Persconferentie 10 september 2017, 17:00 uur

Minister-president RUTTE

Zojuist hebben wij weer gesproken over de actuele situatie op de eilanden die zijn getroffen door orkaan Irma: Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius. Om te beginnen moet ik u melden dat er helaas meer dodelijke slachtoffers te betreuren zijn. Er zijn op Sint Maarten twee dodelijke slachtoffers aangespoeld. Er is qua identiteit nog niets bekend. Daarmee zou het aantal slachtoffers met een dodelijke afloop nu op vier komen.

We leven ook mee met onze Amerikaanse vrienden nu orkaan Irma over Florida raast. De Nederlanders in de getroffen gebieden wordt aangeraden om de aanwijzingen van de lokale autoriteiten zo goed mogelijk op te volgen. Buitenlandse Zaken is 24 uur per dag bereikbaar om Nederlanders die toch in de problemen komen bij te staan.

Na de evacuatie waar ik gisteren met u over sprak van de medische spoedgevallen - dan ging om onder andere ruim zestig mensen die afhankelijk waren van nierdialysecapaciteit, die zijn gisteren allemaal weggekomen – wordt vandaag verder gewerkt aan de evacuatie. Om te beginnen gaat het dan om de zwaargetroffen gezinsleden van Nederlands uitgezonden personeel. In de tweede plaats proberen we vandaag ook alle Nederlandse toeristen te evacueren, voor zover we ze natuurlijk kunnen vinden. Maar met de meeste is contact. De volgende prioriteit zal zijn in het evacuatieplan, en dat zal de komende dagen plaatsvinden, de mensen die niet permanent op Sint Maarten wonen maar er tijdelijk verblijven. Dat zijn mensen die er zijn voor werk en studie. Werk óf studie, moet ik zeggen.

De veiligheidssituatie op Sint Maarten lijkt iets te verbeteren, maar is nog fragiel. En het is zo dat het aantal militairen volgens het vaste plan dat we hebben gemaakt verder wordt opgebouwd. En de minister van Defensie zal zo nader ingaan op de precieze capaciteit die nu en ook de komende dagen in opbouw op Sint Maarten aanwezig is. Orkaan José, dat heeft u natuurlijk allemaal met mij kunnen waarnemen, gelukkig is Sint Maarten op afstand gepasseerd en dat heeft de hulpverlening wel tijdelijk gehinderd maar lijkt het, zoals het er nu naar uitziet, geen grote nieuwe schade opgeleverd. De noodhulpverlening is ook weer volledig op gang gekomen en het is nu van het allergrootste belang dat verder wordt gewerkt aan het distribueren van water en voedsel. En dat gebeurt vanaf verschillende distributiepunten op het eiland.

Ten aanzien van Saba en Sint Eustatius kan ik u melden dat de situatie zich enigszins lijkt te normaliseren. Wel is daar nog grote zorg over de water- en voedselvoorziening. En ook ten aanzien daarvan wordt op dit moment hard gewerkt om ervoor te zorgen dat daar ook de komende tijd voldoende water en voedsel is. Het meeste werk is de komende tijd te verzetten op Sint Maarten. Dat vergt in deze fase vooral logistieke en operationele inspanning. Daarbij komt ook de civiele hulpverlening in beeld, zoals het Rode Kruis. Denk ook aan noodvoorzieningen voor mensen die geen dak boven het hoofd hebben, en herstel van het ziekenhuis. Dit zijn twee grote prioriteiten: dat zo snel mogelijk iedereen in ieder geval weer een vorm van een dak boven het hoofd heeft en dat het ziekenhuis weer kan functioneren.

Dit is voorlopig de laatste persconferentie de we zijdens het Nederlandse kabinet hier organiseren. Er zullen wel na vandaag regelmatig briefings plaatsvinden door Binnenlandse Zaken schuine streep Defensie, voor de pers beschikbaar. De Rijksministerraad vergadert dinsdag over de situatie. De ministeriële crisiscommissie komt bij elkaar zodra het nodig is, maar in ieder geval is er een volgende vergadering voorzien voor aanstaande woensdag. Maar nogmaals, als het eerder nodig is, dan is het eerder. En de interdepartementale crisiscommissie waarin alle ambtelijke diensten met elkaar samenwerken zal dagelijks blijven vergaderen.

