Persconferentie na ministerraad 1 juli 2016

Mediatekst | 01-07-2016

Inleidend statement minister-president Rutte:

Goedemiddag. Het is vandaag 1 juli en dat betekent dat een einde is gekomen aan het Nederlandse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. En natuurlijk wordt deze week gedomineerd door de uitslag van het referendum in het Verenigd Koninkrijk. Die uitslag is teleurstellend, dat is al vaak gezegd deze week. Maar tegelijkertijd constateer ik ook vandaag dat er veel is om met enige tevredenheid op terug te kijken. In januari, bij de start van ons voorzitterschap, heb ik duidelijk gemaakt dat wij geen ideologische discussies, geen vergezichten voor de Europese Unie - waar staan we over 30 jaar? -  wilden initiëren, maar ons ten doel hebben gesteld om gewoon concrete resultaten te boeken. Pragmatisch. En dat is in een aantal gevallen ook gelukt. Kijk bijvoorbeeld naar de migratieproblematiek. Bij de start van ons voorzitterschap was de instroom naar Europa enorm en verdronken er elke dag mensen op de levensgevaarlijke overtocht van Turkije naar Griekenland. We zijn er, samen met onze partners, in een korte tijd in geslaagd om tot een Europese en-en-en-aanpak te komen, waarbij natuurlijk de overeenkomst met Turkije een belangrijk element was. Zo is het ook gelukt om het businessmodel van de mensensmokkelaars kapot te maken en in dat verband is ook belangrijk dat er nu afspraken zijn gemaakt over een Europese grenswacht. Daar kon vorige week, nog net voor het einde van het voorzitterschap, ook overeenstemming over worden bereikt.  

Een belangrijke stap in het tegengaan van terrorisme is het akkoord over de uitwisseling van passagiersgegevens in de luchtvaart, ook dat is gelukt. En we hebben natuurlijk vooral  de kans willen pakken om onze eigen economische accenten te zetten, omdat Europa naast veiligheid, geborgenheid, ook vooral gaat over economie, over de interne markt. Dus groei, banen. En deze week heeft de Europese Raad besloten onze groeimotor, de interne markt, om die in een extra hoge versnelling te zetten, commitment om voor eind van 2018 alle verbeteringen voor die interne markt af te ronden. Op het gebied van kapitaal, op het gebied van energie, op het gebied van diensten en op het gebied van de digitale economie. We weten, als we dat allemaal doen, dat we dan 1200 miljard euro toevoegen aan de gezamenlijke Europese economie. Dat is twee keer de Nederlandse economie. Dat is meer dan de Spaanse economie. Er liggen echt gigantische kansen en de besluiten deze week in de Europese Raad zijn een beetje ondergesneeuwd door de discussie natuurlijk over Brexit, maar het is echt een mijlpaal dat dat is gelukt. Dat gaat ook om hele concrete dingen: dat het makkelijker wordt voor consumenten om producten online te kopen of dat bedrijven makkelijker aan nieuw kapitaal kunnen komen en dat het straks niet langer zo is dat je online abonnementen ineens niet meer kunt gebruiken als je over de grens gaat. Ook dat soort hele praktische dingen maken deel uit van die brede verdieping van de interne markt. Er is meer gebeurd: aanpak van belastingfraude, aanpak van überhaupt belastingen, 'open science'. We sturen volgende week een Kamerbrief waarin het allemaal staat. Maar ik wil hier vooral ter afronding eigenlijk één groep bedanken, die onwaarschijnlijk hard heeft gewerkt in de afgelopen zes maanden en ook in de aanloop en dat zijn de mensen van Buitenlandse Zaken, de mensen van de vakdepartementen - van Economische Zaken, Sociale Zaken, Veiligheid en Justitie, Algemene Zaken, Infrastructuur en Milieu, van VWS, eigenlijk van alle departementen. Er is ontzettend hard gewerkt om een succes te maken van dat voorzitterschap. Nou, niet alles is gelukt maar ik denk dat we al met al niet ontevreden hoeven te zijn.

Voozitterschap EU

FRESEN (NOS)
Ja, meneer Rutte, ik wil uw voorzitterschapsfeestje niet bederven, maar er wordt ook heel vaak over het voorzitterschap gezegd: je invloed is eigenlijk maar beperkt, het is door die veranderingen in de Europese structuur is het niet meer wat het geweest is, dat voorzitterschap. Dus zijn dit nou onderwerpen die er dankzij Nederland niet gekomen waren allemaal?

RUTTE
Nou, wat ik merkte en dat is wel aardig om te zien, heel veel van die onderwerpen zitten al een tijd vast. Neem die interne markt. Ik heb wel eens vaker gezegd, Gandhi, de vraag die hij kreeg over de Britse beschaving, wat vindt u van de Britse beschaving, was zijn antwoord: dat is een goed idee. Als je mij vroeg wat vind je van de interne markt, had ik ook de neiging te zeggen dat lijkt me een goed idee. Want die is er nog te weinig. Maar 30% van de Europese economie, grofweg, valt er onder. Zou je alle dingen doen die we nu hebben afgesproken dan praat je over een 60-70% bereik van de interne markt voor de totale Europese economie. Dat is een gigantische versnelling. Hele concrete dingen die gebeurd zijn, wat Jeroen Dijsselbloem heeft gedaan op het gebied van belastingen, wat Klaas Dijkhoff en Ard van der Steur hebben gedaan met het grenspakket, met migratie, wat Edith Schippers heeft gedaan waar het gaat om de medicijnen; allemaal van dat soort zaken…

FRESEN
Maar waren die er ook gekomen als Nederland geen voorzitter was geweest?

RUTTE
Dat weet je niet, dan was er een ander voorzitterschap geweest. Maar wat gewaardeerd werd van het Nederlandse voorzitterschap is dat we heel besluitvaardig waren, altijd goed voorbereid, heel intensieve informele vakraden gehad. Bijvoorbeeld Henk Kamp heeft een aantal informele raden gehad met ministers van Economische Zaken waardoor als dan de besluiten genomen moeten worden iedereen zoiets heeft van: 'daar waren het eigenlijk toch wel over eens'. En dat is echt een aanpak waarbij het gewoon helpt dat we dit al een tijdje doen. Nogmaals, het was ook de zes maanden van het Oekraïnereferendum, het was ook de zes maanden van Brexit. Dus laten we nou niet net doen alsof Europa een probleemloos parcours heeft gevaren de afgelopen zes maanden, dat zou verre van waar zijn, zeker niet vanwege het Brexitreferendum. Maar goed, daar is mijn mening over dat de Nederlandse invloed daar natuurlijk wat beperkt is, al was het maar omdat geen van de mensen hier, denk ik, stemrecht had in dat referendum. Maar kijk je naar wat we wilden bereiken, dan is er veel bereikt.

