Persconferentie na ministerraad 13 mei 2016

Mediatekst | 13-05-2016

Inleidend statement viceminister-president Asscher:

Goedemiddag. Ik wilde beginnen met het verheugende nieuws deze week: de terugkeer van columniste Ebru Umar in Nederland. U weet dat zij een uitreisverbod opgelegd had gekregen, hangende een strafrechtelijk onderzoek naar vermeende belediging van de Turkse president. Sinds het begin van die zaak op 23 april heeft Nederland op allerlei niveaus, politiek en diplomatiek, in contact gestaan met de Turkse autoriteiten. En daarnaast met haar en haar familie en raadsman. De ambassade in Ankara heeft voorts consulaire bijstand verleend. Al die inspanningen hebben ertoe geleid dat het uitreisverbod is ingetrokken en dat zij terug is in Nederland. En we houden het vervolg van die zaak uiteraard nauwlettend in het oog. Je ziet ook dat die kwestie in Nederland heeft geleid tot hele heftige reacties en een heftig getoonzet debat. En het is goed om voorop te stellen dat de vrijheid van meningsuiting voor iedereen geldt. Voor Nederlanders van Turkse afkomst, alle Nederlanders, ook voor mensen die meningen uiten die sommigen van ons misschien verbazend of zelfs schokkend vinden. Dat hoort bij die vrijheid van meningsuiting. Die is er niet alleen maar voor welgevallige of prettige meningen. Maar wat niet kan, is dat de ene groep de vrijheid van de andere beperkt. Dat mensen de maat genomen worden, geïntimideerd worden of zelfs direct bedreigd. Dan heb je het over strafbare uitingen en daar is geen enkele plaats voor in Nederland. Juist omdat we die ruime vrijheid hebben, voor ons allemaal, is het zo belangrijk dat mensen zich onthouden van agressieve, bedreigende en intimiderende uitingen naar anderen. En dat geldt voor iedereen.

Dan het economisch beeld. Vanochtend heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek de cijfers van het eerste kwartaal van dit jaar gepubliceerd. En die laten zien, bestendigen eigenlijk ook het beeld dat Nederland de crisis heeft verlaten en dat de weg omhoog echt is ingeslagen. Je ziet dat terug in de groei. Acht kwartalen groei op rij. Je ziet het terug in de daling van de werkloosheid. Daling in het afgelopen jaar tot rond de 600 000 personen, een daling van zo'n tien procent. Waarbij je ook nu ziet dat het aantal langdurig werklozen flink daalt. Dat is natuurlijk heel belangrijk voor mensen die heel lang hebben moeten wachten op nieuwe kansen op werk. Het zijn bemoedigende cijfers, maar die laten tegelijk ook zien dat we er nog niet zijn. Bestrijding van de werkloosheid, bijvoorbeeld voor oudere langdurig werklozen, blijft een cruciale prioriteit voor het kabinet. En daarom is het ook belangrijk dat we naast een stabiel financieel-economisch beleid dat we voeren, gericht op duurzame groei en het groei-vermogen van Nederland, blijven kijken wat je extra kunt doen om te zorgen dat mensen weer aan het werk komen. Pas dan, als je niet alleen in de portemonnee maar ook aan de vacatures voelt dat er kansen zijn op werk, hebben we de crisis echt definitief achter ons gelaten.

Cijfers vluchtelingen IND

BORGMAN (NOS)
Mag ik even met u kijken naar de asielcijfers van de IND die de laatste weken bekend werden gemaakt? De cijfers laten een daling zien, hoe kijkt het kabinet daarnaar?

ASSCHER
Dat klopt, je ziet eigenlijk sinds het begin van dit jaar een steeds verdergaande daling. Ik denk dat dat goed is. Het laat zien dat de ongecontroleerde massale instroom, in ieder geval op dit moment, er niet meer is. Dat stelt gemeenten in staat om opvang te regelen waar dat nodig is. Er ligt nog een hele grote opgave voor gemeenten om duizenden mensen die recht hebben om hier te verblijven van woningen te gaan voorzien. Dus ik denk dat dat goed is.

