Persconferentie na ministerraad 25 november 2016

Mediatekst | 25-11-2016

INLEIDEND STATEMENT
Vanmorgen teruggekomen van een 3-daagse handelsmissie naar Indonesië en daarna ook een aansluitend bezoek aan Singapore. In Indonesië werd ik vergezeld door mijn collega's Liliane Ploumen, Melanie Schultz en Sharon Dijksma, die zoals bekend zich in het buitenland ook minister noemt. Dus we waren met allemaal ministers. Dit soort missies die dragen natuurlijk bij aan wederzijdse handel, ze dragen bij aan wederzijdse economische groei. Het zijn uiteraard de bedrijven die dat moeten doen, maar we kunnen wel als kabinet helpen om de deur op een kier te zetten, deuren open te krijgen die anders misschien gesloten zouden blijven. En die aanpak leidt ook tot concrete resultaten. In Indonesië zijn er in totaal  nu al 38 contracten en samenwerkingsovereenkomsten getekend door bedrijven, met een gezamenlijke waarde van meer dan 100 miljoen euro. En de teller loopt verder op. Dat zie je altijd bij dit soort missies, dat na verloop van tijd, dan wordt het zichtbaar wat het verder voor impact heeft. Het bezoek was ook een gelegenheid om de goede banden, ook in politieke zin, met Indonesië aan te halen. Het is een belangrijke speler in ASEAN, het is een regionale grootmacht, het is qua bevolking het vierde land van de wereld. Ze hebben de ambitie om voor 2025 tot de top-10 van grootste economieën te gaan behoren. En ik denk dat dat nog kan lukken ook, gezien de zeer gefocuste uitvoering van hun agenda. Uiteraard hebben wij ook een gezamenlijk verleden, ook daar werd altijd over gesproken bij dit soort bezoeken. Maar vooral ook een gezamenlijke toekomst. Ik heb in mijn toespraak voor het parlement zowel bij dat verleden als bij die gezamenlijke toekomst stilgestaan. Ik denk dat samenwerken hierbij belangrijk is, aan welvaart maar ook aan stabiliteit, de globale uitdagingen waar het betreft klimaatveranderingen, globale uitdagingen waar het gaat om het terrorisme. En ook daarin zat de betekenis van dit bezoek. Daarna een bezoek geweest aan Singapore, ook relevant. Singapore is een klein land, maar is wel in de World Economic Forum Index de tweede meest competitieve economie van de wereld, wij zijn nummer vier van de wereld en het meest competitief van de hele Europese Unie. Dus allebei betrekkelijk kleine economieën, maar wel met een heel hoge welvaart, hebben zeer belang bij handel, internationale open verhoudingen. En het is van belang om regelmatig met landen die dezelfde belangen hebben samen te werken. In dat kader was natuurlijk ook het staatsbezoek aan Australië en ook zeker aan Nieuw-Zeeland van grote waarde, naast alle andere belangen die daarmee gediend zijn.

In de ministerraad vandaag hebben wij de Najaarsnota vastgesteld. Daar blijkt uit dat het begrotingstekort fors is gedaald ten opzichte van de raming bij Prinsjesdag. We dachten toen nog een tekort van 1,1% in 2016, dat gaat nu richting 0, het is nu 0,4%. Ook de staatsschuld daalt gelukkig sneller dan eerder geraamd. Die komt nu uit op 63% in 2016, en is daarmee weer een half procent verbeterd ten opzichte van de ramingen rondom Prinsjesdag. Het zit hem aan de inkomstenkant van de begroting. We zien dat de economie aantrekt, hogere opbrengsten bij de vennootschapsbelasting, de inkomstenbelasting en de omzetbelasting. Als je kijkt naar de cijfers, we dachten, toen we begonnen als kabinet in 2012 hadden we een begrotingstekort van toen 3,9% en een overheidsschuld van boven de 66% en wat dat betreft zie je wel gelukkig dat de Nederlandse economie en dus in het verlengde daarvan ook de overheidsfinanciën er een stuk beter voor staan.

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Even over die meevaller meneer Rutte. Er is net iemand op Twitter die zegt: ah, dat is de meevaller die je wist dat zou komen. Want het kabinet zit vlak voor de verkiezingen natuurlijk ook wel verlegen om een 'goed nieuwshow'?

RUTTE
Ja, maar hoe zouden we dat moeten plannen?

FRESEN
Ik weet het niet. Nou ja goed, misschien dat je dat… ik vraag het.

RUTTE
Ja, maar daar kan je niet voor plannen. Je maakt gewoon je begroting, die wordt door het CPB ook doorgerekend. Dat laat zich niet organiseren.

FRESEN
Dus daar heeft het helemaal niets mee te maken? Dit is gewoon de begrotingssystematiek, en de najaarsnota komt nou eenmaal rond deze tijd uit?

RUTTE
Ja.

FRESEN
Die 4,3 miljard, is dat ook, dat is een eenmalige meevaller, kan je die alleen maar stoppen in het tekort of kan je ook nog zeggen: Nou misschien moeten we dat ook voor een deel teruggeven aan Nederland of helemaal teruggeven aan Nederland, eenmalig?

RUTTE
Nou ja, heel Nederland heeft tekorten. We hebben een staatsschuld van - ook nu nog - aan het einde van dit jaar voorzien 63%. U herinnert zich dat we voor de grote crisis uit brak in 2008/2009 die staatschuld aanzienlijk lager lag. Dus onze buffers, een lage staatsschuld is een buffer om toekomstige hele grote schokken… je hoopt dat ze zich niet voor doen, maar als ze zich voordoen, dat je die kunt opvangen. Dus het is van belang dat die staatschuld verder naar beneden gaat. Niet vanwege een doel op zichzelf, maar om toekomstige schokken op te kunnen vangen. En dan hebben we nog steeds een tekort op de begroting van 0.4%. Dus voor alsnog geven we meer uit dan we binnenkrijgen.

