het is echt ongelofelijk hoe iemand die zo jong is, Nederland weer zo op de kaart zet. Daar zijn we allemaal reusachtig trots op. Maar laat ik me nog even niet uitlaten over deze kwestie, want daar moet ik me toch even wat meer in verdiepen.

WESTER
Maar zou je ook met zo’n Formule 1-race weer in Zandvoort Nederland op de kaart kunnen zetten? Dat is iets wat u altijd wilt.

RUTTE
Ik ben premier van alle 300 – wat is het op dit moment? – 385 gemeenten. Zandvoort heeft natuurlijk een enorme historie op dit punt. Maar ik weet dat er meer plekken in Nederland zijn die de ambitie hebben om Formule 1 te laten herleven in het land. Dus ik moet een beetje oppassen dat ik me nu aan één initiatief verbindt, waarvan ik bovendien niet weet wat zij daarover vanmiddag gezegd hebben.

WESTER
Ok, dan meer in algemene zin. Natuurlijk het initiatief in Assen, een stratencircuit in Amsterdam. Zou u het toejuichen als de Formule 1 gewoon terugkomt in Nederland?

RUTTE
Op zichzelf is het natuurlijk geweldig als Nederland weer een nog, los van dat we Max Verstappen hier hebben, dat er een nog grotere rol wordt gespeeld op het terrein van de Formule 1, maar ik hou het bij die algemene uitspraak.

Dividendbelasting

STANS (BNR)
Een vraag over de dividendbelasting, meneer Rutte. De hele discussie daarover, heeft u de weerstand over die maatregel onderschat als u nu op de eerste week, anderhalve week terugkijkt?

RUTTE
Dat geloof ik niet, want ik snap heel goed dat er natuurlijk veel vragen zijn. Het gaat om veel geld. 1,4 miljard euro, gaat echt om fors geld. Dus ik snap heel goed dat mensen kritisch kijken ‘wat gaat zo’n kabinet nu voor keuzes maken?’ Dus ik snap dat heel goed. Tegelijkertijd weten we een paar dingen. We weten dat in Nederland veel mensen afhankelijk zijn voor hun werkgelegenheid van multinationals. Als je kijkt naar het onderzoek wat gedaan is in – ik dacht – 2005 door het… Gedaan is, dan blijkt dat zo’n veertig procent van de banen in het Nederlandse bedrijfsleven daarmee samenhangen. Dat gaat dus om heel veel mensen, hele gewone mensen, die in Nederland banen hebben die daarvan afhankelijk zijn. En er is een tweede element: wij zijn een zeer open economie. Wij behoren tot de top twee, drie van de wereld van meest open economieën. Dus wij zijn heel erg afhankelijk van wat er internationaal gebeurt. En er gebeuren op dit moment een paar dingen internationaal. Brexit is aan de gang. Dat heeft natuurlijk vergaande gevolgen voor de verhoudingen in Europa. Ook op dit punt. Het tweede wat gebeurt is dat er veel goedkoop geld in omloop is. Er is een lagerentepolitiek van de meeste centrale banken. Dat heeft ook effecten op hoe grote ondernemingen zichzelf beschouwen ook ten aanzien van de keuzes die zij maken van vestigingsplaats. Dat is zowel offensief als defensief te bezien. Dat is ook een enorme kans voor Nederland. Dus dat is een tweede element. En daarnaast zien we natuurlijk, zoals ik al zei, de enorme afhankelijkheid die Nederland heeft van dit soort internationale ontwikkelingen. Kijk: mijn taak is het om te knokken voor Nederlandse banen. Dat is mijn belangrijkste opdracht. En we hebben dus in de formatie deze zaken tegen elkaar afgewogen en gezegd: ja, je kunt je eurootjes maar één keer uitgeven. Dus dat moet je op een verstandige manier doen. Maar een land als Nederland, wat zo internationaal geconnecteerd is, heeft groot belang bij het zijn van een land waar het goed is om te ondernemen en waar ook dit soort grote bedrijven kunnen blijven maar ook kunnen komen.

STANS
Ja, maar dat is het verhaal van de coalitie. Nu zegt de hele oppositie, de oppositie met wie u heeft gezegd graag goed te willen kunnen samenwerken: we horen maar niet wat nou echt de reden is. Denkt u dat u die oppositie toch wat tegemoet moet gaan komen, als u ook die band met de oppositie goed wilt houden?

RUTTE
Nou ja, eerst even: ik geef u nu de reden. Dit is waarom wij in de formatie erover gesproken hebben.

STANS
Maar (onverstaanbaar, red.) de oppositie wil horen, maar niet de reden.

RUTTE
Laat ik het toch even beantwoorden. Toch even een poging. Nogmaals, want ik snap namelijk heel goed dat die vragen er zijn. En ik kom zo ook op de vraag over ‘met wie zijn er dan gesprekken geweest of niet geweest?’ Kom ik zo op. Eerst nog even naar het hoofdpunt. Bij zo’n formatie, dat zijn natuurlijk unieke momenten waarop je als nieuw kabinet – we hebben er ook wel even over gedaan, over die formatie, immers. En niet alleen om deze reden, ook vanwege allerlei andere politieke vraagstukken die voorlagen. Maar het is ook een kans om meer ten fundamentele je af te vragen: wat zijn de arrangementen die Nederland op dit moment heeft en wat moeten we doen om dit land een van de rijkste, meest welvarende landen van de wereld te laten zijn? En wat ik u net schetste, dat zijn de argumenten waarom we dit doen. Die zijn offensief, die zijn defensief. Daar liggen echt kansen, maar er zijn ook bedreigingen. En ik vind dat een nieuw kabinet zich heeft af te vragen: hoe kunnen wij de kans maximaliseren dat we maximaal defensief zijn voor de bedreigingen en maximaal offensief zijn voor de kansen? Dan komt vraag twee, namelijk dat je natuurlijk nooit in isolatie werkt als politicus. Wij krijgen natuurlijk adviezen van alle mogelijke instanties en van mensen. Ik praat met agenten, ook met hoofdcommissarissen. Ik praat met leraren en schoolhoofden. Ik praat uiteraard ook met veel mensen in het bedrijfsleven. Dat geldt ook voor mijn collega-politici. En ik begrijp heel goed dat mensen zeggen: kun je daar niet meer open over zijn? Maar het feit is dat die gesprekken vaak een vertrouwelijk karakter hebben. En dat vertrouwelijke karakter noodzaakt ook om dat vertrouwen niet te schenden. Als dan bedrijven zelf, zoals deze week gebeurt – één van de bedrijven heeft gezegd: wij hebben daar al twaalf jaar contacten over met politici – dat zelf naar buiten brengt, is dat prima. Het VNO-NCW heeft daar ook iets over naar buiten gebracht. Ook prima. Maar het is niet aan mij om die vertrouwelijkheid te doorbreken.