BORGMAN
Denkt u dat de deal met Turkije daar een rol in speelt?

ASSCHER
Wat je in ieder geval ziet, die deal heeft er in ieder geval toe geleid dat op dit moment minder mensen die hele gevaarlijke overtocht wagen. Dat is belangrijk. We zagen met lede ogen aan dat heel veel mensen verdronken bij gevaarlijke overtochten over zee. Die deal houdt natuurlijk ook in, daar zijn we mee begonnen, dat we Turkije ook helpen bij het naar Europa halen van mensen die daar worden opgevangen. Want de belasting van Turkije is wel degelijk heel groot. Dus dat zal wel door moeten gaan.

BORGMAN
Door moeten gaan, dat zijn er tot nu toe 35 geloof ik?

ASSCHER
Dat is tot nu toe ook (onverstaanbaar, red).

BORGMAN
Vindt u dat die deal daar succesvol is?

ASSCHER
Het is te vroeg om dat te zeggen. Die deal is vrij kort. Eerste wat belangrijk is, is dat alle procedures goed zijn, dat er voldoende advocaten, tolken en specialisten ook in Griekenland aanwezig zijn om daar conform internationaal recht procedures te kunnen afhandelen. We hebben ook gezien dat daar het nodige te verbeteren viel aan omstandigheden waaronder mensen  zijn opgevangen. Allemaal onderdelen van die deal. Vooralsnog lijken partijen zich inderdaad aan die deal te houden, maar het is te vroeg om daarvan te zeggen dat het een succes is.

BORGMAN
De eerste reactie van het kabinet was eigenlijk enthousiast, is er reden om blij te zijn met deze daling in de asielinstroom?

ASSCHER
Zeker, ik denk dat het goed is om… We hebben een aantal doelen voor ogen gehad sinds het begin van de vluchtelingencrisis. Onder controle krijgen van de instroom, met name door ter plekke te zorgen dat de opvang verbetert, in Turkije maar ook in Jordanië en Libanon. Door wat te doen aan de oorzaken van die ongecontroleerde groep mensen. Daarmee het veiliger maken voor mensen die niet in gevaarlijke overtochten over zee terechtkwamen. Het tweede is: zorgen voor een Europese aanpak, zodat het niet op enkele landen neerkomt maar je met elkaar je verantwoordelijkheid neemt. Want Nederland zal altijd verantwoordelijkheid moeten blijven nemen voor mensen die gevaar lopen. En het derde is: zorgen dat mensen die hier mogen blijven ook kunnen integreren en kunnen meedoen. Aan al die punten wordt gewerkt, maar daarvoor is in ieder geval nodig dat mensen niet ongecontroleerd en gevaarlijk door Europa reizen.

BORGMAN
Vindt u dat, die tweede doelstelling waar u het over heeft, het zorgdragen van mensen die op de vlucht zijn, dat die nog nagekomen wordt als je hoort dat er 50.000 mensen vastzitten in Griekenland die, omdat er een hek staat op de grens met Macedonië, niet verder kunnen reizen?

ASSCHER
Daarom was ik net terughoudend bij al te enthousiast. Er zijn nog steeds, in de eerste plaats in Syrië, afgrijselijke situaties waar mensen in vastzitten. In de tweede plaats, die vluchtelingenkampen in de buurt van Syrië, situaties die wij nooit zouden accepteren. En in de derde plaats, in Griekenland valt nog heel veel te verbeteren. Dus het einde van de problematiek is wat dat betreft nog niet bereikt.

BORGMAN
Maar er is wel een scherpe daling die er zelfs toe leidt dat als die doorzet het totaalaantal eerste aanvragen dit jaar, 2016, op nog geen 20.000 komt. Tot nu toe mag een vijfde ongeveer daarvan blijven. Als je dat doortrekt dan zou het gaan om, zeg eens wat, 4.000 Syrische vluchtelingen over 2016, terwijl het kabinet rekening houdt met 58.000. Is er reden om die prognose bij te stellen?

