Persconferentie 12 september 2017 om 16:00 uur

LEIJTENS

Goedemiddag, misschien even een korte introductie. Ik ben sinds zaterdag 2 uur inderdaad belast met de projectorganisatie die zich gaat bezighouden met het herstel van de Bovenwindse eilanden. Dus niet alleen Sint Maarten maar ook Saba en Sint Eustatius. In beginsel voor de lange termijn, maar natuurlijk nu vooral met de collega’s van Defensie met het hier en nu.

Wat doen we op de korte termijn? Belangrijk is aan de ene kant om het aanbod maar ook vooral de behoefte aan hulp op Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba te inventariseren. Dat doen we overigens voortbordurend op het uitstekende werk dat daar al door Defensie is gedaan en vandaag de dag nog steeds gebeurt. Wij houden daar diverse assessments om te kijken wat er nodig is. Dat zijn teams die zijn multidisciplinair samengesteld vanuit de verschillende departementen, expertises, internationaal, nationaal, allemaal vanuit hun eigen vakmanschap en expertise en zonder elkaar teveel te dubbelen. Dus bedoeld om complementair te zijn ook aan elkaar. Die samenwerking, laat ik dat benadrukken, is uitstekend, is erg goed in deze fase. Ik zei al: we hebben een uitstekende samenwerking met Defensie, we werken er aan om langzaam maar zeker gecontroleerd de militaire inzet langzaam maar zeker om te bouwen naar een civiele inzet. De generaal zal daar dadelijk meer over zeggen, hoe die fasering er uit ziet. We werken bijvoorbeeld samen met de VN, het Rode Kruis, Unicef – om ook de behoeften van kinderen in kaart te brengen – met de Fransen niet te vergeten, en ook niet te vergeten met Curaçao en Aruba. Ik wil nog graag hier even benadrukken dat de inzet van deze twee landen van het Koninkrijk echt van grote waarde is voor Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba. Er wordt hier ook in Nederland veel hulp aangeboden, we hebben daar ook een voorziening voor ingericht. Door bedrijven, door andere landen, door internationale organisaties en ook door particulieren. Wij konden die pas verwerken nadat José, de orkaan die gelukkig meer dan 100 km van Sint Maarten passeerde, was gepasseerd. Want we wisten nog niet wat die zou gaan aanrichten. Gelukkig viel dat overigens mee. Dus ik vraag ook even langs deze weg geduld voor mensen die hun hulp hebben aangeboden maar nog geen antwoord hebben gehad. Dat krijgen ze allemaal. Dus particulieren, bedrijven, organisaties, krijgen van ons allemaal netjes een antwoord op hun aanbod. We zien overigens ook op Sint Maarten zelf, Saba en Sint Eustatius dat mensen daar ook zelf de draad oppakken en elkaar helpen. Voorbeelden ten over: elektriciens die belangeloos aan de slag gaan, voorraden die worden gedeeld, water wat wordt gedeeld, telecom, echt van groot naar klein en andersom. Op dit moment zijn de Koning, minister Plasterk en onze SG van Binnenlandse Zaken, Richard van Zwol, op de eilanden, momenteel onderweg naar - of gearriveerd op - Sint Eustatius en Saba. Ze hebben zich daar ook verstaan met minister-president Marlin, en hebben geconstateerd dat langzaam maar zeker ook daar de bestuurskracht begint toe te nemen en dat we dat de komende periode steeds vaker en steeds intensiever samen zullen oppakken. Om dat te bevorderen hebben we een team van mensen die kant op gestuurd. Die zijn via Curaçao vandaag aangekomen op Sint Maarten. Zij zullen zich heel dicht tegen het lokale bestuur aan nestelen om die samenwerking zo goed mogelijk te laten verlopen. En vooral dus ook om die assessments te maken die nodig zijn om te bepalen wat de nood is die daar het meest hoog is. Belangrijk dus om hier vast te stellen dat we praten over een gecontroleerde en gefaseerde aanpak. Even een mooi praktisch voorbeeld: in eerste instantie door Defensie is bekeken wat de staat van de haven was, en zij hebben de eerste mogelijkheden die daar zijn meteen uitgenut. I&M, samen met ons, is bezig om een schip die kant op te sturen – dat zal er ongeveer een dezer dagen wel zijn – van een aannemer die er voor zorgt dat ook daadwerkelijk die haven wordt schoongemaakt. En zo zoeken we constant naar bouwstenen om te zorgen dat daar, nogmaals in een gefaseerde en gecontroleerde manier, stap voor stap die dingen gebeuren.