FRESEN
Ja, dat is al langer het verhaal, maar nu ontwikkelt zich dat tekort toch wat gunstiger dan gedacht. Dan zou je ook kunnen zeggen: Nou, dan laten we daar Nederland daar in meedelen.

RUTTE
Ja, maar nogmaals Nederland deelt mee in het tekort. Wij hebben grote schulden als land, van honderden miljarden. En die gaan we nu ietsjes sneller aflossen. Als percentage van het Nationaal Inkomen, nog niet eens in absolute zin. Laten we daar blij mee zijn. Het is niet zo dat er nu ineens de Zilvervloot wordt binnen gevaren.

FRESEN
Nee, en wanneer zou het dan wel zo zijn dat Nederland extra kan profiteren van het feit dat het goed gaat met de economie?

RUTTE
Daar voorziet het Regeerakkoord in, dat zegt zou - dat is niet het geval op dit moment - maar zou er een begrotingsoverschot zijn - dan is het idee dat het grootste deel daarvan nog steeds te steken in het aflossen van de staatschuld, maar dan komt er ook ruimte voor extra lastenverlichting. Zo werkt de systematiek.

FRESEN
En denkt u dat dit inderdaad ruimte geeft voor een nieuw kabinet om extra te investeren, of extra belastingen te verlagen?

RUTTE
Ja, dat moeten we echt afwachten. Kijk we zien gelukkig dat de economie aantrekt. We zijn op dit moment na Bulgarije de snelst groeiende economie van Europa. Dat is allemaal goed nieuws. Dat hebben we met zijn allen gedaan na een zware crisis achter de rug te hebben, gelukkig, maar ook een crisis die we met zijn alle gevoeld hebben. Heel veel mensen in Nederland ervaren nog helemaal niet dat het beter gaat. Het doel is nu er voor te zorgen door een verdere verbetering van de arbeidsmarkt en een verdere banengroei dat we met zijn allen gaan ervaren dat het ook echt beter gaat met Nederland. Dat is een belangrijk doel, ook voor dit kabinet. Maar het is niet zo dat er nu ineens ruimte ontstaat voor…

FRESEN
Ja, maar juist omdat het kabinet dat steeds zegt 'niet iedereen ervaart dat nog' zou je ook kunnen denken 'we hebben een meevaller die ervoor zorgt dat het tekort, sneller ging dan gepland, in de goede richting ontwikkelt, laten we dan kijken of we daar ook wat meer mensen van kunnen laten profiteren'.

RUTTE
Ik hoor eigenlijk nooit dat soort geluiden als het tekort zich versneld in de verkeerde richting ontwikkelt. Zo werkt het niet.

FRESEN
We hadden vorige keer ook geen reden om het doen, die is er misschien nu wel.

RUTTE
Je hebt een begrotingssystematiek en het lijkt mij verstandig om die te volgen. Die is in 1994 ontwikkelt door Gerrit Zalm, die gaat uit van een prentmatig begrotingsbeleid, een verstandige koers waarbij je eventuele meevallers niet ineens allemaal pot verteert, maar er voor zorgt dat je daar op een verstandige manier mee omgaat.

FRESEN
Dus we zien hier eerder de boekhouder Rutte dan de VVD-campaigner Rutte?

RUTTE
U ziet gewoon de minister-president van Nederland die er voor is dat we de overheidsfinanciën verder gezond maken, zodat als we ook in de toekomst als land te maken krijgen met grote economische tegenwind in staat zijn om daar op te kunnen acteren.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
Om hier nog even op in te haken. Ik heb het even uitgerekend. Er zijn 12 miljoen belastingbetalers in Nederland ongeveer.

RUTTE
Ik heb dat nu niet paraat. Er zijn in ieder geval in Nederland 8,5 miljoen mensen die werken, er zijn 10 miljoen banen. Daarnaast zijn er natuurlijk veel mensen boven de 65 die een pensioen hebben, dus het zou kunnen zijn dat uw cijfers ongeveer kloppen.

GEERAEDTS
Maar als je dan die 4,3 miljard deelt door 12 miljoen belastingbetalers, kom je op 350 euro uit, als netto per jaar.

RUTTE
Dat zal ongetwijfeld kloppen.

GEERAEDTS
U wil de verkiezingen toch winnen of niet?

RUTTE
Ja, maar volgens mij win je geen verkiezingen…

GEERAEDTS
Dan krijgen we er allemaal netto 350 euro bij, u vijf zetels erbij in de peilingen. Iedereen blij. Het is maar een suggestie.

RUTTE
Daarom is het maar goed dat ik hier sta.

GEERAEDTS
Het is geen 1000 euro. Het is 350 euro.

RUTTE
Uw som zal ongetwijfeld kloppen, maar zo werkt het niet. Je moet verstandig besturen.

GEERAEDTS
Nou ja, u maakt een berekening van wat de staat nodig heeft in 2016 en u int 4,3 miljard te veel. Daar komt het eigenlijk op neer.