ASSCHER
We hebben steeds gezegd: we maken die prognose, maar we weten dat het hachelijk is. Eerder dit jaar hebben we discussie gehad of we niet veel te laag zaten met onze inschattingen. Toen heeft het kabinet ook gezegd, het is ook niet zo dat we alleen maar zitten te wachten met een teller. We proberen ook dingen te verbeteren, we proberen ook in Europa juist controle te krijgen. Net zo onverstandig zou het nu zijn om na één maand met hele lage instroom opnieuw je inschattingen aan te passen. Het is belangrijk dat Nederland zijn bijdrage zal blijven regelen, en dat zullen we ook doen. Het is beter voor mensen die het betreft en voor Nederland als het op een gecontroleerde manier gebeurt, doordat je bijvoorbeeld bijdraagt als resettlement, aan het herplaatsen van mensen die vast komen te zitten. En nu, deze maand, was er inderdaad een lage instroom. Dat is een teken dat het voor dit moment onder controle komt. Maar het zou onverstandig zijn om nu, op basis van één maand, die inschattingen aan te passen.

BORGMAN
Nog één vraag. U zegt de laatste maand, de laatste vier maanden van 2015 ging het om 26.000 mensen en de eerste vier maanden van dit jaar om een dikke 6.000. Dat is nogal een verschil?

ASSCHER
Jawel, maar die eerste maanden zijn altijd veel minder dan die latere maanden. De eerste paar maanden van dit jaar waren nog steeds hoger dan de eerste paar maanden van vorig jaar. En toen kwam daarna die enorme toename. Deze maand, de afgelopen maand, is de eerste maand dat het ook minder is dan dezelfde maand vorig jaar. Maar nogmaals, dat is altijd de pest met inzoomen op cijfers; we weten hoe snel het kan veranderen. Dat heeft Nederland meegemaakt in oktober vorig jaar. We hebben een inschatting gemaakt en we voeren beleid in Europa en in Nederland. Niet nu vandaag aan de hand van dit maandcijfer aanpassen, maar proberen door te werken aan fatsoenlijke oplossingen voor vluchtelingen die bovendien draagbaar zijn voor Nederland en andere landen.

Hulp van burgemeester Weert aan Syrisch gezin

WESTER (RTL)
Wat vindt u van de actie van Jos Heijmans, de burgemeester van Weert in dit geval.

ASSCHER
Ik dacht uw collega?

WESTER
De burgemeester van Weert, die een Syrisch gezin hielp met onderduiken.

ASSCHER
Ik heb daar net van gehoord, ik verwijs wat dat betreft even naar de reactie van Ronald Plasterk die volgens mij heeft gezegd dat hij wil uitzoeken hoe het precies zit. Dus ik ga daar even nu niets over zeggen.

WESTER
Verbaast u dat, zo'n actie?

ASSCHER
Dat bericht vond ik opmerkelijk, maar daarom wil ik graag er meer van weten.

De houding van Nederlanders met Turkse achtergrond

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
U bent natuurlijk ook minister voor integratie, hoe verklaart u het dat er Nederlanders zijn met een Turkse achtergrond die zich meer zorgen maken over de lange tenen van de Turkse president dan over de normen en waarden en de wetten die we in dit land met elkaar hebben afgesproken?

ASSCHER
Wat je daarin ziet, is dat we met elkaar van mening kunnen verschillen. Er zijn Nederlanders die enorm fan zijn van president Erdogan en Nederlanders die daar niks van moeten hebben. Dat mag, dat kan. Wat mij wel zorgen baart, zeg ik in alle eerlijkheid, is dat door de veranderingen die we daar zien, door die actie van het consulaat die later een misverstand bleek te zijn, ook door de affaire Ebru Umar - ook veel Nederlanders zich nu geïntimideerd voelen of minder vrij voelen om ook kritiek te uiten. Terwijl wat we hier willen, is dat iedereen zelf kan uitmaken of je de loftrompet steekt over de president van een ander land of juist kritisch bent. Ik vind het horen tot onze vrijheid om zelf te kiezen wat je van iemand vindt. Waar het wat mij betreft een grens over gaat, is als je andere mensen, andere Nederlanders met een Turkse achtergrond, probeert die vrijheid te ontnemen of daarin te beperken. En dat zien we helaas ook hier en daar gebeuren. Dat vind ik verkeerd.