STANS
Maar is dit dan een onderwerp waarvan u zegt: die goede samenwerking die wij nastreven met de oppositie, want we zullen het nog wel eens nodig hebben. Daar maakt dit onderwerp geen deel van uit, want dit is nu zoals de coalitie het ziet en zo gaan we het doorvoeren?

RUTTE
Ik geloof niet dat het zo zwart-wit ligt. Kijk, om te beginnen maakt uiteraard, maak ik en dat geldt ook voor de anderen die bij de formatie zaten, maken uiteindelijk onze eigen afwegingen. Je krijgt adviezen, input, je praat er met elkaar over en uiteindelijk maak je een afweging. Het is niet zo dat iemand zegt: ‘doe nou dit’ en dan ga je dat doen. Nee, er wordt een afweging gemaakt. Dat is het eerste deel van het antwoord. Tweede deel is dat ik heel goed snap dat de oppositie zegt, maar ook anderen in de Nederland, geef nou wat meer inzicht. Ik snap die vraag. Maar ik vind het ook mijn taak als minister-president om dan zo goed mogelijk te beargumenteren waarom dat niet altijd kan. Je probeert openheid te geven waar dat kan, maar het kan niet altijd. Uiteindelijk is hier een groot belang aan de orde en het belang is natuurlijk werkgelegenheid. Het gaat hier uiteindelijk om banen, niet alleen bij die bedrijven waar mensen werken, maar ook in het toeleverende midden- en kleinbedrijf, de positie van Amsterdam als financieel centrum, de AEX, onze beurs. Er is een veelheid aan belangen waardoor ik het extra noodzakelijk vind om de toch wel te respecteren vertrouwelijkheid als gesprekspartners die op prijs stellen, zeker ook in dit geval, extra te benadrukken.

STANS
Het Nederlandse punt hierbij, want u zei net dat dit een unieke kans is. Wat maakt deze kans dan nu zo uniek, want Nederland heeft toch altijd het beleid gehad om bedrijven hier te houden en hier naartoe te halen? Wat maakt het nu dan anders dan vier jaar geleden?

RUTTE
Brexit is één en twee het goedkope geld. Er zijn twee ontwikkelingen in de afgelopen paar jaar gekomen die echt nieuw zijn. Engeland is uiteraard aan het knokken voor het behoud van zijn ondernemingen en probeert zo goed mogelijk uit die Brexit te komen. We zien nu dat Engeland van de snelst groeiende economie van de G7 inmiddels de langzaamste, de traagst groeiende economie is. Dus men hecht daar zeer groot belang aan dit type vraagstukken. We zien ook in Europa, de cijfers van de Europese Commissie van gisteren dacht ik, waaruit blijkt dat Nederland behoort tot de snelst groeiende economieën van Europa en inmiddels Groot-Brittannië behoort tot een van de traagst groeiende economieën van Europa. Dus Brexit is relevant. Het tweede is dat de centrale banken - niet alleen in Amerika maar ook in Europa, natuurlijk sinds 2014, ja begin 2014 was dat bij de ECB - begonnen zijn met een geldverruiming, waarbij de rente gezakt is en dat betekent dus dat grote internationale ondernemingen anders dan in het verleden veel gevoeliger zijn voor internationale overnames. We hebben natuurlijk in Nederland gezien in het recente verleden dat dat speelde. Je zag terecht ook dat daar in de politiek groot aandacht voor was, van hé, pas op, wat gebeurt hier? Nou, terecht. Dan is vervolgens de vraag: hoe stel je daartegen… hoe bewapen je je daartegen? Dat doe je deels natuurlijk door een fatsoenlijke mate van bescherming te bieden. Maar dat kan niet het enige antwoord zijn, het andere deel van het antwoord moet ook zijn: wat doe je als politiek, als nationale politiek, en dat is dan in het bijzonder ook mijn verantwoordelijkheid als minister-president, knokkend voor Nederlandse banen, wat doe je ook om het aantrekkelijk te maken om hier te blijven en te komen? Dus die belangen spelen hier.

FRESEN (NOS)
Toch even door op die openheid, meneer Rutte. Ik begrijp toch niet waarom het u niet lukt of waarom u geen ruimte ziet om toch iets meer te vertellen over welke belangen hier nou op dit moment urgent een hele grote rol spelen, want u heeft in het debat gezegd: het is urgent, het is cruciaal. Waarom bent u niet in staat om iets meer openheid van zaken te geven over die belangen die in het spel zijn die tegelijkertijd ook van levensbelang zijn voor de Nederlandse economie. Want u zegt dat nu in algemene woorden, maar kennelijk blijft het toch met nevelen omhuld, waardoor wij allemaal denken: is dit wel goed besteed geld?