FRESEN
Zou je kunnen zeggen, als je alles overziet, er zijn een aantal dingen goed in gang gezet, maar we zitten met Europa misschien wel in de grootste crisis waar de Europese Unie ooit voor heeft gestaan? Operatie geslaagd, maar de patiënt is nagenoeg dood?

RUTTE
Nee, dat zeg ik niet. Kijk, voor Nederlanders, als je met Nederlanders praat over waar maak je je zorgen over dan zijn dat twee dingen. Mensen zijn bezorgd over hun economische toekomst, mijn kinderen, mijn kleinkinderen, heb ik zelf een baan, gaat mijn inkomen ieder jaar een beetje vooruit, heb ik gewoon als ik hard werk mag ik er dan op rekenen dat ik ook ieder jaar er een tikje op vooruit ga? Daar speelt Europa een cruciale rol, omdat van de meer dan 10 miljoen banen in Nederland een paar miljoen direct afhankelijk zijn van de interne markt. Mensen zien dat, wij zijn zo'n beetje de meest open economie van de wereld na de oliestaten. Het tweede waar mensen zich zorgen over maken is de grote instabiliteit in de wereld: Rusland, Oekraïne, het Midden-Oosten, Syrië, Palestijns-Israëlisch conflict, Noord-Afrika, Libië. Juist die samenwerking die wij hebben gekozen met andere landen betekent voor een klein land als Nederland met zoveel mensen op zo'n klein stukje grond met zo'n hoge welvaart, dat je je geborgd kunt weten, beschermd kunt weten in die inbedding in die Europese samenwerking. Dat zijn twee dingen die Europese samenwerking ons brengen. Vervolgens is er heel veel op te merken over wat er niet goed gaat in Europa. Bijvoorbeeld dat Europa zich met veel te veel bemoeit. Daar zijn we druk mee bezig om Europa terug te duwen naar de kerntaken. Maar ik kom weinig mensen tegen als je dat debat inhoudelijk voert die zeggen: die markt interesseert me eigenlijk niet, en die twee miljoen banen kunnen wel weg en Nederland kan best in zijn eentje zich beschermen, we hoeven helemaal niet samen te werken met andere landen, dat doen we wel in ons eentje.

FRESEN
U kunt zeggen dat dat inderdaad allemaal succesvol is, maar als mensen dat niet als zodanig ervaren… Eén van de doelstellingen van het voorzitterschap was bijvoorbeeld: Europa moet binden, moet draagvlak verbreden. Je kan toch niet zeggen dat dat gelukt is in het afgelopen halfjaar?

RUTTE
Niet voldoende. En zeker niet in Engeland. Dat is duidelijk. Alleen…Weet je, wat ik toch het mooie vind van een democratie: mensen, en dat geldt voor mijzelf en misschien voor veel mensen in deze zaal… Ik ben op een aantal elementen van Europa blijf ik gewoon kritisch. De neiging om je met veel te veel te willen bemoeien, het feit dat ook hoofdsteden te lang het hebben laten gebeuren. Dat daarmee een soort van eigen dynamiek ontstond van een ever closer union, en die maar doorgaat met integreren en macht overdragen naar Brussel. Ik merkte woensdag, toen we met de 27 zaten, dat is echt voorbij. Dat is weg. Er zitten maar heel weinig mensen nog aan die tafel die die narrative, dat verhaal, die visie op Europa, delen. Mensen die er zitten zeggen: het komt aan op implementatie. Waar Europa wel waarde toevoegt door de gemeenschappelijke markt. 500 miljoen mensen, zonder de Britten 60 miljoen minder. Maar goed, toch. Dan altijd nog 440 miljoen. De grootste interne markt ter wereld. Een groter handelsblok en een groter economisch blok dan de Verenigde Staten van Amerika. Dat biedt zoveel extra groeimogelijkheden voor banen, voor kansen voor mensen. En dan is het zo belangrijk dat je ook afspreekt om dat te laten verbeteren.

FRESEN
Maar zou je samenvattend kunnen zeggen: het voorzitterschap was een succes en we hebben laten zien, concreet, dat Europa nou best belangrijk is?

RUTTE
Nou, die term zal ik niet herhalen want die is beladen. Voor mij heeft het Nederlands voorzitterschap laten zien dat, en dat geldt in de Nederlandse politiek ook, zo zit ik ook hier in de wedstrijd, maar ook in Europa - ik heb vaker gezegd: visieontwikkeling, allemaal tot je dienst. Soms moet dat en dat is prachtig, en dan zetten we vergezichten neer. Maar in de kern is politiek het maken van keuzes in schaarste. En dan komt het dus aan op die keuzes maken en vervolgens implementeren, implementeren, implementeren. Laten zien dat het relevant is. Dat je waarde toevoegt aan het dagelijks leven van mensen die hard werken, die iets van hun leven willen maken. Maar die er ook op rekenen dat de politiek zorgt voor een aantal collectieve dingen die collectief geregeld moeten worden. En dan is het meeste natuurlijk in handen van het land zelf, maar er zijn een paar dingen voor een open land als Nederland die je echt met anderen in een samenwerking zoekt. Dat is bescherming, veiligheid, inbedding in een internationale veilige orde. En het tweede is economische groei. Daar heb je die samenwerking voor nodig.

FRESEN
En heel concreet: is Nederland daar in dan echt heel betekenisvol geweest? Dat anders dingen niet voor elkaar waren gekomen?

RUTTE
Dat moeten anderen bepalen. De rapportcijfers die anderen ons geven zijn mooi, maar dat laat ik aan anderen over. Ik denk, wat ik terug hoor is dat mensen zeggen: wat jullie gebracht hebben, is gewoon heel veel dossiers die vast zaten, onderwerp die klem waren gelopen, losgetrokken, tot besluitvorming gebracht en dat wordt ongelofelijk gewaardeerd. Dus daarmee gewoon het bureau een stukje leger gemaakt van allerlei dingen die al tijden lagen.

FRESEN
En Rutte was het afgelopen halfjaar belangrijk in Europa. Is Rutte nu weer gewoon met beide voeten op de grond in Den Haag?

RUTTE
U zorgde ervoor dat het ook in het afgelopen halfjaar ook al zo was. En nu nog meer.