DE WINTHER
Maar is de eerste stap niet dat het toch moet zijn dat iemand die hier geboren is zich het meest thuis voelt bij de regels die we met elkaar hebben afgesproken om hier je leven te leiden en dat dat het uitgangspunt moet zijn? Want u zegt nu: ja, dat moeten de mensen vooral allemaal zelf weten. Maar is dat niet precies waar het misgaat met de integratie dan, dat iedereen het inderdaad maar lekker zelf mag weten en dat je eigenlijk geen enkele loyaliteit of verwantschap voelt aan de Nederlandse samenleving?

ASSCHER
Dat is inderdaad weer het andere uiterste. Kijk, wat je ziet is dat mensen zich altijd betrokken willen voelen bij hun achtergrond. En dat mag ook. De één is trots op het feit dat hij uit Friesland komt, en de ander weer grootouders die als gastarbeiders uit Turkije zijn gekomen. Dat is prima. Maar voor de integratie is het natuurlijk goed dat je je richt op de toekomst van je kinderen. En dat je focust op hun kansen om hier succesvol te zijn, werk te vinden, deel te nemen, in de politiek te gaan. Dat is goed, dat is mooi als je je daar op richt. Daarvoor is het niet nodig dat mensen hoeven door te snijden de wortels die je voelt of de affiniteit die je voelt met je land van herkomst. Wat je nu ziet, is dat soms de polarisatie bijvoorbeeld in Turkije en de spanningen daar, ons hier in de weg gaan zitten. En dat wil ik niet. Het is niet van: laat maar gaan. Nee, je bent hier opgegroeid dus je profiteert van de vrijheden en de kansen van dit land. Die wil je overbrengen aan je kinderen, zodat zij daar ook gebruik van mogen maken. Daar hoort bij dat wij allemaal in dit land een identiteit hebben die uit veel meer bestaat dan alleen maar waar je geboren bent. Maar daar hoort ook bij dat je anderen dezelfde vrijheid gunt.

DE WINTHER
Tegelijkertijd, u constateert hier wat u ervan vindt, hoe u ertegenaan kijkt, maar u bent natuurlijk ook minister van Integratie. Wat gaat u er eigenlijk aan doen om te zorgen dat dit soort gebeurtenissen in de toekomst in ieder geval verminderd worden?

ASSCHER
Wat voor gebeurtenissen bedoelt u?

DE WINTHER
Nou, bijvoorbeeld de massale, uit de Turkse gemeenschap, klaagzang, bedreiging, intimidatie richting Ebru Umar, maar ook richting andere mensen met een Turkse achtergrond. Er was een columnist van het Algemeen Dagblad die zelfs door mensen uit de Tweede Kamer daarop wordt aangesproken, dat hij kennelijk dingen doet en vindt en zegt die eigenlijk niet door de beugel zouden moeten kunnen.