RUTTE
We hebben een tekort volgend jaar, jongens, let nou op. Dit land leeft al jaren lang op de pof. We zijn al jarenlang bezig om meer geld uit te geven dan we binnenkrijgen. Er is geen kijker in Nederland die een huishouden thuis zou kunnen runnen zoals wij Nederland al jaren runnen, namelijk dat we meer uitgeven dan we binnenkrijgen. We hebben inmiddels een staatschuld die loopt in de honderden miljoenen. Ik zeg uit mijn hoofd rond de 450 miljard euro. Dat zijn gigantische bedragen, dat moeten toekomstige generaties nog allemaal gaan aflossen. Die staatsschuld is ook enorm toegenomen, dat heb ik ook persoonlijk ook gesteund vanuit de oppositie toen nog, onder het vierde kabinet Balkende, maar dat moest toen omdat toen bij een ernstige economische crisis er grote bedragen moesten worden uitgeven om de banken te redden. Dan zie je dus hoe belangrijk het is dat toen dat gebeurde en we op dat moment de staatschuld hadden die op het niveau zat dat het ook kon. Die was ook hoog, die lag toen in de 40%, die ligt nu boven de 60%. Dus die buffers die moeten we verder gezond maken anders kunnen we geen toekomstige klappen opvangen. Dus laten we niet denken: het gaat ineens allemaal goed. Het gaat goed met de arbeidsmarkt, de werkloosheid daalt versneld de laatste maanden. Dat is goed nieuws. Al kwartalen lang zelfs als je kijkt, maar zeker de laatste kwartalen versnelt dat. De overheidsfinanciën komen versneld op orde. Maar we hebben nog steeds hele grote schulden.

FRESEN
Maar ik vind dit toch heel merkwaardig meneer Rutte, want vier jaar geleden vlak voor de verkiezingen kwam u met de belofte van 1000 euro belastingverlaging voor Nederlanders. In een tijd dat we nog midden in de crisis zaten. Nu krabbelen we uit de crisis, sterker nog het gaat economisch goed. En nu gaat u de boekhouder spelen in plaats van de uitdeler.

RUTTE
Dat financierden we toch niet als VVD-programma door de overheidsuitgaven te laten oplopen? Dat deden we door extra bezuinigingen te doen.

FRESEN
Maar van die belofte is uiteindelijk niet veel uitgekomen. Nu kunt u die belofte doen waar u eigenlijk al het geld voor in kas heeft en dan doet u het niet.

RUTTE
Er zijn twee conclusies. Pas op met dat soort hele specifieke beloftes, daar heb ik een paar maanden geleden iets over gezegd. En het tweede, als je al over gaat op dat type maatregelen kan dat alleen als daar bezuinigingen tegenover staan. Maar wat u voorstelt - althans niet voorstelt - de suggestie die u doet, nou dit laat ruimte voor lastenverlichting. Maar daarmee zou het tekort oplopen. Dat is een slechte zaak. Het is in strijd met het begrotingsbeleid. Het is niet in het belang van Nederland om dat nu zo te doen. Wij moeten er nu voor zorgen dat we die overheidsfinanciën verder gezond maken, en gebeurt dat, dan zou het zo kunnen zijn dat er in de toekomst mogelijk ruimte komt voor lastenverlichting, extra uitgaven, maar dat zal echt in de toekomst liggen.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, het kabinet kennen we natuurlijk van het uitruilen. We zien en we horen u vertellen dat er geld in het aflossen van de staatsschuld wordt gestoken naar aanleiding van de meevaller. We zien tegelijkertijd dat er ook maatregelen, compenserende maatregelen worden genomen voor het verhogen van de pensioenpremie waar bijvoorbeeld mensen in het onderwijs van gaan profiteren. Is dat de deal geweest tussen VVD en PvdA?

RUTTE
Nee, dat is ook niet extra geld. Dat is 330 miljoen die gewoon moet worden ingepast bij de voorjaarsnota, zoals we dat altijd doen. Dit is niet zodat we die 330 miljoen extra gaan uitgeven. Wij gaan 330 miljoen uitgeven om een probleem wat ontstaat door de ABP-premieverhoging op te lossen. Zouden we dat niet doen dan zouden er tekorten ontstaan binnen de begrotingen van politie en onderwijs en dan zou er geen loonruimte voor andere overheidssectoren. Door deze 330 miljoen is er wel weer loonruimte en hebben we die dreigende tekorten kunnen oplossen vanwege de ABP-afspraken die binnen het ABP zijn gemaakt voor politie en onderwijs, maar die moet gewoon zoals altijd bij de voorjaarsnota worden ingepast.

DE WINTHER
Ja, maar dan, toch maar terug verwijzen naar wat de collega's zeiden. We zien dus dat er voor deze mensen die werkzaam in die sectoren een compensatie plaatsvindt, maar er zijn natuurlijk een hele boel Nederlanders die met de pensioenfondsen straks te maken krijgen met opstijgende premies dan wel pensioenkortingen. Is het dan niet fair om ook de rest van Nederland op een of andere manier te compenseren?

RUTTE
Dat is een zaak van de werkgevers. Kijk, de overheid is werkgever voor ambtenaren, dus in die rol als werkgever van de ambtenaren hebben wij gezegd: nu het ABP in deze mate de premies moet verhogen leidt dat tot tekorten bij de al afgesloten cao's voor onderwijs en politie en zou er geen loonruimte meer zijn voor andere sectoren. Als overheidswerkgever, dat kunnen alle werkgevers in Nederland doen als ze daar voor kiezen, kun je daar keuzes in maken, maar dat doen we niet door extra geld uit te geven. Het is niet zo dat we nu ineens een tekort van 330 miljoen laten oplopen. Nee, het tekort blijft gewoon dalen wat ons betreft en die 330 miljoen moet bij de voorjaarsnota zoals dat altijd gebeurt worden ingepast.

BOVEN (BNR)
Geldt dan de premiebijdrage, of hoe u het noemt, die 330 miljoen, dan alleen voor de ambtenaren of voor iedereen die bij het ABP zit, want u bent niet werkgever van al die mensen?

