Korte reactie minister Schultz van Haegen op bijeenkomst KIBO
Korte toespraak van minister Schultz van Haegen (IenM) bij de bestuurlijke aftrap van KIBO op 13 december 2016 in Lelystad.
Dames en heren,
U heeft vast allemaal wel eens in de Bosatlas gebladerd of doet dat nog steeds. Sinds geruime tijd maakt de uitgever ook speciale uitgaven met thema’s als Klimaat, Energie of Water. En uiteraard: de Bosatlas van Ondergronds Nederland. Een prachtige uitgave.
Door deze atlas bladeren is als een avontuurlijke reis door de Nederlandse ondergrond; van archeologische vondsten, olie- en gaswinning tot bodemsanering en drinkwatervoorraden.
Dan lees je dat onder ons dichtstbevolkte stuk land, namelijk Amsterdam, ook het dichtste bos van Nederland ligt. Elke vierkante meter van deze stad rust op een boomstam. Bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn kwam dat nog eens goed aan de oppervlakte.
Je ziet het verleden, maar de bodem is ook belangrijk voor de toekomst. Onze ondergrond is namelijk ‘een onuitputtelijke bron van water, voedsel, ruimte, energie en erfgoed’, zoals de auteurs terecht constateren
En terwijl wij heel veel weten over onze ondergrond, is er ook heel veel wat wij niet weten. En, dan is uiteraard wel meer kennis nodig over onze ondergrond. Wat zijn de uitdagingen? Op welke vraagstukken moeten we ons richten? Wat weten we al, wat weten we nog niet, waar zitten de hiaten in onze kennis?
Vragen waarop antwoorden nodig zijn, willen we de problemen en kansen van onze ondergrond echt in kaart brengen. Ofwel, ik geef u de reden waarom wij vandaag bijeen zijn: het programma Kennis en Innovatieprogramma Bodem en Ondergrond. Met STRONG en ook KIBO hebben en gaan we onze bodem en ondergrond 'bovengronds' brengen.
We gaan het onzichtbare zichtbaar maken; als een stel enthousiaste biologen die een ondergrondse mierenstad hebben blootgelegd.
Wat we doen zijn de kansen van onze ondergrond in kaart brengen. En dat is nodig. Het wordt steeds drukker in de ondergrond.
Het mooie is echter dat we de ondergrond niet als probleem benaderen. Maar als een oplossing voor maatschappelijke vraagstukken; van nu en de toekomst.
Een goed en slim gebruik van de ondergrond biedt ons namelijk antwoorden op maatschappelijk vraagstukken zoals waterschaarste, klimaatverandering en bodemverontreiniging. Denk aan warmte koude opslag en aardwarmte. Dat is een potentie een energiebron voor 1 miljoen huishoudens.
Minder sexy, maar niet minder interessant is een ander positief effect van slimmer bodemgebruik namelijk kostenbesparing. Onvoldoende kennis of afstemming leidt namelijk ook tot grote schadeposten. Dat bedrag is nu begroot op 1 miljard euro! Denk aan schade door verzakkingen, grondwaterverontreiniging of bodemverzilting.
Slimmer gebruik van de ondergrond is behalve het zoeken naar kansen ook het herkennen van onze kwetsbaarheid van onze ondergrond. Tussen een ondergrondse parkeergarage of warmte kracht opslag of een combinatie van beide.
Er zijn nu al prachtige nieuwe mogelijkheden en innovaties. Zelf heb ik dit voorjaar een mooi en aansprekend innovatief project bezocht van het Hoogheemraadschap Delfland. Een mooi praktijkvoorbeeld op het gebied van bodemenergie en ondergrondse opslag van regenwater voor bijvoorbeeld de tuinbouw. Tegelijk hebben we te maken met kwetsbare kringlopen en natuurlijke processen. Drinkwater, voedingsstoffen, planten en dieren, energiebronnen. En ook 1.7 miljoen kilometer aan kabels en leidingen!; 42 keer de omtrek van de aarde.
Dames en heren,
De bodem is van ons allemaal. Dus zijn tal van partijen betrokken; van provincies tot gemeenten en waterschappen tot maatschappelijke organisaties. Maar ook het publiek. Draagvlak is dus essentieel.
En als ik het over draagvlak, dan kom ik vanzelf op KIBO. Ik wil hier namelijk benadrukken dat dit programma een gezamenlijk initiatief is van de overheden, de kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Al deze partijen participeren gezamenlijk in ieder project dat binnen KIBO al gestart is of binnenkort gaat starten.
Inmiddels zijn er al 5 projecten die onder de KIBO vlag vallen. Ze spreken mij vanzelfsprekend alle 5 aan, maar 2 in het bijzonder.
Namelijk WaterNexus, dat ingaat op de zout/zoet problematiek van het grondwater in delta's en Lumbricus; dat ingaat op het klimaatbestendig inrichting van het bodem/watersysteem.
Bij al deze projecten, en degenen die nog komen gaan, staat de bijdrage van de bodem aan een breder maatschappelijk belang centraal. Uitgangspunt is ook dat de projecten als basis een gezonde business case vormen. Dat zorgt namelijk voor kosteneffectieve oplossingen en slimme combinaties; publiek en privaat.
Want dit alles leidt tot de algemene doelstelling van KIBO, namelijk: we moeten van 'kostenprobleem naar een batenkans'. KIBO wil naast kennis ontwikkelen en innovaties stimuleren ook de bewustwording van het benutten en beheren van de bodem en ondergrond vergroten. Deze 2 taken leiden tot een sterkere positie van bedrijfsleven en kennisinstellingen. Het mes snijdt dus aan meerdere kanten.
Tot slot.
Slim en verantwoord bodemgebruik; dat is de uitdaging voor de komende jaren. Wat dat betreft helpt daarbij de naam KIBO zeker. KIBO is de naam van de hoogste berg in Afrika.
Mocht u twijfelen aan deze bewering, pakt u gerust de Bosatlas erbij. En zo ben ik terug waar ik begon met mijn toespraak.
Dank u wel.