Brexit

BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, specifiek nog even over de Brexit. Wat is nu uw inzet de komende tijd? Gaat het wat u betreft er ook om nog alles mogelijk te proberen om een Brexit te voorkomen, de Britten er nog bij te houden of gaat het gewoon nu de andere kant op?

RUTTE
De Britten gaan zelf over hun eigen toekomst. En ze hebben nu hun keuze gemaakt, de regering heeft die keuze overgenomen. Dus volgens mij is dat het kader waarin we werken. En nou moet je volgens mij een paar dingen doen. Eén, de sfeer goed houden. Dus het heeft niet zoveel zin om naar elkaar stenen te gooien, maar proberen in goede sfeer verder te werken. Twee, de Britten nu even tijd geven. Het is daar nu zo'n zooitje. Even de tijd geven om orde op zaken te stellen. In ieder geval politiek orde op zaken te stellen. Wie wordt de nieuwe premier? Hoe gaat die regering eruit zien? Dan heb ik overigens nog niet over de monetaire, economische en constitutionele crisis waar het land zich in bevindt. Maar tenminste die politieke crisis weer enigszins in goede banen leiden. Dan vervolgens, denk ik dat het belangrijk is, dat de Britten zo snel mogelijk zeggen: nou gaan we ook praten over die scheiding. Dat artikel 50 triggeren. Dat zal dan wat mij betreft zo snel mogelijk moeten zijn na het aantreden van een nieuwe regering. En we hebben als 27 gezegd: als zij in die interne markt willen blijven, moeten ze zich wel realiseren dat gewoon de Europese afspraken zijn dat je dan ook de vier vrijheden - waaronder de vrijheid van mensen om te werken in andere landen - respecteert. Dus dat zullen ze dan ook moeten aangeven, wat willen we dan? Dat is dan aan de Britten. Maar wat mij betreft, het belangrijkste is nu even space geven, even de ruimte om adem te halen in Londen. Uit te sorteren, probleem kleiner te maken, politiek weer iets van een regering te krijgen. En vervolgens ook een lijn uit te zetten door hen, van 'wat willen we nou met Europa?'.

BOVEN
Los van wat de Britten dan uiteindelijk besluiten, u had het net ook over de noodzaak voor een nieuw verhaal voor Europa.

RUTTE
Ik niet hoor.

BOVEN
Nou, dat maakte ik op uit uw antwoord…

RUTTE
Nee, juist niet. Mijn punt is juist, Europa is voor mij - voor dit kabinet - is veiligheid, is inbedding in een collectieve samenwerking. Dat geeft geborgenheid en het is groei, banen. En het liefst ook op een fatsoenlijke manier. Dus een diepere markt en een eerlijke markt. Daar werken we vreselijk hard aan en mijn punt is nou juist dat je volgens mij even weg moet van al die 'lofty visions' op de toekomst. Van: waar staan we over 30 jaar? Mensen willen vooral weten: wat betekent dit in mijn leven, in mijn straat, in mijn wijk, in mijn buurt, in mijn dorp en mijn stad dat Nederland lid is van de Europese Unie? Nou, dan kan ik zeggen: dat betekent voor 17 miljoen mensen dat we ons iets veiliger kunnen, menen te zijn, omdat we geborgd weten in die samenwerking. En ten tweede: voor een open handelsland als Nederland betekent dat heel veel banen.

Positie Juncker

BOVEN
Is Juncker wat u betreft nog de juiste man aan de top van de Europese Commissie?

RUTTE
Ik denk het wel. Hij is president van de Commissie, hij heeft breed steun. Ja dat lijkt me wel.

BOVEN
Maar u ziet hoe hij ook heeft geopereerd nu hè, na…

RUTTE
Maar dan treed ik in het frame van een discussie die ik niet gestart ben, maar die je hier en daar hoort. Van: nou is er een groot probleem ontstaan met Brexit, kan Juncker dan blijven? Mijn antwoord is: ja, hij kan blijven.

BOVEN
Kunt u dan uitleggen waarom? Want hij is toch ook een deel van het probleem toch?

RUTTE
Ik vind het gek om daar op in te gaan, want hij is er, hij is voorzitter. Ik vind dat hij moet blijven. En met alles wat ik er verder over zeg geef ik voeding, dat is het ingewikkelde, ik begrijp de vraag wel - slim dat u hem stelt - maar als ik daar verder op inga, dan ga ik helemaal in dat frame mee alsof er een issue rondom Juncker zou zijn. Volgens mij is dat er niet. Er zijn een paar mensen die erover mopperen, maar volgens mij het overgrote deel van de Europese Raad heeft helemaal geen behoefte aan een discussie over het voorzitterschap van de Commissie, wil juist nu continuïteit.

BOVEN
In de Raad misschien niet, maar breder misschien wel.

RUTTE
De Raad gaat erover.

HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Zijn er dan lidstaten die van hem af willen? U zegt 'een meerderheid wil er geen discussie over'.

RUTTE
Nee hoor. In de Europese Raad heb ik er helemaal niemand over gehoord, echt niet. Alleen je ziet in de kranten af en toe discussie: ja Brexit, kan dan de Commissie blijven? Wat mij betreft wel. Het laatste wat je nou wil is aan een ineenstorting in het Verenigd Koninkrijk ook nog een Europese crisis toevoegen.

Turkijedeal

HEYMANS (RTL NIEUWS)
Het Nederlands voorzitterschap nog even, wat je hoort in Brussel is: de Turkijedeal, dat is het grootste succes van het Nederlands voorzitterschap. Deelt u die mening?

RUTTE
Nee, ik vind het geheel, het hele pakket wat we gedaan hebben is voor mij het succes. Niet één element. En die Turkijedeal wordt te veel eruit gelicht, die is ook weer onderdeel van een en-en-en-aanpak. Want het begon ermee dat Oostenrijk zei: we gaan een bovengrens stellen. Dat Slovenië toen zei: dan moeten wij de grens sluiten. Dat vervolgens tot aan FYROM, de Former Yugoslav Republic of Macedonia, de grens werd gesloten. Was belangrijk. We hebben afspraken gemaakt om de 'wave through', dat maar doorlopen door Europa te stoppen. Vervolgens hebben we met de Turken gesproken over de opvang: 3 miljard, werd later 6 miljard, om te helpen met het opvangen van 2,7 miljoen vluchtelingen in Turkije. En daarna kwamen ook nog in maart die afspraken met Turkije en die waren natuurlijk heel belangrijk om die oversteek over de Egeïsche Zee zo goed mogelijk… Van 1700 per dag zijn het er nu minder dan 50. En daarmee is ook gelukkig het aantal sterfgevallen op de Egeïsche Zee heel zwaar teruggelopen.

