Persconferentie na ministerraad 23 december 2016

Mediatekst | 23-12-2016

Inleidend statement minister-president Rutte:

Vandaag was de laatste ministerraad van dit jaar, van 2016. En daarmee sluiten we dus - wat mij betreft in ieder geval en ik denk wat betreft veel mensen - een zeer bewogen jaar af. Het jaar begon met het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie en de grote migratiestromen, die begin dit jaar nog volledig 'out of control' leken als je de aantallen zag. Het is ook een jaar dat ons het Oekraïnereferendum bracht, de Brexit, een nieuwe president in de Verenigde Staten, althans nu nog president-elect, maar naar verwachting de nieuwe president vanaf januari, eind januari. Maar ook een jaar met terroristische aanslagen, nog een verschrikkelijke aanslag afgelopen maandag in Berlijn en natuurlijk ook de moord op de Russische ambassadeur in Ankara. En dat zijn allemaal grote thema's die ons dit jaar hebben beziggehouden.

Die grote migratiestroom, die in het begin van het jaar zo hoog was, die hebben we inmiddels grotendeels onder controle, onder andere door afspraken met Turkije die onder ons voorzitterschap gemaakt konden worden. Ook economisch, kan ik zeggen, heeft Nederland de weg omhoog weer gevonden. Zeker als je het vergelijkt met 2012, toen dit kabinet net begon, dan kende de Nederlandse economie dit jaar een opvallend sterk herstel waarbij gelukkig in de afgelopen kwartalen ook de banengroei aanzienlijk was en daarmee ook eindelijk de werkloosheid in absolute aantallen en ook relatief echt nu aan het dalen is. Dat ging aanvankelijk ons te langzaam.

En overigens: we zijn er nog niet, want niet iedereen ervaart op dit moment nog dat herstel. We gaan er hard aan werken om ervoor te zorgen dat in 2017 dat herstel ook echt door de meeste mensen, zo veel mogelijk mensen ook in het persoonlijk leven, ervaren wordt. In datzelfde jaar 2017 blijft het ook belangrijk om op internationale vraagstukken de samenwerking met andere landen te zoeken. Kijk naar de strijd tegen terrorisme, de instabiliteit aan de randen van Europa, de Brexit zal volgend jaar ongetwijfeld een groot thema worden, maar ook klimaatverandering en migratie. En tot slot: we hebben natuurlijk in 2017, niets nieuws voor u, ook verkiezingen, op 15 maart verkiezingen voor de Tweede Kamer en daarna natuurlijk ook de kabinetsformatie die daarmee samenhangt.

Wat mij betreft pakken we al die onderwerpen vol frisse moed weer op, na enige tijd van reflectie en rust. Ik wil dan ook namens het kabinet iedereen fijne kerstdagen wensen en een goeie jaarwisseling, dat geldt in het bijzonder voor de politie en onze hulpdiensten. Zij zijn, zoals u weet, op oudejaarsavond niet aan het feestvieren, maar zijn dan bijzonder hard aan het werk. Dus laten we ook voor hun 2017 goed beginnen en er met zijn alleen een veilige en vooral ook een feestelijke jaarwisseling van maken.

Terreuraanslag in Berlijn

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Mag ik even bij u beginnen met een verzuchting, over die terreuraanslag in Berlijn? Hoe is het mogelijk dat een terreurverdachte daar kan rondlopen, in het vizier is, een aanslag pleegt en dan daarna vervolgens ook weer kan vluchten - half Europa kan doorreizen - en dan uiteindelijk in Italië de dood pas vindt? Het is een verzuchting, denk ik, van heel veel mensen: hoe is dit mogelijk?

RUTTE
Die verzuchting snap ik. Maar tegelijkertijd vind ik wel dat we nu moeten kijken wat de Duitse autoriteiten aan onderzoek gaan doen en wat er uit het onderzoek blijkt. Het is, ik vind het ingewikkeld om vanuit Nederland nu vanaf de tribune, gelukkig, dit vond plaats in Berlijn en niet in Nederland, maar om nu vanuit Nederland te gaan vingerwijzen en zeggen dat we alles anders moeten doen. We moeten echt eerst kijken wat de feiten zijn.

FRESEN
Ja, u zegt vanaf de tribune, maar u weet ook dat dit ook net zo goed in Nederland had kunnen gebeuren. Dus de tribune is wat dat betreft een relatief begrip, denk ik.