RUTTE
Ja, die vraag snap ik en daar zal ik een poging doen. Het is deels herhaling maar ik zal proberen ook te kijken of ik de vraag nog verder kan specificeren en beantwoorden. Feit is dat Nederland een van de rijkste landen van de wereld is op dit moment. We zijn een van de snelst groeiende economieën van de westerse wereld, we zijn een van de rijkste landen van de wereld als je kijkt naar het inkomen per hoofd van de bevolking, ons algemeen welvaartsniveau. Tegelijkertijd is Nederland heel kwetsbaar, want Nederland is een hele open economie. Dat heeft ons ook die welvaart natuurlijk gebracht, dus dat heeft ook enorme kansen geboden. We zijn een van de meest handelende landen, we hebben in percentage gezien ook een enorm overschot ook bijvoorbeeld de handelsbalans. Daar kijken andere landen nog wel eens kritisch naar, maar dat is een van de bronnen natuurlijk ook van onze welvaart. Tegelijkertijd dwingt dat een regering in zo’n land om zich constant af te vragen: doen wij al het noodzakelijke om die unieke elementen van zo’n economie, om die zo goed mogelijk te onderhouden? Dat is één. Vervolgens ontstaan er nog een paar hele specifieke ontwikkelingen en wat we natuurlijk zien op dit moment is dat het Verenigd Koninkrijk heel actief probeert om de schade van Brexit te verminderen. We zien ook andere landen bezig zijn om zich daar weer zich tegen te weer te stellen. Het is niet voor niets dat Frankrijk heeft aangekondigd de vennootschapsbelasting te willen verlagen naar 25%. Het is niet voor niets dat ook andere landen bezig zijn te kijken wat kunnen wij doen om onze vennootschapsbelasting te verlagen. En Amerika is bezig, Donald Trump, om daar maatregelen te nemen om het investeringsklimaat te versterken, waar wij ook zeer gevoelig voor zijn. Het tweede is dat we te maken hebben, zoals ik net schetste ook in antwoord op uw collega, met het feit dat de centrale banken,… Ja, dat door het beleid van de centrale banken de rente laag is en dat het voor u en mij niet mogelijk is grote bedrijven over te nemen maar het makkelijker is geworden om geld bij elkaar te verzamelen om hele grote ondernemingen uiteindelijk over te nemen. We hebben dat ook gezien in het recente verleden van Nederland, maar ook in andere landen. En terecht is er ook politiek veel aandacht voor als dat gebeurt. Dat alles afwegend hebben wij natuurlijk in de formatie gekeken: wat staat ons nou te doen? Daarbij is de eerste vraag natuurlijk: met wie heb je gesproken? Wie heeft je daarbij geadviseerd? Daarbij moet mijn antwoord zijn dat dat vertrouwelijk moet blijven omdat dat soms ook adviezen zijn die specifiek zijn of waarvan bedrijven niet willen dat die naar buiten komen, dus dan moet ik dat honoreren. Shell heeft bekendgemaakt dat zij al twaalf jaar hiervoor een pleidooi houden. En ook het VNO-NCW is daar heel open over geweest. Dus ik kan dat bevestigen, die contacten zijn er natuurlijk geweest en ik praat sowieso met alle grote Nederlandse ondernemingen met grote regelmaat, maar dat geldt ook voor veel van mijn collega’s. Maar ik kan daar niet volledige openheid over geven, want dan zou ik in de vertrouwelijkheid van die gesprekken treden en dat past mij niet. Maar wat ik wel kan zeggen is dat het uiteindelijk voor de politiek zo is dat wij onze eigen afweging maken, ook op basis van al dat soort adviezen maar een kabinet, gegeven die bijzondere situatie waar we nu voor staan, plus dat er een nieuw kabinet aantreedt wat het mogelijk maakt om alle arrangementen weer opnieuw op de zeef te leggen, op de hand te wegen, op de tong te proeven en te kijken: wat moeten wij doen om van de gezondheidszorg, het onderwijs tot en met ons investeringsklimaat, om bij de start van zo’n nieuwe coalitie de verstandige dingen te doen, dat bij elkaar brengt natuurlijk samen het feit dat je zo’n besluit moet nemen. Toen hebben wij alles afwegende gezegd: We moeten dit doen, want dit is op dit moment echt iets wat - voor bedrijven om te blijven, bedrijven om te komen, investeringen die naar Nederland zouden kunnen komen, de positie van Amsterdam als financieel centrum, Nederland als land waar grote hoofdkantoren zich graag vestigen -  in combinatie met het onaantrekkelijk maken van brievenbusbv’s, het heffen van bronbelasting, op royalty’s, we gaan een aantal dingen doen die natuurlijk het verkeerde soort ondernemerschap wat je liever niet hebt, gaat ontmoedigen. Dus er zit ook een balans in, in zo’n pakket. Vinden we dit een verstandige maatregel?

FRESEN
U heeft toch heel veel woorden nodig en ik had gehoopt dat ik iets nieuws zou horen, maar dat hoor ik toch nog niet echt. U specificeert het wat meer, u zegt de ontwikkelingen in de wereld, Brexit, voorkomen dat bedrijven weggaan en zorgen dat er een goed klimaat in Nederland blijft zodat ze komen en hier willen investeren…

RUTTE
In combinatie met Brexit en de lage rentepolitiek.

FRESEN
Ja, dat snap ik allemaal, maar waarom zegt u niet gewoon open en eerlijk en dan hoeft u niet uit de school te klappen over contacten die u heeft gehad met bedrijven, maar u kunt toch gewoon zeggen: Unilever staat op dit moment op het punt om, dat is openbare informatie die ze zelf naar buiten hebben gebracht, om te beslissen of ze hun hoofdvestiging in Rotterdam houden of dat ze het verplaatsen naar Groot-Brittannië. Er wordt aan dat bedrijf getrokken door Groot-Brittannië. Ik vind dat ik er als premier alles aan moet doen om dat te voorkomen en dan kunt u tegelijkertijd schetsen wat de gevolgen voor de economie zijn als Unilever vertrekt of u kunt dat proberen te schetsen. Shell, er zijn signalen dat men zich risicovol acht voor een vijandige overname waardoor ze gedwongen worden om misschien naar Londen te moeten. Dan hoeft u niet te vertellen wat die gesprekken zijn geweest maar u kunt wel heel specifiek ingaan op dit soort dingen, want dan zullen Nederlanders misschien beter begrijpen, of dan heeft u in ieder geval meer kans dat Nederlanders het beter begrijpen, waarom u dit geld daarvoor inzet om te proberen er alles aan te doen dat die bedrijven hier blijven, omdat het belangrijk is voor de beurs, voor Schiphol, noem maar op.