HEYMANS
Ja, maar als nou iedereen in Europa zegt van 'dat is het grootste succes van Nederland', waarom ontkent u dat dan?

RUTTE
Ik zou zeggen: laat iedereen bepalen wat ie succesvol vindt. Voor mij is het geheel belangrijk.

HEYMANS
Tusk en Juncker hebben aangegeven dat u in die Turkijedeal een doorslaggevende rol heeft gespeeld. Wat was die doorslaggevende rol?

RUTTE
Ja, dat moet u hen vragen.

HEYMANS
Ja, maar u zat er toch ook aan tafel? U belde, coördineerde…

RUTTE
Nou ja goed, het laatste wat ik wil is mezelf… Laat anderen me ophemelen en laat ik dan vooral kritisch op mezelf zijn. Maar even los van mijn rol, ik denk dat Nederland als voorzitter een rol kon spelen omdat wij hebben gezegd, al in Straatsburg bij de toespraak in het Europees Parlement: binnen 6 tot 8 weken, voordat die… - dat ging een heel eigen leven lijden, '6 tot 8 weken, dan zetten we een datum in de agenda'. Mijn punt was: voordat de voorjaarspiek normaal gesproken komt moeten we die toestroom uit Turkije onder controle krijgen. En dat kan op alle mogelijke manieren, daar heb je dat hele pakket voor nodig. Nou… 0 is het niet geworden, maar het is wel zo ver terug nu dat het beheersbaar is.

HEYMANS
Nou het is in ieder geval richting 0 dus daarin heeft u…die belofte heeft u kunnen inlossen.

RUTTE
Maar het was ook geen belofte, het was een constatering dat het zou moeten en dat we anders andere maatregelen moesten nemen. Het was geen belofte. Het is gelukt, gelukkig, maar het is fragiel. Dat kan over een paar weken weer anders liggen. Het is een heel onvoorspelbaar proces, je moet er bovenop zitten. Maar het was geen belofte, het was een constatering, een noodzakelijkheid omdat dit deel van Europa niet door kon gaan, naar mijn overtuiging, wel met het opvangen van vluchtelingen maar niet in die aantallen.

HEYMANS
Werkt de deal nog naar behoren, als je ziet dat er 57.000 vluchtelingen eigenlijk zo min of meer een beetje vastzitten in Griekenland?

RUTTE
Dat is een van de tien problemen met die afspraken. Er zijn wel tien problemen die niet goed gaan. Heb ik vaker gezegd. Dit zijn natuurlijk altijd, dit zijn natuurlijk nooit mooie schone afspraken. Je moet altijd… ben je bezig om iedere dag bij te sturen. Ik heb twee weken lang met mijn collega in Griekenland gebeld over die appeal commissies die iedereen lieten blijven. Nou, dat is nu onder controle. Er zijn wetten aangenomen, er zijn nieuwe 'appeal commissions' gekomen. Nee, niet door mijn telefoontje, daar was hij al mee bezig. Maar daar zitten we bovenop met elkaar, hij ook, natuurlijk, in de eerste plaats. Dan is er het vraagstuk van relocatie, wat te moeizaam gaat. Kijk Griekenland mag ook zelf natuurlijk wel een aantal vluchtelingen opvangen, hoeft niet terug naar 0, maar 57.000 - wat u zegt - is wel heel veel.

HEYMANS
Maar hoeveel moeten de Grieken er dan opvangen wat u betreft?

RUTTE
Dat kun je zo niet zeggen. Ze moeten beginnen met iedereen nu door een administratief proces halen, zodat we weten wie echt asiel wil aanvragen, zodat je dan ook kunt zeggen: wie worden er onderdeel van een relocatieprogramma?

HEYMANS
Nou is het probleem, wat de Egeïsche Zee betreft, beheersbaar geworden, de aantallen zijn fors terug gelopen. Maar je ziet wel een waterbedeffect…

RUTTE
Nee.

HEYMANS
Nee? Libië, Italië?

RUTTE
Nee, de aantallen in Libië nemen toe maar niet door een waterbedeffect. Als je gaat kijken tot nu toe, we monitoren dat heel zorgvuldig, is het niet zo dat Syriërs op dit moment die route gebruiken. Wat er via Libië komt zijn 80-90% economische vluchtelingen, hebben ook geen kans op asiel hier, blijven voor het overgrote deel in de open lucht slapend in zuid-Italië, daar in de landbouw werken. Dat zijn economische migranten, en die zich willen verbeteren. Dat is ook heel ongewenst, want ook daar zie je natuurlijk grote aantallen die in de problemen komen op de Middellandse Zee wat natuurlijk ook een levensgevaarlijke oversteek is. Maar a: geen waterbedeffect, vooralsnog, kan veranderen, moeten we ook in de gaten houden. Twee: een totaal andere samenstelling. Dit is vooral uit West-Afrika economische migranten, grootste deel is West-Afrika economisch migrant. Nogmaals, maakt geen enkele kans op asiel in Europa, moet dus ook terug. En er is een beperkte groep, uit Eritrea en andere landen, die soms wel kans hebben op asiel, lang niet altijd. Maar een hele andere groep dan in Syrië, die…

HEYMANS
Maar twee aparte problemen, zeg maar?

RUTTE
Is een apart probleem, vandaar dat we ook in de Europese Raad vorige week…deze week, sorry, afgelopen dinsdag en woensdag, afspraken hebben gemaakt hoe we omgaan met Afrika en hoe we afspraken willen maken met landen zoals Niger, Ivoorkust. Nadere afspraken over Libië om ervoor te zorgen dat we dat probleem onder controle krijgen.

HEYMANS
Daarover tot slot, daar zijn afspraken gemaakt, ook door u, vorig jaar in Malta.

RUTTE
Ja.

HEYMANS
Daar lijkt weinig van terechtgekomen?

RUTTE
Ja, maar die waren niet zo gedetailleerd als met Turkije. En die Turkijedeal kan je ook niet zomaar kopiëren naar Niger of Ivoorkust omdat de situatie simpelweg heel anders is, de samenstelling van de groep heel anders is. Dus hier zal je vooral het hele pallet aan instrumenten wat je hebt moeten inzetten. Ontwikkelingshulp, economische ontwikkelingen, maar ook mensen terugsturen, afspraken met landen dat ze het doen, afspraken maken dat ook 'derdelanders' kunnen worden opgevangen. Dus dat is een heel breed pakket, er wordt heel hard aan gewerkt.