Verder is Binnenlandse Zaken bezig om ook te kijken naar de iets langere termijn. Dat gebeurt op verschillende manieren. Er gaan zo snel mogelijk teams richting Sint Maarten om precies in kaart te brengen op allerlei terrein wat daar nodig is de komende tijd om het eiland weer zo goed mogelijk te laten functioneren. Op basis van de uitkomsten van die teams zal een plan gemaakt worden. Hans Leijtens is aangesteld door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om als projectleider dat hele project voor de iets langere termijn vanuit Nederland te begeleiden en daar aan te werken. Ik wil hier ook vanavond - ik heb eerder mijn dank uitgesproken, en dat blijf ik opnieuw doen, aan alle militairen en hun enorme werk en inzet. Maar ik wil ook echt noemen alle collega’s van de Koninkrijksdelen Curaçao en Aruba. Daar wordt ook verschrikkelijke hard gewerkt. Het Koninkrijk werkt zeer intensief samen. Zo moet het ook, maar het is echt mooi om te zien dat dat gebeurt. Curaçao helpt ons op alle mogelijke manieren, is bereid om ook al het nodige te doen, ook in de medische sfeer. Hetzelfde geldt voor Aruba. En dat wordt buitengewoon gewaardeerd. Zoals u weet is voorzien dat de Koning vanavond arriveert op Curaçao om zich daar persoonlijk op de hoogte te stellen van de hele operatie. En als het mogelijk is, is hij ook voornemens om naar de Bovenwindse Eilanden te gaan. Op dit moment is het nog niet zeker of dat lukt, dat zullen we de komende uren en dagen precies met elkaar bekijken. En ook minister Plasterk van Koninkrijksrelaties is daarbij. Ik geef nu graag het woord aan mijn collega, Jeanine Hennis van Defensie, om een verdere toelichting te geven over alle operationele maatregelen.

Minister HENNIS

Zoals de minister-president zei, het aantal militairen loopt nu gestaag op conform de planning. Op dit moment zijn in het gebied aanwezig op Sint Maarten, om precies te zijn, 344 militairen. Vandaag komen daar nog 48 militairen bij. Dan komen we uit op ongeveer 392. Dan morgen nog eens in het gebied 44. Dat maakt het totaal aantal 436. En daarnaast zullen morgen vanuit Nederland nog zo’n 120 militairen vertrekken met een C17, waarbij ook ander materiaal, voeding en water zal worden gevoegd. Dat betekent dat we dan vanaf morgen, overmorgen ruim 550 militairen ter plaatse hebben. En we kijken natuurlijk steeds naar wat de behoefte is, dus we kunnen ook weer opschalen en zijn daar op voorbereid indien daar noodzaak toe is.

Vandaag, u weet dat we drie schepen in het gebied hebben: de Pelikaan, Zeeland en de Poema. De Zeeland is nabij, is bij Sint Maarten, heeft de faciliteiten aan boord voor waterproductie en zal onder meer een havenverkenning uitvoeren omdat de Fransen ons hebben gevraagd of daar twee Franse fregatten kunnen worden afgemeerd voor het lossen van water en voeding. Dat moet vervolgens ook door de Nederlanders begeleid worden naar het Franse deel van Sint Maarten. Daarnaast hebben we de Poema, ook daar aan boord water en voeding. En de Pelikaan zal zich daar ook gaan voegen, waarschijnlijk morgen, met voeding, water en ander materieel. Vandaag worden er vier vluchten uitgevoerd met de Hercules, de 730 en een Dash. Daar aan boord wederom voeding, water maar ook hulpverleners van ons Rode Kruis, dekzeilen, keukensets, generatoren, alles om de eerste levensbehoeften en noodreparaties aan huizen te kunnen uitvoeren, zodat mensen in ieder geval droog kunnen slapen. Tot slot heeft de Koninklijke Marechaussee een evacuatiecentrum opgezet waar mensen zich kunnen laten registreren als zij het eiland willen verlaten. En daar worden ook prioriteiten aangebracht, omdat we niet iedereen tegelijkertijd in één vliegtuig kunnen laten stappen.