RUTTE
Wat we willen doen is eigenlijk twee dingen bereiken, daar is die 330 miljoen voor bedoeld. We willen bereiken dat de al afgesloten cao's in het onderwijs en bij de politie, dat die niet leiden tot een tekort op die begrotingen. Dat zou het geval zijn, omdat die cao's er al zijn en de loonruimte die daar voor was nu voor een deel wordt opgegeten door de hogere ABP-premie. Dus dat wordt gecompenseerd. En daarmee blijven die begrotingen ook in tact en hoeft er niet te worden bezuinigd. Het tweede wat je wilt is dat in de andere sectoren waar nog geen cao voor is afgesloten er na jaren nullijn weer wat ruimte ontstaat voor loonsverhoging. Die cao's moeten nog afgesloten worden, die onderhandelingen moeten plaatsvinden. Dus daar richt die 330 miljoen zich op.

BOVEN
Ja, maar u verklaarde het net als werkgever, maar u bent helemaal geen werkgever van heel veel onderwijzers bijvoorbeeld of mensen in het ziekenhuis.

RUTTE
Wij betalen als overheid laat ik het dan zo zeggen, wij zijn misschien niet formeel de werkgever maar wij zijn natuurlijk degenen die die werkgever het mogelijk maken om zijn uitgaven te doen.

BOVEN
Zoals de collega's van het NOS bijvoorbeeld.

RUTTE
Ja, maar wij zijn, ja… onderwijs werkt zo dat was vroeger… al die cao's werden centraal afgesloten. U herinnert zich nog Ab van de Scheur, of hoe heette die, Ab van der Scheur die beroemde Abvokabo bestuurder?

FRESEN
Willen we naar de Dam, dan gaan we naar de Dam.

RUTTE
Ja, dat was weer een ander geloof ik. Herman Bode was dat. Vroeger had je die centrale onderhandelingen, werd er voor één grote cao gemaakt. Dat is later gedecentraliseerd naar het onderwijs, naar de politie et cetera. Maar dat zijn de sectoren, de overheidssectoren, waar de overheid wel rechtstreeks of indirect werkgever is. Dat ligt anders bij de omroep natuurlijk. Dat zijn sectoren die wij via subsidie in stand laten. De Rijksbijdrage aan het omroepbestel, maar daar zijn wij geen werkgever. Dat zijn we wel rechtstreeks of indirect voor politie, voor onderwijs et cetera.

BOVEN
Geeft u ook hiermee het voorbeeld aan werkgevers in het land om hetzelfde te doen als de overheid dat doet als werkgever?

RUTTE
Nee, we hebben daar geen opvatting over. Dat is echt een zaak, kijk, het tweede pijler pensioen is geen zaak van de overheid. Pas op. Het tweede pijler pensioen waar ook de APB onder valt, daar heeft de overheid maar één rol in namelijk ervoor zorgen dat als je iets afspreekt dat die afspraak in stand wordt gehouden. Wij zijn de marktmeester via het financieel toetsingskader. En verder is dat echt een zaak van de werkgevers en werknemers. De overheid zelf is binnen die tweede pijler weer werkgever voor belangrijke sectoren en in die rol zagen we ons geconfronteerd als werkgever met het verdampen van de loonruimte en bovendien dreigende tekorten bij politie en onderwijs en die hebben we gecompenseerd. Niet door de tekorten te laten oplopen, maar door bij de voorjaarsnota in te passen.

BOVEN
Waarom doet u dan niet daarmee ook een oproep aan werkgevers in het algemeen?

RUTTE
Omdat iedere werkgever in die unieke specifieke situatie zal moeten besluiten hoe het zit. Bij de overheid geldt dat we natuurlijk jarenlang een nullijn hebben gehad. En dat het goed is dat er nu geleidelijk aan in sectoren ruimte ontstaan voor weer loonstijging nu de economie aantrekt. Bij bedrijven kan de situatie anders zijn, daar is misschien de afgelopen jaren wel loonsverhoging gegeven en die zullen hun eigen afwegingen maken. En ik wil oppassen om, waar de overheid, vind ik als liberaal, zich al met veel te veel dingen in dit land bemoeit, maar ook weer eens een mening te hebben over het bedrijfsleven, hoe zij moeten omgaan met de eventuele premiestijgingen bij de pensioenfondsen. Dat is echt een zaak die je situationeel naar sector van het bedrijfsleven zult moeten beslissen. En daar gaat de overheid niet over.

CATS (HET FINANCIEELE DAGBLAD)
Begrijp ik goed dat met die 330 miljoen alle ambtenaren… de premiestijging voor de werkgeversbijdrage van alle ambtenaren is gedekt? Dus niet alleen, u heeft het steeds over politie en onderwijs?  

RUTTE
Nee, het is zo dat voor politie en onderwijs zijn er cao's afgesloten, en die waren gebaseerd op een zekere loonruimte en die verdampte nu door deze afspraken. Dan zou er dus in die sectoren van onderwijs en politie extra bezuinigd moeten worden om die, inmiddels door het ABP vastgestelde, premiestijging mogelijk te maken. Voor andere sectoren zijn die cao's er niet, zoals Defensie bijvoorbeeld, en andere sectoren. Maar het effect zou ook zijn dat voor die sectoren er helemaal geen ruimte meer was om de salarissen te laten stijgen.

CATS
Dus inderdaad, die 330 miljoen dekt de premie voor alle onderwijzers, leraren, politieagenten, ambtenaren, alles wat er is wordt gedekt?