HEYMANS
Maar dat was wel in november afgesproken? Er zou geld gaan naar die landen die mensen terugnemen.

RUTTE
Ja, zeker.

HEYMANS
De economie zou worden ondersteund.

RUTTE
Daar gebeuren ook wel dingen maar het mag wel allemaal sneller, zeker. En wij hebben natuurlijk ons heel erg gericht daarna eerst op de stroom vluchtelingen die wel kans maakten op asiel, waarvan we ook zeiden: we voelen ons heel verantwoordelijk voor die Syriërs. Maar we hebben liever dat ze zoveel mogelijk in Turkije blijven en als het daar te vol wordt kunnen we ze via resettlement naar Europa halen. Maar laten we ze nou in de regio opvangen, dit zijn echt vluchtelingen die ook echt kans op asiel maken. We gaan helpen in Turkije, bijvoorbeeld, maar ook in Jordanië en Libanon voor de opvang. Totaal andere groep dan uit Afrika komt, dat zijn echt economische migranten, grotendeels.

Voorzitterschap EU

HEYMANS
Echt helemaal tot slot dan, u heeft ongeveer de helft van het geld uitgegeven aan het voorzitterschap dan uw voorganger in 2004 deed, knap hè?

RUTTE
Ja, dat was een christendemocraat, wij zijn natuurlijk liberalen, veel zuiniger. U weet het. Nee hoor, flauw, Balkenende was ook heel zuinig. Echt een calvinist. Ja, hoe dat nou kan? Ik denk dat het verschil wel is trouwens dat, dat was voor Lissabon. Had je ook echt nog regeringsleiders, kwamen toen volgens mij ook nog naar het land toe, dat hadden we nu natuurlijk niet. Dat zal ook waarschijnlijk in beveiliging en zo heel veel extra gekost hebben. Dat zou zomaar een reden kunnen zijn. Dus ik ga niet claimen, het was wel heel sober hier. Maar ze hebben niet gemopperd, ze vonden het wel heel leuk. Behalve dat er een enkeling in het water viel…
Brexit

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, in het kader van de Brexit, welke actie onderneemt het kabinet op dit moment om te zorgen dat er eventuele zakelijke kansen voor Nederland vanwege vertrekkende hoofdkantoren wellicht worden gegrepen nu?

RUTTE
Ja, de New York Times vandaag had een mooi stuk, en die zei Nederland, Amsterdam, staat nummer 1. Het belangrijkste is dat we daar niet over praten. Want alles wat je daar in het openbaar over zegt, werkt niet. Maar we zijn natuurlijk alert, we zijn kooplieden allemaal hier dus…

DE WINTHER
Alert of actief?

RUTTE
Alert vraagt activiteit.

DE WINTHER
Er schijnen ook delegaties uit Ierland en vanuit België richting Holland te vertrekken om aan de paringsdans te beginnen?

RUTTE
De vraag is, de strategie die… Ierland zal zijn eigen strategie hebben. De vraag is alleen wat nou het beste is. Het financiële centrum Amsterdam heeft natuurlijk hele nauwe contacten met heel veel collega's en bedrijven in Londen. Hetzelfde geldt voor onze accountants, voor onze advocatenkantoren. Er zitten natuurlijk heel veel Britten, ik geloof dat we zo'n 40-50.000 Britten in Nederland werken. Groot deel is natuurlijk in Amsterdam, heel veel in de financiële sector. Dus die contacten zijn er. De vraag is even hoe effectief het is om met vlagvertoon met missies  naar de City te vertrekken, of dat nou getuigt van veel kracht.

DE WINTHER
Er stond in het New York Times artikel ook een vermelding over het feit dat de bonuscultuur zoals die in dit land is afgesproken, ook op voorspraak van uw coalitiepartner, misschien ook een beletsel kan zijn voor mensen om hier naartoe te komen. Staat het kabinet open voor misschien veranderende wetgeving om te zorgen dat Nederland aantrekkelijker wordt voor…?

RUTTE
Dan adviseer ik iedereen om nog eens heel goed te kijken naar de regeltjes te kijken.

DE WINTHER
Wat wilt u daarmee zeggen?

RUTTE
Er zit enige flexibiliteit in.

DE WINTHER
De bonusregelgeving kan wel omzeild worden?

RUTTE
Nee, helemaal niet. De bonusregelgeving is wat hij is, maar daarbinnen, binnen die bonusregelgeving, is enige ruimte voor niet-Nederlanders.

DE WINTHER
Oké, dus mensen die uit het buitenland komen die hoeven zich geen zorgen te maken?

RUTTE
Jawel, zo algemeen ligt het niet. Maar er zit enige flexibiliteit in, in die regelgeving.

DE WINTHER
Kunt u dat uitleggen, want u doet er zo geheimzinnig over. Maar misschien handig om nu voor de televisie de mensen alvast te lokken natuurlijk. Om alvast de mensen uit te nodigen als u kunt zeggen..

RUTTE
Nee, maar dat zeg ik nou net: ik vind dat niet sterk. Ik geloof er niet in dat je met grote missies naar Londen gaat en daar jezelf presenteert. Dat is helemaal niet nodig, ze kennen Nederland, ze hebben al die contacten, dat kan je veel subtieler doen. Je bent veel effectiever dan daar heel hijgerig naartoe rennen: kom alsjeblieft naar Brussel. Ik zou als bedrijf denken: daar ga ik dus niet heen.

DE WINTHER
Nee, maar er zit dus… begrijp ik wel tussen uw woorden door genoeg gaten in de wet voor buitenlandse ceo's die zich geen zorgen hoeven te maken over de bonuswetgeving?

RUTTE
Nee, de afspraken over de bonusafspraak…Ik daag iedereen uit, lees ze nog eens goed na. Er zitten geen gaten in. Die bonusafspraken zijn heel evenwichtig.

Gender-neutrale toiletten

DE WINTHER
Evenwichtig. Nu heb ook nog een ander onderwerp als dat in aansluiting even mag. Ik las net dat de minister van Onderwijs op het ministerie om half tien maandag de zogenaamde gender-neutrale toiletten gaat openen op de begane grond van het ministerie door de man/vrouw-bordjes te vervangen. Kunt u misschien vertellen welk probleem hier wordt opgelost?