Het spreekt voor zich dat als we een C130 naar het gebied sturen, dat we dat niet leeg laten terugkeren, maar dat in die kisten dan ook de mensen zitten die graag het gebied willen verlaten. Dus we benutten de capaciteit die er is maximaal, zou ik willen zeggen. Daarmee een toelichting op de operationele maatregelen.

VRAAG

Mevrouw Hennis, heeft u al een overzicht over de luchthaven? Wanneer is het mogelijk om mensen die hun huis op Sint Maarten hebben die hier zitten, dat ze terug kunnen naar hun huis?

HENNIS

De eerste inzet was de noodhulp en het handhaven van de openbare orde. En drie ook het z.s.m. herstel van bepaalde delen van de kritische infrastructuur waaronder de luchthaven. En dan moet u zich voorstellen dat als er geen stroom is en alle voorzieningen zijn verwoest, dat dat heel even duurt. Er zijn bijvoorbeeld geen handelingscapaciteiten voor vliegtuigen. Dat betekent dat je weliswaar met een militair toestel zoals de C130 kunt landen maar nog niet met een civiele kist. We doen daar alles aan om dat z.s.m. voor elkaar te boksen, maar ik denk dat u goed begrijpt dat de omstandigheden daar op zijn minst primitief zijn en dat ik er nog geen tijdpad aan kan verbinden. Maar we hopen zo spoedig mogelijk.

VRAAG

[onverstaanbaar, red.] te laten landen militaire faciliteiten die jullie daar ter plekke hebben?

HENNIS

Nee, want je hebt nog steeds handlings- of bijvoorbeeld offloadcapaciteiten nodig, en dat is nog niet aanwezig, dat functioneert nog niet helaas.

VRAAG

[onverstaanbaar, red.] hoeveel dagen?

HENNIS

Nee, had ik dat maar. Maar we doen er natuurlijk alles aan om het zo snel mogelijk te laten functioneren naar behoren.

VRAAG

Is ook bekend hoeveel Nederlanders vermist zijn?

RUTTE

De feiten die we hebben zijn vier doden. De feiten zijn dat er ruim 35 Nederlandse toeristen zijn. Ik kijk even naar de ambtelijke ondersteuning: is ons informatie bekend over vermiste Nederlanders? Nee, daar is niks over bekend. Dus waarschijnlijk is het antwoord voorlopig niet, maar we gaan het voor u uitzoeken nog even of daar nog nadere informatie over is. Als u uw gegevens even meldt, dan zorg ik dat u dat nog even hoort. Maar mij is daar niks van bekend.

VRAAG

Meneer Rutte, gisteren zei u dat veel mensen op Sint Maarten nog verstoken waren van eerste levensbehoeften. Hoe is de situatie nu op dat gebied?

RUTTE

Die wordt natuurlijk wel steeds beter, omdat we bezig zijn met de distributie via verschillende distributiepunten van water en voedsel. Er wordt vanuit Defensie verschrikkelijk hard gewerkt samen met BZK om ervoor te zorgen dat de volgende lading ook weer helemaal klaar staat. En tegelijkertijd wordt er natuurlijk gewerkt om, als het enigszins mogelijk is, ook de normale voorzieningen weer op gang te brengen. Dus stap voor stap.

VRAAG

Meneer Rutte, gisteren zei u dat de veiligheidssituatie nog niet goed was, er was nog steeds sprake van plunderingen. Dat was ook één van de redenen dat die militairen daar heen gaan. Hoe is het daar nu mee?