Dan de lange termijn. U kunt zich voorstellen dat dat niet eerste prioriteit is die wij nu hebben. Daar zijn we al wel mee bezig. Dus we kijken meteen met diezelfde teams, met Sint Maarten samen: wat moet er gebeuren om op lange termijn te komen tot herstel van het eiland van Sint Maarten. En op een wat andere manier denk ik ook voor Saba en Sint Eustatius. Daarvoor gaan we een plan opstellen, ik noem het maar even het herstelplan, wat Rijksbreed is maar wat door BZK zal worden gecoördineerd. Tot zover, dankuwel.

OPPELAAR

De afgelopen periode bent u al regelmatig bijgepraat over de situatie op de Bovenwindse eilanden en specifiek Sint Maarten. Inmiddels is er al weer veel gebeurd en daarom wil ik u wat nader informeren over de inzet van Defensie de afgelopen dagen: wat doen we, wat gaan we doen. Er zijn drie dingen waar wij ons op richten. Het eerste is openbare orde en veiligheid, dan noodhulp en dan het beveiligen van kritische infrastructuur, en waar het binnen onze mogelijkheden is ook noodherstel uitvoeren.

Laat ik beginnen met het aspect veiligheid. We zijn meer en meer zichtbaar aanwezig op het eiland en voeren beveiligingsopdrachten uit. Dan gaat het naast patrouille ook over ordehandhaving. Maar het gaat bijvoorbeeld ook om het begeleiden van evacuées en het bemannen van diverse controleposten. We ondersteunen hierbij nadrukkelijk de lokale autoriteiten. En daarbij denken wij eigenlijk aan onze veiligheidspartners: primair het Korps politie Sint Maarten, die is versterkt met het Korps politie Curaçao en Aruba. Maar ook met de recherche samenwerkingsteams en onze eigen Koninklijke Marechaussee. Inmiddels heeft Defensie zo’n circa 450 militairen op Sint Maarten. En zoals ik afgelopen vrijdag al heb geschetst hadden we voorafgaand aan de passage al de nodige mensen al geprepositioneerd op Sint Maarten en hadden we een aantal troepen en materiaal en voorraden op schepen voor de kust.
De veiligheidssituatie is kwetsbaar, maar lijkt langzaam te verbeteren. Ik wil hier echter toch nogmaals benadrukken: we hebben gewoon een verwoestende orkaan gehad, en dat heeft geleid tot een extreme noodsituatie. En die noodsituatie, daarop heeft de minister-president van Sint Maarten ook de noodtoestand van kracht verklaard. Dat is ook de essentie waarom we ook noodhulp plegen, en dat we ook overgaan op noodherstel. Om deze capaciteit op Sint Maarten verder te versterken zijn gisteren ruim 150 militairen ingevlogen op Curaçao, en die zullen vanaf vandaag de troepen op Sint Maarten versterken. De inzet van Defensie vindt dus nadrukkelijk ook plaats in die context van die noodtoestand. Tot zover het veiligheidsdeel.

