Toespraak van minister-president Mark Rutte op het congres ‘Building the Future of Health’

Toespraak | 01-06-2016

Dames en heren,

Sinds een tijdje staat op een aantal Nederlandse stations een piano met daarop in grote letters de uitnodigende boodschap: ‘Play me.’ Je ziet ze ook in andere landen. En iedere keer als iemand met liefst enig talent op die uitnodiging ingaat, dan gebeurt er iets. Mensen staan stil, gaan spontaan meezingen of dansen en bij eigenlijk alle toeschouwers en voorbijgangers zorgt het voor een grote glimlach op het gezicht.

Nu denkt u misschien: ‘Leuk, maar wat hebben die piano’s’ precies met het thema van dit congres te maken?’ Maar dat lijkt me duidelijk. Want een goed humeur verbetert de geestelijke volksgezondheid. En waar het mij natuurlijk vooral om gaat: het voorbeeld laat zien hoe een relatief kleine ruimtelijke verandering al een groot verschil kan maken.

Ik heb nog een ander voorbeeld, waarmee ik meteen wat meer on topic ben. Een tijdje geleden was ik te gast bij De Hogeweyk in Weesp, een soort woonwijk voor mensen met dementie. Dus geen klassiek verzorgingshuis, met gangen en kamers, een recreatiezaal en warme maaltijden op borden met drie vakjes onder plastic deksels. Nee, De Hogeweyk biedt een veilige omgeving waar mensen kleinschalig wonen met gelijkstemden, waar ze naar de supermarkt, het theater en restaurant kunnen, en waar ze kunnen fietsen, wandelen en sporten. En ja, er staat ook ergens een piano.

De directeur die mij rondleidde, Janette Spiering, formuleerde het heel mooi. Ze zei: ‘Mensen met dementie kunnen de buitenwereld niet meer bijbenen. Dus hebben wij met De Hogeweyk een wereld gecreëerd die hén bijbeent.’ Ze sprak ook niet over zorg aan patiënten of bewoners, maar over ervoor zorgen dat mensen tot op het allerlaatst zichzelf kunnen zijn. Zo zelfstandig mogelijk. In een omgeving die veilig is en vertrouwd aanvoelt. En dat is ook wat ik zag en merkte. Het is echt een unieke plek waar je onwillekeurig al snel denkt: als dementie mij onverhoopt overkomt, dan het liefst hier. En mind you: De Hogweyk is geen dure particuliere voorziening voor de allerrijksten. Met de bestaande budgetten en de nodige creativiteit levert deze instelling iedere dag een topprestatie.

De Hogeweyk kon alleen succesvol worden door echt totaal anders te kijken naar de omgeving waarin mensen verblijven. Door anders te kijken naar de behoefte van mensen en de zorg en dienstverlening die daar bij hoort. Door klassieke zorgconcepten los te laten en zorg te verbinden met een ander ruimtegebruik. En dat is natuurlijk ook de kern van dit congres.

Die bewuste koppeling tussen gezondheid en gebouwen lijkt nieuw, maar ook onze voorouders wisten al heel goed dat een prettige woonomgeving bijdraagt aan de kwaliteit van leven. Als u volgende keer in Amsterdam bent, moet u bijvoorbeeld maar eens goed naar de gevels kijken van de oudere panden in de binnenstad. Veel huizen werden gebouwd met hoge ramen en grote glaspartijen boven de deuren; alles om zoveel mogelijk daglicht binnen te krijgen. Uit de 20e eeuw, dus na de grootschalige verspreiding van elektrisch kunstlicht, kennen we tal van voorbeelden van fabrieken, kantoren, scholen, wooncomplexen en zelfs ziekenhuizen waar het daglicht weinig kans kreeg. Meestal vanwege efficiencyredenen en vanuit idee dat een elektrisch peertje toch ook licht gaf. Maar daar zijn we van terug gekomen. Te weinig daglicht leidt tot allerlei gezondheidsproblemen, zowel geestelijk als fysiek. En inmiddels realiseren we ons dat voor de beste daglichttherapie de zon nog altijd onmisbaar is.

Nu heb ik in mijn jaren als premier steeds meer respect en bewondering gekregen voor al die professionals in de zorg, van de verpleegkundige en de ziekenhuisdirecteur tot de laborant en ontwikkelaar van gezondheidsapps. Het is een sector waarin veel gebeurt en verandert en ook veel tegelijkertijd. En het is een kunst om dat in goede banen te leiden en de kwaliteit hoog te houden, zeker met het oog op de wat langere termijn.

U weet beter dan ik dat er in de zorg veel factoren zijn die op elkaar inwerken. De levensverwachting stijgt en daarmee het aantal chronisch zieken. Er is de trend dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven. Er komen steeds betere medicijnen en verfijndere behandelmethoden beschikbaar. Domotica en the internet of things worden belangrijker voor zorg op afstand. En natuurlijk hangt aan al deze ontwikkelingen en innovaties een prijskaartje, waardoor de zorg duurder wordt. En de betaalbaarheid speelt zeker mee.

De opgave is dus enorm en we komen daar alleen uit als we bereid zijn om breder te kijken. Wat dat betreft geeft u de komende drie dagen het goede voorbeeld. Want het gaat in de zorg niet alleen over patiënten, artsen en medicijnen. Het gaat bijvoorbeeld ook over de correlatie tussen opleiding en gezondheid, over preventie, over zelfstandigheid en kwaliteit van leven en inderdaad: over de invloed van de omgeving.

In de voorbereiding op vandaag heb ik veel kansrijke plannen ideeën en projecten voorbij zien komen waarover u het met elkaar gaat hebben. Ik daag u graag uit om al die plannen concreet te maken. Om nieuwe concepten te ontwikkelen waarmee anders omgaan met ruimte en bebouwing leidt tot meer healthy en healing environments, dus tot meer preventie en betere zorg voor een acceptabele prijs. En als ik zo onbescheiden mag zijn: u bent op de juiste plek.

Want dames en heren, het onderwerp van dit congres is natuurlijk relevant voor eigenlijk alle landen ter wereld. Maar mag ik als minister-president van dit mooie land dan toch voorzichtig opperen dat het vast geen toeval is dat u hier bent neergestreken? Want Nederland is wereldwijd een belangrijke speler op het terrein van de life sciences, ons zorgstelsel komt steevast als beste of een van de beste ter wereld uit de bus, en onze architecten en planologen behoren tot de wereldtop en je komt ze ook overal tegen. Dat komt hier deze dagen allemaal samen in het mooie Groningen.

En als 1 piano met 1 pianist op 1 plek al zoveel verschil kan maken, wat kunnen zoveel deskundige, creatieve en gemotiveerde mensen dan wel niet betekenen voor de toekomst van de zorg? U begrijpt, dat is een retorische vraag.

Ik wens u graag een inspirerend, leerzaam en succesvol congres toe.

Dank u wel.