RUTTE

Ja, die militairen overigens gaan daar heen in combinatie van redenen. Inderdaad openbare veiligheid en orde, samen met de politie. Maar ook uiteraard voedsel, water en het eiland weer op gang brengen. Wat ik net zei in mijn korte statement: de situatie lijkt verbeterd, de informatie die wij binnenkrijgen is dat de situatie is verbeterd maar nog steeds fragiel is. En ik herhaal wat ik ook gister zei, dat onze politiemensen van de eilanden, de militairen die er zijn, dat die alle bevoegdheden hebben om in te grijpen.

VRAAG

Er is al eerder contact geweest met de minister-president van Sint Maarten over specifieke hulpvragen. Ik begrijp nu dat Binnenlandse Zaken er teams heen gaan sturen. Betekent dat dat er nu specifieke hulpverzoeken zijn gekomen en wat houden die dan precies in?

RUTTE

De situatie is dat mijn beeld is dat de regering van Sint Maarten in de buitengewoon moeilijke omstandigheden die zich daar voordoen natuurlijk nog niet functioneert zoals je zou willen. Dat kan simpelweg niet, omdat ze nog niet beschikken over de normale communicatiemiddelen. Dus wij werken nu nog steeds vanuit het mandaat ons gegeven, het bijstandsverzoek dat bij ons is ingediend voor de orkaan. En wij menen er verstandig aan te doen om in dat kader nu ook te beginnen na te denken over de volgende stap. En dan moet je in ieder geval in kaart gaan brengen: wat is er nodig. Dus daarom gaan die teams daar heen. Ik kan me niet goed voorstellen dat daar grote bezwaren tegen zullen zijn bij de regering van Sint Maarten.

VRAAG

U zegt dat de bedoeling is dat in de Rijksministerraad besloten wordt om het probleem tot een koninkrijksaangelegenheid…

RUTTE

Nee. Het is een zaak van het koninkrijk, daar hebben we de Rijksministerraad niet voor nodig. Want dat staat namelijk in het statuut van het Koninkrijk. In de regeling van 10 oktober 2010 is vastgelegd dat de landen elkaar bijstaan, dus op basis daarvan werken we ook en is ook de inzet van Curaçao en Aruba zeer gewaardeerd en ook echt maximaal. En dat past ook helemaal in het karakter van wat onze voorgangers hebben bedacht in de aanloop naar 10 oktober 2010. De Rijksministerraad is om iedereen op de hoogte te stellen van de laatste ontwikkelingen. Niet om, op dit moment voorzien, bepaalde besluiten te nemen.

VRAAG

Meneer Rutte, ik wilde u graag vragen of u nog contact heeft gehad met de Franse president en de samenwerking met de Franse kant.

RUTTE

Ik heb gisteren uitvoerig weer getelefoneerd met president Macron en vastgesteld dat de samenwerking goed verloopt. Je ziet het ook net, de Fransen hebben onze hulp nodig. Overigens voor de haven, ik begreep ook mogelijk voor de luchthavencapaciteit aan Nederlandse kant.

HENNIS

Klopt.

RUTTE

Ze hebben ook onze hulp nodig om de spullen dan te begeleiden naar de Franse kant. En die leveren wij graag. En aan Franse kant wordt ook vreselijk hard gewerkt. Maar we hebben tegen elkaar gezegd gisteren: het is nu één eiland, we werken allebei aan onze kant, maar we helpen elkaar waar kan.

HENNIS

Dat kan ik bevestigen, zeker vanuit de militaire lijn. Wij hebben ook een liaison officer in het Franse crisisteam zitten en andersom. Dus die lijnen staan helemaal open. De minister-president noemde naast de zeehaven ook de luchthaven. Dat klopt, zij willen grote transportvliegtuigen laten landen en daar hebben ze ons voor nodig.

VRAAG

Heeft u enig idee over de omvang van de schade en welke landen het gaan betalen om dit allemaal te herstellen?