Een tweede, maar eigenlijk dezelfde prioriteiten, dat is het verlenen van noodhulp. Inmiddels zijn negen vluchten vanuit Nederland uitgevoerd naar het Caribisch gebied, waar ongeveer 350 personen zijn getransporteerd en 200.000 kilo aan noodhulp. Voeding, water, medicijnen, maar ook spullen voor genie. Noodhulpgoederen worden vanuit Nederland aangeleverd bijvoorbeeld in KDC-10 van onszelf – in de beginfase vooral – en nu met hele grote transportvliegen zoals de C17’s. Vervolgens wordt die noodhulp vanuit Curaçao doorgezet naar Sint Maarten. En daartoe hebben we twee Hercules C-130 toestellen beschikbaar. En die vliegen dus op en neer tussen Curaçao en Sint Maarten. Inmiddels dragen ook twee kustwachtvliegtuigen, dus ook na de Dash 8, mee. Die doen ook mee om in het theater tussen Curaçao en Sint Maarten goederen en personeel op en neer te transporteren. Noodhulp bestaat uit rantsoenen, water, maar het is ook materieel van het Rode Kruis of personeel van het Urban Search and Rescue Team, maar ook voor andere hulpverleners. Op de weg terug nemen we evacués mee. Zoals u al in de media zelf heeft vernomen, zijn de eerste 100 mensen inmiddels al terug hier in Nederland, op Eindhoven. Op dit moment hebben we zo’n 750 mensen geëvacueerd en dat proces gaat nog door, ook vandaag. Daarnaast worden ook de schepen veelvuldig ingezet. Ik heb dat afgelopen vrijdag ook geschetst, de Zr.Ms.Zeeland en de Zr.Ms.Pelikaan, die is inmiddels voor de tweede keer terug op Sint Maarten, gaat weer voor de derde keer terug naar Curaçao om voorraden, goederen op te halen. Tot zover het verlenen van noodhulp.

Het derde aspect waarop we ons richten is het uitvoeren van het noodherstel op kritische infrastructuur. Bijvoorbeeld gaat het hier om het beveiligen van het vliegveld en de zeehaven, maar bijvoorbeeld ook van de gevangenis. Maar het gaat ook nadrukkelijk om het in kaart brengen van de schade en wat er echt noodzakelijk is om noodherstel uit te kunnen voeren. Zoals de heer Leijtens ook al zei: we doen dat in samenspraak met diverse expertiseteams zodat ook geleidelijk de overgang gaat naar structurele hulp.

Wat gaan we de komende dagen doen? Zolang als nodig is bijdragen aan openbare orde en veiligheid én het verlenen van noodhulp. En dan gaat het over die activiteiten die ik net heb toegelicht.

Dan nog iets over internationale samenwerking. Op militair niveau zijn er intensieve contacten onder andere met Frankrijk, Duitsland, het VK en de VS. Hier gaat het met name over het coördineren en afstemmen van alle activiteiten van en naar en op het eiland. Denk hier bijvoorbeeld aan het gebruik van de haven, het gebruik van het vliegveld. Essentieel om iets te kunnen beginnen op Sint Maarten. Zo gebruiken Frankrijk en de VS de vlieghaven van Sint Maarten, Juliana Airport, frequent. Gisteren heeft ook een Amerikaans cruiseschip evacués opgehaald, die is de haven binnengekomen. En voor deze coördinatie en afstemming beschikken wij over zogenaamde liaison officieren die we ook op verschillende hoofdkwartieren hebben geplaatst om het nog soepeler te laten verlopen. Deze inzet, die ik u schets, vergt heel veel van de krijgsmacht. Onze mensen zijn dag en nacht in touw en doen dat met hele grote betrokkenheid. En dat zie ik overigens ook bij al onze civiele partners. Tot zover mijn bijdrage.

VRAAG

Voor de wederopbouw is de samenwerking met de Sint Maartense regering van groot belang, hoe is die samenwerking nu?

LEIJTENS

Misschien even terugkijkend de afgelopen dagen. Ook op Sint Maarten zei ik al, was even de vrees voor orkaan José. Dus eigenlijk hebben we onze start kunnen maken zondag. Gisteren is er intensief contact geweest met de minister-president van Sint Maarten, de heer Marlin, en de gouverneur van Sint Maarten die ook hier een belangrijke rol in speelt. Ik heb zelf nog even contact gehad bijvoorbeeld gisteren met Saba als ander voorbeeld. Volgens mij staan we aan het begin. Er zijn heel veel activiteiten samen met de militairen op Sint Maarten georkestreerd, geleid door het bestuur van Sint Maarten. Tegelijkertijd zijn we hier in Nederland bezig om onze inspanningen te coördineren en te focussen. En ik heb daar vandaag nog contact over gehad met Sint Maarten en het is nu wel zaak dat we dat wat dichter bij elkaar brengen. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat de regering van Sint Maarten met ons daar tot keuzes komt. En misschien nog even, dat team wat ik noemde wat daarheen is, is juist bedoeld als een soort verbindingsstuk tussen de regering van Sint Maarten en de inspanningen hier om te zorgen dat we elkaar gewoon op dat punt heel goed informeren en meenemen in afwegingen die we daar vast voor zullen moeten maken.

