Toespraak van SG Maarten Camps bij het DOME Symposium

Toespraak | 19-05-2017

Dames en heren,

Een één met daarachter achttien nullen. Een miljoen keer een miljoen keer een miljoen. De schaal waarop u bezig bent in uw project, is moeilijk te omvatten. Wij rekenen in Den Haag als economen met niet meer dan elf nullen, en dat zal nog wel even zo blijven. Exascale. Dat is waar het hier om gaat bij het ASTRON and IBM Center for Exascale Technology. Specifieker: de systemen waar hier aan gewerkt wordt, moeten zoveel berekeningen kunnen maken – per seconde.

Dat is nodig, als je werkt aan een wereldomvattende telescoop die de grenzen onderzoekt van alles wat we over ons heelal weten. Die verder dan ooit kan terugkijken in de tijd, tot vlak na de oerknal, waar de eerste sterren en zwarte gaten ontstonden. Die wellicht Einsteins zwaartekrachttheorie op zijn grondvesten gaat laten schudden. Die zo sterk is dat hij sporen van buitenaards leven op kan vangen - als het er is.

Dat alles spreekt enorm tot de verbeelding. Van jong en oud. Vandaag, en eigenlijk in alle tijden in onze geschiedenis. De kijk op het heelal en op de positie van de aarde daarbinnen heeft een bepalende invloed gehad op onze geschiedenis en op wie wij vandaag zijn. 

Maar wat ik minstens even fascinerend vind, is dat uw activiteiten, ook impact hebben op onze aarde en ons leven vandaag. Dat de technologieën waar u aan werkt ook hier en nu al een toepassing vinden. In onze wereld, waar we niet meer om enen en nullen heen kunnen.

Ik zie grote overeenkomsten tussen uw project, en misschien wel de grootste uitdaging, waar het ministerie van Economische Zaken zich mee bezig houdt: het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken.

De analogie zit dan vooral in de aanpak. Ik zie die aanpak als een drietrapsraket.

Stap één: een stip op de horizon.
Voor u is dat het ontwikkelen van de Square Kilometer Array, de SKA, een wereldomvattende en slimme telescoop.

Stap twee: vaststellen wat ervoor nodig is om die stip te bereiken – de benodigde innovatie.
De SKA heeft behoefte aan extreem krachtige computersystemen, om enorme hoeveelheden data te verwerken, analyseren, transporteren en op te slaan. De SKA zal per etmaal een hoeveelheid data genereren die tienmaal groter is dan de hoeveelheid data die in diezelfde tijd over het internet gaat.

Ik ga niet proberen mij daar een voorstelling van te maken. Duidelijk is dat dit een enorme krachtinspanning vergt – en dat dan ook nog op een manier die zo efficiënt mogelijk is, en dus zo min mogelijk energie verbruikt.

Stap drie: het vinden van de juiste partners en het bundelen van hun krachten.
‘Ieder voor zich’ gaat niet meer in deze gedigitaliseerde, verbonden wereld. Op die manier kan de benodigde innovatie werkelijkheid worden. Op die manier komen we dichter bij de stip op de horizon.

Met IBM, ASTRON en de andere partners combineert DOME wetenschappelijke en technologische kennis van wereldniveau. DOME is daarmee een unieke combinatie voor doorbraken op het gebied van meten, verwerken en analyseren van grote hoeveelheden gegevens met snelle, duurzame (groene) computers.

Die aanpak, uw drietrapsraket, heeft de afgelopen vijf jaar heel wat opgeleverd. Gisteren heeft u gesproken over de wetenschappelijke resultaten van uw project. Vandaag staan de meer maatschappelijke resultaten centraal.

Die maatschappelijke impact van uw project brengt me bij ónze drietrapsraket – het project van het ministerie van Economische Zaken, en eigenlijk van Nederland als geheel. Wij pakken maatschappelijke vraagstukken net zo aan als u dat doet.

Stap één: we stellen onszelf de grote vragen.
Vragen als: Hoe voorzien we in 2050 10 miljard mensen van voldoende, gezond en duurzaam geproduceerd voedsel? Hoe kunnen we voorkomen dat we onze aarde uitputten? Hoe kunnen we kwaliteit en de betaalbaarheid van de gezondheidszorg in de toekomst garanderen? Hoe beschermen we onszelf tegen cyberaanvallen? Deze vragen verwijzen naar stippen op de horizon.

Stap twee: we investeren in innovatie.
Innovatie is hét antwoord op de grote maatschappelijke uitdagingen die ik net noemde. Innovatie brengt ons dichter bij die stippen.

Stap drie: we zoeken de samenwerking in het ontwikkelen, delen en toepassen van kennis, over grenzen heen.
Over grenzen heen van sectoren, grenzen tussen publiek en privaat, grenzen tussen wetenschap en bedrijfsleven, grenzen tussen landen. Dat is de aanpak van ons innovatiebeleid. Dat levert op uiteindelijk werkgelegenheid, nieuwe producten en diensten, welvaart en een hogere kwaliteit van leven.