RUTTE
Ik begin algemeen en dan ga ik specificeren. Eerst algemeen, het is niet alleen een defensieve maatregel. Het beëindigen van de dividendbelasting is ook een offensieve maatregel om Nederland aantrekkelijk te maken voor het type bedrijvigheid waar dit land ook in het verleden groot mee is geworden, grote internationaal werkende ondernemingen die zich graag hier vestigen. We zien nog in België op dit moment wat er gebeurt als je niet op tijd de bakens verzet en België heeft nog één internationaal werkend bedrijf over, dat is InBev, verder niet meer, dat is allemaal weg en ze hadden er heel veel. Dus voor kleine economieën die internationaal connected zijn, is het van levensbelang dat je je constant blijft afvragen welke stappen moet ik zetten, offensief en defensief, om deze werkgelegenheid – en ik zei al dat op de 40% van alle mensen die werken in het bedrijfsleven, dat gaat dus om heel erg veel banen – om aantrekkelijk te blijven voor dat type activiteiten. Dan specifiek naar uw vraag. Ik ga niet in op de bedrijven die u noemt. Shell, daar zijn contacten mee maar bij Shell geeft u een aantal overwegingen waar ik ook niets over ga zeggen want die laat ik echt voor uw rekening. En waarom ben ik daar nou zo precies in? Omdat als u bij mij zou komen, als een groot bedrijf leidend, en ik ga dus niet op die specifieke gevallen in, en zou zeggen: ja, ook voor ons spelen er een aantal overwegingen en het zou wellicht wel of niet helpen als dit of dat zou gebeuren, maar ja, uiteindelijk gaan we ook onze afwegingen maken. En dat zou vervolgens allemaal naar buiten worden gebracht, dat is informatie die gesprekspartners wellicht vertrouwelijk willen houden. Dus ik kan niet ingaan op die bedrijven, ik kan niet ingaan op die afwegingen, maar ik kan u wel zeggen: als ik u vertel, het heeft zowel een offensief als een defensief element. In het defensieve element zit wel degelijk dat, natuurlijk, met de verlaging van de vennootschapsbelasting breed op het continent plaatsvindend, het niet hebben van dividendbelasting in Londen, Brexit en het feit dat de Britse regering probeert de schade te beperken van een Brexit, dat er natuurlijk allemaal overwegingen meespelen, ook defensief, die ervoor moeten zorgen dat belangrijke activiteiten in Nederland blijven. Maar ik kan dat nooit specificeren naar ondernemingen, dat gaat niet. (praten door elkaar, red.)

FRESEN
… dat is toch openbare informatie…

RUTTE
Ja, u kunt dat zeggen maar als minister-president kan ik daar nooit iets over zeggen. Dat gaat niet, dat moet ik vertrouwelijk houden.

FRESEN
Maar dan moet u ook accepteren dat dus het effect van de maatregelen, ja dat dat een beetje in nevelen gehuld blijft of waar dat nou precies voor bedoeld is en voor welke belangen dan en wat het oplevert. Dat dat dus ook, als je die openheid niet meer kan geven dan wat u nu doet, ook niet bijdraagt aan het draagvlak van die maatregel.

RUTTE
Nee, maar dat snap ik. Nee, maar luister…

FRESEN
(praten door elkaar, red.) want dan begrijpen mensen niet waarom die 1,5 miljard wordt uitgegeven.

RUTTE
Die vraag snap ik en dat gevoel snap ik en het is soms heel prettig om zo transparant mogelijk te zijn, maar ik heb als minister-president een bredere verantwoordelijkheid en die verantwoordelijkheid is wat ik u zei: knokken voor Nederlandse banen. Als het mijn inschatting is – en die kan ik alleen maken en in dit geval uiteraard ook samen met mijn partneronderhandelaars in de formatie – om te zeggen: luister, om te beginnen richt het zich niet alleen op het defensieve, het richt zich ook op het offensieve, het is ook bedrijven hier naartoe halen. De overtuiging dat in die internationale context zoals die zich nu aftekent, dit een maatregel is die ons gaat helpen om dat type bedrijvigheid hier te krijgen. Maar ten aanzien van de defensieve kant, als het mijn inschatting is en die maak ik, dat goeie besluiten op de goeie plekken de kans erop afneemt, als ik de transparantie betracht die u vraagt, dan is het dus niet in het belang van Nederland dat ik die transparantie geef. Dan heb ik te accepteren, dat realiseer ik me, dat er mensen zullen zijn die zeggen: hij praat met meel in de mond, hij vertelt niet alles. Dat is waar, dat klopt ook, dat klopt ook helemaal maar dat doe ik met een reden, namelijk er uiteindelijk voor zorgen dat ik de kansen maximaliseer dat er goeie besluiten worden genomen voor Nederlandse banen.

FRESEN
Maar wij, de journalistiek, maar ook de politiek, dat is natuurlijk het belangrijkste, kunnen daardoor niet controleren of dit goed besteed geld is geweest, nooit.

RUTTE
Dat is een te brede opmerking. Ik kan op dit moment, heb ik u denk ik, vrij breed geschetst wat wij doen en dat geldt natuurlijk voor heel veel maatregelen die een regering neemt. Als een regering maatregelen neemt om te investeren in het onderwijs, kun je ook nooit een op een precies aantonen wat dat betekent…

FRESEN
Niet een op een maar je ziet wel dat de klassen kleiner worden of een leraar iets meer betaald krijgt. (praten door elkaar, red.) Dan zie je wel rechtstreeks… Er wordt geld uitgegeven aan iets waarvan we moeten hopen dat het werkt.

RUTTE
Die snap ik. Maar waar ik u probeer vanaf te brengen, niet u persoonlijk maar misschien de kijker, is de gedachte dat dit alleen bedoeld is om defensief te werken. Er zit achter deze agenda van het kabinet, in belangrijke mate een offensieve agenda, namelijk hoe krijgen wij het juiste soort werkgelegenheid naar Nederland.

JOOSTEN (ELSEVIER)
Aanvullend, in de discussie over de Brexit gaat het steeds over, hoe kan je nou vertrekken uit… hoe kan je je bedrijven houden uit Engeland? Hoe kan je nou vertrekken uit de EU? Dat is slecht voor het bedrijfsleven? Dat is steeds het debat rond de Brexit.