ASSCHER
Dank voor de aanvulling. Wat je daar ziet, ik heb daar net niet voor niets in mijn inleiding even iets over gezegd. Op het moment dat er zoveel bedreigingen zijn, heeft een ongekende impact op de vrijheid van de mensen die bedreigd worden, maar eigenlijk van ons allemaal. Want als je dus twee keer moet gaan nadenken omdat er misschien weer iemand zo boos is dat hij gaat bedreigen, dan beperkt dat de vrijheid. En helaas is dat inderdaad aan de orde van de dag. Je ziet het bij Ebru Umar, je ziet het bij Keklik Yücel, Kamerlid van de PvdA. Je ziet het bij Geert Wilders al heel lang. Je zag het bij Tunahan Kuzu, die dan weer door mensen die om andere redenen boos zijn, bedreigd wordt. Dat is uiteindelijk niet goed, en dan zeg ik het veel te zachtjes, het is funest voor die democratische vrijheid. Als mensen hun mening niet meer kunnen uiten, omdat er mensen zover de grens over gaan. Het antwoord daarop is in de eerste plaats in mensen zelf. Doe normaal, denk na. Je mag heel ver gaan in je vrijheid van meningsuiting zonder dat het agressief en intimiderend en bedreigend wordt. En in de tweede plaats, justitie. Bedreigers, waar we kunnen, voor het gerecht slepen en van een straf voorzien. Nu weet ik wel, dat is vaak veel moeilijker dan als iemand zich zichtbaar op straat misdraagt, want het gebeurt vaak anoniem. Toch hebben we de afgelopen jaren, gelukkig, ook een aantal veroordelingen gezien van mensen die bedreigingen hebben geuit, ook online bijvoorbeeld tegen politici. Dus dat is een hele belangrijke reactie. Dat staat eigenlijk nog los van die veel lastiger vraag: hoe zorg je er nou voor dat mensen die hier leven en die een achtergrond hebben, een migratie-achtergrond hebben, dat die zich hier thuis voelen, dat die zich hier richten op Nederland. Daar is veel meer voor nodig dan alleen maar het afstraffen van bedreigingen.

DE WINTHER
Kan ik daarmee concluderen dat u eigenlijk het antwoord op die vraag niet weet?

ASSCHER
Nou, het antwoord is in ieder geval niet in één zilveren kogel te vatten. Wat daar voor nodig is, in eerste plaats dat ouders kinderen meegeven dat hun toekomst hier ligt. In de tweede plaats dat mensen die hun best doen daarvoor beloond worden. En niet bijvoorbeeld door discriminatie gefrustreerd raken. En in de derde plaats dat we zonder aanzien des persoons de regels voor iedereen op dezelfde manier handhaven. Allemaal voorwaarden die daar voor nodig zijn. Dat is niet van vandaag op morgen geregeld.

Visumvrij reizen door Turken

VRAAG
Vindt u dat Turken vanaf de zomer, 1 juli, visumvrij kunnen reizen in Europa?

ASSCHER
Zover is het zeker nog niet. We hebben net gezien dat de Europese Commissie heeft gekeken naar de criteria voordat de visumvrijdom kan worden verstrekt, dat daar nog niet aan voldaan is. Zij hebben op vijf punten gezien dat dat nog niet zo is. U heeft ook de geluiden daarover vanuit Turkije gehoord. Eind juni gaan zij opnieuw kijken of daar wel aan voldaan is. En de positie van Nederland en van de andere landen van de Europese Unie is dat dat alleen maar kan als aan de eisen voldaan is.

VRAAG
Maar er lijkt nu een meningsverschil te zijn over die antiterreurwetten. Turkije zegt: die gaan we niet aanpassen, maar we willen wel vanaf 1 juli die visumplicht afgeschaft zien.

ASSCHER
Wat ons betreft is het wel betrekkelijk eenvoudig. Of je voldoet aan de eisen, of niet. Als je daar niet aan voldoet, kan er geen sprake zijn van visumvrijheid.

VRAAG
Maar Erdogan dreigt: wij willen visumvrij reizen, anders laten we vluchtelingen weer doorgaan naar Griekenland. Is dat een serieus dreigement?

ASSCHER
Ik vind zelf, als je afspraken met elkaar maakt, dan is tussentijds elkaar op wat voor een manier dan ook bedreigen, vaak helemaal niet zo praktisch. We kunnen vaststellen dat tot nu toe iedereen zich houdt aan de afspraken zoals ze er zijn. Onderdeel van die afspraken is dat er vervroegd visumvrij reizen zou kunnen plaatsvinden indien aan alle eisen voldaan is. Als dat zo is, dan zal dat ook verstrekt worden. Als dat niet zo is, niet.

VRAAG
Hebt u het idee dat, want de EU staat er vrij stevig in, Erdogan zegt: we hebben er al bijna aan voldaan, dat deze patstelling, om het zo maar even te noemen, de deal een beetje aan het wankelen brengt?