RUTTE
Nee, dat initiatief ken ik niet. Maar dat zal ongetwijfeld goed doordacht zijn. Maar ik ga het uitzoeken en ik kom er bij u op terug.

DE WINTHER
Ja, dat is een slimme.

RUTTE
Ja, vond ik ook. Bedankt voor het compliment.

DE WINTHER
We zien het ook in Utrecht gebeuren nu. Daar heeft geloof ik het bestuur ook besloten om die gender-neutrale toiletten in te voeren. Mensen in het land vragen zich misschien af: goh, kunnen we niet meer apart naar het toilet of zo?

RUTTE
Ik ben in het onderwerp niet heel goed thuis. Dus ik ga het voor u uitzoeken.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
U heeft er geen mening over, over dit onderwerp?

RUTTE
Ik heb me er echt nog geen seconde in verdiept. Maar ik begrijp dat het een groot thema is voor de heer De Winther, dus…

DE WINTHER
Nou, voor mevrouw Bussemaker vooral.

RUTTE
En voor mevrouw Bussemaker, dan is het dus ook voor mij een belangrijk thema. Dus daar ga ik induiken, omdat ik het belangrijk altijd vind u volledig te bedienen en niet te improviseren.

DE WINTHER
Dank u wel.

Geborgenheid in Europa

BORGMAN (RADIO 1)
Meneer Rutte, u zei: er is geen nieuw verhaal nodig voor Europa. Maar ik hoor u wel nieuwe woorden gebruiken. Want ik heb u het woord geborgenheid nog niet eerder horen noemen in samenhang met Europa. U heeft het altijd over welvaart en over pensioenen en over spaargeld…

RUTTE
Veiligheid.

BORGMAN
Maar geborgenheid?

RUTTE
Ik noem bij Europa altijd economie, veiligheid en gedeelde waarden. En die veiligheid vertaal ik naar geborgenheid, omdat op dit moment een grote huifkar uit de cirkel is gehaald. Feitelijk is Europa een grote cirkel van huifkarren. Daarbinnen hebben wij stabiliteit, naar buiten toe proberen we stabiliteit te brengen. En er is een grote huifkar uit, de Britse huifkar. De vijfde economie van de wereld, één van de twee Europese Veiligheidsraadleden. Dus die cirkel wordt wat kleiner.

BORGMAN
Maar wat heeft dat met geborgenheid te maken?

RUTTE
Die cirkel biedt geborgenheid. Kijk, waar mensen zorgen over hebben, en dat geldt net zo goed voor mij, is het feit - en daar voel ik me als minister-president extra verantwoordelijk voor omdat mensen naar mij kijken om ervoor te zorgen dat het hier veilig is, dat we er alles aan doen - ik maak me met anderen ook zorgen om de instabiliteit buiten Europa. En dan vind ik het dus van belang om mensen erop te wijzen dat één van de instrumenten die mij ten dienste staan als premier van dit land om te zorgen voor veiligheid, en dus ook een gevoel van geborgenheid, is dat wij samenwerken met andere landen. En dat samenwerken niet alleen in economische betekenis heeft, maar doordat je dat doet, doordat je een machtig handelsblok bent, dat dat ook een geopolitieke betekenis heeft. Dat dat stabiliteit brengt, en dat zorgt weer voor meer veiligheid.

BORGMAN
Maar veiligheid in de zin van afwezigheid van aanslagen?

RUTTE
Dat ook, in de zin van dat we in Europa natuurlijk nauw samenwerken, onze veiligheidsdiensten en op alle andere mogelijke manieren om dat te voorkomen. Maar ook waar het betreft de instabiliteit aan de rand van Europa. Als je als Europa engageert in Syrië of met Rusland in het Oekraïens conflict, dan heeft dat meer waarde boven dat alleen de lidstaten dat doen. Het feit dat we er zijn, dat we met elkaar samenwerken, dat we een stabiliteit uitstralen… Economische groei, dat als het economisch slecht gaat dat we in staat zijn om mensen niet meteen sociaal door het ijs te laten zakken, maar dat er dan gespaard is voor werkloosheidsuitkeringen, voor goede sociale voorzieningen, voor goede gezondheidszorg. Dat alles bij elkaar draagt bij aan stabiliteit. En als dan uit zo'n samenwerkingsblok van 28 landen iemand weggaat, dan lijdt één van die pijlers schade. Die pijler van veiligheid en geborgenheid. En mijn betoog naar mensen die zeggen 'zou Nederland er ook niet uit moeten' is dus: A, kijk naar Engeland, wil je die puinhoop ook hier? Lijkt me niet. Maar B, los daarvan, moet je het volgens mij niet willen omdat het je namelijk zowel economisch maar zeker ook op dit punt niet verder brengt. Het brengt ons juist van de regen in de drup dan.

BORGMAN
Er zijn ook mensen die zeggen: je moet die huifkarren nu dichter bij elkaar zetten. Je moet dichter naar elkaar kruipen en de kring kleiner, beslotener maken. Is dat het antwoord?

RUTTE
Nou ja, dat zou moeten als er één huifkar uit gaat. En je wil het een kring laten zijn, dan kom je vanzelf…

BORGMAN
Maar ook in politieke zin, bedoelde ik natuurlijk.

RUTTE
Ja, daar ben ik niet voor. Ik geloof niet dat daar meerwaarde in zit. Het probleem juist is dat die Europese samenwerking schade opliep doordat die zich met steeds meer dingen ging bezig houden en het daardoor een reus werd op lemen voeten. Het bijzondere is van de Commissie die aantrad in 2014,  met Frans Timmermans erin als eerste vicepresident, is dat die zei: we gaan ons op drie dingen richten. Sterke economie, veiligheid en simplificatie. En die simplificatie zie je bijvoorbeeld terug dat het Europees Parlement alleen nog maar algemene debatten heeft over allerlei dingen waar ze zich druk over maken maar niet over gaan, maar gelukkig nauwelijks meer wetgeving behandelen. En daar ben ik heel blij om. Want er is al genoeg wetgeving. En er moet zelfs heel veel wetgeving weg. Buma van de week challengede mij nog of het nou gelukt is 97 regels te schrappen, wat is afgesproken. Nou, daar zijn we naar aan het kijken hoever het daar mee staat. Maar dat is wel de ambitie om weinig nieuwe dingen en heel veel bestaande…om vroeg eruit te halen. Zodat je je veel meer kunt concentreren op de kerntaken. En wat je dus niet wil, is dan een discussie over een verdere integratie, verdere integratie van EMU. Dat heeft helemaal geen zin. Je moet nu leveren, gewoon implementeren. Anders gaan we weer, dat is een beetje wat je vroeger had op school: dan moest je huiswerk maken en dan zei je nee, ik ga vanmiddag lekker de stad in maar, ik maak wel een nieuw schema hoe ik dan in minder tijd toch het huiswerk af krijg. En dan stak je wel een half uur in zo'n schema maken. Dat werkt ook niet.