RUTTE
Ik begrijp het niet helemaal. Nog één keer, dat het VK weggaat slecht is voor de bedrijven in Engeland? Ja, ja, ja…

JOOSTEN
Hoe kan het VK weggaan? Dat is hartstikke slecht voor de economie. Het land gaat naar de knoppen. Maar nou krijgen we opeens de discussie: nee, bedrijven uit Nederland zouden zich gaan vestigen uit het VK, dus uit de EU. Dat is toch onlogisch?

RUTTE
Zonder bedrijven te noemen, heeft Nederland natuurlijk ook grote internationaal werkende bedrijven die hun activiteiten in Europe hebben. Laat ik anders beginnen. Voor banken snap ik deze afweging. Het ligt niet voor de hand dat een grote financiële instelling die in belangrijke mate transacties in euro’s doet, die niet in het Verenigd Koninkrijk gevestigd is, zou zeggen: ik ga nu naar Londen. Dat snap ik, dat ligt niet zo voor de hand. De hele discussie ook over euroclearing etc. Je ziet eerder een omgekeerde beweging. Voor het producerende bedrijfsleven, het manufacturing bedrijfsleven, gelden andere afwegingen, omdat daar de aanwezigheid in de eurozone of in de Europese Unie vers is, het werken vanuit een belangrijke internationale stad als Londen, een breder pallet aan afwegingen met zich meebrengt. Dus ik denk dat je daar een onderscheid moet maken tussen het producerende bedrijfsleven en het, laten we zeggen, het bancaire en verzekeringsbedrijfsleven.

WESTER (RTL)
Als ik dit even probeer samen te vatten, dan heeft dat debat deze week helemaal geen enkele zin.

RUTTE
Het debat deze week van meneer Hoekstra. Of volgende week?

WESTER
(onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Als de Kamer een debat aanvraagt, dan ben ik daar. Ik zie dat als een gelegenheid om opnieuw zo goed mogelijk de Kamer te bedienen. Maar wat ik zei: de mate van transparantie moet ik op een gegeven moment begrenzen als ik van oordeel ben dat meer transparantie geven schade doet aan vitale Nederlandse belangen.

WESTER
De coalitiepartijen hebben aangegeven dat ze vasthouden aan de afspraken aan het regeerakkoord. U heeft geschreven, zegt u vandaag ook weer, ja, meer openheid kan ik niet geven, ik heb mijn verhaal gedaan. Dat wordt gewoon trekken aan een dood paard, dat debat?

RUTTE
Ik ga dat debat niet op voorhand recenseren, laten we dat na afloop doen. Ik kom omdat de Kamer mij vraagt en dan ben ik daar.

CATS (FD)
Ook een vraag hierover dus. Wanneer is de maatregel voor u geslaagd? U zegt steeds: ik kan niet zeggen… ik kan niet van tevoren aantonen waarom de maatregel succesvol is. Maar u heeft neem ik aan misschien wel een interne doelstelling van wanneer is het wel geslaagd?

RUTTE
Dit is geslaagd als in de komende jaren blijkt dat bijvoorbeeld bedrijven in het buitenland, laat ik de offensieve kant nou maar eens even pakken, waarom we deze maatregel doen, dat bedrijven die in andere landen opereren - ik heb zelf veel contact met die ondernemingen, niet alleen ik maar ook de minister van Economische Zaken, de minister van Buitenlandse Handel, maar ik heb de afgelopen zeven jaar natuurlijk over de hele wereld gesproken met heel veel ondernemingen in Azië, in Amerika, in Engeland – die nadenken waar we ons het beste kunnen vestigen, ook in andere landen in Europa. Nederland heeft een waanzinnige asset en die asset heet Amsterdam en de regio Eindhoven. Dat zijn twee regio’s die op een of andere manier als een magneet werken op internationale bedrijven. Dus we hebben enorme… We hebben daarnaast: je kinderen kunnen hier op de fiets naar school, er is een goede infrastructuur. Dus Nederland staat goed op de kaart. Maar tegelijkertijd in al die gesprekken merk je dat er natuurlijk ook gekeken wordt naar uiteindelijk – ook in discussies in een board, tussen een directie, tussen een CEO en zijn board – naar de harde pecuniakant van de zaak.En daarbij is het mij steeds opgevallen dat die dividendbelasting, en ook het feit dat Engeland hem niet heeft, dat dat echt een probleem is.

CATS
Ja, mijn vraag was eigenlijk: wanneer is een maatregel voor u succesvol? Hoeveel bedrijven wilt u hier naartoe halen?

RUTTE
Als er dus meer bedrijven, als bedrijven de komende tijd besluiten, de komende jaren besluiten op grond hiervan (wordt onderbroken, red.)

CATS
Hoeveel zijn dat er tot 2020?

RUTTE
Dat kan ik zo niet zeggen, maar uiteindelijk moet je… Als kabinet kijk je naar het hele palet van het investeringsklimaat. En dan zoek je naar, nou, dus ik: ik heb nu na zeven jaar deze baan redelijk zicht gekregen op ‘wat zijn nou de plussen maar ook de minnen in de afwegingen die bedrijven maken om hier te blijven en te komen?’ En nou even voor de bedrijven die willen komen: dan is dit echt een probleem en ik heb dus de hoop en de verwachting, maar ook op basis van alle gesprekken daar echt ook wel, denk ik dat dat goed komt. Dat er dus meer bedrijven naar Nederland komen.

CATS
Ok. Ik heb nog een vraag hierover, want uw collega Wiebes zei net over de vraag ‘wat doen we met Unilever en het hoofdkantoor?’, de discussie over ‘gaan we naar Rotterdam, gaan we toch exclusief naar Engeland?’: nou ja, we zetten uiteindelijk ook onze top van het kabinet in. Dus u, u gaat ook uw mondje roeren, bent u al ingezet door Unilever? U kent het bedrijf tenslotte goed als ex-werknemer.

RUTTE
Nogmaals: ik kan over individuele bedrijven niks zeggen. Ik verwijs naar mijn antwoord aan de heer Fresen.