RUTTE
Nee wacht even, het is heel precies. Het ABP stelt vast de premiestijging. Dat is een besluit binnen het ABP-bestuur en daar hebben wij gewoon mee te werken. Dat is een systematiek en daar heeft de overheid verder geen vetorecht in, wij zijn een speler daarbij. Maar dat is een besluit wat uiteindelijk wordt genomen in dat bestuur. Dat hebben we gisteren gezien. Dat besluit heeft twee effecten voor de overheid als werkgever. Het eerste is dat wij cao's hebben afgesloten al met onderwijs en politie en die zijn gebaseerd op de verwachtingen die wij hadden over hoe de premie zich zou ontwikkelen voor het ABP. Dat blijkt te verslechten. Dat kunnen wij niet veranderen, want nogmaals: dat beslist het ABP-bestuur. Het effect daarvan zou zijn dat je om toch de uitgavenkaders te houden in die sectoren zou moeten bezuinigen. Dat willen we niet, want die cao's zijn immers al afgesloten, die kan je niet meer openbreken. Vervolgens ontstaat het probleem dat de loonruimte die wij voorzien hadden te geven in andere sectoren helemaal zou verdampen. Door deze 330 miljoen te doen ontstaat er weer loonruimte, die gisteren weg was, is vandaag weer ontstaan in andere sectoren waar nog geen cao is afgesloten, maar daar gaan we de onderhandelingen over voeren. Dat is voorzien de komende maanden. Dat kan verschillen per sector. Defensie speelt dacht ik binnenkort, misschien andere sectoren. En die hebben een eigen ritme, maar daar was geen geld meer voor. Ze hadden moeten zeggen, ja, tegen de bonden, we hebben weer een nullijn. Dat was niet het plan, die nullijn hebben we gehad.

CATS
Ik denk dat u mijn vraag niet helemaal begrepen heeft. Die 330 miljoen, die dekt dus de premiestijging voor alle ambtenaren?

RUTTE
Sorry dat ik even heel precies ben. Die premiestijging die het ABP doet, die is er gewoon. Die kunnen we dekken of niet maar als we… Laat ik het dan zo zeggen, dan zijn we het in één keer eens. Zouden we dit niet gedaan hebben dan moest je bezuinigen op politie en onderwijs en dan had je geen loonruimte gehad voor de andere sectoren, zo werkt het. Ik moet het heel precies zeggen, want wij gaan niet over die premiestijging.

CATS
Dan zegt u 'nee'.

RUTTE
Ik moet het heel precies zeggen, want wij gaan niet over die premiestijging.

CATS
Ik weet dat u niet over die premiestijging gaat, maar als u alleen niet net alsof wilt doen dat die 330 miljoen alleen voor de premiestijging voor de leraren…

RUTTE
Nee nee, het is voor leraren en Defensie en voor de andere sectoren ontstaat er nu weer loonruimte die er niet was. Maar we moeten nog onderhandelen met de bonden. Het is niet zo dat die cao's er al zijn, alleen wij hadden dan als..

CATS
Maar dan kunt u toch beter meteen meer geld reserveren want..?

RUTTE
Hoezo, waarom?

CATS
Nou ja. Omdat die andere cao's, u hebt al gezegd: die nullijn laten we los..

RUTTE
Dat kan dus nu, we hebben dus nu weer loonruimte voor de andere sectoren.

CATS
En die premiestijging gaat hoe dan ook door, dat is een deel van de loonruimte. Dus dan kunt u beter extra nu geld investeren voor als die (onverstaanbaar, red) als die nog komen?

RUTTE
Dat begrijp ik niet. Dan ben ik niet duidelijk, of u snapt het niet. Het zal aan mij liggen. Nog een keer. De overheid is werkgever. Dus dat betekent, zoals elke werkgever die cao-onderhandelingen moet gaan doen, dat je gaat nadenken hoeveel ben ik bereid dadelijk met de vakbonden aan tafel weg te geven aan extra salarisstijging. Dat is heel veel jaren nul geweest bij de overheid vanwege de economische crisis. We hebben gezegd, die nullijn willen we loslaten, ook de ambtenaren moeten nu merken dat het met Nederland beter gaat. Daar hebben wij natuurlijk in de begroting zoals die is ingediend bij Prinsjesdag, hebben wij voor onszelf inschattend ruimte gecreëerd om in de onderhandelingen met vakbewegingen dadelijk, de werkgevers met de werknemers, te komen tot cao-afspraken. Die zijn er al voor twee sectoren. En door die ABP, die Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, Anton Bernhard Pieter pensioendealafspraken, zou die voor die twee sectoren verdwenen zijn, zou die zijn opgedroogd. Maar die cao is er al, dus die moeten we gewoon doen. Dus deze mensen, die daar werken, die krijgen sowieso die loonsverhoging. Alleen zou je dan moeten bezuinigen, minder politiemensen, minder leraren of ergens anders bezuinigen. Dat wilden we niet, dus dat is een deel van die 330 miljoen. En ander deel van die 330 miljoen is nodig om ervoor te zorgen dat er in overige sectoren weer loonruimte ontstaat. Dus hiermee hebben we het probleem, denken wij, opgelost.

CATS
Ja, dus wel voor alle ambtenaren?

RUTTE
Jazeker, dus voor alle ambtenaren, iedereen kan weer… Maar het punt is, iemand van de vakbeweging zal er weer zijn eigen blik op hebben want die gaat natuurlijk onderhandelen dadelijk en die zegt: ja, we willen nog meer. Dat zal ongetwijfeld gebeuren, zo ga je onderhandelen, dat kan je niet voorkomen.

KOOLE (RTL NIEUWS)
Deze week maakten we weer een nieuw dieptepunt mee in het racistisch benaderen van kandidaat-Kamerleden. De voorman van de partij waar het hier om gaat, DENK, heeft een dringende oproep aan u gedaan om hier iets van te vinden c.q. afstand van te nemen. Heeft u dat meegekregen terwijl u in Indonesië was?