Status van Turkije

BORGMAN
Er is rondom het voorzitterschap veel gesproken over de Turkijedeal. Eén van de punten daarbij is steeds geweest de vraag of Turkije een veilig land is of niet. Heeft het kabinet een besluit over genomen over de status van Turkije?

RUTTE
Nee, daar kijken we naar.

BORGMAN
Dat is wel aanstaande?

RUTTE
In ieder geval, dat is al een tijdje een discussie. Dat hangt af van allerlei factoren die je allemaal moet meten en moet bekijken. Daar is nog geen besluit over genomen.

BORGMAN
Het gevolg van de Turkijedeal, hoe dan ook, is in ieder geval dat er in Nederland minder migranten, minder asielzoekers, terecht komen. Is het kabinet toe aan beslissingen over het aanpassen van de prognose?

RUTTE
Dat is wel het laatste waar ik me nu druk over maak, over een prognose. Er was een prognose van, wat was het, 93.000 en van 68.000 en van 58.000. We zitten daar nu ver onder, maar je weet niet hoe het verder loopt. Nogmaals, ik werd hier indirect gecomplimenteerd met de afspraken met Turkije. Die werken op dit moment, maar jongens je weet niet hoe het zich ontwikkelt. Het is een hele instabiele wereld buiten Europa. En nu hebben we een aantal goede afspraken die werken, maar dat kan over twee drie maanden weer anders zijn. Misschien dat dan de stroom weer toeneemt. Dan gaan we ook weer maatregelen nemen, dan gaan we niet werkeloos toekijken, dan gaan we er weer keihard tegenaan om die aantallen weer omlaag te brengen. Maar laten we nou maar niet onze energie verspelen in prognoses.

Bezoek president Griekenland

VRAAG
I have a question relating to the official visit of the Greek president on Monday.

RUTTE
Yes, next Monday, I am looking forward to it. Eight o'clock in The Catshouse.

VRAAG
So, it is a bit late for a Dutch diner, isn't it?

RUTTE
It is very late so I will have some bread and chips, I think, early in the evening. But I am really looking forward to it.

VRAAG
I would like to ask how would you rate the current state of Greek-Dutch relations and what are your expectations?

RUTTE
I must say my cooperation with Alexis Tsipras, the prime minister, he is not visiting Monday, it is the president, head of state, visiting of course, but I am of course working very closely together with Alexis on the refugee crisis. We had weeks in February/March where we had once or twice daily telephone calls to discuss the situation with Turkey and how Greek should do its part in an agreement between Turkey and the European Union and how we could make maximum use of the Turkey-Greek-deals and arrangements, which already were in place and which were very helpful. I must say: he delivered great leadership in that whole dossier. And particularly because of his strong will, hard work, I believe we were able to pull off this agreement with Turkey. And also the implementation on the Greek side. Of course then we had the issue of the appeal courts, which we had to deal with. That was a difficult one, but the Greek parliament, I think now two weeks ago, took the decision to change that system and to get in place a different type of appeal courts. I think that will be very helpful. So in that sense the relationship is very strong. Of course, on the economic situation there is still a lot of worries. But that's not something for me to assess. There we have the Troika to assess where Greece is in terms of implementing the agreements. That's more let's say multilaterally done, through the ECB, European Commission and the IMF.

VRAAG
What are your expectations from this visit?

RUTTE
For me it is a fantastic opportunity to discuss all these issues with somebody who is very much involved but at the same time has a little bit distance, day to day distance, to all the decisions because he is not the prime minister, he is the head of state. And I am looking forward to do that, so we will discuss the situation in Europe, of course we will no doubt touch on the refugee issues and the crisis and how we have solved that so far. I mean, as I said in Dutch, it is still early stage and we have to be very vigilant about how this will evolve. And off course we will discuss the Greek economy. But there I will refrain from making my own judgement because I think we should leave that to the institutions.

VRAAG
Have you met before?

RUTTE
No, this is the first time I have the opportunity. I met the previous president.

VRAAG
Right, ok, thank you.

Islamitische school in Rotterdam

KOOLE (RTL NIEUWS)
In Rotterdam dreigt een omstreden salafistische organisatie een nieuwe islamitische school te gaan bouwen, nu maakt u zich nooit zorgen weten we, wat gaat u er aan doen?

RUTTE
Ja, nou ja misschien is het in de eerste plaats wel goed om vast te stellen dat je als je een school wil openen.. Laat ik het anders zeggen, je kunt in Nederland niet zomaar een school stichten, dat gaat helemaal niet. Je moet gewoon voldoen aan heel veel regels en afspraken. Dus we gaan daar, kan u verzekeren, ik heb die berichten ook gelezen, vandaag ook even kort aan snee gehad in de ministerraad, we gaan daar natuurlijk bovenop zitten. Rotterdam zelf in de eerste plaats zit daar bovenop, zou het meer een soort jeugdzorginstelling worden dan geldt hetzelfde, ook die kun je niet zomaar stichten. Dus we zullen daar… Kijk, het is heel duidelijk: als je een school sticht dan moet je voldoen aan de Nederlandse wet, aan de Nederlandse normen en waarden. Dus daar zitten we bovenop.

KOOLE
Maar is het niet verschrikkelijk dat dit soort organisaties via listige wegen dit soort wegen dit soort dingen proberen en dat onze diensten er niet achter komen?

RUTTE
Volgens mij kan je niet helemaal stiekem een gebouw van 1,7 miljoen kopen?

KOOLE
Nou, het is niet via de publiciteit gekomen maar als dat stuk in de NRC niet was verschenen hadden we het misschien niet geweten? Er is toch ook iemand bij het Openbaar Ministerie of bij de diensten die misschien niet goed hebben opgelet?

RUTTE
Nou, er is nog geen school gesticht, er is een gebouw gekocht. Maar als er een school gesticht gaat worden dan geldt echt in Nederland dat je aan alle wetgeving moet voldoen en dat gaan we heel precies bekijken.

KOOLE
Wordt het niet tijd om eens het OM te vragen haast te maken met het onderzoek naar of salafistische organisaties ontbonden kunnen worden?