RUTTE

Nou ja, wat we weten is gisteren gemeld, zijn allemaal inschattingen. Maar er is gisteren ook iets gezegd door minister Plasterk over de eerste beelden die er zijn dat er toch wel sprake zou zijn van zeventig procent van de gebouwde omgeving die zeer ernstig beschadigd is. Dat moet natuurlijk allemaal precies in kaart worden gebracht. Kijk, ik heb het eerder gezegd: onze absolute prioriteit nu is water, voedsel, noodhulp, ordeherstel, evacuatie. Dat zijn de lijnen waarlangs we nu werken. Verder zijn we heel nadrukkelijk nu aan het kijken naar hoe kun je ervoor zorgen dat in ieder geval basaal de medische capaciteit weer aanwezig is de komende dagen. En zoals ik u ook net zei, wordt er gekeken naar wat er nodig is om mensen in ieder geval onder een vorm van een dak te krijgen weer als dat er nu niet zou zijn. En ook niet bij vrienden en familie, als ze daar niet terecht kunnen. Dat is prioriteit voor de komende dagen. Wat u schetst, dat is echt waar Binnenlandse Zaken met die projectorganisatie de komende tijd aan gaat werken met de oud-commandant van de KMar gaat dat leiden op verzoek van Ronald Plasterk, zei ik u net. Hans Leijtens. En dat is natuurlijk alles in kaart brengen. Dan komt vervolgens de vraag erachter weg: hoe past het in de staatkundige verhoudingen, wie betaalt wat? U zult begrijpen: nu moeten we ervoor zorgen dat er vliegtuigen kunnen landen, dat de patiënten wegkomen. Dus daar hebben we nog niet alle vragen over beantwoord, gek genoeg. Dat gaat nog even duren.

VRAAG

Hoe is de samenwerking bijvoorbeeld met de initiatieven zoals een cruiseschip dat mensen komt halen? Overleggen die ook met jullie?

HENNIS

Dat lijkt me heel verstandig dat er overleg plaatsvindt, want er kunnen op dit moment niet zomaar schepen afmeren. En dat is precies waarom ik net zei dat de Zeeland, één van onze schepen, een havenverkenning doet, alleen al om de Fransen te faciliteren. Dus natuurlijk gaan we kijken wat er ook civiel aangeboden wordt, dat is wat Hans Leijtens – de projectleider, ik noem hem maar even zo – gaat inventariseren. Welke civiele zaken krijgen we allemaal aangeboden, wat kunnen we daar mee doen, en is het ook allemaal mogelijk? En zo niet nu, wanneer dan wel? Dus dat is precies waar we nu naar kijken.

VRAAG

De C17 vliegt toch niet naar Sint Maarten maar naar Curaçao?

HENNIS
Nee, op dit moment kan alleen nog de C130 landen, dus de C17 vliegt dan naar Curaçao. Vanaf daar gaan ze weer met de C130 met de luchtbrug die we eigenlijk aan het creëren zijn naar Sint Maarten.

VRAAG

En als de C17 terugvliegt naar Nederland, neemt u dan passagiers mee?

HENNIS

We proberen de capaciteit maximaal te benutten. Maar heel eerlijk gezegd kan ik me voorstellen dat er comfortabele vluchten te bedenken zijn dan achterin een vrachtvliegtuig.

RUTTE

Nou goed, als het moet…

HENNIS

Nee, maar capaciteit maximaal benutten, dus we doen alles wat mogelijk is.

VRAAG

En hoe wordt het dan uitgekozen, wie mogen dan mee en wie moeten blijven?

RUTTE

Ten aanzien van de evacuatie vanaf Sint Maarten heb ik u net de hele prioritering gegeven. Dus dat is vanaf Sint Maarten. Verder als de mensen eenmaal op Curaçao zijn, dan…

HENNIS

Dat is aan de mensen zelf, niet iedereen wil naar Nederland. Er zijn ook mensen die in het gebied willen blijven omdat man of andere familieleden nog op het eiland zijn en ze daar z.s.m. wel weer gevoegd willen worden. Even Curaçao-Nederland, dat is een andere zorg. Onze zorg is nu: mensen die het eiland af willen vanaf Sint Maarten naar Curaçao, daarvoor is de prioritering duidelijk, lijkt mij. We hebben eerst patiënten gehad, toen familieleden van hulpverleners, de toeristen en eventuele non-residents. Zo gaan we steeds verder.