CATS
Maar u kunt toch wel zeggen of u de boer op gaat voor Unilever?

RUTTE
Ja, het spijt me nogmaals: ik heb dat uitgebreid proberen toe te lichten net aan uw collega van de NOS. Dus. Ik blijf bij dat antwoord.

LENGTON (DE TELEGRAAF)
Op dit onderwerp heb ik nog wel een vraag, want in het verleden deed u dat wel, weet ik mij te herinneren. PostNL, Tata Steel. U had toen geen problemen om daar publiekelijk iets over te zeggen.

RUTTE
Zeker.

LENGTON
Waarom nu dan wel? En wat is er veranderd?

RUTTE
U heeft volkomen gelijk. Er is niks veranderd, maar het hangt van de situatie af. In sommige gevallen kun je heel open spreken over die zaken. Maar ik moet iedere keer zelf de afweging maken of ik de zaak dien met verdere transparantie of dat ik met verdere transparantie wel dien de wens van de Kamer en ook in de samenleving, denk ik, om er meer van te weten. Maar uiteindelijk is het mijn taak als minister-president om - en die kan ik alleen maken, het spijt me, daarvoor zit ik in deze baan.

LENGTON
Maar wat is het verschil?

RUTTE
Ik maak toch het antwoord even af. Om de afweging te maken tussen die transparantie en vitale Nederlandse belangen. En ik maak de afweging zoals ik hem maak, en anderen zullen hem misschien anders maken. Maar als ik u nu zou vertellen waarom ik in dit geval die afweging anders maak dan in andere gevallen, ja, dan geef ik u weer inzage in de dingen die ik niet kan melden omdat dat uiteindelijk zou kunnen leiden tot afwegingen elders die ik niet wenselijk vind.

LENGTON
Maar hoe kunnen we u dan controleren?

RUTTE
Uiteindelijk kunt u mij altijd controleren, maar niet onmiddellijk.

BORGMAN
Meneer Rutte, ik weet niet of dat de laatste vraag is, maar uiteindelijk is het beeld aan de start van uw kabinet dat de coalitie hier ook verdeeld over is. Want de ChristenUnie had het over een ‘meloen’ die moest worden doorgeslikt. Dat geeft niet het beeld van een coalitie die dit fijn in den breedte verdedigt.

RUTTE
Nou, ik heb gisteren…

BORGMAN
Ja, gisteren wel, maar (onverstaanbaar, red.) niet.

RUTTE
…alle collega-onderhandelaars op tv gezien en dat vond ik allemaal goed, hoor.

BORGMAN
Dat was kennelijk nodig, ook, om dat beeld te repareren.

RUTTE
Dat weet ik niet. Volgens mij was Hoekstra gisteren heel goed in het debat en ook Menno Snel. Ik zag de drie fractievoorzitters, en ook Klaas Dijkhoff trouwens, maar ook de andere drie die natuurlijk aan die onderhandelingstafel hebben gezeten, die vond ik dat allemaal goed verdedigen.

BORGMAN
En vond u het ook goed verdedigd dat een ChristenUnie-Kamerlid het een ‘meloen’ noemde die moest worden doorgeslikt?

RUTTE
Ik ga niet elke zin die iemand uitspreekt recenseren.

BORGMAN
Dus wel in positieve zin, maar niet in negatieve?

RUTTE
Ik vond gisteren de verdediging vond ik adequaat.

BORGMAN
Gisteren wel. En eerder deze week ook?

RUTTE
Ja, ook vorige week zelfs, in het debat bij de regeringsverklaring. Zeker.

BORGMAN
En dinsdag ook?

RUTTE
Dinsdag?

BORGMAN
Ja, het tijdstip van de opmerking over de meloen die moest worden doorgeslikt.

RUTTE
Ik houd niet van alle collega’s precies elke minuut bij dat ze het over meloenen hebben…

BORGMAN
(onverstaanbaar, red.)

RUTTE
…wat, trouwens, mag ik even wel hier melden, dames en heren - anders krijg ik ruzie met Carola Schouten, de minister van Landbouw - fantastisch fruit is.

BORGMAN
Ik mag even vaststellen dat u geen antwoord geeft op deze vraag.

Brexit (1)

LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, vandaag is de zesde onderhandelingsronde in Brussel afgesloten over de Brexit. Er zit nauwelijks voortgang in. Hoe ernstig is dat?

RUTTE
Dat is ernstig. Dat is ernstig.

LAMBIE
Waarom?

RUTTE
Kijk, Brexit, heb ik vaker gezegd, heeft voor het Verenigd Koninkrijk sowieso vergaande gevolgen, maar ook voor Europa, ook voor Nederland, kunnen de gevolgen er zijn. Wij zijn met de Denen en de Ieren, en tot op zekere hoogte Vlaanderen en Frankrijk, landen die heel erg te maken hebben met, in financiële en ook handelszin, met een Brexit. Maar het Verenigd Koninkrijk zelf wordt er vooral natuurlijk… Dat zie je op dit moment al: de inflatie loopt op, het pond zakt in. De economische groei is helemaal teruggelopen. Dus het heeft enorme effecten op dit moment op het Verenigd Koninkrijk. De verkopen in de high streets zijn ingezakt. De afgelopen weken weer nieuwe cijfers daarover. Dus het is erg belangrijk dat Groot-Brittannië en Europa tot goede afspraken komen. Dat is vitaal voor Groot-Brittannië, maar is ook belangrijk voor Europa.

LAMBIE
En die Britten zeggen: kom, zullen we nu al praten over een nieuwe handelsrelatie? Waarom wilt u dat niet?