RUTTE
Zeker… nee, maar kijk die hele specifieke situatie hier en wat er allemaal nu bekend is over deze aanslagpleger, ik vind het uiterst onverstandig dat ik nu als regeringsleider van Nederland commentaar ga geven op wat hier gebeurd zou kunnen zijn. Ik snap de verzuchting. Dit moet natuurlijk ook tot de bodem worden uitgezocht, dat gaan de Duitsers ook doen. Maar ik kan er nu geen commentaar geven.

FRESEN
Nee, maar het is wel uw taak als regeringsleider om als er zoiets gebeurt wellicht nog eens goed alles door te lopen van hebben we dit in Nederland op orde?

RUTTE
Absoluut, absoluut. Dat ben ik helemaal met u eens.

FRESEN
Is dat gebeurd?

RUTTE
Dat doen we permanent. Van de week waren er weer rapporten over hoe wij kijken naar risico's dat er terroristen zitten onder de asielstroom. We laten constant onderzoek doen, we nemen ook steeds alle aanbevelingen over, implementeren die aanbevelingen. Het is van het allergrootste belang dat, en daar werken heel veel mensen aan, van politie, marechaussee, de krijgsmacht, breder de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, dat we dit land veilig houden. We nemen veel maatregelen, soms zichtbaar, vaak ook onzichtbaar. Ik kan geen garantie geven, ik zeg dat vaker, geen 100% garantie geven dat er hier nooit een aanslag zal plaatsvinden. Ik kan wel de garantie geven dat er alles aan wordt gedaan om die aanslag te voorkomen door heel veel verstandige mensen. En daar hoort dus bij dat je constant je eigen systemen, protocollen, wat je doet, dat je dat tegen het licht houdt, onafhankelijk laat toetsen, zoals dat ook deze week weer gebeurd is.

FRESEN
Maar is het niet een wrang idee dat de rechtsstaat beschermt iedereen. En je bent eigenlijk pas schuldig als je iets gedaan hebt en als dat ook bewezen kan worden. Maar dat je in dit geval eigenlijk iemand in het vizier hebt, en dat zal vaker gebeuren, er wordt ook gezegd, dat gebeurd ook vaker dat we mensen in het vizier hebben waarvan we denken dat vertrouwen we niet. En dat je daar niks tegen kan doen op het moment, zo lang zo iemand ook niet iets gedaan heeft al. Dat is een beetje wat er in Berlijn aan de hand is.

RUTTE
Nee, die analyse klopt niet voor Nederland. Ik weet niet hoe het in Berlijn zit, maar die klopt niet voor Nederland. Wat wel zo is, ik kan dat niet zeggen, dan geef ik u te veel inzage in het werk van de veiligheidsdiensten. Maar uw analyse, daar zou ik u, nee daar kan ik helaas in het openbaar niks over zeggen. Maar die klopt niet, echt niet.

FRESEN
Die klopt niet?

RUTTE
Nee.

FRESEN
Maar, kunnen wij dus iemand, als we iemand in het vizier hebben waarvan we denken die is iets kwaads van zin, kunnen we die dan oppakken of moeten we hem dan in de gaten houden en hem pas oppakken als die ook echt onderweg is naar de plek van de aanslag?

RUTTE
Ik kan alleen in algemene zin zeggen, zodra gevaar zou dreigen is het niet zo, zodra gevaar zou dreigen kan er worden ingegrepen. Dat gebeurt ook. Meer kan ik er niet over zeggen.

BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, in aansluiting op de vraag van de collega, het wekt toch enige verbazing dat de dader van Berlijn dus twee landsgrenzen over kan en naar Milaan kan en dan daar uiteindelijk wordt gearresteerd en doodgeschoten. In deze tijden van terreur, dat de veiligheidsdiensten en politie in hoogste staat van paraatheid zijn, zijn er eigenlijk twee mogelijkheden. Of die veiligheidsmaatregelen werken niet, en dan zijn ze eigenlijk ook niet nodig, of er is te weinig maatregelen genomen de afgelopen tijd in Europa. Wat denkt u?