VRAAG

U gaat daar wel de culturele verschillen goed in acht nemen? Zij besturen daar op een hele andere manier dan wij hier in Nederland, dat houdt u goed in de gaten, dat verschil, dat niet teveel gaat botsen?

LEIJTENS

Die houden we altijd goed in de gaten, maar ik denk in deze fase dat de overeenkomsten groter zijn dan de verschillen eerlijk gezegd. Want we hebben met elkaar een grote opdracht, dat ervaren we aan beide kanten van de oceaan echt denk ik heel intens. Dus ik heb daar echt alle vertrouwen in dat we elkaar daar op vinden.

VRAAG

Kunt u iets meer details geven over dat team (…)?

LEIJTENS

We werken eigenlijk aan meerdere teams tegelijkertijd, en laat ik hier beginnen, niet omdat het hier belangrijk is maar omdat dat helpt om door te bouwen naar verderop in de keten (…). Hier aan mijn kant praten we over een interdepartementaal team met denkers maar ook met doeners. Want in deze fase moet ook hier, staat de doe-kracht voorop. We leunen daarbij nogmaals zwaar op Defensie op dit moment. Maar we erkennen en plannen ook om die omklap in de loop van de komende tijd te maken. Dat is onze kant hier. Maar we kunnen hier niets als ook niet tegelijkertijd, om te beginnen op Curaçao, waar ook een andere crisiskern is, ook daar de capaciteit maar ook de kwaliteit is om integraal (…) te kijken wat er nodig is. Dus ook daar hebben we al versterkingen heen gestuurd. De derde trap van die raket is Sint Maarten zelf. Daar is mijn collega nu gearriveerd met een nu nog kleine staf om eerst eens te kijken – ik zei al: die plakken we tegen het lokale bestuur aan (…), die in de lead zijn – om te kijken wat er nodig is. (…) Wij zullen daar complementair zijn in eerste instantie. En in deze fase zoeken we dus vooral, zijn het generalisten, maar bijvoorbeeld mensen uit BZK, I&M, Defensie, lopen daar nu rond en proberen samen te komen tot een assessment van wat er nodig is.

VRAAG

(…) Ten spijten van wat al verricht is op Sint Maarten hebben wij vandaag toch weer over kritiek gelezen over de pas van dingen, dat het niet snel genoeg gebeurt. Ik denk bijvoorbeeld aan de goederen die nog steeds op de leghaven bij Prinses Juliana liggen die nog niet verspreid is naar mensen. Wat is uw respons op deze kritiek? (…)

OPPELAAR

Ik denk dat ik de frustratie ook begrijp. Uiteraard, het kan nooit tijdig genoeg zijn, het kan nooit genoeg zijn. Maar er wordt van alles aan gedaan om samen met alle andere hulpverleners die er zijn (…) om dat goed op gang te krijgen. (…) Er zijn goederen, en er is nog veel meer nodig overigens. En ook dat moet nog even binnenkomen. Ik heb de vorige keer ook al geschetst: de afstanden die we moeten overbruggen vanuit Curaçao helemaal naar Sint Maarten is gewoon 900 kilometer. Dat belemmert ook dat je niet even 10 minuten op en neer kan gaan. Maar daar zijn we mee bezig. Die samenwerking die gebeurt nu, en zal zeker beter worden.

VRAAG

José, heeft die ook een rol gespeeld in de besluitvorming om te wachten en te kijken hoe dingen zouden aflopen (…)?