RUTTE
Omdat we hebben gezegd dat we natuurlijk toch eerst ook moeten zorgen dat een paar hele belangrijke onderwerpen zijn uitgekristalliseerd. En niet eens helemaal tot de laatste punt achter de komma, maar op hoofdlijnen moet er wel zicht zijn op overeenstemming over drie dingen: de Noord-Ierse grens, de rechten van burgers en natuurlijk de rekening. En dat laatste punt, ja, het is echt van belang nu dat Theresa May al is het maar met een formule komt hoe ze tot een berekening wil komen. Of in ieder geval met een bedrag komt. Ze heeft daar in Florence het een en ander over gezegd. Ik heb dat ook zelf nu een aantal keren bij haar benadrukt. Kom met duidelijkheid, want zo lang dat er niet is, ben ik bang dat het heel lastig is voor Michel Barnier, onze onderhandelaar, om te zeggen: er is voldoende vooruitgang.

LAMBIE
Merkt u iets van verzoeken uit het Verenigd Koninkrijk om nu al toch te beginnen over die onderhandelingen over de nieuwe relatie?

RUTTE
Zeker. Zeker. Volop.

LAMBIE
Ervaart u dat als druk? Is dat…?

RUTTE
Nee hoor. Ik vind het een vreselijk aardige collega. Gezellig als ze belt, alleen: ik geef dan steeds in mijn reactie dat ik zeg van ‘joh, ik snap heel goed dat je dat wilt, alleen: doe wat je hebt gezegd in de speech in Florence, kom met duidelijkheid over de rekening’. En daarnaast moeten we ook nog wel de details scherp krijgen over de rechten van de burgers over en weer en die grens. Maar zeker ook op die rekening, dat is echt een heel aangelegen punt.

#metoo (2)

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
Ik wilde nog even terugkomen op de #metoo-discussie. Wat vindt u hoe die discussie nu in de media wordt gevoerd?

RUTTE
Ik wilde daar eigenlijk niet commentaar op geven, want dat heeft zijn eigen dynamiek en ik geloof niet dat…

GEERAEDTS
Daar klinkt wat kritiek in door.

RUTTE
Nee hoor, nee. Helemaal niet. Nee, ik wil proberen, als minister-president wil ik normeren. Dus ik zeg wat ik ervan vind. Heb ik dan ook tegen uw collega net gezegd, van RTL. Dit is volstrekt onacceptabel. Het is ook zaak daar aangifte tegen te doen, over te doen als het je overkomt. Het is denk ik goed, heb ik al gezegd, dat die maatschappelijke discussie er is, want die draagt bij aan waar we volgens mij al strakke normen hebben op dit punt als samenleving, die ijslaag onder die normen verder te versterken. Dus het draagt bij aan die normering. Maar het heeft niet zoveel zin dat ik nu weer… Ik ben zelf ook onderdeel nu, door er iets over te zeggen, van die maatschappelijke discussie. En dan ga ik daar vervolgens als een soort commentator weer commentaar op geven.

GEERAEDTS
U heeft het over normeren. Heeft u dat hier in uw politieke carrière ook wel eens een keer moeten doen?

RUTTE
Zeker, regelmatig.

GEERAEDTS
Bij collega’s?

RUTTE
Op dit onderwerp, bedoelt u?

GEERAEDTS
Op dit onderwerp.

RUTTE
Nee, niet op dit onderwerp. Nee, nee, dat niet.

GEERAEDTS
Nooit voorgekomen?

RUTTE
Nee.

GEERAEDTS
En uzelf? U bent zelf ook een amicale man, legt ook nog wel eens een hand op een schouder. Blijft u dat doen of past u uw gedrag aan?

RUTTE
Nee. Nee hoor, ik probeer dat altijd te doen binnen de volgens mij geldende normen.

GEERAEDTS
U ziet geen reden om rekening te houden…

RUTTE
Nee, omdat ik meen dat ik dat deed, dus dat zal ik dan ook blijven doen, binnen het geldende patroon aan normen in Nederland. En de wet.

Brexit (2)

GEERTS (NOS RADIO 1)
Ik wilde toch nog even terugkomen op Brexit.

RUTTE
Brexit.

GEERTS
Ja, en de onderhandelingsronde die zojuist teleurstellend is verlopen, zullen we maar zeggen, volgens de EU-onderhandelaars. Wat we ook merken is opmerkingen vanuit Europa en vanuit Groot-Brittannië dat december cruciaal zou zijn. Dat eigenlijk het liefste de zaken die u zojuist noemde, dus burgers, Noord-Ierland en de rekening, dat die voor december afgerond zouden zijn zodat je vanaf december nog ruim de tijd hebt om over een handelsrelatie te beginnen. Betekent dat ook dat de tijd nu dringt?

RUTTE
Ja, zeker. Precies om de reden die u noemt, want als je weer in december tot de conclusie komt: het is niet ver genoeg. Ja, dan krijg je de volgende Europese Raad – nou, die vergadert best vaak, maar in ieder geval: die zit weer een eindje 2018 in. Intussen heeft Europa wel besloten om onderling na te gaan denken ‘hoe zou nou zo’n volgende fase eruit kunnen zien?’ Dus daar zijn we wel mee bezig, maar dat is niet in de onderhandelingen met het VK. Dat is meer ons voorbereiden op die volgende ronde. Maar die echte gesprekken met het VK kunnen pas plaats vinden als er voldoende vooruitgang is. En u heeft volkomen gelijk: als we de december-deadline missen, dan ga je het volgende jaar in, het wordt steeds krapper. Plus dat we weten dat, en dat was ook een opmerking nog gisteren of eergisteren van het Britse bedrijfsleven, dat men daar zeer aandringt op die duidelijkheid omdat juist die onduidelijkheid nu ook weer in zichzelf, los van de schade die Brexit doet, ook die onduidelijkheid over die toekomstige relatie nog eens een keer een extra domper zet op de economische groeicijfers in het VK.

GEERTS
Die voorbereidingen waar u het over heeft, houden die ook steeds meer rekening met het feit dat er geen akkoord is op 29 maart 2019?

RUTTE
Nou, dat is een andere vraag: hoe ga je om met het cliff edge-scenario?

GEERTS
Maar wat denkt u?