RUTTE
We hebben daar als kabinet een standpunt over ingenomen en gezegd: salafisme is een veelkoppig fenomeen, maar je moet kijken naar het gedrag van mensen. En als mensen anti-integratief gedrag vertonen, als mensen problematische gedragingen, activiteiten laten zien, dan grijp je in.

Wijziging Grondwet

BOVEN (BNR)
Een ding nog meneer Rutte. Ik lees in het besluitenlijstje van uw ministerraad dat er een grondwetswijziging komt, een kleine…

RUTTE
Oei, heb ik me niet zozeer op voorbereid, hoe belangrijk dat onderwerp ook is. Ik denk: daar gaan ze het vast niet over hebben. Ik heb natuurlijk wel de persberichten bij me, dus dan ga ik ze gewoon voorlezen.

BOVEN
Het is gelukt om een onderwerp te vinden waar u niet op was voorbereid.

RUTTE
Het is gelukt, het is u gelukt.

BOVEN
Ik lees dat er een relatief kleine wijziging komt van Artikel 17…

RUTTE
…Praat wat langer, dan weet ik het ook snel even…

BOVEN
...dat de Staatscommissie Grondwet, die vijf jaar geleden wat heeft gepresenteerd, die had een rapport geschreven van 173 pagina's met een heel uitgebreid visiestuk over de toekomst van de Grondwet. En nu is dit de enige wijziging die daaruit voortkomt. Waarom blijft die zo beperkt?

RUTTE
Ja, goed dit was overigens een wens van de Eerste Kamer, wat hier speelt. En dat was naar aanleiding inderdaad van de Staatscommissie. En het gaat dus om twee dingen inderdaad. We hebben daar natuurlijk ook, die discussie speelt al wat langer in het kabinet, hoe we daarmee om zouden gaan. Het gaat om het waarborgen van de democratie en de rechtsstaat met de grondrechten die erbij horen. En dit was vooral een verzoek van de Eerste Kamer. Het is niet zo dat als er een Staatscommissie is, dat dat onmiddellijk leidt tot het helemaal herschrijven van de Grondwet. Ik was er in ieder geval zelf geen voorstander van. U kent mij, een beetje pragmatisch. We hebben een hele mooie Grondwet uit 1983 en die mag je af en toe best een beetje verfraaien, maar om nou midden in het economisch herstel, een Brexit en Europa en een vluchtelingencrisis te zeggen 'we gaan eens lekker een fundamentele discussie over de Grondwet voeren', dat leek me nou niet helemaal de goede tijdsbesteding.

BOVEN
Okay. Maar moet ik het dan zo zien dat 'omdat die commissie er eenmaal is geweest, dan moet je toch iets met die commissie doen, anders is het niet zo vriendelijk voor die commissie', dus dan doen we maar dit en dan laten we het daar maar bij.

RUTTE
Nee, helemaal niet. Die commissie is zeer serieus genomen, alleen je moet vervolgens natuurlijk wel kijken van 'wat ga je ermee doen?' En we hebben toen met elkaar vastgesteld, ook eerder hebben we al gesproken trouwens op een andere plek en andere momenten, over 'hoe moet je eigenlijk mail, het moderne mailverkeer, hoe krijgt dat een plek?' Dus het briefgeheim, dat was ook zo'n thema dat eerder speelde. Nu speelt er het thema van het verdedigen van de democratie en de grondrechten en de rechtsstaat. En hoe zet je dat in de Grondwet? Dus wat je moet doen volgens mij is niet die hele Grondwet gaan wijzigen, die is prima, maar je moet wel af en toe updaten, de dingen verbeteren waar er gaten zitten. En daar helpt zo'n commissie bij. Maar zo'n commissie heeft natuurlijk altijd ambitie om hem, logisch, als wij samen een commissie beginnen dan gaan we de hele wereld verbouwen en dan gaan we door een rietje naar dat ene probleem zitten kijken. Dat is logisch, want dan hebben wij één onderwerp waar we dag en nacht aan gaan sleutelen. Maar vervolgens komt het in een kabinet dat moet kijken naar: wat ligt er nog meer allemaal op het bord? Er zijn nog een paar problemen op te lossen. Maar dat neemt niet weg dat die commissie met goeie dingen is gekomen.

BOVEN
Oké.

RUTTE
Ik heb u overtuigd, ik ziet het.

BOVEN
Nee, haha.

Afscheid Jos Heymans

RUTTE
Dit behoeft wel even toelichting natuurlijk. Wij hebben hier vandaag te maken met de laatste persconferentie, dit is de tweede keer deze week, niet die Jos Heymans geeft maar die Jos Heymans bijwoont. Hij is al weg als voorzitter van de Parlementaire Persvereniging, we gaan volgens mij volgende week woensdag echt afscheid nemen. Maar niettemin wil ik Jos hier complimenteren van mijn kant, in de eerste plaats voor het feit dat we hier nog steeds zijn, verbouwd, dat het niet meer lekt. En het tweede: dat die persconferentie weer plaatsvindt hier. Want er was ooit een voorganger die hele goeie dingen deed, maar één wat minder goed ding, dat was die persconferentie verplaatsen naar Algemene Zaken. En dat was ook het werk van Jos Heymans, die zei: als jij als nieuwe premier ook maar een beetje kans wil maken bij de pers, dan zou ik hem maar weer eens terugbrengen naar Nieuwspoort. Nou, zo is het niet helemaal gegaan, maar ik zag het gesprek aankomen, dus ik heb eieren voor m'n geld gekozen voor dat dreigement kon worden geuit. En daar ben ik heel blij om, dat we hier droog staan in een mooi Nieuwspoort, verbouwd en al, en dat het ook weer hier is. Maar vooral ook dat jij al die jaren die rol hebt vervuld als voorzitter van de Parlementaire Persvereniging. En ik weet niet precies waar we stonden op de wereldranglijst qua persvrijheid voordat je aantrad, maar we staan nu op de tweede plaats. Misschien stonden we daarvoor op één, dan is het pijnlijk wat ik nu zeg, dan zijn we van één naar twee gezakt, maar volgens mij stonden we een stuk lager. Dus is er onder jouw beleid dit zo dramatisch verbeterd, waarvoor complimenten. En ik zie erg uit naar de receptie, volgens mij woensdag, waar Jos ons allemaal voor uitnodigt, ook alle kijkers en uiteraard de drank geheel financiert. Maar voor dit moment ongelofelijk bedankt