OPPELAAR

Voor alle operaties daar eigenlijk niet zo. Het is wel zo dat je voorzichtig bent met vliegoperaties bijvoorbeeld, want als er een tropische storm is, is het niet zo handig om vliegtuigen op het vliegveld te laten staan. (…) Maar voor ordebewaking op de grond, daar wordt echt door de mensen op de grond gekeken tot hoever ze kunnen gaan zonder zichzelf echt in extreme gevaren te brengen. (…)

VRAAG

Premier Marlin heeft laten weten dat er zeker een miljard euro nodig gaat zijn, kunt u dat bevestigen?

LEIJTENS

Dat heb ik nog niet van hem gehoord, maar dat hoeft ook niet, dat mag hij nu gewoon zeggen. Ik kan het ook niet bevestigen. (…) Aan onze kant hebben we dat inzicht nog onvoldoende om daar op te kunnen reageren. (…)

VRAAG

Weet u of de regering vrijdag bij die nationale actie iets bijdraagt?

LEIJTENS

Nee, weet ik ook niet.

VRAAG

Mevrouw Doran-York zei vanmorgen dat zei hoopte dat over één of twee jaar het eiland weer hersteld zou zijn. Is dat denkt u een realistische inschatting?

LEIJTENS

Dat is erg moeilijk, maar laten we het zo zeggen: wij bereiden ons voor op een langdurige inspanning. Maar die zal erg afhangen van de samenwerking met Sint Maarten en de rolverdeling die we daarbij kiezen. (…)

VRAAG

Wat kunt u zeggen over hulp die vanuit andere landen is geboden? We weten dat België al hulp heeft aangeboden, zijn er ook andere landen (…)?

LEIJTENS

Dat is best een lange lijst. Wat wij doen, ik onderscheidde daarstraks al uit drie categorieën hulpaanbieders, internationale organisaties (…) maar ook gewoon landen die zeggen ‘we kunnen u helpen met’ (…), dat is één categorie, en bedrijven, dan hebben we het over grote Nederlandse internationale bedrijven en particulieren. (…) Die hebben we nu zo gesorteerd dat we ongeveer weten over wat voor ordegrootte we praten. (…) Er zijn een aantal no reget dingen die je zo die kant op kan sturen. Maar tegelijkertijd komen we nu in een keuzeproces van: is dat dan specifiek nodig? Dan is het assessment wat gedaan is heel belangrijk (…). Dat zal nog worden opgevolgd waarschijnlijk door meer specifieke onderzoeken naar waterzuivering, infrastructuur, verkeersleiding, dat soort grote zaken. (…) Ik heb speciaal iemand van BZ gekregen om juist die verzoeken, die aanbiedingen, om daarover mee in contact te treden met de betreffende landen of organisaties en samen te bespreken óf en zo ja wanneer dat op welke manier dan kan worden ingezet.

VRAAG (HART VAN NEDERLAND)

Kunt u nog een update geven over hoe het nu gaat met de plunderingen, is de rust een beetje wedergekeerd in dat opzicht?

OPPELAAR

Ja, zoals ik net al zei: veiligheidssituatie blijft natuurlijk fragiel. (…) Ik denk dat het wel wat rustiger is dan een paar dagen geleden. (…) wij doen echt ons stinkende best om met de veiligheidspartners (…) op die plaatsen te zijn om dingen te voorkomen en dan ook op te treden als het uit te hand loopt.

VRAAG

U gaf ook aan dat jullie nu helpen bij het ondersteunen van de beveiliging bij de gevangenis, kunt u daar wat meer over vertellen?

OPPELAAR

Ik denk dat het evident is dat we een gevangenis ook een beetje moeten afschermen (…), dus dat is een van onze objecten, dat we dat even goed in de greep houden. (…) Voorkomen is beter dan genezen. (…)

VRAAG

Over dat hard aanpakken van plunderaars, zijn er arrestaties ook verricht met hulp?

OPPELAAR

Er zijn wel degelijk aanhoudingen verricht, absoluut. (…) Ik vind het heel gevaarlijk om nu cijfers te geven want dat is zo weer… (…)

VRAAG

Nog een laatste vraag over de evacuatie van mensen, dat is nog steeds gaande zegt u, we hebben afgelopen weekend begrepen dat dat een beetje in verschillende stadia gebeurt en dat de groep van onder andere de expats maar ook Nederlandse stagairs die op het eiland zijn wat later aan de beurt zijn (…). Zijn jullie daar op dit moment al aan toegenomen en hoe lang gaat dat nog duren?