RUTTE
Dat weet ik niet, dat zullen we echt moeten uitzoeken. We moeten de feiten hier achterhalen. Wat ik wel weet is dat er heel veel manieren zijn om dit soort terroristen te volgen. We hebben daarvoor het Schengen-informatiesysteem. En we hebben het gebruik van telecom, betaalgegevens, camerabeelden, de vluchtgegevens van alle passagiers die op een vliegtuig stappen. Aanvullend wordt er gewerkt op het terrein van wat er maritiem gebeurt. Trein, busverkeer, dat koppelen aan alle systemen. We hebben als Nederlands voorzitterschap in ons voorzitterschap juist ervoor gezorgd dat de veiligheidsdiensten, de AIVD's van Europa zeg maar, veel intensiever zijn gaan samenwerken. Op een hele praktische manier. Er zijn allerlei ingewikkelde regelgevingen die dat in de weg stond, maar door dat heel praktisch te maken is het Nederland in ons voorzitterschap gelukt om die diensten te laten samenwerken. Dus er gebeurt heel erg veel. Er wordt ook heel veel voorkomen. Daardoor, door deze mensen, die daar hard aan werken. Maar wat hier precies gebeurd is, in deze casus, ik waak er echt voor om daar een analyse op te geven. Want we weten de feiten niet, we moeten eerst de feiten boven tafel hebben. Maar ik snap helemaal, ook de vraag van de heer Fresen, het ongemak wat dat oproept als je ziet dat zo iemand van Berlijn uiteindelijk in Italië kan terechtkomen.

BOVEN
Bent u, of was de Nederlandse regering of de Nederlandse veiligheidsdiensten, waren die op de hoogte van dat de Duitsers mogelijk gewaarschuwd hebben voor deze meneer, is hij internationaal onderweg?

RUTTE
Ik kan nooit iets zeggen over individuele zaken, dat gaat nooit in de openbaarheid.

BOVEN
Nou ja, dit is toch niet een gewone strafzaak. Het is natuurlijk een man die een aanslag heeft gepleegd in het publiek en daarmee gevaarlijk was. Ik kan me voorstellen dat daar …

RUTTE
Die informatie geven we nooit in het openbaar. Dat gaat niet.

Serious Request

WESTER (RTL NIEUWS)
Ja meneer Rutte, iets van een hele andere orde. We zitten vlak voor kerst, nu is er een klein jongetje, Tijn, die voor Serious Request vrijwel heel Nederland, jongetje heeft een ongeneselijke ziekte, weet te ontroeren. Misschien ook wel te verbinden met een nagellak-actie. Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Ik vind, echt, ik was er echt emotioneel over. Als je het verhaal hoort van het kereltje, het is echt heel indrukwekkend.

WESTER
Nu zijn er tal van politici, van minister Koenders tot Geert Wilders die daar ook aan meedoen. Heeft u zelf ook overwogen om mee te doen?

RUTTE
Geef het nog even wat tijd.

WESTER
Nou wil het toeval…

RUTTE
Nee, maar…

WESTER
Ik heb hier een potje in de kleuren van uw eigen partij, dan zou het toch heel leuk zijn als gebaar zo vlak voor kerst als u meedoet, dan maak ik die euro over.

RUTTE
Geef me nog even wat tijd en dat gaat u wat geld overmaken. Ja, maar niet hier. Dat potje neem ik mee, dank daarvoor, maar het weekend is nog niet voorbij.

WESTER
Gaan we wel zien op een foto?

RUTTE
Dat zou zomaar kunnen.

Tweet Wilders

CATS (HET FINANCIEELE DAGBLAD)
Wilders verstuurde deze week een tweet met een bloedige foto van mevrouw Merkel en 'zij heeft bloed aan haar handen' zei hij. Wat vindt u van zijn tweet?

RUTTE
Ik vond dat smakeloos en onfatsoenlijk, dit doe je niet. Bedenk ook dat hij dit deed op de dag dat heel Duitsland treurt, ons buurland. In dit geval een tweet ook over de leider van ons buurland, waar we intensief mee samenwerken. En ik kan er alleen maar over zeggen: er is ook nog zoiets als beschaving.

CATS
Wat zegt u?

RUTTE
Er is ook nog zoiets als beschaving…

CATS
Juist. En dit valt daar niet onder?

RUTTE
Maar ik laat het er verder bij, want ik was niet van plan nu verder op de tweets van Geert Wilders te reageren. Maar dit wil ik er wel over zeggen.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
Zou u met een onbeschaafde man kunnen samenwerken?

RUTTE
Nou ja, volgens mij kent u mijn opvatting dat ik… Nou goed, ik ga nu niet… Jongens, laten we nou aan het einde van het jaar…

GEERAEDTS
U noemt Geert Wilders onbeschaafd, dan is het toch een redelijke vraag - gezien de peilingen en de verkiezingen…

RUTTE
U kent mijn opvattingen, die heb ik al zo vaak hier neergelegd, over die partij.