De overheid heeft daarbij een faciliterende rol. En vaak, in de woorden van Harry van Dooremalen, die na mij spreekt, heeft de overheid een orkestrerende rol. Het is aan ons om vernieuwing de ruimte te geven. Door geld te investeren, zoals we dat in DOME hebben gedaan. Door te zorgen voor goed onderwijs voor banen van de toekomst en een digitaal vaardige bevolking. Maar ook met wendbare, toekomstbestendige regels en instrumenten, die up-to-date zijn.
Dat wil zeggen, dat ze én genoeg ruimte bieden om te kunnen ondernemen, innoveren en vernieuwen, én de publieke belangen goed borgen. 

Je kunt bijvoorbeeld een zelfrijdende auto niet zomaar de weg op sturen. Maar je kunt wel een testomgeving inrichten, met wegen van Rijkswaterstaat en technologie van universiteiten, en bedrijven.

Dit kan op vele terreinen, en hier liggen ook kansen voor het noorden van ons land. Zo wordt in het Noorden een testomgeving gerealiseerd voor innovaties voor 5G: de vijfde generatie mobiele telecommunicatie. En ontwikkelt zich rond Groningen Airport een consortium voor experimenten met drones.

Dat is ónze drietrapsraket: de grote maatschappelijke vragen, innovatie en samenwerken. Onze raketten brengen ons bij de stippen op de horizon. Bij vernieuwing, die gewenst én noodzakelijk is.

Dames en heren,

Onze manieren van het benaderen van uitdagingen lijken niet alleen op elkaar. Ze raken elkaar.

Digitalisering  en data-gedreven oplossingen worden steeds bepalender voor onze maatschappij en onze economie. Of het nou gaat om voedsel, duurzaamheid, zorg of cybersecurity – de uitdagingen van morgen, eigenlijk de uitdagingen van vandaag, worden steeds complexer. En de oplossingen moeten meegroeien.

Boeren maken steeds meer gebruik van satellietbeelden om hun gewassen in de gaten te houden en zo effectief mogelijk om te gaan met water.

In de zorg krijg je een volledig beeld van menselijke gezondheid als je informatie van ziekenhuizen, artsenrapporten en self-assessment combineert.

En om weerstand te bieden aan cybercriminelen, is bewustwording nodig én een steeds sterkere versleuteling en bescherming van gegevens.

De oplossing van de grote maatschappelijke vraagstukken kan niet zonder de astronomisch grote rekenkracht waar Dome zich op heeft gericht in de afgelopen vijf jaar. En niet zonder het vermogen om enorme hoeveelheden data te analyseren. We kunnen, kortom, niet om uw innovatie heen.

Onze aanpakken raken elkaar op nóg een niveau. U bent bezig met het universum, en de SKA waar u aan werkt omspant straks de hele aarde. Maar de overeenkomst die ik bedoel, bevindt zich dichter bij huis. Ik heb het dan over samenwerking op regionaal niveau.

Deze samenwerking binnen DOME is een voorbeeld van modern economisch beleid. U werkt samen met het bedrijfsleven, met de wetenschap, met ziekenhuizen, gemeentes. Dat levert hele mooie resultaten op. Resultaten in kennis en innovatie, maar ook in economisch opzicht.

Neem bijvoorbeeld de microserver. Een zeer krachtige en energiezuinige microcomputer, die in allerlei situaties kan worden ingezet. Zelfs als een mobiel micro-datacentrum bij calamiteiten: “een datacentrum in een schoenendoos" wordt het hier genoemd.

De microserver heeft zelfs zijn weg naar de markt al gevonden. De productie is ondergebracht bij het bedrijf Variass uit Veendam. En de microserver wordt op de markt gebracht door microserver startup ILA BV. En die commerciële interesse zal, zo verwacht u ook zelf, alleen nog maar toenemen. Vooral voor bedrijven die zich bezighouden met de cloud, en met analyse van big data.

Dit voorbeeld van de microserver laat zien dat DOME niet alleen een bron is van innovatie, maar ook een impuls voor de maakindustrie in Noord-Nederland.

Dames en heren,

Heel de wereld heeft behoefte aan denkkracht op astronomisch niveau. Denkkracht om big data te analyseren, en om uiterst complexe berekeningen uit te voeren op een energiezuinige manier.

Astron en IBM zijn daar goed in, hier in Dwingeloo, samen met alle partners. En dankzij u is Nederland daar goed in.

Het is de uitdaging om onszelf stevig te blijven neerzetten als experts op het gebied van dataverwerking. Om daarmee antwoorden te vinden op grote maatschappelijke uitdagingen.

Ik hoop dat u ook daar een grote bijdrage aan blijft leveren. Dat u de grenzen van wat we kennen en kunnen steeds verder weet te verleggen. Naar melkwegstelsels, ver, ver weg van hier, en hier op aarde.

Dat is weer een nieuwe stip op de horizon. Eentje waar we samen aan kunnen werken.

Dank u wel.