RUTTE
Jazeker, en dat heeft het kabinet ook gedaan bij monde van de viceminister-president die dat ook namens het kabinet doet als ik er niet ben. En ik ben het zeer met zijn opmerkingen eens. Ik heb me trouwens eerder dit jaar ook al ondubbelzinnig uitgelaten over discriminerende opmerkingen over Sylvana Simons. En ik was het zeer eens met Lodewijk Asscher, het is walgelijk wat er gebeurd is.

KOOLE
Nu twitterde een politieke concurrent van u, Geert Wilders: 'Het allerbeste zou natuurlijk zijn als mevrouw Simons tegen zichzelf in bescherming wordt genomen en DENK wordt opgeheven'.

RUTTE
Ja, ik heb dat ook gezien. Ik vind het eerlijk gezegd onbegrijpelijk dat out of all people iemand die laten we zeggen zelf beveiligd wordt en zegt te strijden voor het vrije woord een andere partij oproept om zichzelf maar, wat zij hij?, ik geloof op te heffen. Ik vind dat echt meten met twee maten, ik vind dat onbegrijpelijk, dan ben je geen strijder voor het vrije woord, dan ben je echt een zielepiet.

KOOLE
Wat zei u, een zielepiet?

RUTTE
Ja.

KOOLE
Dus Wilders is een zielepiet.

RUTTE
Die opmerking in ieder geval vind ik behoorlijk tot de categorie zielepieten, ja.

BORGMAN (RADIO 1)
De Turkse president Erdogan maakt zich nogal boos over een oproep van het Europees Parlement om niet meer te praten over het vervolg van de Turkijedeal. Heeft Erdogan een punt? U was betrokken als voorzitter van Europa bij de totstandkoming van de deal, heeft hij een punt?

RUTTE
Nee. Wacht even, twee dingen uit elkaar houden. Er zijn de afspraken over de vluchtelingen. De vluchtelingenafspraken uit maart die behelzen twee elementen. In de eerste plaats zouden wij proberen, mocht Turkije voldoen aan alle voorwaarden voor visumliberalisatie om dat proces te versnellen. Voorzien was, ik dacht in 2011 dat in oktober dit jaar, áls Turkije zou voldoen aan alle voorwaarden, er visumliberalisatie zou komen voor Turkije. Zouden ze eraan voldoen dan zouden we proberen dat proces te versnellen naar mei of juni dit jaar. Nou, ze voldeden er niet aan, ze voldeden er ook in oktober niet aan. Dus inmiddels is dat, een deel van de afspraken, is niet meer relevant omdat inmiddels die timing niet gehaald is. Zelfs de oorspronkelijke timing is niet gehaald omdat Turkije niet aan de voorwaarden voldoet. Tweede onderdeel van de afspraken is dat Turkije met hulp van Europa zou investeren in de opvangcapaciteit. Dat gebeurt. Europa heeft geld uitgetrokken, ben ik ook zeer voor, dat willen we ook met andere landen zulke afspraken maken, dat mensen in de regio worden opgevangen. We zijn ook bereid daar financieel aan bij te dragen. Dat is één, dat zijn de vluchtelingenafspraken. Dus die lopen, daar houdt Europa zich aan alle afspraken. Wat beter zou kunnen gaan, maar dat is niet een probleem voor Turkije, is de snelheid waarmee Griekenland afgewezen asielverzoeken behandelt en dan vervolgens ook mensen terugstuurt naar Turkije. Dat gaat mij te langzaam. Maar daar kan ik Turkije niets verwijten, dat ligt echt aan de Griekse kant. En daardoor is het zo overvol op die eilanden. Daarnaast zijn er al veel langer toetredingsonderhandelingen met Turkije. Die lopen eigenlijk al heel lang stroef, of niet, omdat allerlei hoofdstukken niet te openen zijn omdat Turkije niet aan een aantal essentiële voorwaarden voldoet. Dus dat loopt moeizaam. Ik zou die twee dingen echt uit elkaar willen trekken. Dus de vluchtelingenafspraken staan echt los van de toetredingsonderhandelingen. We hebben alleen bij de vluchtelingenafspraken vastgesteld dat er toetredingsonderhandelingen zijn en dat we met energie met elkaar willen proberen die met elkaar af te ronden. Ook daar geldt dat er strikte voorwaarden zijn. En zolang Turkije er niet aan voldoet kan je het niet doen.

BORGMAN
Dus eigenlijk knoopt Erdogan twee dingen aan elkaar die hij niet aan elkaar kan knopen zegt u?

RUTTE
Nou, ik heb eerlijk gezegd… De Turkse president laat zich op heel veel plekken uit over heel veel onderwerpen. Het lukt mij niet altijd heel precies dat uit te sorteren. Maar het leek mij goed om zonder nou precies op hem te reageren nog eens te schetsen hoe volgens mij de afspraken liggen.

BORGMAN
Maar dat betekent dat u ook niet bang bent dat die grenzen in Turkije echt weer open gaan?

RUTTE
Om te beginnen heeft Turkije zelf een heel groot belang bij die vluchtelingenafspraken. Dat belang is namelijk dat er heel veel mensen door Turkije op weg waren naar de westkust omdat ze wisten dat ze daar makkelijk aan boord van een bootje konden stappen en konden oversteken naar Griekenland. Met overigens grote risico's, veel mensen verdronken zoals in de Egeïsche Zee. Dus Turkije heeft zelf ook een belang bij die afspraken, plus dat wij mee-investeren in de opvangcapaciteit in het zuiden van Turkije, in gemeenschappen en in kampen. Dat gaat ook goed, daar steken we veel geld in. Terecht, want je kunt niet Turkije alleen met die last laten zitten. Ik vind het heel verstandig dat we dat doen. Het effect is ook dat we, een van de meevallers die we vandaag zien is de meevaller op de asielinstroom, die is aanzienlijk lager dan was voorzien eerder begin van dit jaar. Dus in die zin blijken die afspraken ook te werken. Dus Turkije heeft zelf ook een belang. Ik kan verder niet in het hoofd van de Turkse regering kijken, wat zij precies gaan doen daar ga ik niet over. Maar ik vind dat wij ons aan de afspraken moeten houden en dat doen we volgens mij.