GEERAEDTS
Ja, maar u laat nog wel een beetje ruimte. Als u zegt dat hij onbeschaafd is, dan kunt u in de Trêveszaal gaan zitten…

RUTTE
Nou goed, dan moet u goed luisteren. Volgens mij is de boodschap helder, steeds van onze kant. U weet het: hij moet het 'minder minder' terugnemen, u kunt het hele standpunt van de VVD daarover. Ik ga het ook nu niet allemaal uitventen en om deze tweet ook nog de eer te doen daar verder op te reageren.

Sluiting van de kolencentrales

VAN DE WALLE (NRC HANDELSBLAD)
U noemde net klimaatverandering als een van de thema's voor volgend jaar, voor de verkiezingen ook. Nu is duidelijk dat er geen besluit is genomen over de sluiting van de kolencentrales. Kunt u aangeven waarom dat besluit zo lang op zich laat wachten?

RUTTE
Wat we hebben vastgesteld in de eerste plaats is dat de klimaatdoelen, die we ons gesteld hebben, ook in het licht van de Urgenda-zaak, er inmiddels aanzienlijk beter voor staan dan we dachten. Daar komt vandaag ook… dat is al naar buiten of dat komt vandaag naar buiten. Dat doet niettemin de vraag ontstaan, omdat dat dus heel volatiel is - je ziet dat dat ook ineens heel erg kan verbeteren, het kan misschien ook weer verslechteren, het is dus een wat bewegend beeld - 'kun je daar nu op vertrouwen, is dit nu zo of zou je toch moeten zeggen, stel dat het beeld weer verslechtert, dat je dan toch nog aanvullende maatregelen neemt?' Nou vandaag besproken, vandaag gaat naar buiten of is naar buiten inmiddels, de stukken waaruit blijkt dat die energiedoelen op schema liggen. Wat op zichzelf natuurlijk goed nieuws is, maar we hebben ook gezegd: het is te volatiel, het is te onzeker om te zeggen 'daarmee kun je het laten'. Dus wat we nu gaan doen de komende weken, dat moet 13 januari in het kabinet, hopen we daaruit te zijn, of iets later maar ik denk dat we de 13e een eind kunnen zijn: zou je dan niet maatregelen moeten voornemen of een maatregel moeten klaarzetten in het geval die klimaatdoelen toch weer verslechteren? Juist vanwege die volatiliteit lijkt dat geen overbodige luxe. En daar gaan we, ik denk 13 januari, een besluit over nemen, of een week later.

VAN DE WALLE
En is het nou, u onthulde net dat er volgend jaar verkiezingen zijn, ook tekenend voor de sfeer dat dit soort beslissingen misschien wel heel moeilijk zijn om daaruit te komen juist in de aanloop naar de verkiezingen?

RUTTE
Ik moet eerlijk zeggen: ook vandaag weer hebben we op zoveel dossiers weer problemen opgelost, dat gaat ook vaak in de aanloop naar zo'n ministerraad dat je in kleinere overleggen probeert dingen op te lossen, dat gaat toch eigenlijk nog steeds goed. Ja het wordt een keer 15 maart, maar tot nu toe loopt dat goed. En dit is een ingewikkelde, omdat natuurlijk die doelstellingen halen, die Urgenda-zaak, maar ook de onderliggende klimaatdoelen, dat is ineens - of ineens - dat is in de laatste rapportages behoorlijk verbeterd. Het ziet er veel beter uit dan wij een tijdje geleden dachten. Op zichzelf is dat natuurlijk goed nieuws, maar niettemin: als dat zo snel verbetert vind ik het ook wel verstandig beleid om te zeggen 'dat kan dus ook wel weer verslechteren'. Nou wat zou je nou voor maatregel kunnen nemen als het zo weer zou verslechteren, wat zou je dan voor maatregel kunnen nemen? Daar moeten we nu over nadenken.

Rutte 50 jaar

MEIJER (DE VOLKSKRANT)
2017 is ook het jaar waarin u 50 wordt, betekent dat iets voor u of stapt u daar vrolijk overheen?

RUTTE
Nee ik heb zelf weinig tot niets met verjaardagen, althans niet van mezelf. Als vrienden dat leuk vinden te vieren, dan kom ik braaf, maar ik heb niet zoiets met een datum en ook niet met leeftijd. Ik leef altijd maar volgens het stramien van Erica Terpstra, dat je piepjonge zeventigers en stokoude dertigers heb. Ik heb dan in ieder geval fit te blijven.