RUTTE
Daar wordt ook in Nederland natuurlijk, zorgen we ervoor dat we altijd klaarstaan voor iedere eventualiteit. Dat spreekt voor zich. Maar deze gesprekken onder de 27, dus zonder het VK, waarin wij ons voorbereiden op die volgende fase, die gaan positief uit dat die volgende fase er ooit een keer komt, het liefst in december, en dat wij dan klaarstaan om die gesprekken te kunnen voeren. Dus het element van ‘het gaat fout’, dan zit je in maart 2019 en Engeland springt in Dover het ravijn in en we zeggen ‘waar ben je nou?’, dat zijn natuurlijk dingen waar we ons ook op moeten voorbereiden, maar dat staat los nu van die gesprekken onder de 27.

GEERTS
Ja, het feit dat de regering May op een duiventil begint te lijken, omdat de ene minister nog niet is aangetreden dan en de andere minister alweer vertrekt, dat boezemt toch ook weinig vertrouwen in dat de onderhandelingen succesvol zullen verlopen.

RUTTE
Hier moet ik weer voorzichtig zijn, want dat vraagt mij commentaar te leveren op…

GEERTS
…Nou, de stabiliteit van de Britse regering.

RUTTE
Ja, maar de stabiliteit van de Britse regering; Theresa May is premier van Engeland en daar werken we mee. En ik ga er maar niet verder over speculeren.

GEERTS
Ja, maar Theresa May is premier van de Britse regering. Dat was David Cameron ook ooit en er zal wellicht wel weer een volgende komen, en wellicht sneller dan u het inschat.

RUTTE
Ja, maar daar kan ik misschien met de borrel met de minister van Buitenlandse Zaken nog eens over speculeren, maar niet in het openbaar. Dat gaat niet.

GEERTS
Maar ik kan me toch voorstellen dat dat ook bij u en uw collega’s in Europa tot gefronste wenkbrauwen leidt.

RUTTE
Dat type vragen kan ik nooit beantwoorden. Het spijt me.

GEERTS
In ieder geval wel bij de onderhandelaar, die de toch wel meerdere keren heeft opgeroepen tot duidelijkheid van Britse zijde.

RUTTE
Ja, hij heeft opgeroepen, Michel Barnier, over duidelijkheid aan Britse zijde maar hij heeft geen commentaar gegeven op het vermeende wel of niet stabiel zijn van de Britse regering.

DE VRIES (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, mijn hand werd enigszins genegeerd, dus ik grijp even de kans.

RUTTE
Uw antwoord?

DE VRIES
Mijn hand.

RUTTE
Dit is ondenkbaar. Wij gaan u helemaal bedienen.

Dividenbelasting (2)

DE VRIES
Ik grijp zelf de kans. Ik had nog een algemene vraag over belastingpolitiek. U bent ook leraar. Misschien kunt u ons een beetje onderwijzen. Ik vroeg me af: als het ene land de lasten voor bedrijven verlaagt omdat die tarieven in een ander land laag zijn en een derde land gaat er vervolgens weer onder zitten, hoe zou een economieleraar dat fenomeen dan omschrijven?

RUTTE
Die zou zeggen dat dat past in de taak die elke regering heeft om zich af te vragen of die economie voldoende randvoorwaarden biedt om een goed investeringsklimaat te hebben. Die zal erop wijzen dat als dat om een kleiner land gaat, dat nog eens extra belangrijk is omdat wij een kleiner eigen verzorgingsgebied hebben en daarmee altijd een concurrentieel nadeel hebben met Frankrijk en Duitsland bijvoorbeeld. Of het Verenigd Koninkrijk zelf, wat hele grote thuismarkten heeft. Dat heeft Nederland natuurlijk niet. Wij zijn een vijfde zo groot als die andere landen. Dus die economieleraar zal er dan op wijzen hoe belangrijk het is dat juist bij een kleinere economie, en die zal erop wijzen dat als zo’n kleinere economie ook nog eens een keer, zoals Nederland, extreme mate internationaal geconnecteerd is - ik denk na Hong Kong, sommige staatjes staan op de tweede plek van de wereld, je ziet het ook terug in onze handelscijfers – dat het helemaal cruciaal is dat je nadenkt over die kans maar ook die kwetsbaarheid. En die zal erop wijzen dat het van belang is natuurlijk dat die landen ook met elkaar ervoor zorgen dat zij dus concurrentieel blijven.

DE VRIES
En dan vraagt een leerling wellicht: maar leraar, waar houdt het dan op?

RUTTE
Nou ja, dat houdt natuurlijk daar op dat uiteindelijk wij een grote welvaart hebben en dat die welvaart met zich mee brengt dat we ook verwachtingen hebben over de kwaliteit van onze gezondheidszorg, ons onderwijs. En dan zal die leraar uitleggen dat die centjes moeten worden opgebracht, en die worden opgebracht door bedrijven en door hardwerkende mensen in die bedrijven, hardwerkende mensen bij de overheid, in de gezondheidszorg, ook die leraar zelf die daar voor de klas staat. Ook hardwerkend. Zeer hardwerkend, kan ik u zeggen, uit mijn eigen waarneming. Dat is echt een zwaar beroep, leraar op scholen. Dus die zal uitleggen dat om dat mogelijk te maken er voldoende centjes moeten worden opgehaald door de belastingen.

DE VRIES
Het is een beetje een grapje, maar het gaat natuurlijk over, de vraag gaat over: hoe ver ga je met dat verlichten van lasten voor bedrijven om concurrerend te blijven ten opzichte van andere landen?

RUTTE

Nou ja, goed: je ziet ook landen die lasten weer eens wat moeten verzwaren omdat dat noodzakelijk is. Hebben we in Nederland natuurlijk ook gezien. Wij hebben bijvoorbeeld onze Awf-premie, die fluctueert in Nederland. Die gaan soms omlaag, die gaan soms omhoog. Dat is helaas ook onvermijdelijk, want je moet uiteindelijk wel genoeg dubbeltjes ophalen.

DE VRIES
Welke premie is dat?

RUTTE
Dat is de premie die wij heffen bij het bedrijfsleven. Bij het brede bedrijfsleven, de Awf-premie.

FRESEN
Ik denk dat de Engelse leraar minder woorden nodig heeft, meneer Rutte. Die zegt gewoon: het is een race to the bottom.

RUTTE
Zat hij daarnaar te zoeken? Wat bent u toch snel. Dank, goed weekend.