BORGMAN
Dus u bent niet heel erg geschrokken van wat hij zegt?

RUTTE
Ik probeer altijd, zoals u weet, zorgen en schrikken te voorkomen en zoveel mogelijk, want daar krijg ik - wat is het - 144.000 euro bruto per jaar voor, ervoor te zorgen ik problemen oplos en niet de hele dag verschrikt in een stoel zit want dan denken mensen: waar zit jij er dan als je alleen maar schrikt, doe eens wat. Daar hebben ze gelijk in, dus doe ik wat.

DE WINTHER
Meneer Rutte, u was natuurlijk in het buitenland maar u heeft ongetwijfeld ook meegekregen dat er de afgelopen week ook nog een rechtszaak in Nederland plaats had, of daar trouwens nog steeds plaats heeft. Daarin heeft de heer Wilders, een politicus in de Tweede Kamer, zich nogal hard uitgelaten over u en uw kabinet en met betrekking met uw vermeende politieke inmenging en eigenlijk de aanleiding die u daarmee heeft gegeven om voor het OM het proces te laten beginnen en tot vervolging over te gaan. Heeft u op één of andere manier spijt gehad van datgene wat u of uw collega's de afgelopen twee jaar over die minder-minder uitspraken hebben gezegd?

RUTTE
Nee. Dat zou ook gek zijn, dat ik geen mening zou mogen hebben over wat mensen zeggen. In de politieke arena is het heel normaal om opvattingen te hebben over standpunten van andere partijen, standpunten van de regering, uitspraken van politici. En als het noodzakelijk is dan reageer ik daar op. En ik vond deze uitspraak toen heel erg heftig, dat vind ik nog steeds, ik heb daar toen iets over gezegd. Ik sta nog steeds achter die uitspraken. Vervolgens wekt hij de indruk dat het OM de opdracht zou hebben gekregen hem te vervolgen, ik heb vorige week uitgelegd dat dat niet zo is. Dit is een verantwoordelijkheid van het OM eigenstandig. Dat is eigenlijk het enige wat ik erover kan zeggen omdat alles wat ik verder ga zeggen over wat er daarna gebeurd is, toen het OM besloot om te gaan vervolgen, dat kan vervolgens ook in die rechtszaal weer gebruikt worden. Dus ik kan wel iets zeggen over wat ik heb gezegd voordat de zaak begon, mijn uitspraken kort na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Die vond en vind ik verstandig en passend, ook vanuit mijn rol als minister-president. Net zoals de vicepremier deze week denk ik ook terecht, ook namens mij, zich heeft geuit over de zaak van Sylvana Simons. Maar wat er dan verder nu gebeurt in die zaak daar moet ik mij verder het zwijgen toe doen, de scheiding der machten nogmaals. Ook al omdat de verdediging of het OM als ik daar iets over zou zeggen dat ook in de zaak zou kunnen gebruiken.

DE WINTHER
Is de rechtszaak tegen de heer Wilders onderdeel van gesprek onder ministers?

RUTTE
We hebben het er vandaag in de Ministerraad niet over gehad.

DE WINTHER
Misschien een vorige keer?

RUTTE
Volgens mij ook niet. Ja, misschien bij de lunch, dat iemand zegt.. Nee, niet dat ik me herinner. Geen zaak op de Tagesordnung zoals de Duitsers zouden zeggen.

DE WINTHER
Omdat de heer Wilders zelf aangeeft dat, als het tot een veroordeling komt, de mensen in het land, in ieder geval de mensen die hem steunen, het niet zullen accepteren. Ik kan me voorstellen dat als iemand dat soort dingen roept er misschien ook enig anticiperend effect vanuit gaat, vanuit ministers. Want wat nou als mensen niet accepteren, ik hoorde dat de heer Wilders ook een rechter min of meer tot de elite schaarde die er allemaal niets van heeft begrepen.

RUTTE
De heer Wilders weet dat als geen ander want hij zit langer dan wie dan ook in de politiek, ik geloof sinds 1990 dat hij meeloopt, daar loopt hij 12 jaar op mij voor, dus hij is daar deskundige in zou je zeggen want hij zal dat meteen herkennen. Maar dat is meer over de specifieke vraag van dat woord 'elite', waar we nooit precies weten wat hij dan bedoelt. Maar over de zaak zelf, de rechtszaak, hebben we het niet gehad. En dat hoort ook in een rechtsstaat, wij gaan daar niet over. In de rechtstaat is nu, het is nu het OM en de rechter. En nogmaals, alles wat ik daarover zeg, elk commentaar wat ik er op geef over die rechtszaak, dat kan zowel door de verdediging als door het OM gebruikt worden. Daarom is het ook goed om die scheiding der machten in onze rechtstaat overeind te houden.

DE WINTHER
Ik begrijp dus van u dat u zich geen zorgen maakt over eventuele maatschappelijke gevolgen die een veroordeling zou kunnen hebben.

RUTTE
Nogmaals, het lastige is, zelfs als ik op dat soort vragen inga lijk ik mij toch met die rechtszaak te bemoeien. Dus daar moet ik echt helemaal niets over zeggen. Ik zou het echt onverstandig vinden als ik mij daarover uitlaat.