ASSCHER
Dat moet blijken. Er zitten heel veel onderdelen in die afspraken die veel vragen aan verschillende partijen. Denk maar aan wat Griekenland nu moet doen, denk maar aan de operatie die gevormd moet worden om die resettlements goed vorm te geven. Dit is een onderdeel waar Turkije zeer aan hecht, maar waarvan men in die afspraken heeft erkend dat ze wel onverkort moeten voldoen aan alle eisen die gesteld worden. Je hoort ook vanuit daar verschillende geluiden daarover. Voor ons moet de positie heel helder zijn: of je voldoet, het is aan de Commissie om dat vast te stellen, of niet.

Ebru Umar

HEYMANS (RTL)
Meneer Asscher, nog even over de kwestie-Umar. Want u zei in uw inleiding erg enthousiast over het feit dat dankzij alle diplomatieke inspanningen zij weer terug is in Nederland. Tegelijkertijd hekelt u strafbare uitingen van mensen die haar dan weer bedreigen in Nederland. Heeft zij zelf niet schuldig gemaakt aan strafbare uitingen, in ieder geval volgens het Turkse recht?

ASSCHER
Ik ben geen Turkse rechter. Dat is denk ik maar goed ook. Volgens mij is de stand van zaken van die procedure dat het Turkse Openbaar Ministerie nog moet bepalen of men daadwerkelijk over gaat tot vervolging. Als men over gaat tot vervolging, moet een rechter daar beoordelen of er iets strafbaars wel of niet gebeurd is. De kwestie ging nu over of er wel of niet terecht op basis van Turks rechter een uitreisverbod gold. Ik ben blij dat de rechter daar heeft besloten dat dat kon worden opgeheven, zodat zij terug kon komen naar Nederland. En of er straks sprake zal zijn van vervolging, dat moeten we nog maar helemaal afwachten.

HEYMANS
Ik wil het toch even scherp hebben. Want u veroordeelt eigenlijk Nederlanders die haar bedreigen of onaardige dingen tegen haar zeggen. Dat is dan volgens u kennelijk niet meer de vrijheid van meningsuiting.

ASSCHER
Nee, dat zei ik niet. Onaardige dingen tegen elkaar zeggen, dat hoort juist wel bij die vrijheid. Ik heb net aangegeven, die vrijheid geldt voor iedereen. Dus ook voor die mensen die hebben gezegd ik vind het wel prima dat ze wordt opgesloten. Dat is wel onaardig om te zeggen, maar dat hoort tot die vrijheid. De grens heb ik getrokken, en die moeten we ook blijven trekken, bij het bedreigen, bij het intimideren. Dan ga je echt een stap verder en een stap te ver. En dat is naar Nederlands recht ook evident niet een onderdeel van de vrijheid van meningsuiting.

HEYMANS
Maar volgens mij mag je volgens het Nederlands recht ook bevriende staatshoofden niet beledigen, is dat ook strafbaar. Heeft zij dat gedaan in uw ogen?

ASSCHER
Dat is, en dat ook weer onderdeel van onze rechtstaat, in Nederland is niet aan politici om te beoordelen wanneer iemand een strafbare uiting heeft gedaan, dat is aan de rechter. Dus als iemand zich beledigd voelt, hoort in onze rechtstaat, dan kan je naar een rechter gaan en kan je aan die rechter vragen om daar een oordeel over te uiten.

WESTER
Acht het kabinet het denkbaar, dat mocht het Turkse Openbaar Ministerie inderdaad tot vervolging over gaan, dat Ebru Umar wordt uitgeleverd aan Turkije?

ASSCHER
Ik kan me dat niet voorstellen.

WESTER
Dus ook al zeggen de Turken: laat haar naar hier komen, gaat Nederland dat niet doen?

ASSCHER
Laten we eerst maar eens even afwachten of men tot vervolging over gaat, en vervolgens waar die vervolging toe leidt. Maar op dit moment kan ik me dat niet voorstellen.

WESTER
Gaan we niet doen?

ASSCHER
Ik heb volgens mij gezegd wat ik heb gezegd.