Toespraak minister Bussemaker bij opening Workplace@pride

Toespraak | 31-10-2016

Dames, heren en anderen binnen het genderspectrum,

Fijn om jullie allemaal hier te ontmoeten, op deze Coming Out Day. Een dag die van oudsher niet draait om grote, abstracte woorden maar om kleine, concrete daden - met hopelijk groot effect. Namelijk het bijdragen aan gelijke behandeling en indirect het voorkomen van gender-gerelateerd geweld.

Zo’n kleine, concrete daad ondernam mijn Ministerie, afgelopen juli. Toen opende ik op onze nulde verdieping, 2 genderneutrale wc’s. Gewoon door 2 stickers over de gebruikelijke man/vrouw bordjes te plakken. De stickers 'verspringen' en bepalen daardoor niet meer wie er wel of niet naar binnen mag. Man en vrouw en dus ook iedereen die zijn éigen positie wil kiezen binnen het brede genderspectrum, is er nu welkom.

Op het intranet van onze organisatie waren de reacties natuurlijk niet van de lucht. Of de Minister niks beters te doen had. En of er geen grotere problemen in de wereld zijn om op te lossen. Maar ik ben van mening dat je ook, juíst met dit soort ogenschijnlijk kleine, symbolische ingrepen, het emancipatieproces verder helpt.

Van andere medewerkers hoorde ik bijvoorbeeld dat ze zich, door de verspringende bordjes, in verwarring hadden gevoeld. 'Waar moet ik nu naar binnen gaan?', zo vroegen zij zich af.  'Want wie ik ben, staat er niet helder op'. Precies zoals sommige transgenders zich misschien wel eens voelen bij het binnengaan van een openbaar toilet. En die medewerkers realiseerden zich door deze actie dat als je de openbare ruimte dus indeelt in hokjes - je mensen ongemerkt buitensluit.

OCW was natuurlijk niet de eerste met dit idee. Mijn Ministerie nam een voorbeeld aan de bedrijven die in de Verenigde Staten stelling namen tegen een wet. De wet uit North Carolina, die transgenders dwingt om naar de wc te gaan van de sekse die in hun geboorteacte staat. Deze bedrijven kozen ervoor op om genderneutrale wc’s op de werkvloer te realiseren. En keerden zich zo openlijk tegen een staat die minderheden buitensluit.

En dat is nu volgens mij exact hoe bedrijven en organisaties en ook overheden waar ook ter wereld, het emancipatieproces moeten steunen en aanjagen. Door een minderheid die zich niet geaccepteerd en ongelijk behandeld voelt, een stem te geven. En er ruimte voor te maken. Zodat de meerderheid dit kan zien en horen, zich open kan stellen en waar nodig, zélf een mentale transitie kan ondergaan – totdat het 'andere' volstrekt normaal wordt.

Solidariteit met de minderheid was natuurlijk niet de énige reden voor deze bedrijven om in actie te komen. Het ging hier om bedrijven die het moeten hebben van kennis, creativiteit en innovatie, zoals Apple en Facebook. Organisaties die snappen dat elke werknemer, hoe verschillend ook, zich veilig moet voelen op de werkvloer. Dat een goede sfeer de basis is van een gezond en goed lopend bedrijf. En die dus ook snappen dat je diversiteit, verschillen tussen mensen niet als een last maar juist als een kracht moet zien. Niet voor niks heeft onderzoek meerdere malen aangetoond dat diverser samengestelde teams, ook innovatiever en creatiever zijn en dus bijdragen aan een beter functionerende organisatie.
En dat geldt niet alleen voor de werkvloer, maar ook voor de samenleving als geheel.

Dames en heren,

Natuurlijk begint emancipatie altijd met acties van LHBT’ers zelf. We vergeten het wel eens, maar wat sommigen in Nederland nu 'onze normen en waarden noemen', is het resultaat van een lange strijd, die stap voor stap gevoerd is door mensen die iets wezenlijks wilden veranderen. In de boezem van de samenleving. Die juist afweken van de heersende norm. En het gesprek daarover openlijk durfden aangaan. En dat gesprek is nog altijd gaande.

Op dit moment loopt er, ook op het Ministerie, een fototentoonstelling met portretten van mensen die gelovig én homoseksueel of bi zijn. Dat zijn dus mensen die hun geloof niet vaarwel zeggen, hoe begrijpelijk dat ook kan zijn, omdat ze LHBT'er zijn. Maar die hun plek opeisen binnen de christelijke of moslimgeloofsgemeenschap. Dat vind ik heel waardevol. Want het is uiteindelijk daar, in de openbare ruimtes van de samenleving, waar dat emancipatieproces plaatsvindt, móet plaatsvinden. In gebedshuizen, op scholen, op straat of op het werk. En nogmaals: overheden maar dus ook werkgevers moeten daar alle ruimte voor bieden en het gesprek, confrontatie soms stimuleren.
 
En dat brengt me bij u, hier in het stadhuis. Nog altijd (SCP onderzoek bevestigde dit helaas onlangs weer) voelen LHBT ‘ers zich, meer dan heterowerknemers, soms onprettig, onveilig en geremd op hun werk. En dat kunnen we niet accepteren.

U laat zien hoe het wel kan. En u richt zich vandaag op de speciale doelgroep van lesbische, biseksuele en transgendervrouwen op de werkvloer. LBT-vrouwen zijn vaak nog steeds bezorgd over hoe hun seksuele voorkeur en gender hun loopbaan en contact met collega’s beïnvloeden. En u gaat in gesprek over het dubbele glazen plafond dat deze vrouwen ervaren.

Dat ze, als ze hogerop willen komen in hun baan,  niet alleen het gevoel hebben dat ze moeten opboksen tegen het 'old boys network'  maar ook tegen het 'old hetero network'. Er is behoefte aan meer onderlinge verbondenheid om samen sterk te staan.

Daarom heb ik als Minister, het Charter Diversiteit. En draag ik Women@workplace pride, dat onder meer ijvert om LHBT-rolmodellen aan de top van bedrijven en organisaties  zichtbaar te maken, een warm hart toe. Een aantal van die rolmodellen zijn hier aanwezig. Ik ben benieuwd naar uw verhaal.

Overigens kan ik u hier ook vertellen dat onze nieuwe SG, Marjan Hammersma, niet alleen steengoed, maar ook vrouw en lesbisch is. In die combinatie is zij de eerste binnen de Rijksoverheid. Daar ben ik trots op.

En tot slot kom ik hier nog ander mooi nieuws brengen. Ik noemde aan het begin het voorbeeld van de genderneutrale wc’s. En over het vanzelfsprekende hokjesdenken dat ervoor zorgt dat mensen onbewust anderen uitsluiten. De feministe Adrienne Rich noemde dat: heteronormativiteit.

En om daar beter de vinger op te leggen en er daadwerkelijk iets aan te veranderen, ga ik de 'Alliantie genderdiversiteit' financieren die onderzoek gaat doen naar mogelijkheden om de heersende gendernormen te verruimen.

Ik wens u vandaag een heel vruchtbare bijeenkomst toe. En een prachtige Coming Out-dag.