FRESEN
Dan nog even een aanvullende vraag hierover toch, meneer Rutte. In dat slotpleidooi, dat slotwoord, heeft Wilders gezegd: er is eigenlijk een soort politiek klimaat gecreëerd waardoor het OM eigenlijk niet anders kon dan deze uitspraak vervolgen. Er zijn politieke ambtsdragers geweest die hebben gezegd deze uitspraak kan niet, hiermee gaat hij echt een grens over. Wilders zijn pleidooi is eigenlijk: er is een politiek klimaat gecreëerd in Nederland waar door het OM eigenlijk niet anders kon dan mij vervolgen.

RUTTE
In ieder geval het kabinet heeft het OM daar niet toe aangezet. Ik heb zelf ook in mijn uitlatingen over de 'minder minder uitspraak' nooit mij uitgelaten over de vraag of dit in een rechtszaak aan de orde zou moeten komen.

FRESEN
Maar u heeft wel meegewerkt aan een politiek klimaat waardoor eigenlijk het OM dacht van: ja, die moeten we vervolgen.

RUTTE
Dat is het ingewikkelde dat ik daar niet op kan reageren, want als ik over dat specifiek verwijt nu reageer dan bemoei ik mij met de rechtszaak en dat zouden het OM als ook de verdediging in de rechtszaak kunnen gebruiken, dus daar kan ik niets over zeggen. Ik kan alleen mij verdedigen waarom ik toen gezegd heb wat ik heb gezegd en dat is omdat ik als minister-president er ten diepste van overtuigd ben dat wij alleen een sterke samenleving kunnen bouwen als wij alle mensen die hier wonen en die een positieve bijdrage aan het land willen leveren op hun daden, op hun bijdragen beoordelen. En nooit op hun afkomst, op hun huidskleur, op hun seksuele geaardheid, of hun geslacht of wat dan ook. Dat is wezenlijk. Dat is wat dit land sterk maakt. En de 'minder minder uitspraak' en daarom heb ik mij daar toen heel scherp over uitgelaten, die leidde er toe, dat verhaal heb ik ook letterlijk verteld wat ik hoorde. Een meisje, een Marokkaans meisje, op een schoolplein, of een Nederlands meisje maar met een oorspronkelijk via haar ouders of grootouders Marokkaanse achtergrond, die op dat schoolplein werd uitgejouwd met 'minder minder'. Gewoon een klein grietje wat probeert op school haar best te doen en in deze samenleving een mooie plek te bevechten. En ik heb mij daar over uitgelaten. En dat is een uitlating in het maatschappelijk debat wat ik als politicus moet doen en zeker als minister-president is het mijn taak om te normeren. Om te zeggen wat ik vind wat wel kan en wat niet kan. Dat is een maatschappelijke en politieke opvatting. Op geen enkele manier de bedoeling om daarmee iets te zeggen over wat het OM wel of niet zou moeten doen. Dat is een eigenstandige afweging van het OM geweest zonder verdere politieke beïnvloeding. Dat Geert Wilders dat vervolgens in een rechtszaak gebruikt dat laat ik onbecommentarieerd, want dan bemoei ik mij namelijk met die rechtszaak, dus ik kan mij alleen beperken tot waarom ik toen gezegd heb wat ik heb gezegd en daar sta ik 300% achter omdat ik het onbestaanbaar vind dat wij in een land zouden leven waarin we mensen niet op hun toekomst maar op hun afkomst aanspreken en niet op hun gedrag maar op hun geloof zouden aanspreken. Daarmee kun je geen land bouwen.

FRESEN
Nee, maar het zijn dit soort uitspraken die Wilders dus aanhaalt om te zeggen doordat u zich zo uitlaat, kan het OM eigenlijk niet anders doen dan dit soort uitspraken die men onbestaanbaar vindt dan maar te vervolgen.

RUTTE
Daar moet ik en wil ik daar natuurlijk ook van alles over zeggen mijzelf remmen dat niet te doen om de simpele reden dat als ik zou reageren op wat hij nu zelf nu concreet in die rechtszaak gezegd heeft, dan bemoei ik me met die rechtszaak. Dat kunnen zowel hij, de verdediging, het OM in de rechtszaak weer gebruiken. Dus ik kan me alleen beperken tot uit te leggen waarom ik toen gedaan heb wat ik heb gedaan en uit te leggen dat ik dat met dezelfde stelligheid opnieuw zou doen, dat vind ik ook echt mijn taak als minister-president.

BOVEN
Wat bent u in Indonesië te weten gekomen over het lot van de Ruyter en de Java, de twee marineschepen?

RUTTE
Ik heb dat verteld in mijn persmoment samen met de president. Er was voor het bezoek al contact geweest met de autoriteiten in Indonesië en de conclusie was getrokken dat het verschrikkelijk is wat daar is gebeurd. Het is een zeer pijnlijke kwestie. Mensen, nabestaanden, overlevenden die voelen dit natuurlijk ten diepste, maar wij als heel land voelen dat. En daar is toen de conclusie getrokken dat Indonesië en Nederland samen zullen werken om te achterhalen wat daar gebeurd is. Daarop zullen samenwerken en de stappen zullen zetten en ik heb dat ook nog eens een keer bevestigd met de president. Die was het er ook zeer mee eens. Dus het bezoek was niet nodig om hem daarvan te overtuigen, want die afspraken waren al gemaakt. We hebben wel in ons gesprek vastgesteld dat het goed is dat die afspraken waren gemaakt en daar gaan we nu als Nederland-Indonesië samen aan werken.
Ik wens u een goed weekend.