Toespraak minister Schultz van Haegen bij Making Waves

Toespraak | 07-09-2017

Dank u, Mister Annan, voor uw inspirerende woorden. U spreekt over hoop. Hoop dat wij ambities in acties kunnen omzetten. Ik sluit mij geheel aan bij deze woorden.

In de bijeenkomst vandaag laten we met 17 concrete voorbeelden zien dat de stap van ambitie naar actie mogelijk is. Acties die vertrouwen geven in een betere toekomst. De wereld heeft deze ideeën nodig. Waarom is dit zo belangrijk? Om de opwarming van de aarde te beperken en ons aan te passen aan de gevolgen ervan.

Nu al zien we wereldwijd de gevolgen. We zien dat de rivieren overstromen. Zoals in China waar de overstroming van de Gele Rivier honderden slachtoffers maakte. Maar ook in Japan waar begin juli honderdduizenden mensen moesten worden geëvacueerd. In Nepal, Bangladesh en India vielen de afgelopen weken meer dan 1.500 doden door de hevige moessons. Zelfs in landen die normaal gesproken geen last hebben van overstromingen, zoals Peru en Canada, hadden problemen dit jaar. Vorige week kwam daar de VS bij. Dat zal u niet zijn ontgaan.

De dreiging komt ook vanuit de zee. Bangladesh bijvoorbeeld leidt niet alleen onder de moessons. Het dreigt ook een vijfde van zijn grondgebied te verliezen aan het water!

Aan de andere kant is er de droogte. In het Midden-Oosten is het droger dan ooit. Italië had het droogste voorjaar in 60 jaar. Er was onvoldoende schoon drinkwater voor de inwoners van Rome.

Dit alles heeft niet alleen directe consequenties voor de mensen in die gebieden, voor de leefbaarheid van hun gebied en voor de economische situatie van hun land. Maar we zien nog iets anders. Nu al zijn meer mensen op drift door natuurrampen dan door conflict. Nu al zijn er meer klimaatvluchtelingen dan oorlogsvluchtelingen.

We zien ze hier in het Westen niet altijd. Want klimaatvluchtelingen vluchten vaak eerst in eigen land of naar een buurland. Ze trekken naar de stad, omdat ze niet meer kunnen leven van het land. Met pijn in het hart verlaten ze de streek waar ze generaties lang hebben gewoond. Op de plek van bestemming wordt het drukker, spanningen tussen bevolkingsgroepen lopen op. Waarmee klimaatverandering een bron wordt voor conflict.

Onze Commandant der Strijdkrachten heeft het al op diverse podia betoogd: de burgeroorlog in Syrië werd voorafgegaan door een 7 jaar durende droogte in het belangrijkste landbouwgebied van het land. Oogsten mislukten, in het rode gedeelte op de kaart. Waardoor veel boeren met hun familie naar de steden trokken. Daar is het conflict begonnen.

Hetzelfde geldt voor de Arabische Lente. Die begon nadat mensen in Caïro en Tunis de straat opgingen omdat de prijs van brood te hoog was. Graanoogsten waren mislukt, door bosbranden en overstromingen die op hun beurt weer werden veroorzaakt door klimaatverandering.

Mijn punt is dit: water, en de grote uitdagingen die daarmee samenhangen, zijn niet alleen een vraagstuk voor de minister van water of klimaat, die landen met problemen wil helpen. Water is van levensbelang voor de internationale stabiliteit en dat maakt het ook een zaak voor de minister van Defensie, de minister van Buitenlandse Zaken, de minister-president en presidenten. Zij zouden niet alleen moeten praten over hoe ze een ring rond Europa zetten om de immigratie te stoppen. Zij zouden zich ook druk moeten maken over projecten die de regio’s klimaatbestendig maken.

De VN schat het aantal klimaatvluchtelingen in 2050 op 200 miljoen. Het zijn de zwaksten der aarde, zij die leven van het land. Meer dan de helft van de wereldbevolking woont aan de kust. Kwetsbaar vanwege de stijging van de zeespiegel. Het gaat niet alleen om landen als Bangladesh of India. In 2015 voorspelde het Amerikaanse bureau Climate Central dat 414 steden in de VS hetzelfde lot wachten als het eilandstaatje Tuvalu: de zee neemt ze over. We hebben het niet over de minste steden: de lijst bevat Miami, zoals op het scherm te zien is, New Orleans, New York. Als we niets doen, zijn grote delen van deze steden binnen 100 jaar onbewoonbaar.