OPPELAAR

Hoe lang het gaat duren weet ik niet, hangt ook van de behoefte van mensen die van het eiland af willen af. Uiteraard hebben wij (…) altijd naar de meest kwetsbare groepen gekeken (…) bijvoorbeeld medisch (…). Dat we daar op focussen.

LEIJTENS

Het is niet zo dat de ene groep eerst uitputtend wordt geëvacueerd en dan pas de andere. We hebben de groep uitgebreid met nu deze categorie en die anderen zijn ook nog steeds op het eiland en die worden dus parallel geëvacueerd.

VRAAG (BNR)

Volgens het Rode Kruis is 91% van de gebouwen beschadigd (…), kunt u dat percentage bevestigen?

LEIJTENS

Dat soort percentages gaan wel rond maar dan gaat het inderdaad om een enorme variatie aan schade. Overigens betekent het niet dat er niets meer staat, het beeld dat het helemaal platligt (…), er is wel degelijk nog een deel bewoonbaar en bruikbaar en overigens is ook een deel naar omstandigheden met betrekkelijk eenvoudige middelen weer tijdelijk bewoonbaar te maken.

VRAAG

Ik heb een specifieke vraag over het water, eerste levensbehoefte. Wij horen dat het water niet snel genoeg bij de mensen komt. Overal waar mijn krant komt horen wij: water, water, water. Kunt u een specifieke update geven over de watersituatie en de distributie daarvan?

OPPELAAR

Het waterleidingsysteem functioneert niet, de waterleidingfabriek is nog niet operationeel. (…) Daar wordt nu met man en macht door technici aan gewerkt (…). Vervolgens met noodhulp is water aangevoerd, in flessen. (…) We hebben ook waterwagens ingebracht, waar mensen met jerrycans kunnen vullen. Dus ja, we zijn nog niet helemaal op orde met de waterdistributie. Dat klopt. (…) We gaan niet klakkeloos uitdelen, er zijn bepaalde distributiepunten (…) dat moet ook beheerst gebeuren. Dus we zijn er echt mee bezig (…) niet Defensie alleen, om zo snel mogelijk water op distributiepunten te krijgen. Maar prioriteit één is natuurlijk het herstel van de waterfabriek.

VRAAG

Zit het lokale gezag u niet daarbij in de weg?

OPPELAAR

Nee, maar het kan ook decentraal zijn (…), dan gaan we daar op inspelen. Dus we spelen echt in op de behoefte die er is.

VRAAG

En die samenwerking gaat goed?

OPPELAAR

Ja hoor, zeker, absoluut.

VRAAG

U zei: er zijn 450 militairen op het eiland, er komen er nog 150 bij. Waar verblijven die en hoe lang blijven ze nog?

OPPELAAR

Die zitten ook zelf in een soort noodopvang (…), dat regelen militairen doorgaans zelf wel (…). We zijn hier gekomen op basis van een behoefte, een vraag, het is een noodsituatie. We zijn daar nu mee bezig om dat uit te rollen. Uiteraard denken we wel naar voren toe maar ik kan uw vraag niet beoordelen en aangeven wanneer het precies afgebouwd wordt. (…) De expertiseteams die nu overal bezig zijn (…) zijn echt bezig dat beeld te bepalen. Pas als je dat hebt kan je weer naar een volgend stadium.

VRAAG

Kunnen uw mensen een jaar blijven?

OPPELAAR

Ik schetste ook al dat we daar zijn om in een noodsituatie noodhulp te leveren en noodherstel te doen. Maar het is wel essentieel dat die overdracht en die transitie goed verloopt.

VRAAG

De noodopvang die jullie helpen op gang te houden, de shelters. Hoe is het daarmee? Zijn er plannen om eventueel een tentenkamp op te zetten zoals in 1995 is gebeurd?

OPPELAAR

Ik weet nog niet van concrete plannen voor een tentenkamp.