Dames en heren, om de waterboodschap te verspreiden en de Nederlandse kennis en kunde met de wereld te delen, heb ik de afgelopen jaren veel gereisd. Ik heb veel gezien en ik heb veel geleerd. Als je een boottocht maakt in Vietnam, voel je de dreiging. Als je de rivieren bezoekt in Bangladesh, voel je de dreiging. Als je op de seawall van Jakarta staat – een muurtje van hooguit een meter – voel je de dreiging.

Dat maakt mij niet moedeloos. Sterker, ik word er alleen maar strijdvaardiger van. Want ik ben niet bereid deze ontwikkelingen als een gegeven te zien!

 

Mijn reizen en de vele gesprekken met meereizende bedrijven hebben me ook hoop gegeven. Want die bedrijven hebben oplossingen. We kunnen dit! We kunnen de gevolgen van klimaatverandering zien aankomen. En we kunnen ingrijpen.

We meten meer en we weten meer. Ons kennisinstituut Deltares kan met haar modellen veel beter en preciezer aangeven welke gebieden de grootste risico’s lopen. Risico op watertekort of juist teveel water. Als je dat weet, kun je gerichter maatregelen nemen. We zijn niet machteloos; we kunnen iets doen!

Ons eigen land is misschien wel het beste voorbeeld. 2000 jaar geleden was Nederland een drassig moeraslandje. De Romeinen haalden er hun neus voor op. Hun opmars hield op bij de grote rivieren, ten noorden daarvan vonden ze het een vies moeras. Sinds de late Middeleeuwen creëerden we ons eigen land.
Stap voor stap wonnen we land op het water, met de Maasvlakte bij Rotterdam als jongste nieuwe aanwinst. Anno 2017 zijn we de veiligste delta en 1 van de rijkste landen ter wereld. Hoezo vies moeras?

Voor mij is het duidelijk: we kunnen iets doen! Er is wel degelijk perspectief. Er zijn alternatieven – u laat dat vandaag zien.

Er zijn meer plaatsen die hoop geven. In oktober 2016 was ik in Iran en hoorde ik over Lake Urmia, een meer zo groot als Nederland, dat in hoog tempo verdroogt. Dit zijn satellietbeelden van 1984 tot 2014. Het waterniveau zakt bijna een meter per jaar. Er is nog maar 5% van het water over. Het is een zout meer. Het water dat overblijft is steeds zouter, geen vis heeft het overleefd. En hoe verder het water daalt, hoe meer zout er over de omliggende landbouwgebieden waait.

Sinds 2014 neemt de Iraanse overheid maatregelen. Er wordt onder meer een dam gebouwd, en tunnels en kanalen om water uit de Lavin River naar Lake Urmia over te brengen. De mens maakt veel kapot, maar kan ook veel repareren!

Dat geldt ook voor het Löss-plateau in China. Je zou het niet zeggen, maar dit zijn 2 foto’s van dezelfde vallei. Gemaakt door de Amerikaanse journalist John Liu. De 1e dateert uit 1995. De 2e, de groene, is hoe het Löss-plateau er nu uitziet.

Eeuwenlang liet de bevolking er hun kuddes grazen: schapen, koeien, geiten. Het Löss-plateau werd kaler en kaler. De vegetatie verdween. De neerslag kon de grond niet meer in en stroomde direct naar de Yellow River. Het Löss-plateau werd een woestijn. Totdat China besloot de vallei opnieuw aan te planten en boeren 10 jaar financiële compensatie te geven om hun dieren binnen te houden. Het Löss-plateau veranderde in 15 jaar van een dorre woestijn in een groene vallei.

Voorbeelden die inspireren. Die hoop geven. De mens is tot veel in staat. En dat brengt me terug naar vandaag. Want de pitches van vandaag bewijzen dat. Als we ons best doen, maken we water in de woestijn. Als we ons best doen, recyclen we PET-plastics. Als we ons best doen, halen we energie uit de temperatuurverschillen van de oceaan.

Making Waves gaat over mogelijk maken. Ik hoop dat iedereen naar huis gaat met een lijst concrete acties onder de arm. De wereld is gebaat met uw vindingrijkheid. Het is onze verantwoordelijkheid, van iedereen hier aanwezig, om deze innovaties verder te brengen.  

Het belang is enorm. We kunnen een bijdrage leveren aan een veiliger wereld voor miljoenen mensen. Maar ook aan een stabielere wereld die mensen meer reden geeft om ergens te blijven dan om te vluchten. Water is een verantwoordelijkheid van de politieke wereldleiders. We maken vandaag golven, niet alleen op het gebied van water en klimaat. We maken vandaag golven om de politieke leiders van de wereld wakker te schudden en te laten zien dat we hun gezamenlijke actie nodig hebben.

Dank u wel.